Kryeministri i ShqipĂ«risĂ«, Edi Rama, ka deklaruar shpesh herĂ« se ai nuk ndĂ«rhyn dhe nuk i komenton vendimet e gjykatave. Ishte njĂ« prej atyre parimeve qĂ« ai i shfaqte si trofe tĂ« reformĂ«s nĂ« drejtĂ«si: âPĂ«r sa kohĂ« e kemi zgjedhur kĂ«tĂ« sistem, duhet tĂ« pajtohemi edhe me faktin se pushtetet e pavarura mund tĂ« marrin vendime qĂ« nuk na pĂ«lqejnĂ«. UnĂ« nuk dua tâi komentoj vendimet e gjykatave sepse nuk mĂ« takon,â shkruante ai nĂ« shkurt tĂ« vitit 2022.
NĂ« tĂ« njĂ«jtin muaj, kur u pyet pĂ«r dĂ«nimin me burg tĂ« ish-ministrit tĂ« BrendshĂ«m, Saimir Tahiri, Rama pĂ«rsĂ«riti tĂ« njĂ«jtĂ«n linjĂ«: âUnĂ« nuk komentoj asnjĂ«herĂ« vendimet e gjykatave. UnĂ« e kam ditur mirĂ« çfarĂ« kam bĂ«rĂ« kur kam udhĂ«hequr reformĂ«n nĂ« drejtĂ«siâ
Mos komentimin e vendimeve të gjykatës, madje, kryeministri e përdori edhe për të treguar ndryshimin mes tij dhe opozitës. Kur gjykata dënoi deputetin demokrat Ervin Salianji për shpifje Rama shkroi se, nuk komentonte vendimet e gjykatave kur ato nuk janë përfundimtare, por theksoi se ka të drejtë të shprehë publikisht opinionin e tij kur gjykatat japin drejtësi deri në fund.
ââŠKundĂ«rvĂ«nia me egĂ«rsi ndaj njĂ« vendimi gjykate tĂ« formĂ«s sĂ« prerĂ« (âŠ) flet shumĂ« qartĂ« pĂ«r dallimin mes dy botĂ«ve qĂ« ndajnĂ« shumicĂ«n e ShqipĂ«risĂ« me MbretĂ«rinĂ« e ShpifarakĂ«veâ- shkruante asokohe kryeministri.
Por, ashtu siç shpesh ndodh në politikën shqiptare, parimet duket se kanë jetëgjatësi më të shkurtër se statuset në rrjete sociale.
Një vit më vonë, kryeministri u shndërrua nga spektator i heshtur në komentator i zjarrtë kur zgjodhi të sulmonte drejtpërdrejt një gjykatës, Hazbi Balliun e Gjykatës Administrative, për vendimin e tij që ndalonte vendosjen e Agjencisë Shtetërore të Kadastrës në një objekt të konfiskuar nga shteti.
Objekti nĂ« fjalĂ« Ă«shtĂ« ende pjesĂ« e njĂ« beteje gjyqĂ«sore, pra nuk ka vendim tĂ« formĂ«s sĂ« prerĂ«. Por kjo nuk e pengoi kryeministrin tĂ« komentonte pĂ«rmes njĂ« postimi nĂ« Instagram, ku akuzoi gjykatĂ«sin pĂ«r âmarrje nĂ« mbrojtjeâ tĂ« ndĂ«rtuesve tĂ« paligjshĂ«m dhe vuri nĂ« dyshim integritetin e tij profesional.
âMĂ« nĂ« fund gjykatĂ«si Balliu e nxorri arsyetimin e shkruar tĂ« vendimit tĂ« tij skandaloz⊠Se si mund tĂ« angazhohen prokurorĂ« a gjykatĂ«s tĂ« RepublikĂ«s nĂ« favor tĂ« ndĂ«rtuesve tĂ« paligjshĂ«m kjo kĂ«rkon tĂ« kesh akses nĂ« trurin e prokurore Gjelit a tĂ« gjykatĂ«s Balliut,â shkroi Rama.
Kryeministri, i cili dikur theksonte rëndësinë e stoicizmit institucional dhe që drejton institucionet përgjegjëse për ndalimin e ndërtimeve pa leje, por që shpesh i kanë lejuar dhe më pas legalizuar ato, sot akuzon gjyqtarët se mbrojnë ndërtuesit e paligjshëm, për një proces gjyqësor ende të papërfunduar.
Në fund, ajo që duket qartë është se pretendimi i kryeministrit se nuk komenton vendimet e gjykatave, sot mbetet një premtim politik i dhënë dikur, por i pambajtur.
Takimi mes presidentit rus Vladimir Putin dhe ish-presidentit amerikan Donald Trump nĂ« AlaskĂ« nuk prodhoi njĂ« rezultat konkret mbi çështjen qĂ« ka pĂ«rfshirĂ« botĂ«n, luftĂ«n nĂ« UkrainĂ«. Por ajo qĂ« la pas ishte njĂ« lumĂ« narrativash tĂ« cilat, nĂ« mungesĂ« tĂ« fakteve, morĂ«n jetĂ« nĂ«pĂ«r media online dhe rrjete sociale, duke spekuluar mbi gjithçka: nga shĂ«ndeti i Putinit deri te âroli shpĂ«timtarâ i Trump.
Një gju që dridhet dhe shumë teori
Pak minuta pas daljes sĂ« tyre tĂ« pĂ«rbashkĂ«t para mediave, njĂ« video qĂ« tregonte Putinin teksa pĂ«rshĂ«ndetej me Trump u bĂ« virale. NĂ« pamjet e shpĂ«rndara gjerĂ«sisht, lideri rus shihej duke lĂ«vizur gjurin dhe majĂ«n e kĂ«mbĂ«s sĂ« majtĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rsĂ«ritur, çâka u interpretua si âdridhje tĂ« dyshimtaâ ose âkĂ«mbĂ« xhelatinoze.â
Kaq mjaftoi qĂ« nĂ« media ndĂ«rkombĂ«tare, dhe me shpejtĂ«si edhe nĂ« ato shqiptare, tĂ« shpĂ«rndaheshin hipoteza pĂ«r njĂ« sĂ«mundje misterioze tĂ« presidentit rus. Tituj si âPutin i sĂ«murĂ«? Momenti kur kĂ«mbĂ«t i dridhen gjatĂ« bisedĂ«s me Trumpâ, u kthyen nĂ« klishe pĂ«r tĂ« tĂ«rhequr klikime.
Teza të tjera shkuan edhe më tej: disa pretenduan se Putin nuk kishte zbritur fare në Alaskë dhe se në vend të tij ishte dërguar një sozi.
Por narrativat nuk u ndalĂ«n vetĂ«m te dridhjet e gjunjĂ«ve. NĂ« median shqiptare qarkulloi njĂ« tjetĂ«r ide: se Rusia Ă«shtĂ« âshumĂ« pranĂ« fitoresâ nĂ« UkrainĂ«. Artikuj tĂ« cilwt riprodhuan njĂ« shkrim tĂ« publikuar nĂ« gazetĂ«n italiane âLa Repubblicaâ me tituj qĂ« njoftonin fitoren e RusisĂ« si âUshtarĂ« dhe dronĂ«, njĂ« pĂ«rparim i pandalshĂ«mâ u shpĂ«rndanĂ« gjerĂ«sisht, por pa analizuar nĂ«se realiteti nĂ« front pĂ«rputhej me kĂ«tĂ« lloj triumfalizmi.
âNĂ«se Trump do tĂ« ishte presidentâŠâ
NjĂ« tjetĂ«r narrativĂ« u ushqye drejtpĂ«rdrejt nga deklarata e vetĂ« Putinit. NĂ« njĂ« intervistĂ« tĂ« dhĂ«nĂ« pas takimit, ai pohoi se ânĂ«se Trump do tĂ« ishte president i SHBA-sĂ« nĂ« vitin 2022, Rusia nuk do ta kishte sulmuar UkrainĂ«n.â Ky version, i riprodhuar me tituj tĂ« mĂ«dhenj nĂ« mediat shqiptare, pasqyroi deklaratĂ«n e Putin pa dhĂ«nĂ« asnjĂ« kontekst apo analizĂ« mbi arsyet e dhĂ«nies sĂ« kĂ«saj deklarate apo asaj qĂ« Putin kĂ«rkon tĂ« arrijĂ« me mbĂ«shtetjen e kĂ«saj narrative.
Ky mesazh, nĂ« pĂ«rputhje me linjĂ«n e mĂ«parshme tĂ« Kremlinit pĂ«r ta paraqitur Trump si njĂ« figurĂ« âmĂ« tĂ« pranueshmeâ pĂ«r RusinĂ«, u pĂ«rhap si konfirmim se mes dy liderĂ«ve ekziston njĂ« marrĂ«dhĂ«nie e veçantĂ«.
NĂ« disa media online, ngjarja u pĂ«rdor pĂ«r tĂ« pĂ«rhapur lajme tĂ« brendshme me tituj keqinformues si âTakimi TrumpâPutin/ Berisha befason me reagimin surprizĂ« nĂ« âAlaskĂ«ââŠâ, por brenda lajmit nuk kishte asnjĂ« befasi, vetĂ«m qĂ«ndrime tĂ« parashikueshme tĂ« liderit tĂ« opozitĂ«s shqiptare, nĂ« linjĂ« me retorikĂ«n pro-Trump.
Narrativa që largojnë vëmendjen
Në vend që të përqendrohej tek të kuptuarit dhe analizimi i situatës dhe rezultatit që takimi prodhoi, shpesh diskursi publik u zhvendos drejt spekulimeve, interpretimit të gjesteve trupore dhe komenteve anësore, duke ushqyer opinionin publik më shumë me thashetheme sesa me fakte.
Në këndvështrimin e studiuesit të marrëdhënieve ndërkombëtare Ledion Krisafi, Trump po nxiton për të arritur një marrëveshje ndërkohë që rusët kanë për qëllim ta shtyjnë sa më shumë situatën deri sa Trump të mërzitet dhe të heqë dorë.
âMĂ« duket e pamundur qĂ« Rusia tĂ« ndalojĂ« luftĂ«n nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«. QĂ« territori i pushtuar nga Rusia do i ngelet RusisĂ« nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« ose tjetĂ«r, kjo Ă«shtĂ« e qartĂ« pak a shumĂ« tashmĂ«. QĂ«llimi i RusisĂ« Ă«shtĂ« shkatĂ«rrimi i plotĂ« i popullit ukrainasâ, vijon Krisafi.
Sipas tij, tashmĂ« thelbi Ă«shtĂ« tek garancitĂ« e sigurisĂ« qĂ« mund tâi jepen UkrainĂ«s.
âGarancitĂ« vĂ«shtirĂ« se funksionojnĂ« nĂ« njĂ« situatw tĂ« tillĂ« sepse vende si Gjermania, Britania, Franca, Italia qĂ« mund tĂ« çojnĂ« trupat e tyre nĂ« UkrainĂ« vĂ«shtirĂ« se mund tĂ« luftojnĂ« me RusinĂ« nĂ«se ndodh njĂ« incident a provokim nĂ« vijĂ«n e re tĂ« kontaktit,  vlerĂ«son ai.
NĂ« njĂ« pĂ«rpjekje tĂ« re pĂ«r tĂ« pozicionuar veten si njĂ« aktor tĂ« vogĂ«l, por ambicioz nĂ« industrinĂ« globale tĂ« mbrojtjes, ShqipĂ«ria ka nisur njĂ« proces tĂ« ngadaltĂ«, por tĂ« vendosur pĂ«r tĂ« ringjallur industrinĂ« e saj ushtarake. Objektivi Ă«shtĂ« i qartĂ«: tĂ« prodhojĂ« armĂ« dhe pajisje me vulĂ«n âMade in Albaniaâ, tĂ« afta pĂ«r tâu pĂ«rdorur nga ushtria shqiptare dhe potencialisht pĂ«r tâu eksportuar nĂ« tregje ndĂ«rkombĂ«tare deri nĂ« vitin 2030.
Për vite me radhë, uzinat ushtarake të Mjekësit, Gramshit dhe Poliçanit, që dikur furnizonin me armatim regjimin komunist u lanë të kalben nën barin e egër dhe kujtimet e një ekonomie të mbyllur. Por në prill të vitit 2024, Kryeministri Edi Rama shpalli publikisht ambicien për të ringjallur prodhimin ushtarak në vend dhe për të kthyer Shqipërinë në një eksportues të mundshëm të armatimeve brenda dekadës.
âAmbicia jonĂ« Ă«shtĂ« qĂ« brenda vitit 2030 ne tĂ« kemi edhe eksporte ushtarake tĂ« markĂ«s âMade in Albaniaâ dhe nga ana tjetĂ«r sigurisht qĂ« ushtria jonĂ« tĂ« fillojĂ« tĂ« pajiset edhe me mjete ushtarake tĂ« markĂ«s âMade in Albaniaââ. â EDI RAMA KRYEMINISTĂR I SHQIPĂRISĂ, 03.04.2024
Ky premtim politik Ă«shtĂ« pasuar me disa hapa. Qeveria miratoi ligjin pĂ«r krijimin e njĂ« shoqĂ«rie shtetĂ«rore qĂ« do tĂ« merret ekskluzivisht me prodhimin dhe tregtimin e armĂ«ve, municioneve dhe pajisjeve ushtarake. ShoqĂ«ria âKAYOâ sh.a., e themeluar mĂ« vonĂ« atĂ« vit, u ngarkua me misionin pĂ«r tĂ« rilindur njĂ« industri tĂ« zhdukur.
Që në muajt e parë të ekzistencës së saj, KAYO mori nën administrim hapësirat fizike të tre uzinave historike të vendit si Uzina e Lëndëve Plasëse në Mjekës, Uzina Mekanike në Gramsh dhe tani është në proces të marrjes edhe të Kombinatit Mekanik në Poliçan. Njëkohësisht me Vendim të Këshillit të Ministrave, KAYO-s iu transferuan edhe ish-Uzina e pjesëve të ndërtimit të automjeteve në Tiranë si dhe ish-uzina e përpunimit të bakrit në Rubik.
GjatĂ« kĂ«saj kohe KAYO i tha Faktojes se ka firmosur pesĂ« memorandume mirĂ«kuptimi me kompani ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« mĂ«dha qĂ« janĂ« aktorĂ« nĂ« nivel global pĂ«r prodhimin e teknologjive dhe sistemeve ushtarake. Por pĂ«rmbajtja e kĂ«tyre memorandumeve mbetet konfidenciale pĂ«r shkak tĂ« marrĂ«veshjeve tĂ« konfidencialitetit dhe sekretit industrial dhe se ato do tĂ« bĂ«hen publike nĂ« momentin e krijimit tĂ« shoqĂ«rive tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta pĂ«r nisjen e aktivitetit prodhues â sqaron KAYO.
Ndërkohë, qeveria ka ndarë një sërë fondesh për të mbështetur këtë ringjallje industriale. Deri tani, janë alokuar 440 milionë lekë në dy drejtime: nga njëra anë, për të shlyer borxhet historike të uzinave ndaj punonjësve dhe bashkive, dhe nga ana tjetër, për të themeluar strukturën ligjore dhe organizative të KAYO-s. Në anën tjetër buxheti ka financuar edhe shpenzimet e vetë kompanisë. Për vitin 2024 janë disbursuar 150 milionë lekë nga buxheti i Ministrisë së Mbrojtjes për këtë ndërmarrje, ndërsa për vitin 2025 është parashikuar një shumë e njëjtë, e cila pritet të lëvrohet në muajt e ardhshëm sipas përgjigjes që Ministria e Financave dha për Faktojen.
Megjithatë, pyetjet e mëdha mbeten. A është e arritshme ambicia për të eksportuar armë shqiptare brenda pesë viteve të ardhshme?
PĂ«r kolonelin Dritan Demiraj, projekti ka rĂ«ndĂ«si kombĂ«tare dhe s ii tillĂ« Ă«shtĂ« i mirĂ«pritur, por propaganda nuk mjafton. âKĂ«rkohen investime serioze, profesionalizĂ«m dhe transparencĂ« qĂ« mungon, si dhe bashkĂ«punim me kompani tĂ« shquaraâ, thotĂ« ish-Ministri i BrendshĂ«m, Demiraj. Ai thekson se projekti duhet tĂ« nisĂ« me prodhimin e armatimit tĂ« kĂ«mbĂ«sorisĂ«, veshmbathjeve dhe logjistikĂ«s sĂ« Forcave tĂ« Armatosura. âBrenda 2-3 viteve, me investime serioze, kjo Ă«shtĂ« e realizueshmeâ, vlerĂ«son ai.
NĂ« fakt, pĂ«rpjekjet e deritanishme tĂ« KAYO-s pĂ«r tĂ« rilindur kĂ«tĂ« industri janĂ« kufizuar tek puna pĂ«r tĂ« themeluar njĂ« shkollĂ« fluturimi nĂ« VlorĂ« â e cila pritet tĂ« pĂ«rgatisĂ« pilotĂ«, instruktorĂ« dhe teknikĂ« â tek negociimi pĂ«r prodhimin apo pĂ«rshtatjen e mjeteve motorrike tĂ« posaçme apo tek prodhimi i veshjeve dhe aksesorĂ«ve ushtarakĂ«.
Nga ana e tij, ish-komandanti i Forcave Detare, kapiteni i rangut tĂ« parĂ« Artur Meçollari, e sheh industrinĂ« ushtarake jo vetĂ«m si element tĂ« sigurisĂ«, por edhe si mundĂ«si ekonomike. Ai ngre dyshime nĂ« lidhje me qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« e politikave tĂ« mbrojtjes nĂ« ShqipĂ«ri. Si shembull sjell shkĂ«putjen e bashkĂ«punimit me kompani si âLockheed Martinâ â kompania qĂ« ndĂ«rtoi dhe mirĂ«mbajti sistemin e vĂ«zhgimit tĂ« hapĂ«sirĂ«s ajrore dhe detare â dhe âDamen Shipyardsâ â kompania holandeze e prodhimit tĂ« anijeve â duke vĂ«nĂ« kĂ«shtu nĂ« pikĂ«pyetje besueshmĂ«rinĂ« e vendit nĂ« arenĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare.
âVetĂ«m njĂ« vit pas marrjes sĂ« detyrĂ«s, ministri VĂ«ngu ka riorientuar tĂ« gjitha partneritetet, duke ulur ndjeshĂ«m besueshmĂ«rinĂ« e ShqipĂ«risĂ« tek partnerĂ«t strategjikĂ« dhe duke cĂ«nuar gatishmĂ«rĂ«n operacionale.â, thotĂ« kapiten Meçollari, i cili paralajmĂ«ron se pa bashkĂ«punime tĂ« fuqishme dhe qĂ«ndrueshmĂ«ri politike, projekti nuk mund tĂ« ecĂ« pĂ«rpara.
Në aspektin buxhetor, Shqipëria ka përmbushur angazhimin e saj ndaj NATO-s për të shpenzuar 2% të Prodhimit të Brendshëm Bruto për mbrojtjen, një standard që u arrit të përmbushet për herë të parë në vitin 2024. Në projektbuxhetin e vitit 2025, Ministria e Mbrojtjes parashikohet të marrë 52.6 miliardë lekë, që përbëjnë pikërisht këtë 2%.
PavarĂ«sisht ksaj, kapĂ«rcimi drejt eksportit mbetet njĂ« sfidĂ« e madhe nĂ« kĂ«ndvĂ«shtrimin e Artur Meçollarit pasi tregu global i armatimeve Ă«shtĂ« i rregulluar rreptĂ«sisht dhe i ndikuar nga zhvillimet gjeopolitike. âShqipĂ«ria nuk mund ta ringjallĂ« industrinĂ« pa partnerĂ« tĂ« fuqishĂ«m, dhe mĂ« parĂ« duhet tĂ« rifitojĂ« besueshmĂ«rĂ«n si vend serioz dhe i sigurtĂ«â, pĂ«rfundon Meçollari.
Sipas Demirajt, ShqipĂ«ria duhet tâi kthejĂ« sytĂ« edhe nga vendet e rajonit pĂ«r bashkĂ«punime pasi sipas tij âpotenciali ekziston jo vetĂ«m pĂ«r tĂ« mbuluar nevojat e ShqipĂ«risĂ«, por edhe pĂ«r tĂ« eksportuar armĂ« tĂ« kĂ«mbĂ«sorisĂ«, dhe nĂ« tĂ« ardhmen edhe sisteme luftarake si dronĂ« apo artileri, duke bashkĂ«punuar me vende si Kosova, Maqedonia e Veriut dhe Kroaciaâ. Edhe Meçollari thekson se âShqipĂ«ria dhe Kosova duhet tĂ« bashkĂ«punojnĂ« pĂ«r nevojat e pĂ«rbashkĂ«ta nĂ« modernizimin dhe pajisjen e strukturave respektive dhe shmangjen e konkurencĂ«s midis tyre.
Por qeveria dhe Ministria e Mbrojtjes duhet tĂ« jenĂ« seriozĂ«, vlerĂ«son Demiraj, pasi e vetmja mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« futesh nĂ« tregjet ndĂ«rkombĂ«tare Ă«shtĂ« nĂ«pĂ«rmjet prodhimit tĂ« materialeve dhe armatimeve cilĂ«sore, qĂ« nĂ« ditĂ«t e sotme janĂ« lehtĂ«sisht tĂ« testueshme. PĂ«r momentin, pĂ«rpjekja duket mĂ« shumĂ« si njĂ« projekt industrial me vlerĂ« strategjike dhe simbolike, sesa njĂ« burim i afĂ«rt tĂ« ardhurash. Por nĂ« njĂ« kohĂ« kur siguria nĂ« EvropĂ« Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« sĂ«rish nĂ« pikĂ«pyetje dhe vendet kĂ«rkojnĂ« mĂ« shumĂ« diversifikim tĂ« burimeve tĂ« furnizimit, ShqipĂ«ria mund tĂ« gjejĂ« njĂ« vend nĂ« kĂ«tĂ« panoramĂ« tĂ« re â nĂ«se i çon deri nĂ« fund projektet qĂ« ka nisur.
Njoftimi se Donald Trump dhe Vladimir Putin kanë rënë dakord të takohen për të diskutuar luftën në Ukrainë prodhoi një valë lajmesh dhe titujsh sensacionalë në disa media shqiptare. Në shumë raste, theksi nuk është vendosur te faktet e konfirmuara, por te parashikime, interpretime dhe informacion i paverifikuar.
Kush e lexon kĂ«tĂ« titull mund tĂ« mendojĂ« se Ă«shtĂ« arritur njĂ« marrĂ«veshje paqeje, apo edhe se lufta mund tĂ« ketĂ« pĂ«rfunduar. NĂ« realitet, i vetmi fakt i konfirmuar deri mĂ« tani Ă«shtĂ« se tĂ« dy liderĂ«t kanĂ« pranuar tĂ« zhvillojnĂ« njĂ« takim. Nuk ka asnjĂ« marrĂ«veshje tĂ« shpallur, asnjĂ« plan tĂ« detajuar pĂ«r tâi dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s. Kjo, madje, shpjegohet edhe nĂ« tekstin e lajmit me titull tepĂ«r optimist dhe çorientues.
Lajme keqkuptuese dhe shpesh keqinformuese mbi këto zhvillime u shpërndanë edhe për aspekte të tjera të ndodhisë. Një prej tyre u nxit nga paqartësitë e deklaratave të vetë presidentit amerikan Donald Trump.
Disa media raportuan se Trump nuk do të takohej me Putin nëse ky i fundit nuk pranonte të takohej edhe me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky.
Kjo ishte deklarata e njĂ« zyrtari tĂ« ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«, por qĂ« pa kaluar as njĂ« ditĂ«, zĂ«dhĂ«nĂ«sja e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«, Karoline Levitt deklaroi se Trump ishte i hapur pĂ«r tâu takuar me Putin-in, edhe pse mĂ« e mira do tĂ« ishte njĂ« takim trepalĂ«sh. Kjo u konfirmua mĂ« vonĂ« edhe nga njĂ« deklaratĂ« publike e presentit Trump, i cili tha se âjo, ai [Putin] nuk duhet ta bĂ«jĂ« kĂ«tĂ«â.
Pavarësisht këtij informacioni të përditësuar, lajmet në disa media online në Shqipëri mbeten të papërditësuara dhe ende përmbajnë informacionin e vjetër, tashmë të kundërshtuar nga vetë presideni Trump.
Një tjetër detaj i takimit për të cilin u shpërnda dezinformim në media, ka qenë vendi i mundshëm i takimit.
Putin përmendi Emiratet e Bashkuara Arabe si një vendtakim të mundshëm, por disa tituj e paraqitë sikur ky vendim është marrë dhe konfirmuar nga të dyja palët.
Në të vërtetë, asnjë njoftim zyrtar nuk konfirmoi vendndodhjen deri dy ditë më vonë. Dhe ajo ishte Alaska.
Një tjetër informacion i pakonfirmar dhe i shpërndarë në media të ndryshme shqiptare ishte ai për një plan të supozuar nga kampi i Trump, sipas të cilit Rusia do të ndalte luftën në këmbim të mbajtjes së territoreve të pushtuara dhe heqjes së sanksioneve nga SHBA dhe BE. Kjo informatë, e botuar fillimisht nga një gazetë polake, nuk është verifikuar nga burime të tjera dhe mbetet e pakonfirmuar.
NdĂ«rkohĂ« nĂ« njĂ« deklaratĂ« publike, presidenti amerikan Donald Trump deklaroi se ai do tĂ« mundohet qĂ« territoret e UkrainĂ«s tĂ« pushtuara nga Rusia tâi kthehen pas ukrainasve. NĂ« anĂ«n tjetĂ«r, Zelensky e ka refuzuar vazhdimisht çdo plan qĂ« i jep MoskĂ«s territore tĂ« pushtuara, çka e bĂ«n edhe mĂ« tĂ« diskutueshme mundĂ«sinĂ« e njĂ« marrĂ«veshjeje tĂ« tillĂ«.
Sipas Ledion Krisafit, ekspert për marrëdhënie ndërkombëtare, takimi mes Trump dhe Putin mund të shërbejë për të fituar kohë nga ana e Rusisë. Ai vëren se Kremlini e sheh Trump-in si mundësinë më të mirë, krahasuar me eurpianët, për të marrë shumicën e kërkesave që ata kanë në lidhje me Ukrainën.
NĂ« anĂ«n tjetĂ«r â vijon Krisafi â Putin mund ta pĂ«rdorĂ« kĂ«tĂ« takim si njĂ« mjet pĂ«r tĂ« shmangur veprimet e padĂ«shiruara tĂ« Trump ndaj RusisĂ« dhe pĂ«r tĂ« projektuar njĂ« imazh tĂ« gatishmĂ«risĂ« pĂ«r dialog, pa pasur realisht synim tĂ« ndalĂ« luftĂ«n nĂ« kĂ«tĂ« fazĂ«. Nga ana tjetĂ«r, edhe Trump mund ta paraqesĂ« takimin si njĂ« hap drejt paqes.
Në fund, rezultati që Ledion Krisafi parashikon nuk është ai që Trump trumpeton.
âNuk mendoj qĂ« rusĂ«t kanĂ« qĂ«llim tĂ« ndalojnĂ« luftĂ«n nĂ« kĂ«tĂ« stad, edhe nĂ«se shumica e kĂ«rkesave tĂ« tyre plotĂ«sohen. QĂ«llimi i tyre Ă«shtĂ« shpartallimi i kombit ukrainas dhe kjo arrihet duke vazhduar kĂ«tĂ« luftĂ« tĂ« ngadaltĂ« nĂ« dukje por qĂ« po e sfilit dhe bluan UkrainĂ«n.â â pĂ«rmbyll Krisafi.
Takimi i Trump dhe Putin për të folur mbi luften në Ukrainë u trajtua gjerësisht në media pasi përbën një nga çështjet më me interes në zhvillimet gjeopolitike botërore. Raportimi i saktë i informacioneve dhe verifikimi i tyre është thelbësor për të përmbushur misionin e informimit të publikut. Përfitimi nga situata e luftës në Ukrainë duke përdorur tituj keqinterpretues apo raportimi i deklaratave të njëanshme si fakte të kryera, vetëm çorienton lexuesit dhe ul besimin e tyre tek mediat.
NĂ« njĂ« kohĂ« kur ShqipĂ«ria po kalon njĂ« situate dramatike pĂ«r shkak tĂ« zjarreve tĂ« favorizuara nga temperatuarat ekstremisht tĂ« larta dhe avionĂ«t zjarrĂ«fikĂ«s tĂ« ardhur nga vendet e BE-sĂ« nga flota e Mekanizmit tĂ« Mbrojtjes Civile po ndihmojnĂ« ShqipĂ«rinĂ« tĂ« pĂ«rballojĂ« situatĂ«n, zyrtarĂ«t e lartĂ« duket se po âfshihenâ pas propagandĂ«s duke maskuar tĂ« vĂ«rtetĂ«n mbi shkallĂ«n e pĂ«rgatitjes shtetĂ«rore pĂ«r emergjenca tĂ« tilla.
 MĂ« 29 korrik 2025, Ministri i Mbrojtjes Pirro VĂ«ngu deklaroi publikisht se âjanĂ« alokuar fondet, kemi buxhetin dhe kemi realizuar edhe procedurĂ«n pĂ«r blerjen e dy avionĂ«ve zjarrfikĂ«sâ. Kjo deklaratĂ« erdhi fill pas publikimit nga Faktoje tĂ« njĂ« artikulli ku dokumentohej se qeveria shqiptare nuk e kishte mbajtur premtimin pĂ«r tĂ« siguruar dy avionĂ« zjarrfikĂ«s pĂ«r sezonin e zjarreve nĂ« verĂ«n 2025.
Por sa e vërtetë është kjo deklaratë?
ĂfarĂ« thotĂ« Ministria e Mbrojtjes?
Pas kësaj deklarate Faktoje u interesua për më shumë detaje përmes një kërkese për informacion. Në përgjigjen e saj zyrtare për Faktoje, Ministria e Mbrojtjes sqaroi se nuk bëhet fjalë për avionë zjarrfikës, siç pretendoi ministri Vëngu, por për avionë shumërolësh, të cilët do të pajisen edhe me kapacitete për fikjen e zjarreve nga ajri. Këta avionë nuk janë të dedikuar për emergjenca civile apo shuarje zjarresh, por do të kenë gjithashtu funksione ushtarake.
Për më tepër, në kundërshtim me deklaratën e ministrit që pretendonte përfundimin e procedurës së blerjes, Ministria e pranoi se procesi është ende në zhvillim:
âBlerja e kĂ«tyre avionĂ«ve Ă«shtĂ« nĂ« proces, i cili po shkon drejt pĂ«rfundimit.â
â Ministria e Mbrojtjes pĂ«r Faktoje
Gjithashtu, Ministria nuk dha informacione mbi koston e kĂ«tyre avionĂ«ve, si dhe refuzoi tĂ« tregojĂ« afatet se kur do tĂ« merren nĂ« dorĂ«zim ato, duke u justifikuar me klasifikimin âpĂ«r qĂ«llime ushtarakeâ.
Një histori që përsëritet
Kjo nuk është hera e parë që Ministria e Mbrojtjes i referohet këtyre avionëve shumërolësh si zgjidhje për përballimin e zjarreve. Në shtator 2024, në një tjetër përgjigje për Faktoje, institucioni parashikonte se avionët do të viheshin në funksion në fund të vitit 2025 ose fillim të vitit 2026.
Pra, edhe një vit më vonë, nuk ka ndryshuar as statusi i procedurës dhe as mungesa e transparencës.
Për këtë arsye, Faktoje e kategorizon deklaratën e ministrit Pirro Vëngu si të pavërtetë.
Në një kohë kur vendi përballet çdo verë me dhjetëra vatra aktive zjarri dhe një sistem të kufizuar menaxhimi të emergjencave, nevojitet më shumë transparencë dhe përgjegjshmëri në komunikimin publik, e jo deklarata që nuk qëndrojnë përballë fakteve.
Rama justifikon situatën
Menjëherë pas publikimit të artikullit nga Faktoje.al, Kryeministri Edi Rama reagoi në rrjete sociale duke shmangur përgjegjësinë direkte dhe duke vendosur debatin në një perspektivë më të gjërë. Ai theksoi se zjarret nuk zgjidhen vetëm me një apo dy avionë zjarrfikës dhe se Shqipëria ka më shumë mjete ajrore këtë vit se çdo vit tjetër, falë mbështetjes nga Mekanizmi Europian dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.
Rama bëri krahasime me vendet e tjera, duke treguar se edhe Greqia, Italia, Turqia dhe Spanja përballen me zjarre të shumta, pavarësisht kapaciteteve të tyre. Ai nënvizoi gjithashtu se parandalimi i shkaqeve të zjarreve dhe menaxhimi strategjik janë po aq të rëndësishëm sa reagimi emergjent, duke sugjeruar se fokusimi vetëm tek numri i avionëve nuk ofron zgjidhje të plotë.
Ky artikull u rishikua duke shtuar reagimin e Kryeministrit Edi Rama mbi situatën e zjarreve dhe perspektivën e qeverisë.
Zjarret në peizazh përbëjnë një kërcënim serioz dhe një sfidë gjithnjë në rritje për rajonin e Ballkanit Perëndimor, duke lënë pasoja afatgjata në ekosisteme, komunitete dhe ekonomi. Përmes koordinimit të përmirësuar rajonal dhe veprimit të përbashkët nga ministritë kompetente, Programi për Menaxhimin e Zjarreve në Peizazh në Ballkanin Perëndimor hedh themelet për rritjen e ndërgjegjësimit publik mbi rreziqet nga zjarret në peizazh dhe forcimin e qëndrueshmërisë së peizazhit përmes menaxhimit të qëndrueshëm të ekosistemit.
NĂ« vend qĂ« tĂ« mbĂ«shtetet vetĂ«m nĂ« qasjet tradicionale qĂ« fokusohen ekskluzivisht te shuarja e zjarreve, programi zbaton konceptin e menaxhimit tĂ« integruar tĂ« zjarreve nĂ« peizazh â duke nxitur bashkĂ«punimin ndĂ«rsektorial, forcimin e kapaciteteve vendore dhe ndĂ«rtimin e peizazheve tĂ« qĂ«ndrueshme qĂ« janĂ« nĂ« gjendje tĂ« pĂ«rballen nĂ« mĂ«nyrĂ« efektive me kĂ«rcĂ«nimet nga zjarret.
Parandalimi është kryefjala e kësaj nisme, me synimin për të siguruar një menaxhim të qëndrueshëm të burimeve natyrore në mënyrë që të mbrohen njëkohësisht njerëzit dhe ekosistemet. Qëllimi është krijimi i peizazheve dhe komuniteteve të qëndrueshme ndaj zjarrit, të cilat do të vazhdojnë ta çojnë përpara këtë nismë edhe në të ardhmen, në nivel rajonal.
Nisma rajonale mbështetet nga Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, si partner strategjik dhe përfshin aktivitete edukative, zhvillim politikash dhe angazhim praktik në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor.
Natyra Ă«shtĂ« pĂ«rgjegjĂ«si e pĂ«rbashkĂ«t, dhe çdo hap drejt parandalimit bĂ«n njĂ« ndryshim tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m. Mbi 95% e zjarreve tĂ« peizazheve nĂ« rajon shkaktohen nga pakujdesia njerĂ«zore â njĂ« fakt qĂ« tregon qartĂ« se zgjidhjet janĂ« nĂ« duart tona. Programi bĂ«n thirrje pĂ«r ndĂ«rgjegjĂ«sim, pjesĂ«marrje dhe pĂ«rgjegjĂ«si kolektive pĂ«r tĂ« mbrojtur peizazhet tona dhe pĂ«r tĂ« siguruar njĂ« tĂ« ardhme tĂ« sigurt pĂ«r brezat qĂ« vijnĂ«. PĂ«rmes pĂ«rpjekjeve tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta dhe njĂ« vizioni afatgjatĂ«, mund tĂ« ndjekim njĂ« qĂ«llim ambicioz, por tĂ« arritshĂ«m: zero zjarre tĂ« shkaktuara nga faktorĂ« njerĂ«zorĂ«.
Falë mbështetjes së vazhdueshme dhe partneritetit me Ministrinë e Turizmit dhe Mjedisit, kjo nismë po ndërton një themel të fortë për ndikim afatgjatë dhe të qëndrueshëm në rajon. Ne besojmë fort se një veprim i vetëm mund të ndryshojë gjithçka.
NĂ« fushatĂ«n zgjedhore tĂ« 11 majit, kryeministri Edi Rama e nisi garĂ«n me njĂ« shifĂ«r premtuese pĂ«r qytetarĂ«t: 500 euro. Kaq do tĂ« bĂ«het paga minimale nĂ« ShqipĂ«ri, sipas tij, deri nĂ« vitin 2026.Â
Hapi i parë drejt përmbushjes së këtij premtimi, miratimi i vendimit nga Këshilli i Ministrave.
âNĂ« qershor do ta bĂ«jmĂ« pagĂ«n minimale 500 euro dhe do tĂ« hyjĂ« nĂ« efekt nga janari i 2026-Ă«sâ, njoftoi kryeministri Rama pak pĂ«rpara zgjedhjeve, duke shtuar se kjo rritje do tĂ« ndodhĂ« pa vendosur âasnjĂ« taksĂ« shtesĂ«â pĂ«r biznesin nĂ« 18 muajt e parĂ«. NjĂ« premtim i lehtĂ« dhe i kuptueshĂ«m pĂ«r tĂ« gjithĂ« votuesit.
Por dy muaj pas zgjedhjeve të 11 majit, kur tymi i fishekzjarreve elektoralë është shuar, Faktoje vendosi të verifikojë nëse është hedhur ndonjë hap konkret drejt realizimit të këtij premtimi.
Për të marrë përgjigje, dërguam një kërkesë për informacion pranë Këshillit të Ministrave, për të kuptuar nëse vendimi, i njoftuar se do të merrej në qershor, është miratuar.
PĂ«rgjigjja erdhi qartĂ« dhe shkurt: âDeri tani nuk ka asnjĂ« akt tĂ« miratuar lidhur me rritjen e pagĂ«s minimale nĂ« 500 euroâ
Pra deri në fund të korrikut premtimi mbetet vetëm në arkivin e fjalimeve të kryeministrit.
Rritja e pagĂ«s minimale Ă«shtĂ« premtim i pĂ«rsĂ«ritur i kryeministrit, i cili pĂ«rpara zgjedhjeve vendore 2023 tha se paga minimale do tĂ« shkonte 450 euro. Ky premtim nuk u mbajt dhe paga minimale ende sot Ă«shtĂ« rreth 400 euro.Â
Zgjedhjet parlamentare të 2025-ës sollën një rast të ri për ta përdorur pagën minimale si kartë elektorale. Premtimi, këtë herë për 500 euro deri tani ka mbetur, (siç ndodh shpesh në politikën shqiptare), një kapitull entuziast i fushatës zgjedhore, që duket se nuk ka kaluar ende në letrat e administratës.
Afati i përmendur nga kryeministri, (janari i vitit 2026), ende mund të përmbushet. Por deri tani, aktet zyrtare të premtuara mungojnë. Për këtë arsye premtimin e kryeministrit për miratimin në qershor të vendimit për pagën minimale 500 euro e konsiderojmë të pambajtur.
MĂ« 23 korrik, rrjetet sociale tĂ« qeverisĂ« shqiptare u pĂ«rmbytĂ«n nga njĂ« valĂ« entuziazmi zyrtar. Ministri i JashtĂ«m Igli Hasani shpalli njĂ« arritje historike: ShqipĂ«ria, sipas tij, kishte âhapur tĂ« gjithĂ« kapitujt e negociataveâ me Bashkimin Europian.
NĂ« njĂ« video tĂ« publikuar nga Kryeministria, qytetarĂ«t u informuan se hapja e âgrupkapitullit 5â, qĂ« pĂ«rfshin bujqĂ«sinĂ« dhe kohezionin, do tĂ« sjellĂ« modernizim tĂ« sektorit, ndihmĂ« pĂ«r fermerĂ«t dhe standarde mĂ« tĂ« larta tĂ« sigurisĂ« ushqimore. Kryetarja e Kuvendit shkoi mĂ« tej, duke deklaruar se ky zhvillim âpĂ«rmbyll çeljen e tĂ« gjithĂ« kapitujve tĂ« negociataveâ.
Por, kur premtimet e politikës përballen me faktet, realiteti shpesh del të jetë më i ndërlikuar.
ĂfarĂ« thotĂ« Bashkimi Europian?
NĂ« pĂ«rgjigje tĂ« njĂ« kĂ«rkese zyrtare pĂ«r informacion nga âFaktojeâ, Delegacioni i Bashkimit Europian nĂ« TiranĂ« ofroi njĂ« panoramĂ« tĂ« qartĂ« tĂ« progresit tĂ« ShqipĂ«risĂ« nĂ« procesin e negociatave.
Shqipëria deri tani ka hapur negociatat e anëtarësimit për katër grupe kapitujsh.
Deri më tani, sipas Delegacionit, janë hapur vetëm katër nga gjashtë grupkapitujt e parashikuar në metodologjinë e re të zgjerimit:
Grup-kapitulli 3: Rritje konkurruese dhe pĂ«rfshirĂ«se â hapur nĂ« maj 2025
Ndërsa grupi Grup-kapitulli 4 (Agjenda e gjelbër dhe lidhshmëria e qëndrueshme) dhe Grup-kapitulli 5 (Burimet, bujqësia dhe kohezioni) mbeten ende të pahapura.
DakordĂ«sia sâĂ«shtĂ« hapje
Mospërputhjet mes deklaratave të zyrtarëve të lartë shqiptar dhe delegacionit europian në Tiranë duket se vijnë për shkak të interpretimit të një akti diplomatik. Dakordësia e vendeve anëtare të BE-së për të ftuar Shqipërinë të paraqesë pozicionin negociues për Cluster-in 5. Ky është një hap i rëndësishëm, por jo i barazvlefshëm me hapjen formale të grupkapitullit, thekson Blerjana Bino nga qendra SciDev për Faktoje.
âHapja formale dhe zyrtare ndodh vetĂ«m pas dorĂ«zimit tĂ« Pozicionit Negociues [dokument ku qeveria sqaron qartĂ« ku qĂ«ndron aktualisht vendi nĂ« lidhje me kriteret e kĂ«rkuara nga BE-ja, cilat reforma janĂ« ndĂ«rmarrĂ« deri tani, cilat do tĂ« ndĂ«rmerren nĂ« tĂ« ardhmen dhe si planifikon ShqipĂ«ria tĂ« plotĂ«sojĂ« standardet e BE], vlerĂ«simit pozitiv nga Komisioni Evropian dhe miratimit unanim nga KĂ«shilli i BE-sĂ« nĂ« njĂ« KonferencĂ« NdĂ«rqeveritareâ â Blerjana Bino, SciDev.
Sipas metodologjisë së zgjerimit, një grupkapitull konsiderohet i hapur vetëm pas përfundimit të Konferencës Ndërqeveritare, për të cilin nuk ka ende një datë. Deri atëherë, hapja është vetëm një projekt politik në pritje.
Kronologji politike vs. kronologji zyrtare
Tendenca e qeverisĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rshpejtuar kronologjinĂ« e progresit europian tĂ« vendit nuk Ă«shtĂ« e re. NĂ« njĂ« vend ku integrimi europian Ă«shtĂ« kauzĂ« e mbĂ«shtetur gjerĂ«sisht nga publiku, retorika optimiste politike ofron njĂ« valĂ« tĂ« shpejtĂ« miratimi popullor â edhe kur nuk mbĂ«shtetet nga faktet.
MegjithatĂ«, pĂ«r tĂ« qenĂ« tĂ« saktĂ« dhe tĂ« pĂ«rgjegjshĂ«m ndaj qytetarĂ«ve, dallimi mes dakordĂ«sisĂ« pĂ«r nisjen e negociatave dhe hapjes formale tĂ« kapitujve nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« detaj teknik â Ă«shtĂ« njĂ« tregues i maturisĂ« institucionale dhe saktĂ«sisĂ« nĂ« komunikim.
Transparenca dhe qartësia e komunikimit publik mbi statusin real të negociatave është kyç për informimin e qytetarëve mbi kompleksitetin e procesit dhe shmangien e keqkuptimeve, pritshmërive jorealiste dhe mosbesimit ndaj procesit, thekson Blerjana Bino.
Faktoje kontaktoi edhe Ministrinë e Jashtme e cila në përgjigje të kërkesës për informacion konfirmoi se Shqipëria ka hapur deri tani katër nga gjashtë grupkapitujt e negociatave për antarësim me Bashkimin Europian.
Përfundimi: Po, progres ka. Por jo të gjithë grup-kapitujt janë hapur.
ShqipĂ«ria ka bĂ«rĂ« hapa tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«rpara nĂ« procesin e integrimit europian dhe ka hapur zyrtarisht katĂ«r nga gjashtĂ« grupkapitujt duke iu afruar synimit pĂ«r tĂ« mbyllur hapjen e tĂ« gjithĂ« grup-kapitujve brenda vitit 2025, premtim ky i dhĂ«nĂ« gjatĂ« fushatĂ«s elektorale pĂ«r zgjedhjet parlamentare tĂ« 11 majit. Por, deklaratat e zyrtarĂ«ve tĂ« lartĂ« qĂ« pretendojnĂ« se âtĂ« gjithĂ« kapitujt janĂ« hapurâ janĂ« tĂ« pasakta dhe çorientuese.
NĂ« mungesĂ« tĂ« njĂ« Konference NdĂ«rqeveritare pĂ«r grup-kapitujt 4 dhe 5, procesi mbetet i papĂ«rfunduar. E vĂ«rteta Ă«shtĂ« se ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« afĂ«r, por ende jo nĂ« pĂ«rfundim tĂ« hapjes sĂ« tĂ« gjithĂ« grup-kapitujve. Dhe Integrimi europian, ashtu si demokracia, Ă«shtĂ« njĂ« proces qĂ« kĂ«rkon mĂ« shumĂ« se vetĂ«m entuziazĂ«m â kĂ«rkon transparencĂ« dhe pĂ«rmbajtje. Ndaj nisur nga kĂ«to tĂ« dhĂ«na, deklaratĂ«n e ministrit tĂ« jashtĂ«m Igli Hasani se ShqipĂ«ria hapi negociatat pĂ«r grup-kapitullin e fundit tĂ« negociatave me BE-ne do e kategorizojmĂ« tĂ« pavĂ«rtetĂ«.
Pretendimi: Videoja tregon balenat e bardha që kanë dalë në breg pas cunamit në Rusi të datës 29 Korrik 2025
Përfundimi: Jashtë konteksti
NjĂ« video e publikuar nĂ« rrjete sociale qĂ« tregon katĂ«r balena tĂ« bardha (beluga) tĂ« bllokuara nĂ« breg tĂ« detit, ndĂ«rsa dy persona pĂ«rpiqen tâi ndihmojnĂ« duke i lagur me ujĂ«, Ă«shtĂ« shpĂ«rndarĂ« nĂ« 31 korrik me pĂ«rshkrimin: âBalenat dalin nĂ« breg nĂ« Japoni pas tĂ«rmetit tĂ« fuqishĂ«m nĂ« Rusi qĂ« shkaktoi cunamiâŠâ
Pretendimi ngjall besueshmĂ«ri â veçanĂ«risht pasi mĂ« 29 korrik 2025, Rusia u godit vĂ«rtet nga njĂ« tĂ«rmet i fuqishĂ«m i ndjekur nga njĂ« cunami qĂ« arriti valĂ« deri nĂ« 3-4 metra. Por videoja qĂ« po shpĂ«rndahet nuk ka asnjĂ« lidhje me kĂ«tĂ« ngjarje.
Faktoje bëri një kërkimme motorin e kërkimit Google lens mbi pamjet e videos, dhe gjeti se ato janë publikuar për herë të parë më gusht 2023, pra thuajse dy vite përpara se tërmeti të ndodhte. Një version më i gjatë i videos është ngarkuar në YouTube më 16 gusht 2023, dhe është shpërndarë nga disa media ndërkombëtare dhe portale lokale ruse.
KĂ«rkimi me fjalĂ« kyçe çoi nĂ« raportimin e medias Newsweek, qĂ« konfirmon se pamjet janĂ« regjistruar nĂ« Lindjen e LargĂ«t tĂ« RusisĂ«, pranĂ« grykĂ«derdhjes sĂ« lumit Tigil, ku pesĂ« balena tĂ« bardha â katĂ«r tĂ« rritura dhe njĂ« kĂ«lysh â mbetĂ«n tĂ« bllokuara nĂ« breg. Ato u shpĂ«tuan nga peshkatarĂ« lokalĂ« qĂ« i mbajtĂ«n tĂ« lagura dhe i ushqyen me peshk deri sa u kthye vala.
Rusia u godit nga një tërmet i fortë më 29 korrik, me epiqendër në afërsi të rajonit të Kamçatkas. Autoritetet njoftuan për një cunami me valë deri në 4 metra, që preku disa zona të bregdetit Paqësor. Disa banorë u evakuuan, dhe dëmet materiale janë ende në vlerësim. Deri tani nuk ka raportime zyrtare që lidhin ndonjë fenomen të ngjashëm me baticat ose sjelljen e balenave në ato zona.
Videoja që shfaq balenat beluga në breg është autentike, por nuk ka asnjë lidhje me tërmetin dhe cunamin e korrikut 2025. Ajo i përket një ngjarjeje të vitit 2023 dhe është ripërdorur në kontekst të gabuar.
Pretendimi: Videoja tregon kontrollet që policia bën në transportin publik në Berlin
Përfundimi: Jashtë konteksti
Një video e shpërndarë në rrjetet sociale tregon një situatë të tensionuar brenda një treni në Gjermani, ku udhëtarët duken duke ngritur duart në ajër, ndërsa policia e armatosur rëndë hyn në vagon.
PĂ«rshkrimi i videos qĂ« qarkullon nĂ« gjuhĂ«n shqipe Ă«shtĂ«: âBerlin â kontrolle nĂ« transportin publikâ, duke lĂ«nĂ« tĂ« kuptohet se kjo Ă«shtĂ« njĂ« praktikĂ« e zakonshme apo e pĂ«rsĂ«ritur e autoriteteve nĂ« mjetet e transportit publik nĂ« Berlin.
Me një kërkim në rrjet përmes Google Reverse Image Search, Faktoje arriti të verifikojë burimin dhe kontekstin e videos përmes mediave gjermane dhe gjeti se ky në fakt nuk ishte një kontroll rutinë, por një aksion special policor i zhvilluar më 4 korrik 2025 në stacionin Wannsee të linjës S-Bahn në Berlin, pas një denoncimi për një person të armatosur në tren.
Sipas raportimit të mediave gjermane, një dëshmitar kishte njoftuar policinë se kishte parë një person me armë në një nga vagonët e linjës S7 që udhëtonte drejt Potsdamit. Pas kësaj, policia federale dhe ajo e landit ndërhynë me forca të shumta dhe armë automatike për të siguruar trenin dhe për të arrestuar të dyshuarin. Në videon e plotë të publikuar nga mediat dallohet momenti kur pasagjerët evakuohen në panik dhe disa ngrejnë duart në shenjë bindjeje ndaj urdhrave të policisë.
Pas ndërhyrjes, rezultoi se alarmi ishte i rremë. I dyshuari ishte një person i veshur për një festival dhe arma që mbante ishte një lodër që ngjante shumë me një armë të vërtetë. Ai u ndalua, por më pas u lirua, dhe autoritetet po shqyrtojnë nëse do të ngrihen akuza për shkelje të ligjit mbi armët apo ndonjë kundërvajtje tjetër. Pretendimi se videoja paraqet një kontroll të zakonshëm të transportit publik në Berlin është i pavërtetë dhe i nxjerrë jashtë kontekstit. Shpërndarja e kësaj videoje me përshkrime të pasakta mund të kontribuojë në dezinformim dhe nxitje të panevojshme të frikës.
Raportimet mediatike në Kosovë për një tragjedi në liqenin e Ujmanit morën trajta qesharake kur vëmendja u spostua jo më tek ngjarja e rëndë e një të riu që humbi jetën në liqen, por tek propaganda e qeverisë Kurti dhe më pas akuzat e pabaza për modifikim të fotografive.
Një publikim në rrjetin social Facebook nga Ministri i Mbrojtjes së Kosovës, Ejup Maqedonci, i cili njoftonte ndërhyrjen e njësive të specializuara të zhytjes dhe kërkim shpëtimit të Forcave të Sigurisë së Kosovës për kërkimin e trupit të një 33 vjeçari shqiptar të mbytur në liqenin e Ujmanit në Zubin Potok, u përdor për shkëmbim akuzash propagandistike dhe për karrema klikimesh.
LĂ«vizja VetĂ«vendosje publikoi nĂ« rrjetin social Facebook njoftimin e ministrit Maqedonci, duke e titulluar âFSK pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« si ushtri nĂ« veri tĂ« venditâ. Kjo ngjalli reagime tĂ« shumta nĂ« KosovĂ«, duke e akuzuar VetĂ«vendosjen pĂ«r propagandĂ« tĂ« panevojshme, pas dĂ«shmive nga ish- punonjĂ«s tĂ« FSK-sĂ« qĂ« kujtuan njĂ« operacion tĂ« ngjajshĂ«m tĂ« vitit 2015.
Por ishte njĂ« tjetĂ«r detaj qĂ« krijoi tymnajĂ« dhe dezinformim nĂ« media. NĂ« imazhet e pĂ«rzgjedhura nga ministri Maqedonci pĂ«r tâu shpĂ«rndarĂ« nĂ« rrjetin social Facebook, dukeshin vetĂ«m makinat e FSK, jo ato tĂ« KFOR qĂ« i shoqĂ«ronin nĂ« kĂ«tĂ« operacion nĂ« zonĂ«n me shumicĂ« serbe.
Shpejt në rrjet u shpërnda edhe një imazh tjetër tejet i ngjashëm me atë të shpërndarë nga Maqedonci. Por ky imazh i dytë tregon në pamje edhe makina të KFOR-it.
*Imazhi i shpĂ«rndarĂ« nga ministri Maqedonci*Imazhi i shpĂ«rndarĂ« si âprovĂ«â qĂ« fotoja e ministrit Maqedonci Ă«shtĂ« manipuluar
Kaq mjaftoi për të nisur akuza për manipulim të imazheve me qëllim propagandën nga qeveria e Kosovës. Sipas kërkimit të Faktoje rezulton se akuza për manipulim të imazhit është publikuar fillimisht nga gazetari Lirim Mehmetaj.
Por do të kishte mjaftuar një kërkim në rrjet për të gjetur burimin e këtyre fotografive për të kuptuar se në fakt nuk bëhet fjalë për modifikim të imazheve.
Media në Kosovë Kallxo publikoi në rrjetin e saj social Facebook një album me fotografi në orën 8:40 min të datës 29 Korrik ku qartësisht duken të dy imazhet e mësipërme.
Madje kjo verifikohet më tej edhe nga videoja e shpërndarë nga Kallxo, ku plani i parë është pikërisht imazhi i shpërndarë nga ministri i mbrojtjes Maqedonci.
*Imazh i shkëputur nga video e shpërndarë nga gazetarët e Kallxo.com
Verifikimi nĂ«se ministri i ka manipuluar dhe modifikuar vĂ«rtetĂ« imazhet apo jo nuk ka qenĂ« qĂ«llimi kryesor i mediave qĂ« shpĂ«rndanĂ« kĂ«tĂ« pretendim. Ndaj, keqinformimi â i nxitur nga etja pĂ«r tĂ« âzbardhurâ njĂ« gĂ«njeshtĂ«r qeveritare propagandistike â u pĂ«rhap me shpejtĂ«si nĂ« media.
Vërtetësia e dy imazheve u konfirmua sërisht nga vetë gazetari i Kallxo, Artan Hamiti në një video ku shpjegonte se ishte ai autori i të dy imazheve dhe se asnjë prej tyre nuk është i manipuluar. Pavarësisht kësaj, mediat që shpërndanë lajmin dezinformues vijojnë të mbajnë në rrjet lajmin e tyre të pandryshuar.
E ndërsa lëvizja Vetëvendosje e përdori rastin për të ndërtuar narrativë triumfaliste mbi praninë e FSK në Veri, kjo ishte lehtësisht e mbështetur nga faktet dhe dëshmitë e ish-pjesëtarëve të FSK-së. Reagime lidhur me këtë pati edhe nga përfaqësitë e Gjermanisë dhe Francës në Kosovë, të cilat kërkuan mospolitizimin, respektin dhe mirënjohjen e merituar për forcat e KFOR duke përshëndetur mediat të cilat e pasqyruan qartë rolin e tyre në operacionin për gjetjen e trupit të të riut të mbytur në Ujman.
PĂ«rzgjedhja e imazheve nga ministri Maqedonci â qĂ« dukshĂ«m kĂ«rkonte tĂ« mbĂ«shteste kĂ«tĂ« narrativĂ« tĂ« VetĂ«vendosjes â u bĂ« subjekt pĂ«r pĂ«rhapje tĂ« informacioneve tĂ« pavĂ«rteta dhe keqinformuese duke errĂ«suar edhe mĂ« shumĂ« pamjen, nĂ« vend qĂ« tĂ« ndriçonte tĂ« vĂ«rtetĂ«n. NĂ« fund tĂ« fundit, propagandĂ«s i duhet kujdesi po aq sa kritikĂ«s â pĂ«rndryshe, lexuesit humbasin mundĂ«sinĂ« pĂ«r tu informuar me fakte.
Në një vend ku zjarret kanë shkatërruar qindra mijëra hektarë tokë në dekadën e fundit, premtimet politike për përforcimin e flotës ajrore me avionë zjarrfikës nuk janë çështje retorike, por çështje jetike. Megjithatë premtimi i bërë nga kryeministri Edi Rama gjatë fushatës elektorale të vitit 2025, se Shqipëria do të kishte dy avionë zjarrfikës të gatshëm për sezonin veror, rezulton i pambajtur.
âFlota jonĂ« ajrore do tĂ« ketĂ« nĂ« dispozicion duke filluar nga kjo verĂ«, janĂ« bĂ«rĂ« marrĂ«veshjet, dy avionĂ« zjarrfikĂ«s nĂ« gatishmĂ«ri pĂ«r ne pa pritur qĂ« tĂ« vijnĂ« nga njĂ« vend apo nga njĂ« vend tjetĂ«râ ,tha kryeministri gjatĂ« fushatĂ«s elektorale nĂ« 29 Mars 2025.
Vera erdhi, zjarret nisën, por Shqipëria ende nuk ka asnjë avion zjarrfikës.
Një kërkesë për informacion që Faktoje i drejtoi Ministrisë së Mbrojtjes konfirmon zyrtarisht se, ndryshe nga sa u premtua, Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë nuk disponojnë asnjë avion zjarrfikës. Në përgjigjen e kthyer zyrtarisht, ministria njofton thjesht:
âJu informojmĂ« se Forcat e Armatosura tĂ« RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ« (FARSH) aktualisht nuk disponojnĂ« avionĂ« zjarrfikĂ«s.â
E në fakt për zjarret aktive në vend avionët zjarrfikës erdhën nga vendet e Bashkimit Europian në kuadër të programit EU Solidarity.
GjatĂ« ditĂ«ve tĂ« fundit flakĂ«t kanĂ« pĂ«rfshirĂ« zona tĂ« ndryshme tĂ« ShqipĂ«risĂ« si Delvina, Bulqiza, Borshi, Lukova, Kanina, Berati dhe Pusteci. Agjencia KombĂ«tare e Mbrojtjes civile njoftoi mĂ« 28 Korrik se âgjatĂ« 24 orĂ«ve tĂ« fundit janĂ« evidentuar 34 vatra zjarri nga tĂ« cilat 17 janĂ« ende aktive, 6 janĂ« nĂ«n monitorim dhe 11 janĂ« shuarâ.
Mungesa e avionëve zjarrfikës është denoncuar edhe nga kreu i institutit për Bashkitë e Shqipërisë, Agron Haxhimali, sipas të cilit Shqipëria është i vetmi vend në rajon që nuk disponon asnjë avion apo helikopter të dedikuar për shuarjen e zjarreve nga ajri.
Premtimi i ricikluar për avionë zjarrfikës
Premtimi për avionë zjarrfikës nuk është i ri për qeverinë socialiste. Ai është një riciklim i deklaratave të mëparshme.
Në janar të vitit 2023, ministri i atëhershëm i Mbrojtjes, Niko Peleshi, njoftoi publikisht se Shqipëria po përgatiste dokumentacionin për blerjen e dy avionëve shumëfunksionalë, të përshtatshëm për ndërhyrje në raste zjarresh dhe për mbështetje agrokulturore.
âJanĂ« disa mjete mĂ« modeste nĂ« kosto, mĂ« tĂ« manovrueshme dhe mĂ« tĂ« pĂ«rshtatshme pĂ«r situatat tona tĂ« zjarreve,â u shpreh ministri Peleshi asokohe.
Pyetjet që ngrihen nga kjo mospërputhje mes deklaratave politike dhe realitetit janë disa. Sa ka kushtuar dështimi për të pajisur vendin me avionë zjarrfikës në kohë? Sa sipërfaqe mund të ishte shpëtuar? Sa jetë njerëzish dhe burimesh janë vënë në rrezik për shkak të mungesës së logjistikës ajrore?
Në mungesë të transparencës, publiku nuk ka mundësi të gjykojë nëse vonesat janë për arsye financiare, burokratike apo thjesht për mungesë vullneti politik. Asnjë informacion për tendera, kontrata apo faza të prokurimit nuk është bërë publik deri më sot.
Nisur nga të dhënat, premtimi i bërë gjatë fushatës zgjedhore për vendosjen e dy avionëve zjarrfikës në dispozicion të flotës ajrore shqiptare konsiderohet i pambajtur.
NĂ« dukje, ShqipĂ«ria qĂ«ndron larg rrjedhave tĂ« errĂ«ta tĂ« kapitalit rus. NĂ« praktikĂ«, ekspertĂ«t paralajmĂ«rojnĂ« se ky mund tĂ« jetĂ« vetĂ«m njĂ« iluzion i rehatshĂ«m. NdonĂ«se investimet ruse nĂ« territor janĂ« minimale dhe tĂ« padukshme nĂ« sipĂ«rfaqe, struktura tĂ« cunguara mbikĂ«qyrjeje, tregje tĂ« pambrojtura dhe njĂ« mjedis i lartĂ« informaliteti krijojnĂ« hapĂ«sira tĂ« rrezikshme pĂ«r depĂ«rtimin e kapitalit tĂ« padĂ«shiruar â pĂ«rfshirĂ« atĂ« me origjinĂ« nga Moska.
Nga Jona Plumbi
Në korrik 2025 komisioni i posaçëm parlamentar kundër dezinformimit dhe ndërhyrjeve të huaja miratoi stratëgjinë në bazë të të cilës do të zbatojë punën e tij. Kryetari i Komisionit, Erion Braçe, e quajti luftën ndaj dezinformimit dhe ndërhyrjes së huaj keqdashëse një prioritet kombëtar që kërkon vëmendje në nivelin më të lartë legjislativ. Ndërsa grupi i ekspertëve pranë këtij komisioni përgatiti disa propozime për mbrojtjen ndaj ndikimeve të huaja, ku përfshihet ngritja e një platforme bashkëpunimi ndërmjet bankave si dhe komunikimin mes institucioneve financiare.
KĂ«tĂ« shqetĂ«sim e kanĂ« edhe ekspertĂ«t e ekonomisĂ« me tĂ« cilĂ«t Faktoje bisedoi lidhur me rrezikun e mundshĂ«m qĂ« i kanoset ShqipĂ«risĂ« pĂ«r ndĂ«rhyrjen e parasĂ« âsĂ« pisĂ«tâ nga vende keqdashĂ«se si Rusia. Edhe pse sot pĂ«r sot ShqipĂ«ria duket se nuk Ă«shtĂ« shumĂ« e ekspozuar ndaj kapitalit rus, rreziku qĂ«ndron.
Në kërkim të gjurmëve të padukshme
âShqipĂ«ria Ă«shtĂ« mĂ« pak e ekspozuar ndaj kapitalit rus se vendet e tjera tĂ« rajonit,â thotĂ« Ilir Brasha, ekspert ekonomie pĂ«r Faktoje. Ai thekson se pĂ«r momentin nuk ka tĂ« dhĂ«na konkrete pĂ«r investime direkte tĂ« fshehura nga Rusia. NjĂ« kĂ«rkim nĂ« databazĂ«n Open Corporates tregon vetĂ«m 43 biznese me origjinĂ« ruse tĂ« regjistruara nĂ« vend, dy prej tĂ« cilave themeluar nĂ« vitin 2023. Por kjo nuk do tĂ« thotĂ« se gjithçka Ă«shtĂ« nĂ« rregull.
âProblemi qĂ«ndron pikĂ«risht tek mungesa e gjurmimit tĂ« pĂ«rfituesve pĂ«rfundimtarĂ« tĂ« investimeve,â shpjegon Brasha. ParatĂ« ruse mund tĂ« vijnĂ« jo nĂ« mĂ«nyrĂ« direkte, por pĂ«rmes kompanive tĂ« ndĂ«rmjetme, juridiksioneve offshore, apo partnerĂ«ve qĂ« operojnĂ« nga parajsa fiskale.
Eduart Gjokutaj shpjegon pĂ«r Faktoje se sektorĂ«t mĂ« tĂ« rrezikuar pĂ«r infiltrimin e kapitalit rus janĂ« ndĂ«rtimi, tregu i pasurive tĂ« paluajtshme, energjia, minierat dhe turizmi rural. âPikĂ«risht aty ku ka informalitet tĂ« lartĂ« dhe mbikĂ«qyrje tĂ« dobĂ«t, aty mund tĂ« penetrojĂ« kapitali i huaj me interesa tĂ« errĂ«ta,â analizon Gjokutaj.
Sipas tij tregu i pasurive të paluajtshme është tejet i pambrojtur dhe veçanërisht zonat turistike si Saranda, Vlora, Lezha, Shkodra apo Tirana shihen si mënyra idelae për të legalizuar fonde të dyshimta.
Arben Malaj, njĂ« nga ekspertĂ«t qĂ« dha propozime nĂ« komisionin pĂ«r dezinformimin dhe ndĂ«rhyrjet e huaja nĂ« kuvendin e ShqipĂ«risĂ«, thekson edhe nevojĂ«n pĂ«r tĂ« âskanuarâ tĂ« gjithĂ« ato biznese qĂ« nĂ« dukje e kanĂ« njĂ« problem.
âBizneset aktuale qĂ« janĂ« nĂ« fushĂ«n e lojĂ«rave tĂ« fatit dhe nĂ« ndĂ«rtim aty ku ka, se nuk duhet tâi biem nĂ« qafĂ« askujt kot, aty ku ka flamuj tĂ« kuq tĂ« ngritur, duhet tĂ« skanohen dhe ta mbrojmĂ« ekonominĂ« tonĂ« nga paratĂ« kriminaleâ, tha Malaj.
Pikat e dobëta të shtetit
Edhe pse Shqipëria ka përditësuar legjislacionin për të qenë në përputhje me direktivat e Bashkimit Europian, institucionet e saj mbeten të papërgatitura për të ndaluar kapitalin e kamufluar. Gjokutaj gjykon se Agjencia e Inteligjencës Financiare (AIF) funksionon me kapacitete të kufizuara dhe nuk disponon mjete të avancuara të analizës. Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare (AMF) ushtron mbikëqyrje kryesisht formale, ndërsa Drejtoria e Tatimeve nuk ka akses të plotë mbi të dhënat e transaksioneve ndërkombëtare.
EkspertĂ«t vlerĂ«sojnĂ« se nĂ« mungesĂ« tĂ« njĂ« sistemi pĂ«r verifikimin e pĂ«rfituesve fundorĂ« tĂ« kapitalit, gjurmimi bĂ«het gati i pamundur. Mekanizmi i vetĂ«m qĂ« duhet tĂ« funksionojĂ« pĂ«r tĂ« identifikuar lidhjet me vendet e sanksionuara si Rusia, Ă«shtĂ« ai i pronĂ«sisĂ« pĂ«rfundimtare â dhe ai mungon.
NjĂ«kohĂ«sisht âShqipĂ«ria nuk aplikon kontrolle tĂ« forta pĂ«r kapitalin qĂ« vjen nga juridiksione offshore, si Qipro, Malta apo Ishujt VirgjĂ«r, ku fshihet shpesh pronĂ«siaâ, vlerĂ«son Gjokutaj.
Një tjetër portë që Shqipëria ka lënë hapur për ndërhyrje të tilla është Ligji për Investimet Strategjike, vlerëson Gjokutajt. Ligji ofron përjashtime dhe përfitime të mëdha, pa hetim të thelluar mbi origjinën e fondeve, duke krijuar hapësirë për kapitalin që kërkon të fshehë gjurmët e veta.
Sot, ndikimi rus në ekonominë shqiptare duket i vogël dhe periferik. Por ekspertët paralajmërojnë se Shqipëria nuk duhet të mashtrohet nga kjo qetësi relative.
âKapitali Ă«shtĂ« si uji â kĂ«rkon tĂ« rrjedhĂ« aty ku ka mĂ« pak pengesa,â thotĂ« Artan Gjergji, studiues i kapitalit dhe tregjeve financiare. Ai pĂ«rmend faktin se shumĂ« investime qĂ« shfaqen si evropiane apo nga Lindja e Mesme shpesh rezultojnĂ« me struktura pronĂ«sie qĂ« çojnĂ« tek kompani guackĂ« offshore, ku identiteti i investitorĂ«ve Ă«shtĂ« praktikisht i pakapshĂ«m.
Kjo mund të përbëjë një kërcënim serioz nëse flukset financiare nga Rusia fillojnë të devijojnë nga shtetet më të kontrolluara drejt vendeve si Shqipëria, ku kontrolli është më i brishtë.
ĂfarĂ« duhet bĂ«rĂ«?
ShqipĂ«ria e ka shmangur ekspozimin e drejtpĂ«rdrejtĂ«, pavarĂ«sisht pĂ«rpjekjeve pĂ«r hyrje tĂ« kapitalit kinez dhe rus nĂ« disa raste â pĂ«rfshirĂ« blerjen e Albpetrol nga Gazprom nĂ« vitin 2012 apo zotĂ«rimin e pĂ«rkohshĂ«m tĂ« Aeroportit âNĂ«nĂ« Terezaâ nga njĂ« kompani kineze.
Ekspertët bien dakord për disa hapa urgjentë që duhet të ndërmarrë Shqipëria. Krijimi i një regjistri të detyrueshëm dhe publik të përfituesve përfundimtarë të çdo investimi të huaj është ai që i bën bashkë të gjithë ekspertët. Gjithashtu shkëmbimi në kohë reale i të dhënave mes institucioneve si AIF, Banka e Shqipërisë, AMF, DPT dhe SHISH është kyç në kndvështrimin e Eduart Gjokutajt.
Ligji pĂ«r Investimet Strategjike â i miratuar si ligj i pĂ«rkohshĂ«m por qĂ« ka pĂ«suar shtyrje tĂ« njĂ«pasnjĂ«shme tĂ« afatit pĂ«r pĂ«rfundimin e tij â duhet tĂ« vendosĂ« filtra tĂ« fortĂ« mbi origjinĂ«n e kapitalit. Themelimi i njĂ« task-force tĂ« pĂ«rhershme pĂ«r hetimin e flukseve financiare tĂ« dyshimta nga vendet e sanksionuara dhe forcimi i rolit tĂ« bankave nĂ« raportimin dhe analizimin e transfertave ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« dyshimta Ă«shtĂ« njĂ« tjetĂ«r hap qĂ« duhet ndĂ«rmarrĂ« sipas ekspertĂ«ve.
PĂ«rfundim
NdĂ«rkohĂ« qĂ« flukset financiare nga Rusia nĂ« dukje janĂ« minimale nĂ« ShqipĂ«ri, ekspertĂ«t paralajmĂ«rojnĂ« se nuk Ă«shtĂ« çështja ânĂ«seâ, por âkurâ do tĂ« tentohet njĂ« formĂ« mĂ« agresive e depĂ«rtimit. Pa njĂ« arkitekturĂ« mbrojtĂ«se tĂ« mirĂ«filltĂ«, ShqipĂ«ria rrezikon tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« hallkĂ«n e dobĂ«t tĂ« sigurisĂ« ekonomike nĂ« Ballkan.
Në një botë ku luftërat nuk bëhen më vetëm me armë, por me para, mosvëmendja ndaj kapitalit të padukshëm është një luks që Shqipëria nuk mund ta përballojë.
Sezoni veror ka nisur dhe bashkë me të edhe trafiku në akset kryesore rrugore në vend. Partia Socialiste dhe kryeministri Edi Rama premtuan gjatë fushatës zgjedhore parlamentare të 11 majit se brenda vitit do të vihet në funksion Qendra Kombëtare e Monitorimit të Trafikut që pritet të rrisë sigurinë në rrugë. Faktoje gjeti se ky është një premtim që zvarritet prej disa vitesh dhe se sistemi i QKMT-së ende nuk është marrë në dorëzim.
nga Jona Plumbi
GjatĂ« fushatĂ«s zgjedhore tĂ« vitit 2025, kryeministri Edi Rama dhe Partia Socialiste premtuan se do tĂ« vihet nĂ« funksion Qendra KombĂ«tare e Monitorimit tĂ« Trafikut deri nĂ« vitin 2025, âpĂ«r njĂ« lĂ«vizshmĂ«ri mĂ« tĂ« sigurt e mĂ« efikaseâ.
*marrë nga programi elektoral i Partisë Sociaiste për zgjedhjet parlamentare të 11 majot 2025
Në 5 maj 2025, ARRSH njoftoi se Qendra për Kontrollin e Trafikut do të garantojë monitorimin e të gjitha rrugëve 4 orë në 7 ditë të javës duke koordinuar Policinë Rrugore, Urgjencën Kombëtare Mjekësore dhe Emergjencat Civile.
Sipas njoftimit, kjo qendĂ«r do tĂ« funksionojĂ« me 122 operatorĂ« dhe nĂ« fazĂ«n e parĂ« janĂ« lidhur me kamera 200 km e para qĂ« mbulojnĂ« autostradat kryesore TiranĂ« â DurrĂ«s, DurrĂ«s â RrogozhinĂ«, RrogozhinĂ« â Fier dhe Fier â VlorĂ«.
Premtim i ricikluar dhe shkelje afatesh
Ky është një premtim i ricikluar.
Qendra e Monitorimit të Trafikut Rrugor është premtuar fillimisht nga ministrja e Infrastrukturës dhe Energjise, Belinda Balluku në shtator të vitit 2023.
Gjatë një inspektimi në terren, drejtori i ARRSH-së së asaj kohe, Evis Berberi, njoftoi se godina e Qendrës për Monitorimin e Trafikut pritej të dorëzohej në janar 2024.
âJemi nĂ« 26% tĂ« punĂ«s. Ne kemi pĂ«r ta dorĂ«zuar brenda 238 ditĂ«ve nga nĂ«nshkrimi i kontratĂ«s dhe themi se do e dorĂ«zojmĂ« nĂ« janar tĂ« 2024-Ă«s ose pak mĂ« shpejtâ, tha Berberi.
Në fakt dorëzimi i godinës nuk u bë për tre muaj në janar 2024, por një vit më pas. Belinda Balluku u shfaq përsëri në godinën e Qendrës së Monitorimit të Trafikut në shtator 2024 nga ku njoftoi se po hidheshin hapat e fundit të dorëzimit të ndërtesës, 8 muaj pas parashikimit fillestar.
Me në krah drejtorin e ARRSH-së, këtë herë Gentian Gjyli, Balluku dha një tjetër parashikim. Monitorimi i 200 km rrugë do të niste në fillim të vitit 2025.
âE kemi nisur me 200 km e parĂ« dhe bĂ«het fjalĂ« pĂ«r akset mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme, pra TiranĂ« â DurrĂ«s, TiranĂ« â Elbasan, DurrĂ«s â RrogozhinĂ«, RrogozhinĂ« â Fier, Bypass-i i Fierit dhe Levan â VlorĂ«. TĂ« gjitha kĂ«to do tĂ« jenĂ« gati nĂ« fillim tĂ« vitit tjetĂ«râ,  tha Belinda Balluku nĂ« shtator 2024.
Por duket se edhe kjo fazĂ« e parĂ« ka zgjatur pĂ«rtej afatit tĂ« parashikuar. NĂ« Prill 2025 Balluku njoftoi se âpo niste dita e parĂ« e testimit nĂ« terren tĂ« QendrĂ«s pĂ«r Monitorimin e Trafikutâ.
ĂfarĂ« thotĂ« ARRSH
Për të kuptuar nëse kjo qendër e ka nisur punën dhe ka filluar të monitorojë akset e parashikuara për në fazën e parë, Faktoje iu drejtua Autoritetit Rrugor Shqiptar me një kërkesë për informacion.
ARRSH tha për Faktoje se sistemi i monitorimit tashmë mund të evidentojë shkelje të rregullave të qarkullimit rrugor, por për marrjen e masave administrative ndaj shkelësve duhet të pritet finalizimi i procedurave pasi projekti është ende në proces testimi dhe dorëzimi.
Kostoja e deritanishme për ndërtimin e godinës së QKMT-së dhe zbatimin e fazës së parë dhe të dytë, është 4.2 miliardë lekë, njofton ARRSH-ja.
Faza e parĂ« e monitorimit tĂ« 200 kilometrave rrugĂ« u tenderua nga ARRSH nĂ« qershor 2023 me afat kohĂ«zgjatje 2 vjet. Fitues i kontratĂ«s publike me vlerĂ« 2.6 miliardĂ« lekĂ« (me TVSH) ishte bashkimi i operatorĂ«ve âMC NETĂORKINGâ & âINTETRA ELEKTONIK SANAYI VE TICARET ANONIM SIRK.â & âGJOKA KONSTRUKSIONâ.
Nisur nga afati i kontratës kjo fazë e parë ka përfunduar, por përgjigjja e ARRSH vërteton se testimi dhe dorëzimi nuk ka përfunduar ende.
Faza e dytë, e tenderuar në gusht 2024 është fituar nga i njëjti grup kompanish me vlerë 1.5 miliardë lekësh dhe kohëzgjatje 2 vjeçare dhe parashikon 214 km të tjera rrugë për monitorim.
*marrë nga termat e referencës për tenderin e fazës së dytë
PĂ«rfundim
ARRSH i tha Faktojes se mbulimi i plotë i rrjetit rrugor kombëtar prej 3650 km parashikohet të përfundojë deri në vitin 2029.
Nisur nga të dhënat e deritanishme, premtimin për nisjen e punës së Qendrës Kombëtare të Monitorimit të Trafikut do e konsiderojmë pjesërisht të pambajtur.
Pretendimi: Zbulohen detajet e bisedës së tensionuar mes kryeministrit Rama dhe kryebashkiakut Dredha
Vlerësimi: E pavërtetë
Një video e shpërndarë gjerësisht në media dhe rrjete sociale ku dukej Kryeministri Edi Rama dhe kryetari i Bashkisë së Vlorës, Ermal Dredha, në 12 qershor, gjatë festimit të përvjetorit të themelimit të Partisë Socialiste, duket se u përdor për të tërhequr klikime.
Videoja nĂ« fjalĂ« tregonte njĂ« bisedĂ« intensive tĂ« kryeministrit me kryebashkiakun vlonjat dhe u interpretua nga mediat si âtĂ«rheqje veshiâ qĂ« kryeministri i bĂ«ri DredhĂ«s nĂ« njĂ« kohĂ« kur prej disa ditĂ«sh mediat dhe qytetarĂ«t denonconin se fusha e mbetjeve nĂ« VlorĂ« kishte marrĂ« flakĂ« duke krijuar rrezik pĂ«r shĂ«ndetin e qytetarĂ«ve atje.
Në video nuk arrihet të kuptohet se çfarë konkretisht kryeministri po i thotë kryebashkiakut Dredha pasi dëgjohet vetëm muzika e aktivitetit. Pikërisht këtu, është ngritur edhe aludimi i disa portaleve.
Kushdo që hap këtë lajm me dëshirën për të kuptuar se çfarë diskutuan dy pushtetarët, do të zhgënjehet.
Artikulli nĂ« fjalĂ« jo vetĂ«m qĂ« ofron tĂ« njĂ«jtĂ«n video qĂ« u shfaq nĂ« tĂ« gjitha mediat e tjera, ku nuk dĂ«gjohet asnjĂ« pjesĂ« e diskutimit Rama â Dredha, por gjithashtu thekson se nĂ« fakt detajet e bisedĂ«s mbeten tĂ« panjohura.
âEdhe pse nuk dimĂ« detajet, biseda mes dy socialistĂ«ve duket paksa serioze, pasi ânuhatetâ dhe pak tension mes tyre.â â shkruan artikulli.
Ky është një rast klasik i abuzimit që portalet online bëjnë duke njoftuar në titull zbardhjen e një informacioni, i cili më pas nuk gjendet aspak në brendi të tekstit. Qëllimi edhe në këtë rast është mbledhja e sa më shumë klikimeve për përfitime dhe jo informimi i lexuesve.
Një paralajmërim i Ambasadës Amerikane në Tiranë drejtuar qytetarëve të saj që jetojnë në Shqipëri është përdorur për të mbledhur klikime nga disa media online në vend. Paralajmërimi i SHBA-së u shpërnda nga të gjitha ambasadat amerikane në mbarë botën dhe lidhej me situatën e krijuar në Lindjen e Mesme mes Izraelit dhe Iranit.
Në njoftim ambasada theksonte se ka një ndërprerje të udhëtimeve dhe mbyllje të përkohshme të hapësirës ajrore në të gjithë Lindjen e Mesme dhe se gjithashtu ekziston mundësia për protesta kundër qytetarëve dhe interesave të SHBA-së jashtë vendit. Për këto arsye SHBA këshilloi qytetarët amerikane në mbarë botën që të tregohen të kujdesshëm, të lexojnë Udhëzimet për Udhëtime dhe ccdo alarm sigurie përpara se të planifikojnë udhëtime.
Titulli krijon përshtypjen se Ambasada Amerikane në Tiranë ka paralajmëruar për ndonjë ngjarje të mundshme në Shqipëri, që lidhet me konfliktin e armatosur mes Izraelit dhe Iranit, dhe jo një lajmërim rutinë për qytetarët e saj, sicc në të vërtetë është njoftimi në fjalë.
Në të dy rastet, nxjerrja nga konteksti duke mos përmendur se njoftimi i ambasadës i drejtohet qytetarëve të saj, lë hapësirë për keqkuptim sikur paralajmërimi i drejtohet në fakt Shqipërisë dhe Tiranës.
Lajmi u pasqyrua gjerësisht në mediat shqiptare, pjesa dërrmuese e të cilave, theksoi se njoftimi i ambasadës i drejtohej qytetarëve të saj, duke ndihmuar në përhapjen e informacionit.
Raste të tilla tregojnë sesa i rëndësishëm është konteksti i një lajmi dhe pse pikërisht mediat online shpeshherë zgjedhin që të ndërtojnë tituj që mund të keqkuptohen, në mënyrë që lajmi të klikohet duke i sjellë përfitime financiare.
Lajmet keqinformuese apo ato të shpërndara me qëllimin për të mbledhur sa më shumë klikime kanë shfrytëzuar gjerësisht përplasjen mes Izraelit dhe Iranit. Faktoje ka përgënjeshtruar disa pretendime të ngritura nga media të ndryshme online të cilat përhapin lajme të paqëna apo nxjerrin plotësisht nga konteksti ngjarjet.
I tillĂ« Ă«shtĂ« edhe rasti i njĂ« lajmi tĂ« pĂ«rhapur nga media online âHistori Shqiptareâ. âLufta Izrael-Iran, vijnĂ« pasojat e para nĂ« ShqipĂ«ri! Edi Rama e kishtĂ« bĂ«rĂ« tĂ« kryer, ja çfarĂ«po ndodhâ â kĂ«shtu shkruan titulli i lajmit.
Për të lexuar informacionin, ata që e kanë hasur këtë lajm në rrjetin social Facebook klikojnë në linkun e ofruar nga faqja, i cili të çon në faqen petravu.com
Në faqe duket një imazh i një qielli me raketa me të njëjtin titull si publikimi në FB.
Lajmi pretendon se tashmĂ« ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« prekur nga pasoja tĂ« rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r vendin pĂ«r shkak tĂ« konfliktit Izrael â Iran, por dhe pĂ«rshkallĂ«zimi i konfliktit mes Izraelit dhe Hamasit. PĂ«r tĂ« lexuar âlajmin e plotĂ«â me tej faqja tĂ« fton tĂ« klikosh butonin e kuq.
Lajmi flet pĂ«r ndikimin qĂ« konflikti mes Izraelit dhe Iranit ka pasur nĂ« sektorin e turizmit pĂ«r shkak tĂ« ndalimit tĂ« udhĂ«timeve qĂ« autoritetet izraelite i kanĂ« vĂ«nĂ« qytetarĂ«ve tĂ« saj. KĂ«to janĂ« âpasojat e rĂ«ndĂ«sishmeâ qĂ« ShqipĂ«ria po vuan pĂ«r shkak tĂ« luftĂ«s nĂ« Lindjen e Mesme.
Sa i pĂ«rket pretendimit qĂ« gjendet nĂ« titull se kryeministri Rama âe kishte bĂ«rĂ« tĂ« kryerâ, nĂ« tekstin e lajmit nuk gjendet asnjĂ« referencĂ« qĂ« ta shpjegojĂ« kuptimin e saj. Kryeministri Rama nuk pĂ«rmendet asnjĂ«herĂ« nĂ« tekstin e lajmit tĂ« plotĂ«.
Duke përdorur një titull gjysmak dhe mashtrues, faqja e detyron lexuesin të klikojë disa herë për të lexuar në përfundim një informacion që nuk ka lidhje aspak me atë çka titulli lë të kuptohet. Dukshëm qëllimi i faqes është që të mblidhen sa më shumë klikime dhe jo të informojë qytetarët për një aspekt të caktuar të pasojave që po sjell konflikti mes Izraelit dhe Iranit në Shqipëri. Duke kapitalizuar mbi frikën apo interesin e qytetarëve për të kuptuar nëse qeveria ka ndërmarrë ndonjë hap në lidhje me këtë situatë, faqja çorienton lexuesin me një titull që nuk përputhet aspak me brendinë e lajmit.
Në një kohë kur Shtetet e Bashkuara të Amerikës ishin në biseda diplomatike me Iranin për të kërkuar ndërprerjen e programit bërthamor të këtij të fundit, Izraeli nisi një sulm të armatosur ndaj Iranit ku shënjestroi objekte bërthamore, vendndodhje ushtarake si dhe zyrtarë të lartë ushtarakë apo shkencëtarë bërthamorë.
Nisja e sulmit izraelit ndaj Iranit sipas studiuesit të radikalizmit dhe ekstremizmit të dhunshëm Adrian Shtuni u motivua nga disa aryse. Një prej tyre është përparimi i Iranit në krijimin e një arme bërthamore.
âRezoluta e AgjencisĂ« NdĂ«rkombĂ«tare pĂ«r Energji Atomike e datĂ«s 12 qershor, qĂ« shprehimisht shpalli Iranin nĂ« mospĂ«rputhje me detyrimet e tij pĂ«r mospĂ«rhapjen e armĂ«ve bĂ«rthamore, nĂ« mĂ«nyre indirekte i mbĂ«shtet shqetĂ«simet e Izraelitâ, argumenton Shtuni.
Në anën tjetër, qëllimi i Izraelit mund të ketë qenë edhe sabotimi i arritjes së një marrëveshjeje mes SHBA-së dhe Iranit. E duke pasur parasysh mosbesimin historik që Izraeli ka, si dhe kërcënimet që Irani ka bërë duke thënë se Izraeli nuk do të zgjasë as 25 vjet, një marrëveshje e tillë nuk i jep Izraelit garanci të mjaftueshme për frenimin e programit bërthamor Iranian.
Një arsye tjetër, jo më pak e rëndësishme sipas Shtunit, është momenti i favorshëm ushtarak në rajon.
âPasi Izraeli arriti tĂ« dobsojĂ« gjatĂ« dy viteve tĂ« fundit masivisht kapacitetet e organizatave si Hamas, Hezbollah dhe Huthi, dhe pas rrĂ«zimit tĂ« regjimit tĂ« Asadit nĂ« Siri, tĂ« gjitha tĂ« financuara, trajnuara, dhe armatosura nga Irani si âarmĂ« nĂ« kokĂ«â ndaj Izraelit, e gjeti tĂ« volitshĂ«m momentin tĂ« godasĂ« qendrĂ«n apo bazĂ«n kryesore tĂ« rrezikut qe i kanoset prej shume kohesh.â â Adrian Shtuni, autor dhe studiues i radikalizmit dhe ekstremizmit tĂ« dhunshĂ«m.
Mbështetja e SHBA-së
SHBA-ja synonte tĂ« zgjidhte rrezikun pĂ«r armatim bĂ«rthamor tĂ« Iranit nĂ« rrugĂ« diplomatike. Deri njĂ« ditĂ« pĂ«rpara sulmit izraelit, Trump kĂ«mbĂ«nguli se SHBA-ja âmbetet e pĂ«rkushtuar ndaj njĂ« Rezolute Diplomatike.â
Por vetëm 14 orë pasi Izraeli nisi sulmin, Trump njoftoi se i kishte dhënë Iranit një afat 60 ditor për të arritur një marrëveshje dhe se ky afat kishte skaduar. Deklaratat e presidentit amerikan vijuan duke mos përjashtuar asnjë skenar, deri të 22 qershor kur bombardoi tre vendndodhje nukleare iraniane, përkatësisht Fordow, Natanz dhe Isfahan.
Fordow gjendej thellë nën tokë dhe bombat Izraelite nuk kishin kapacitete ta shkaterrojë.
Adrian Shtuni shpjegon për Faktoje se për të dëmtuar tunelet e kompleksit Fordow, ku gjendeshin 2,700 centrifuga për pasurim uraniumi, u përdorën predha që njihen si Masive Ordinance Penetrator (MOPs) GBU-57 prej 13 Tonësh.
Këto predha i disponon vetëm SHBA-ja dhe mund të transportohen vetëm nga avionët bombardues stealth B-2 Spirit, që janë të pakapshëm nga radaret, dhe që po ashtu zotërohen vetëm nga SHBA.
Deri tani SHBA-ja ishte përfshirë në konflikt në funskione mbrojtëse, përmes kapaciteteve kundërajrore të aeroplanmbajteses USS Nimitz të marinës Amerikane dhe sistemeve mbrojtese THAAD që interceptojnë breshëritë e raketave balistike me të cilat Irani po godet Izraelin.
Sa i përket vijimit të ndërhyrjeve amerikane në Iran, Ledion Krisafi mendon se tashmë topi është në fushën e Iranit.
âNĂ«se Irani kundĂ«rpĂ«rgjigjet ndaj objektivave amerikane nĂ« lindjen e mesme, me siguri qĂ« Amerika do vazhdojĂ« ta godasĂ«. NĂ«se nuk reagon, atĂ«herĂ« mbetet pĂ«rgjegjesi e Izraelit tĂ« vazhdojĂ« tĂ« shkatĂ«rrojĂ« potencialin ushtarak tĂ« Iranit siç ka bĂ«rĂ« deri tani.â â Ledion Krisafi, studiues i marrĂ«dhĂ«nieve ndĂ«rkombĂ«tare.
Pas sulmit amerikan drejt Iranit, ky i fundit u përbetua se do të hakmerret ndaj SHBA-së. Por Ledion Krisafi parashikon se sido që të jetë, sulmet drejt Iranit do mbeten në fushatë ajrore si nga Izraeli ashtu edhe nga amerikanët dhe nuk ka asnjë shans që të futen trupa në terren.
Deri ku shtrihet rreziku i këtij konflikti?
Studiuesi Adrian Shtuni e vlerëson rrezikun e përhapjes së konfliktit si të konsiderueshëm. Kjo për shkak të karakterit të tij bërthamor dhe rajonal.
Rrjeti i organizatave proxy si Hezbollah, Houthi, Hamas, milicitë Islamiste në Irak e Siri etj, të financuara dhe armatosura nga Irani prej dekadash, edhe pse të dobësuara gjatë viteve të fundit nga goditjet e Izraelit, mund të sulmojnë objektiva izraelite apo amerikane dhe kjo, sipas Shtunit do sillte përhapjen e konfliktit në vendet ku këto organizata operojnë si Libani, Jemeni, Siria, Irakudhe përtej.
Ish-ambasadori shqiptar në Izrael, Tonin Gjuraj nuk parashikon një përfshirje të NATO-s në konflikt.
âNuk besoj qĂ« NATO do pĂ«rfshihet nĂ« njĂ« konflikt tĂ« tillĂ« pasi Izraeli nuk Ă«shtĂ« anĂ«tar i NATO-s. PĂ«rfshirja e Shteteve tĂ« Bashkuara e komplikon situatĂ«n nĂ« Lindjen e Mesme sepse mund tĂ« ketĂ« pasoja tĂ« tjera por nuk mendoj se NATO do tĂ« pĂ«rfshihet.â â Tonin Gjuraj, ish ambasador i ShqipĂ«risĂ« nĂ« SHBA 2007 â 2009 dhe rektor i Universitetit tĂ« ShkodrĂ«s âLuigj Gurakuqiâ.Â
Rreziku i përhapjes së konfliktit, sipas studiuesit Shtuni, mund të marrë edhe një dimension asimetrik, që mund të manifestohet me sulme terroriste ku Garda Revolucionare e Iranit ka celula operative, duke arritur Europën, SHBA-në apo më gjerë.
âRreziku mĂ« i lartĂ« Ă«shtĂ« pĂ«r sulme kibernetike, duke pasur parasysh nivelin e ulĂ«t tĂ« rrezikshmerisĂ« pĂ«r sulmuesit. Objektivat mĂ« tĂ« mundshĂ«m nĂ« kĂ«tĂ« rast do tĂ« ishin sektori i energjisĂ« dhe rrjeti i shpĂ«rndarjes sĂ« elektricitetit, ujĂ«sjellsat, institucionet financiare, infrastruktura e transportit dhe shĂ«rbimet dixhitale shtetĂ«rore.â â argumenton Shtuni.
Europa dhe Shqipëria
Situata, për Ledion Krisafin, duhet të bëhet mësim për Europën. Që të respektohesh, duhet të jesh fuqi e madhe ushtarake dhe Izraeli është shembulli më i mirë i këtij mësimi, vlerëson ai.
âIzraeli Ă«shtĂ« njĂ« vend i vogĂ«l nĂ« Lindjen e Mesme por njĂ« fuqi e madhe botĂ«rore ushtarake. NĂ«se Evropa dĂ«shiron tĂ« ndalojĂ« veprimet e mĂ«tejshme tĂ« RusisĂ« drejt vendeve Balltike pĂ«r shembull, duhet qĂ« Evropa tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« fuqi e madhe ushtarake dhe kjo bĂ«het pĂ«rmes riarmatimit tĂ« shpejtĂ« por dhe ndryshimit tĂ« mendĂ«sisĂ« nga pacifizmi tek projektimi i forcĂ«sâ, argumenton Krisafi.
Jo çdo gjë zgjidhet me diplomaci, përmbyll ai, sidomos me shtete si Irani dhe Rusia që diplomacinë e përdorin vetëm për spektakël.
Në fakt, të premten e 20 qershorit, faqja zyrtare e Bashkisë Tiranë nuk funksiononte. Shkak ishte një sulm kibernetik që sipas njoftimit në rrjetin social Telegram u bë nga grupi i hakerave iranianë Homeland Justice.
Nisur nga fakti se Shqipëria ka qenë viktimë e disa sulmeve kibernetike nga entitete të lidhura me Gardën Revolucionare të Iranit dhe si strehuese e një grupi disident Iranian, vendi duhet të shtojë vigjilencën dhe kapacitetet mbrojtëse, sidomos sa i përket infrastrukturës strategjike fizike dhe dixhitale, vlerëson Adrian Shtuni.
Përtej kësaj, fakti se Shqipëria mbështet linjën e Izraelit nuk e bën atë shënjestër të Iranit, vlerëson ish ambasadori Tonin Gjuraj.
âNuk mendoj qĂ« ShqipĂ«ria rrezikohet nga njĂ« konflikt i tillĂ«. Nuk besoj se Ă«shtĂ« nĂ« interesin e Iranit qĂ« tĂ« hapĂ« shumĂ« fronte. ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« anĂ«tare e NATO-s dhe gjendet nĂ«n çadrĂ«n e sigurisĂ« sĂ« kĂ«saj organizateâ, argumenton ish ambasadori Gjuraj.
Edhe pse situata është tepër e vështirë të parashikohet, Gjuraj vlerëson se nëse Republika Islamike e Iranit do të detyrohet në javët në vijim të ulet në bisedime për një marrëveshje të re për programin bërthamor, kjo do të shënonte një arritje e madhe.
Pretendimi: Raketat iraniane mund të godasin Shqipërinë
Vlerësimi: Mungon konteksti
Lajmet e pavĂ«rteta apo tĂ« nxjerra jashtĂ« konteksti lidhur me konfliktin e armatosur Izrael â Iran janĂ« pĂ«rhapur kĂ«to ditĂ« me shpejtĂ«si pĂ«r shkak tĂ« interesit tĂ« lartĂ« tĂ« publikut. Shpesh herĂ« mediat bien pre e propagandave shtetĂ«rore qĂ« pĂ«rhapin informacione duke shtrembĂ«ruar realitetin.
Një rast i tillë ishte pasqyrimi në media i një paralajmërimi të shpërndarë nga Ushtria Izraelite (IDF), ku pretendohej të pasqyrohej rrezja e veprimit të raketave iraniane.
Disa media e pĂ«rhapĂ«n kĂ«tĂ« publikim duke e interpretuar si rrezik global, ku pĂ«rfshihet edhe Europa dhe ShqipĂ«ria, pa u thelluar mĂ« tej pĂ«r tâi shpjeguar publikut vĂ«rtetĂ«sinĂ« e kĂ«tij lajmi.
Ajo që mediat nuk njoftojnë në titull është pikërisht fakti se ky është një pretendim i përhapur nga ushtria izraelite, për atë çka sipas saj janë të afta të bëjnë raketat iraniane, dhe jo një kërcënim real që synon këto vende.
Harta Ă«shtĂ« shpĂ«rndarĂ« nĂ« rrjetet sociale tĂ« Forcave tĂ« Mbrojtjes Izraelite me pretendimin se âIrani Ă«shtĂ« njĂ« kĂ«rcĂ«nim globalâ dhe se pĂ«r kĂ«tĂ« arsye Izraeli â nuk kishte zgjdhje tjetĂ«râ pĂ«rveçse tĂ« vepronte kundĂ«r tij.
Sigurisht që kjo është narrative izraelite e përdorur për të justifikuar sulmin e 12 qershorit drejtuar Iranit, pavarësisht faktit se ky i fundit ishte në bisedime me Shtetet e Bashkiara të Amerikës pikërisht për të ndaluar programin e tij bërthamor.
Ky pretendim i forace të Mbrojtjes izraelite, i nxjerrë jashtë konteksti krijon përshtypjen se në fakt Irani po kërcënon të gjithë botën me sulme të armatosura, gjë që nuk pretendohet nga askush.
VeçanĂ«risht nĂ« periudha konfliktesh Ă«shtĂ« tejet e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« mediat tâi vendosin deklaratat e palĂ«ve nĂ« kontekst, dhe tĂ« informojnĂ« qytetarin pĂ«r faktin se ato janĂ« pretendime qĂ« shpesh mbĂ«shteten tek propaganda qĂ« kĂ«tyre shteteve i vjen pĂ«r mbarĂ«.
Sulmi izraelit në Iran dhe kundërpërgjigjja e këtij të fundit janë në qendër të vëmendjes së mediave botërore dhe atyre vendase. Kjo situatë ka sjellë edhe spekullime apo shpërndarje të informacioneve të paverifikuara, në rastin më të mirë, ose të pavërteta, në rastin më të keq. Arsye për këtë dezinformim shpesh bëhet dëshira për të mbledhur sa më shumë klikime, por edhe mbështetja e axhendave të caktuara nga portale anonime online.
Jona Plumbi
Në 12 qershor Izraeli sulmoi me raketa Iranin, ku objektiv u bënë objekte bërthamore, vendndodhje ushtarake dhe zyrtarë të lartë ushtarakë apo shkencëtarë bërthamorë. Irani u kundërpërgjigj me sulm ajror, duke goditur Jeruzalemin dhe Tel Avivin. Prej nisjes së konfliktit të armatosur të dy vendet kanë shkëmbyer sulme raketore të vazhdueshme ndaj njëra-tjetrës.
Situata ka qenĂ« nĂ« qendĂ«r tĂ« vĂ«mendjes sĂ« mediave botĂ«rore dhe atyre nĂ« ShqipĂ«ri, duke paraqitur zhvillimet kohĂ« pas kohe. NĂ« situata tĂ« tilla konfliktesh, si ajo mes RusisĂ« dhe UkrainĂ«s apo Izraelit dhe Gazas, marrja e informacioneve tĂ« verifikuara vĂ«shtirĂ«sohet pĂ«r shkak tĂ« dinamikave tĂ« vazhdueshme, por edhe mungesĂ«s sĂ« burimeve tĂ« drejtpĂ«rdrejta nga vendngjarja.Â
NjĂ«kohĂ«sisht, nĂ« situata tĂ« tilla pasigurie, mediat shpesh kapitalizojnĂ« emocionet e qytetarĂ«ve dhe pĂ«rhapin informacione tĂ« nxjerra jashtĂ« konteksti, apo krejtĂ«sisht tĂ« pavĂ«rteta.Â
Kjo ndodhi edhe pas nisjes së konfliktit të armatosur mes Izraelit dhe Iranit. Qëllimi shpesh është marrja e sa më shumë klikimeve duke përhapur tituj abuzivë apo informacione të paverifikuara apo pa kontekst. Pavarësisht kësaj, nuk përjashtohen edhe raste të mediave që mbështesin agjenda të caktuara.
Lajme dezinformuese
NjĂ« nga mediat qĂ« ka pĂ«rhapur lajme tĂ« pavĂ«rteta Ă«shtĂ« Petravu. NĂ« 15 qershor ky portal ka shpĂ«rndarĂ« njĂ« publikim ku njoftonte se âShqipĂ«ria po sulmohet nga Iraniâ.
Në shkrim, në asnjë moment nuk flitet për sulm të Iranit ndaj Shqipërisë siç sugjestionon titulli. Përkundrazi. Artikulli citon ekspertë që kanë analizuar situatën në media të tjera duke shpjeguar se në fakt Shqipëria nuk është e rrezikuar nga një sulm i armatosur nga Irani.
Dy ditĂ« mĂ« vonĂ«, nĂ« 17 qershor, e njĂ«jta media tha se âIrani u bĂ« gati tĂ« godiste ShqipĂ«rinĂ« me raketaâ.
Lajmi citon njĂ« intervistĂ« qĂ« Xhavit Shala, ekspert sigurie ka dhĂ«nĂ« pĂ«r njĂ« televizion tjeter. Shala nĂ« intervistĂ« deklaroi se âIrani do tĂ« godiste me raketa ShqipĂ«rinĂ« nĂ« vitin 2023â pas strehimit tĂ« opozitĂ«s iraniane nĂ« ManzĂ« tĂ« DurrĂ«sit. Si provĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«sisĂ« sĂ« deklaratave tĂ« tij, Shala citon publikimin e planit pĂ«r sulm nĂ« njĂ« gazetĂ« Iraniane. Portali Petravu e ka shpĂ«rndarĂ« kĂ«tĂ« lajm me njĂ« titull abuzues qĂ« nuk jep kontekst, duke krijuar iluzionin se nĂ« fakt bĂ«het fjalĂ« pĂ«r situatĂ«n aktuale.
Informacionet e publikuara nga kjo faqe, shpĂ«rndahen nĂ« rrjetin social Facebook nga nje profil me njĂ« emĂ«r qĂ« nuk pĂ«rputhet me atĂ« tĂ« vetĂ« portalit, tĂ« quajtur âHistori Shqiptareâ.
Përhapje e propagandave shtetërore
NjĂ« tjetĂ«r formĂ« keqinformimi e pĂ«rhapur lidhur me konfliktin e armatosur Izrael â Iran Ă«shtĂ« pĂ«rhapur nga media tĂ« cilat i kanĂ« dhĂ«nĂ« zĂ« propagandĂ«s izraelite.
Ky publikim u përdor nga disa media për të përhapur shqetësimin se Europa dhe Shqipëria mund të jetë në rrezik.
Mungesën e profesionalizmit të stafit në media e sheh problematike edhe Erjon Tase, drejtues i Akademisë së Studimeve Politike. Kjo, sipas tij, i shtyn mediat të jenë të ekspozuara ndaj propagandave qeveritare.
âPĂ«r fat tĂ« keq mediat nuk kanĂ« profesionalizmin e duhur pjesĂ« tĂ« stafeve tĂ« tyre, si gazetarĂ« me eksperiencĂ«, njohĂ«s tĂ« zhvillimeve ndĂ«rkombĂ«tare komplekse apo edhe rishikimin editorial tĂ« nevojshĂ«m pĂ«r tĂ« kontrolluar pĂ«rmbajtjen qĂ« ato publikojnĂ«â â Erjon Tase, studiues.
Lutfi Dervishi, gazetar dhe pedagog i gazetarise hulumtuese shpjegon se mungesa e korrespondentëve në terren apo gazetarëve hulumtues dhe verifikues, i shtyn mediat të përdorin materiale të gatshme nga agjensi lajmesh ndërkombëtare ose nga burime zyrtare që kanë interesa të qarta propagandistike.
âPĂ«r pasojĂ«, propagandat shtetĂ«rore, qofshin ato tĂ« Izraelit, Iranit apo vendeve tĂ« tjera tĂ« pĂ«rfshira depĂ«rtojnĂ« lehtĂ«sisht nĂ« narrativat lokale, sidomos kur mungon analiza kritike dhe verifikimi. Ky Ă«shtĂ« varianti mĂ« i mirĂ« sepse disa media marrin materiale nga rrjetet sociale apo media bulevardeskeâ â Lutfi Dervishi, gazetar.
Karrema klikimesh
Arsyeja kryesore për përhapjen e dezinformimit është lufta për klikime, sipas Lutfi Dervishit.
âFrika, ndjeshmĂ«ria dhe mungesa e burimeve tĂ« verifikimit tĂ« publikut janĂ« ushqim âperfektâ pĂ«r mediat sidomos kur ka ngjarje tĂ« madhe si lufta dhe lufta si kjo mes Izraelit dhe Iranit ngjall interes dhe shkakton emocione tĂ« fortaâ â shpjegon Dervishi.
I një mendimi është edhe Erjon Tase sipas të cilit mediat zgjedhin tituj apo përmbajtje që shtrembërojnë realitetin apo ekzagjerojnë rrezikun e konflikteve që ndodhin larg Shqipërisë.
Ky ishte rasti i një publikimi të identifikuar si keqinformues nga Faktoje, nga portali 5pyetjet.al që shpërndau një intervistë lidhur me çfarë pritet nga ky konflikt duke përdorur një titull bombastik, që nuk lidhet aspak me përmbajtjen e intervistës.
âShqipĂ«ria merr goditjen e parĂ« nga raketat Izrael-Iran/ Gjenerali: Sa orĂ« reziston vendin ynĂ«?â, shkruan 5pyetjet.al.
Ajo tĂ« cilĂ«s i referohet intervista duket tĂ« jetĂ« njĂ« âgoditjeâ e mundshme ekonomike pĂ«r shkak tĂ« rritjes sĂ« çmimit tĂ« naftĂ«s apo produkteve tĂ« tjera dhe nĂ« asnjĂ« moment njĂ« goditje e parĂ« nga raketat e Izraelit apo Iranit.
Një pjesë e mediave, sipas gazetarit Pandi Gjata,e kanë në axhendë këtë linjë dizinformimi dhe propagandë, një pjesë e bën për klikime ndërsa një pjesë tjetër nuk kanë njerëz të kualifikuar për këtë zhvillim të rëndësishëm global, ashtu sic ishte edhe në rastin e luftës në Ukrainë.
Përhapja e titujve bombastik është sipas gazetarit Pandi Gjata një nga problemet më të mëdha të mediave shqiptare, kryesisht atyre online.
âPĂ«rkthejnĂ« lajme nga media tĂ« huaja jo serioze, raportojnĂ« tĂ« pavĂ«rteta, japin edhe alarmin pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« sikur Ă«shtĂ« objektiv i Iranit nĂ« kĂ«tĂ« konflikt. ShtrembĂ«rojnĂ« deklarata tĂ« ekspertĂ«ve dhe i aktualizojnĂ« me ditĂ«t e sotmeâ â Pandi Gjata, gazetar.
Arsyet që i shtyjne mediat të bien pre e lajmeve të pavërteta janë të shumta, sipas Lutfi Dervishit.
âMungesa e redaksive profesionale, ulja e standardeve etike, presioni i kohĂ«s pĂ«r tĂ« qenĂ« tĂ« parĂ«t me njĂ« lajm, tendenca pĂ«r tâu bĂ«rĂ« viral dhe varĂ«sia nga pĂ«rkthime automatike ose burime tĂ« pakontrolluara nĂ« internet e rrjete sociale. Gjithashtu sensacionalizmi ndihmohet edhe nga algoritmet, qĂ« pĂ«rforcojnĂ« shpĂ«rndarjen e lajmeve tĂ« pasaktaâ â pĂ«rfundon ai.
Keqinterpretimi i situatave kritike gjeopolitike apo shoqĂ«rore Ă«shtĂ« njĂ« fenomen tashmĂ« i vjetĂ«r nĂ« media, veçanĂ«risht ato online. PĂ«rhapja e dezinformatave dĂ«mton lexuesin i cili jo gjithmonĂ« Ă«shtĂ« i pajisur me njohuritĂ« e duhura pĂ«r tĂ« verifikuar informacionin qĂ« lexon. Kjo pĂ«r pasojĂ« sjell jo vetĂ«m konfuzion por edhe polarizim tĂ« qĂ«ndrimeve tĂ« qytetarĂ«ve, si dhe ulje tĂ« besueshmĂ«risĂ« tek mediat. PĂ«r kĂ«to arsye pasqyrimi sa mĂ« âbesnikâ i informacionit veçanĂ«risht nĂ« kohĂ« krizash Ă«shtĂ« thelbĂ«sor pĂ«r njĂ« shoqĂ«ri tĂ« mirĂ«informuar.
Login
