Në fjalën e hapjes së Parlamentit të parë osman sulltan Abdylhamidi II (1876-1909) premtoi se në kuadër të reformave që do të realizonte do të hapte edhe një shkollë për përgatitjen e nënpunësve e kuadrove të lartë të shtetit osman dhe se brenda një viti do të sillte në Parlament një rregullore të re mbi arsimin.
Në diskutimet që u zhvilluan në Parlament lidhur me legjislacionin e vilajeteve dhe bashkive u vu re se zbatimi i këtyre ligjeve ishte i kushtëzuar nga nënpunësit e shkolluar dhe nga populli që dinte shkrim e këndim. Këto diskutime nxorrën në pah gjendjen e mjeruar që ekzistonte në mbarë Perandorinë Osmane. Deputeti i Ajdënit, Ahmet Efendiu, ngriti shqetësimin se në zonën e tij, me përjashtim të imamëve, nuk kishte njerëz që dinin të lexonin.
Një diskutim po aq të zjarrtë lidhur me këtë problem, më 14 janar 1878, mbajti me cilësinë e deputetit të Janinës edhe Abdyl bej Frashëri.
Ai e filloi diskutimin e tij duke shtruar pyetjen: âCili Ă«shtĂ« vallĂ« shkaku i prapambetjes dhe i moszhvillimit tĂ« PerandorisĂ« Osmane, i mbarĂ« viseve qĂ« ajo zotĂ«ron nĂ« EuropĂ«, nĂ« Azi dhe nĂ« AfrikĂ«?
Sipas disa hamendĂ«sive tre janĂ« shkaqet kryesore: shkaku i parĂ« Ă«shtĂ« injoranca, shkaku i dytĂ« despotizmi dhe shkaku i tretĂ« Ă«shtĂ« paaftĂ«sia e funksionarĂ«ve qĂ« ndodhen nĂ« krye tĂ« punĂ«ve, tĂ« cilĂ«t merren ose me argĂ«time ose me kotĂ«sira, por aspak me pĂ«rparimin e shtetit dhe tĂ« kombitâ.
Abdyl Frashëri mbajti një qëndrim kritik, sidomos ndaj mos zbatimit siç duhej të reformave të Tanzimatit (1839) të nisura nga sulltan Abdylmexhidi lidhur me përmirësimin e arsimit.
Sipas tij, baza e një shteti dhe e një populli ishte arsimi, ligjet e drejta dhe zbatuesit e tyre. Por këto tre elementë në Perandorinë Osmane ishin të mangëta.
âQĂ« shteti osman tĂ« qytetĂ«rohet,-vazhdoi mĂ« tej ai,-Ă«shtĂ« detyrĂ« parĂ«sore qĂ« njĂ« orĂ« e mĂ« parĂ« tĂ« pĂ«rqĂ«ndrohet nĂ« zgjidhjen e tre shkaqeve tĂ« mĂ«sipĂ«rme. Ădo begati dhe lulĂ«zim qĂ« ka lidhje me qytetĂ«rimin Ă«shtĂ« arritur me anĂ« tĂ« arsimit.
Pa arsim, asnjë popull nuk ka përparuar, por ka rënë poshtë nga dita në ditë derisa më në fund është ballafaquar me gjithfarë fatkeqësish. Që na mungon arsimi, dhe në fakt na mungon shumë, besoj se të gjithë jemi në gjendje ta vërtetoni.
NĂ« kĂ«tĂ« fushĂ«, jo vetĂ«m nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« sa duhet, por nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« asnjĂ« grime pĂ«rpjekjeâŠPĂ«rveç disa medreseve tĂ« zakonshme, çfar shkollash tĂ« tjera kemi nĂ« popull? Disa kohĂ« mĂ« parĂ« u hap njĂ« universitet, por ende pa filluar mirĂ« edhe ai u mbyll. Pastaj u hap Liceu i Gallatasaraj, por edhe kĂ«saj shkolle ende nuk ia kemi parĂ« frytet.
Po në provinca si është gjendja? Përveç disa qyteteve që kanë shkolla plotore, ku mësimet zhvillohen pa plan dhe pa program, në qytetet e tjera dhe sidomos në fshatra nuk ka jo vetëm plotore por as fillore, madje as foshnjore.
Edhe pse nuk e njoh Anadollin mendoj se atje nuk ka ndonjĂ« dallim nga Rumelia ose, pĂ«r shembull, nga ShqipĂ«ria, ku nuk ka shkolla nĂ« asnjĂ« fshatâŠNĂ«se banorit fatkeq tĂ« kĂ«tyre viseve do t`i kĂ«rkohet njĂ« dokument me shkrim, ai nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje, pĂ«r shkak tĂ« mos arsimimit, tĂ« paraqesĂ« asgjĂ« tjetĂ«r pĂ«rveç letĂ«rnjoftimit. TĂ« kemi mĂ«shirĂ«âŠSi do tĂ« qytetĂ«rohemi me kĂ«tĂ« padituri? Si do tĂ« pĂ«rparojmĂ«?
Kur do tĂ« zgjohemi nga ky gjumĂ« i rĂ«ndĂ« shekullor? Pastaj, pĂ«rveç dy shkollave pĂ«r vajza qĂ« janĂ« hapur tani vonĂ« nĂ« Stamboll, nĂ« provinca nuk ka asnjĂ« shkollĂ« pĂ«r to. Ăfar tĂ« bĂ«jmĂ«? Mos duhet t`i pĂ«rzemĂ« gratĂ« nga rendi shoqĂ«ror?
Ne duhet tĂ« interesohemi edhe pĂ«r edukimin e tyre. Nuk duhet tĂ« harrojmĂ« se edukata e burrave Ă«shtĂ« nĂ« varĂ«si tĂ« edukatĂ«s sĂ« vajzave. NĂ« qoftĂ«se nĂ«na Ă«shtĂ« e paditur, ju e kuptoni se nĂ« ç`shkallĂ« tĂ« ulĂ«t do tĂ« mbetet fĂ«mija pa edukatĂ«, pa moral, pa karakter.â
Për të përmirësuar dhe zgjeruar sistemin arsimor, Abdyl beu propozoi që të merreshin këto masa emergjente: në medresetë dhe shkollat ekzistuese të ndryshohej metodologjia e mësimdhënies dhe kategorizimi i tyre; në çdo fshat të hapeshin shkolla fillore dhe të ciklit të të ndërmjetëm për djem e për vajza; në çdo qendër vilajeti të hapej nga një shkollë e mesme (idadije); në Stamboll të themelohej një universitet ku nën shembullin e vendeve europiane të kishte nga një degë për çdo shkencë; për t`i shërbyer akoma më mirë nevojave të arsimit të themelohej një Akademi.
Ai e mbylli fjalën duke kërkuar që këto masa emergjente për arsimin, të mos liheshin për vitin tjetër, por një orë e më parë të silleshin në Parlament për t`u miratuar.
Gjatë kohës që Abdyl beu mbante diskutimin, disa deputetë që nuk e kuptonin siç duhej këtë problem, në shenjë refuzimi kishin braktisur sallën, ndërsa shumica e të pranishme e duartrokiti fort në shenjë miratimi.
Sadi efendiu, deputeti i Halepit (Siri), vuri nĂ« dukje se fjalimi i Abdyl beut duhej rregulluar dhe plotĂ«suar nĂ« disa vende, sidomos nĂ« lidhje me viset e Anadollit, pĂ«r tĂ« cilat, sipas tij, Abdyli beu nuk kishte thĂ«nĂ« asnjĂ« fjalĂ«. âNdoshta nuk mĂ« dĂ«gjuat me kujdes,-ndĂ«rhyri Abdyli,-nuk fola pĂ«r anĂ«n e Anadollit mbasi nuk e njoh aq mirĂ«, kurse RumelinĂ«, sidomos ShqipĂ«rinĂ«, e njoh fare mirĂ«. Ajo Ă«shtĂ« mĂ« poshtĂ« se errĂ«siraâ.
Ndërsa kryetari i Parlamentit, Ahmet Vefik Pasha për të zbutuar situatën, meqenëse në sallë ishin të pranishëm edhe përgjegjësit e vërtetë të kësaj gjendjeje theksoi se, shpirti i një kombi ishte arsimi dhe komentoi se qëllimi i Abdyl beut ishte nxjerrja në e pah e mangësive të sistemit arsimor dhe jo mohimi tërësor i tij. Ai i kërkoi Abdyl beut që diskutimin, i cili kishte sipas tij, pamjen e një parashtrese, t`ia dorëzonte komisionit të posaçëm të çështjeve arsimore.
âDakord,-iu pĂ«rgjigj ai, e pastaj shtoi,-Do tĂ« jetĂ« mirĂ« sikur atĂ« ta shqyrtojnĂ« njerĂ«z tĂ« aftĂ«. Besoj, se midis anĂ«tarĂ«ve tĂ« komisionit ka njerĂ«z tĂ« tillĂ«.
Pakujdesia nganjĂ«herĂ« Ă«shtĂ« mĂ« e keqe se padituria, prandaj ne nuk pĂ«rparojmĂ«. Se nga anon mĂ« tepĂ«r burimi i sĂ« keqes sonĂ«, nga paaftĂ«sia apo nga padituria, kjo nuk dihet. MegjithatĂ«, nga çdo anĂ« qĂ« tĂ« peshojĂ«, pĂ«r ne Ă«shtĂ« njĂ«sojâ.
KĂ«saj çështjeje Abdyl beu iu rikthye edhe njĂ« herĂ« nĂ« diskutimin qĂ« ai mbajti mbas dhjetĂ« ditĂ«sh. KĂ«shtu, mĂ« 24 janar 1878 kur iu desh tĂ« mbronte parashtresĂ«n qĂ« kishte mbajtur njĂ« ditĂ« mĂ« parĂ« deputeti shqiptar Mehmed Ali Vrioni lidhur me organizimin e vilajeteve, zĂ«rave kundĂ«rshtues ai iu drejtua me kĂ«to fjalĂ«: âDo t`u jap njĂ« pĂ«rgjigje diskutantĂ«ve qĂ« kundĂ«rshtuan Mehmed Aliun. Ata nuk pranojnĂ« se ne jemi tĂ« paditur.
Ne, pohojnë ata, jemi me qytetërim të përkryer, ne jemi një popull që kemi dalë nga kombi arab. Natyrisht ne jemi të qytetëruar, dhe ashtu siç e morëm ne qytetërimin nga grekët e lashtë, ashtu edhe europianët e morën qytetërimin nga ne, me ndryshimin se ata e morën në një mënyrë të tillë sa nuk na lanë ne asgjë. Ne kemi mësuar histori dhe e dimë se si ishte gjendja e kaluar e perandorisë dhe në ç`shkallë është sot.
Dje, foli Haxhi Ahmed Efendiu pĂ«r mungesĂ«n e shkollave tek ne dhe pĂ«r gjendjen e keqe tĂ« medreseve. KĂ«to fjalĂ« nuk i pranuan ato katĂ«r a pesĂ« deputetĂ« qĂ« po kundĂ«rshtojnĂ« edhe sot Mehmed Aliun. Por fjalĂ«t qĂ« tha ai dje mbi arsimin dhe ato qĂ« thashĂ« edhe unĂ« disa ditĂ« mĂ« parĂ«, po i pĂ«rsĂ«ris: te ne nuk ka asnjĂ« shkollĂ« qĂ« tĂ« jetĂ« me tĂ« vĂ«rtetĂ« shkollĂ«â.
Kjo deklaratĂ« ngjalli reagime nĂ« tĂ« forta nĂ« Parlament dhe bĂ«ri qĂ« disa deputetĂ« tĂ« brohorisnin nĂ« formĂ« kundĂ«rshtimi se shkolla kishte kudo. âUnĂ«,-deklaroi Abdyl beu,-pĂ«rkundrazi, po dĂ«shmoj se nuk ka.
Edhe në Shqipëri edhe në Arabi nuk ka shkolla. Dikur, 600 vjet, madje edhe 1000 më parë, në Damask dhe në Bagdad, kishte shkolla ku mësoheshin shkencat, kurse tani nuk ka mbetur asgjë, sepse po të kishte shkolla për të qenë, nxënësit që dalin nga medresetë tona do të ishin në një nivel tjetër.
TĂ« themi tĂ« drejtĂ«n, te ne nuk bĂ«het asnjĂ« punĂ« pĂ«r tĂ« qenĂ«. Ădo gjĂ« qĂ« bĂ«jmĂ« ne, e bĂ«jmĂ« pĂ«r provĂ«, prandaj nuk shohim asnjĂ« rezultat prej tyre. Ne duhet tĂ« heqim dorĂ« nga kjo praktikĂ«. Ne vetĂ« nuk jemi nĂ« gjendje tĂ« realizojmĂ« gjĂ«sendi. NĂ« qoftĂ«se duhen bĂ«rĂ« reforma, duhet qĂ« ato sende qĂ« europianĂ«t i morĂ«n nga Azia dhe i pĂ«rkryen, ne tani t`i marrim prej tyre dhe t`i zbatojmĂ« nĂ« vendin tonĂ«â.
Në njëmemorandum që Abdyl bej Frashëri i dërgoi sulltan Abdylhamidit II më 13 tetor 1880 mbi çështjen shqiptare, ndërmjet të tjerash trajtoheshin edhe tre problematika kryesore: pikëpamjet e tij mbi politikën e vendeve europiane ndaj Perandorisë Osmane dhe Shqipërisë; disa propozime lidhur me riorganizimin administrativ të vilajeteve shqiptare dhe bashkimin e tyre në një të vetëm; dhe disa sugjerime mbi çështjet e arsimit dhe gjuhës shqipe tek popullsia shqiptare.
Në memorandum Abdyl Frashëri ngrinte shqetësimin mbi rrezikun e madh që u kanosej shqiptarëve nga përhapja e shkollave të huaja, sidomos të atyre që ishin hapur nga shtetet ballkanike, të cilat përdornin gjuhën greke, sllave e latine dhe që shumë shpejt ndërmjet popullit shqiptar do të shkaktonin përçarje kombëtare, krahinore dhe fetare. Shkaku kryesor i kësaj situate, sipas tij, ishte mospasja e shkollave shqipe dhe mungesa e shkollave në përgjithësi tek popullsia myslimane.
Si rezultat, një pjesë e mirë, duke mos përfituar saç duhej nga shkollat ekzistuese kishte mbetur injorante, ndërsa pjesa tjetër ashtu si popullsia e krishterë për nevojat e saj sociale apo tregtare ishte e detyruar të mësonte greqisht, sllavisht, italisht apo ndonjë gjuhë tjetër.
Situata ishte e tillë saqë në Janinë popullsia duke mos përdorur gjuhën shqipe nga dita në ditë po e braktiste atë dhe po përdorte çdo ditë e më shumë gjuhën greke, ndërsa në Manastir, Kosovë dhe Shkodër numri i atyre që përdornin gjuhën sllave e italiane po vinte duke u rritur. Kështu, serbët, grekët dhe bullgarët bashkë me përhapjen e gjuhëve të tyre ishin duke përparuar drejt territoreve shqiptare.
Si zgjidhje të kësaj situate, Abdyl beu propozonte përdorimin dhe mësimin e gjuhës shqipe nëpër shkolla. Vetëm në këtë mënyrë, qoftë myslimanët qoftë të krishterët shqiptar krahas gjuhës së tyre do të mësonin edhe gjuhën osmane, që ishte gjuha zyrtare e shtetit. Ai bënte thirrje që sistemi arsimor të mos lihej në duart e të huajve; arsimimit nga shkollat e mësuesit e huaj t`i jepej fund dhe që Shqipëria të shpëtohej nga kjo gjendje.
Prapambetja e popullsisë myslimane për shkak të mos arsimimit, krahasuar kjo me popullsinë e krishterë, do të shoqërohej me një prapambetje edhe në fushën e tregtisë dhe industrisë, çka sipas tij do të prishte ekuilibrat e brendshëm dhe brenda pak vitesh do të bëhej shkak për trazira./ KultPlus.com
Sot janë bërë 186 vite nga lindja e patriotit të madh shqiptar dhe njërit nga udhëheqësit kryesorë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, Abdyl Frashërit.
Abdyl Frashëri (1839-1892) ishte ideolog e atdhetar i shquar i Rilindjes Kombëtare Shqiptare si dhe një nga drejtuesit kryesorë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Lindi në fshatin Frashër të Përmetit.
Kaloi pjesën e parë të jetës në fshatin e lindjes deri në moshën 18-vjeçare, kur u vendos për nevoja pune në Janinë. U shqua si personalitet politik qysh më 1877, sapo u duk se kriza lindore po rrezikonte trojet shqiptare. Si kryetar i Komitetit Shqiptar të Janinës që u formua po atë vit, hartoi projektin e shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë me anën e kryengritjes çlirimtare antiosmane.
Por, shpresat e tij se idenë e shtetit shqiptar do ta përkrahnin rivalët e perandorisë ruse, të cilët nuk e dëshironin supremacinë e saj në Gadishullin Ballkanik, nuk u realizuan. Bisedimet që zhvilloi me përfaqësuesit e Greqisë në korrik dhe në dhjetor 1877, për një aleancë politike dhe ushtarake shqiptaro-greke kundër perandorisë osmane dështuan gjithashtu, mbasi as Athina nuk e pranoi idenë e një Shqipërie të pavarur në kufijtë e saj etnikë.
Në Parlamentin e parë osman të vitit 1877 hyri si deputet i Janinës, u zgjodh kryetar i Komitetit të Janinës dhe në dhjetor të po këtij viti u zgjodh kryetar i Komitetit të Stambollit, që u formua për të mbrojtur të drejtat e shqiptarëve në perandorinë osmane. Frashëri ishte një nga aktivistët kryesorë të Kuvendit të Prizrenit të krijuar për të mbrojtur trevat shqiptare, si pasojë e firmosjes së Traktatit të Shën Stefanit (1878). Mbrojti idenë e bashkimit të trevave shqiptare në një vilajet, në kuadër të perandorisë osmane. Në vitin 1877, Abdyl Frashëri u zgjodh kryetar i Komitetit Qendror për Mbrojtjen e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare, që u formua në Stamboll si dhe ishte kryetar i Komitetit Shqiptar të Janinës.
Pas thyerjes së ushtrisë osmane nga ushtria ruse në vitin 1878 dhe nënshkrimit të Traktatit të Shën Stefanit, A. Frashëri shtroi tezën se në kushtet e krijuara për shqiptarët, zgjidhja më e drejtë për interesat e tyre kombëtare ishte krijimi i një vilajeti të bashkuar shqiptar në kuadër të perandorisë osmane. Gjatë Kongresit të Berlinit, në emër të Lidhjes, së bashku me Mehmet Ali Vrionin, kreu takime me përfaqësues të Fuqive të Mëdha për të mbrojtur të drejtat e shqiptarëve.
Abdyl FrashĂ«ri ishte ideolog e atdhetar i shquar i Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare si dhe njĂ« nga drejtuesit kryesorĂ« tĂ« Lidhjes Shqiptare tĂ« Prizrenit. Lindi mĂ« 29 gusht 1839 nĂ« fshatin FrashĂ«r tĂ« PĂ«rmetit. GjatĂ« KrizĂ«s Lindore tĂ« viteve â70 tĂ« shekullit XIX u shqua si personalitet politik.
Në qeverinë e drejtuar nga Ymer Prizreni (1881), Abdyl Frashëri mori përgjegjësinë e ministrit të Punëve të Jashtme. Në prill të këtij viti u arrestua. Pas shtypjes së Lidhjes, më 2 maj 1881 mbërriti në Manastir i përcjellë prej një oficeri të xhandarmërisë dhe shtatë xhandarëve kalorës. Mbasi qe arrestuar duke shkuar nga Dibra në Elbasan te Mahmud bej Biçakçiu.
Prej aty iu dërgua Dervish Pashës në Prizren, i cili e burgosi në kalanë e qytetit ku qëndroi tri vite që ia rrënoi shëndetin kryekëput. Më tej u internua së bashku me familjen e tij në Balliqeser e në Bandërma të Anadollit për afro dy vjet të tjera. Në fund u amnistua me ndërhyrjen e Gazi Osman Pashës, heroit të Plevnës; u kthye në Stamboll, ku u emërua përfaqësues i këshillit bashkiak të kryeqytetit.
Autoritetet osmane e arrestuan dhe e dënuan me vdekje, dënim që u kthye më pas në burgim të përjetshëm. Në gjyqin që u bë në Prizren u dënua me vdekje, por më pas ky vendim u kthye në burgim të përjetshëm. Pasi kreu tri vite dënim në burgun e kalasë së Prizrenit, u dërgua me qëndrim të detyruar në Ballëkesir dhe në Bandërma. Në vitin 1886 u lirua me kushtin që të mos merrej me politikë dhe u caktua anëtar i këshillit të qytetit të Stambollit.
Vdiq në Stamboll më 23 Tetor 1892. Eshtrat e tij u sollën në Tiranë në vitin 1978, me rastin e 100 vjetorit të formimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit./KultPlus.com
Nga Albert Vataj MĂ« 15 gusht 1923, nĂ« Leskovikun e lartĂ«suan nga malet dhe historia, u lind njĂ« djalĂ« qĂ« do tĂ« mbante njĂ« emĂ«r tĂ« madh, Naim FrashĂ«ri. Ky emĂ«r, i ngarkuar me kujtesĂ«n e poetit tĂ« Rilindjes, do tĂ« gjente mishĂ«rimin e tij jo nĂ« vargje, por nĂ« drithĂ«rimat e skenĂ«s dhe nĂ« gjuhĂ«n e dritĂ«s sĂ« kinemasĂ« shqiptare. Ai nuk ishte vetĂ«m njĂ« aktor. Ishte njĂ« pĂ«rjetim. NjĂ« frymĂ« e gjallĂ« qĂ«âŠ
Më 12 gusht 1923, lindi Naim Frashëri, një emër që, ndonëse i përbashkët me poetin rilindas, do të shkëlqente në një tjetër fushë: atë të artit skenik dhe kinematografisë shqiptare. Nuk është rastësi që ai mbante një emër me peshë historike, sepse vetë jeta dhe karriera e tij artistike do të merrnin dimensionin e një përfaqësuesi të denjë të shpirtit krijues shqiptar.
Naim Frashëri u ngjit për herë të parë në skenën e Teatrit Kombëtar në vitin 1945, menjëherë pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore. Më herët kishte dhënë kontributin e tij si pjesëmarrës në teatrin partizan, ku ndërthurte rolin e luftëtarit me atë të aktorit. Ky dualitet i rrallë e shoqëroi gjatë gjithë jetës së tij artistike, duke sjellë në skenë një aktor me ndjeshmëri të lartë dhe përkushtim të rrallë, transmeton KultPlus.
Karriera e tij Ă«shtĂ« njĂ« galeri e pasur rolesh, qĂ« sot pĂ«rbĂ«jnĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« historisĂ« sĂ« teatrit shqiptar. Ai solli nĂ« skenĂ« figura tĂ« paharrueshme si Valeri nĂ« âTartufiâ, Gjoni nĂ« âTrimi i mirĂ« me shokĂ« shumĂ«â, Gjenerali nĂ« âGjenerali i UshtrisĂ« sĂ« Vdekurâ, Leka nĂ« âPĂ«rkolgjinajtâ, apo edhe Hamleti i famshĂ«m nĂ« njĂ« ndĂ«r interpretimet mĂ« tĂ« guximshme tĂ« klasikĂ«ve nĂ« teatrin tonĂ«.
Roli i tij i fundit, Jonuz Bruga nĂ« dramĂ«n âFamilja e Peshkataritâ, ishte i 80-ti nĂ« karrierĂ«n e tij, njĂ« shifĂ«r qĂ« flet vetĂ« pĂ«r intensitetin dhe pĂ«rkushtimin qĂ« kishte ndaj artit skenik.
Naim FrashĂ«ri shkĂ«lqeu edhe nĂ« ekranin e madh, ku interpretoi nĂ« disa nga filmat mĂ« tĂ« njohur tĂ« kinematografisĂ« shqiptare. Roli i tij nĂ« âSkĂ«nderbeuâ mĂ« 1953 dhe mĂ« pas nĂ« âTanaâ (1958) janĂ« ende sot pjesĂ« e kujtesĂ«s kolektive tĂ« publikut shqiptar.
PĂ«r kontributin e tij tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m, Naim FrashĂ«ri u nderua me disa nga çmimet mĂ« tĂ« larta shtetĂ«rore: titullin âArtist i Popullitâ, urdhrin âHero i PunĂ«s Socialisteâ dhe Ămimin e RepublikĂ«s tĂ« shkallĂ«s sĂ« dytĂ«, akorduar mĂ« 29 prill 1959.
Sot, në përvjetorin e lindjes së tij, kujtojmë jo vetëm një aktor të madh, por një njeri që i dha teatrit shqiptar një dimension të ri, më të thellë, më të sinqertë dhe më të njerëzor./KultPlus.com
Sami Frashëri, (1850-1910) , një nga rilindasit dhe nacionalistët më të flaktë për çështjen shqiptare në shekullin e XIX është një figurë qendrore e kombit shqiptar.
ĂshtĂ« njĂ« personalitet dhe funksionar i perandorisĂ« osmane, por njĂ«kohĂ«sisht pĂ«rparimtar me ide perĂ«ndimore bashkĂ«kohore qĂ« mendonte pĂ«r njĂ« ShqipĂ«ri tĂ« pavarur si komb-shtet.
NĂ« kohĂ«n kur ââE sĂ«mura e Bosforitâ po bĂ«hej gati tĂ« pĂ«rdorte akoma levat e saj mbi Ballkanin, kur shtetet e Ballkanit mendonin mĂ« shumĂ« tĂ« zhvasnin sesa tĂ« jetonin nĂ« paqe, shumĂ« personalitete shqiptare qĂ« jetonin jashtĂ« atdheut u vunĂ« nĂ« lĂ«vizje.
Samiu ishte një personalitet në fushën e kulturës që përdorte 9 gjuhë të huaja, dije të gjera në shumë fusha të shkencave shoqërore si dhe të natyrës, enciklopedist dhe publicist.
Në lidhjet e shumta dhe letrat epistolare që ka me shumë personalitete të kohës ai ka një letër shumë interesante me një personalitet tjetër të mendimit dhe iluminizmit shqiptar, Jeronin de Radës.
Më poshtë janë shprehur mendimet e Sami Frashërit për situatën e krijuar në ato vite, lufta për bashkimin e shqiptarëve, problemin themelor të gjuhës dhe fesë si dhe problemi i Shqipërisë për ndarjen dhe luftën nga shtetet ballkanike, ndikimin e Turqisë.
Ndë Kostandinupojë më 20 të shkurtitë 1881
Zot i nderçurâ e vĂ«lla i dashurĂ«
Përgjigjemi në dy letra të zotërisë sate, njera shkruarë më 28 të sht Mërtirit (novembre), tjatra më 2 të shkurtit (fevrier) 1881. Edhe të lutemi të na ndjejsh që mënuamë të përgjigjeshimë mbë kohë në të parët.
Kemi kënduarë, që motit, këngëtë që ke mbledhurë e punëratë që ke bërë zotëria Jote në gjuhët tënë e për kombinë tënë edhe i kemi pëlqyerë shumë, sikundrë edhe gramatikënë e zotit të nderçurë djalit zotërisë satë z Giussep Radësë, të cilit i gëzohemi edhe e përqafojmë vëllazërisht.
TĂ« pĂ«rgjigjemi pĂ«rpara pĂ«r punĂ«t tâallfabetĂ«sĂ«: Allfabeta, qĂ« ka bĂ«rĂ« shoqĂ«ria jonĂ« na duketĂ« se Ă«shtĂ« shumâ e leht e e plotĂ«, edhe gjuha jonĂ« shkruehtĂ« me tĂ« fort mirĂ«.
Kjo allfabetĂ« Ă«shtâ edhe e pĂ«lqyerĂ« e e dheksurĂ« prej gjithĂ« shqiptarĂ«vet, e sot Ă«shtĂ« e pĂ«rhapurĂ« nĂ«pĂ«r gjithĂ« ShqipĂ«rinĂ«. Pâandaj na duketĂ« qĂ« sâĂ«shtĂ« nevojĂ« tĂ« kĂ«rkojmĂ« tjetĂ«rĂ« alfabetĂ«.
PĂ«r punĂ«t tĂ« fletĂ«sĂ« (a ditaresĂ«) jemi menduarĂ« qĂ« kohĂ«t, edhe shumĂ« herĂ« kemi kĂ«rkuarĂ« pandaljenĂ« (la permission) nga kuvernâ e turkutĂ«, po sâna Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ«; e turku nukĂ« do xjuarjenĂ« e shqiptarĂ«vet edhe lindjen e ShqipĂ«risĂ« pĂ«rsĂ«ri, po do tâe ketĂ« fjeturâe tĂ« verbĂ«rĂ«.
Kemi shumĂ« nevojĂ« po do tâe sjellĂ« puna qĂ« tâe nxjerĂ«m (le publier) nĂ« ShqipĂ«ri, nukĂ« me gjuhĂ«ra shumĂ« po vetĂ«m nĂ« gjuhĂ«t shqip tĂ« pandemĂ« e tĂ« njĂ«jtĂ«, sikundrĂ« duhetĂ« tĂ« jetĂ« edhe ShqipĂ«ria, se shumĂ« gjuhâĂ« e shumĂ« djalekta sjellinĂ«, ndarje e mĂ«rgimi.
VĂ«rtet sot kemi disa djalekta, po kĂ«to nukĂ« janĂ« tĂ« huaja njera nga jatera; po ca nga fraset edhe nga fjalĂ«t e gjuhĂ«sĂ« kanĂ« humburĂ« mĂ« ca anĂ« tĂ« ShqipĂ«risâe tĂ« kolonivet e kanĂ« rojturĂ« mĂ« ca anĂ« tĂ« tjera, shumĂ« fjalĂ«, pase e mbrujtime tĂ« fjeshta e tĂ« mira qĂ« rojnĂ« nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« humburĂ« nĂ«pĂ«r kolonit, shumĂ« tĂ« tjera janĂ« humburĂ« nĂ« ShqipĂ«ri e rojnĂ« nĂ«pĂ«r koloni(a kolonjat), kshu edhe nĂ« mest tĂ« GegĂ«risĂ« e tĂ« ToskĂ«risĂ« edhe tĂ« gjithĂ« kĂ«tyre fjalĂ«ve e fraseve bashkĂ«, edhe gjuha shqip do tĂ« bĂ«hetĂ« e begatĂ« (riche), e gjerĂ« e do tĂ« shpĂ«tonjĂ« nga tĂ« pasurit nevojĂ« mĂ« fjalĂ« tĂ« huaja, edhe gjithĂ« djalektatĂ« do tĂ« gjendenĂ« tĂ« gjitha tĂ« bashkuara e tĂ« pĂ«rzjera.
TĂ« vimĂ« nĂ« punĂ«t e ndarjes ShqipĂ«risĂ« mĂ« tri degĂ« tĂ« bashkuara (a trois etats confederes). Kjo punĂ« as e mirĂ« na duketĂ«, as mund tĂ« bĂ«netĂ« kurrĂ« nĂ« ShqipĂ«ri; se e para nukĂ« duamĂ« tĂ« ndahemi, po duamĂ« tĂ« bashkohemi satĂ« muntmĂ« mĂ« teprĂ«; e dyta, ShqipĂ«ria nuk Ă«shtâ ndarĂ« pas fevet, edhe shqiptarĂ«t e çdo feje nukĂ« janĂ« tĂ« ndarĂ« mĂ« vetâhe po gjendenĂ« tĂ« bashkuarĂ« mĂ« çdo anĂ«, pĂ«rveç nĂ« ShqpĂ«ri tĂ« poshtĂ«rme qĂ« sâka katolikĂ«.
ShumĂ« fara e fise janĂ« qĂ« pushtojnĂ« muhametanĂ« e tĂ« krishterĂ«, edhe njĂ« i krishterĂ« Ă«shtĂ« mâi aftrĂ« me njĂ« muhamentan qĂ« ka nĂ« farĂ«t tĂ« ti, se nga njĂ« i krishterĂ« qĂ« Ă«shtĂ« nga njĂ« farĂ« e tjatĂ«rĂ«; edhe me tĂ« gjithĂ« tĂ« pjekurit tĂ« huajĂ«t, do-me-thĂ«nĂ« tĂ« turqet, tĂ« krekĂ«rvet, tĂ« shqehet (des slaves) e tĂ« tjerĂ«ve, qĂ« rahana nat- e ditĂ« tĂ« na ndajnâ e tĂ« na çajnĂ«, vĂ«llazĂ«ria nĂ« mest tĂ«nĂ« nukĂ« na Ă«shtĂ« prishurĂ«, edhe tĂ« gjithĂ« shqiptarĂ«tĂ« duanĂ« tĂ« quhenĂ« vĂ«llezĂ«rĂ« edhe djemtâ e njĂ« mĂ«mĂ«dhethi tĂ« dashurĂ«; edhe nĂ« ka mĂ« nonjĂ« anĂ« ndarje duhet tâe çkulim e tâe hedhimĂ« poshtĂ«, duke lĂ«nĂ« fetĂ« pĂ«r nĂ« kishâĂ« pĂ«r nĂ« xhami, e duke bĂ«rĂ« gjithĂ« vĂ«llezĂ«rĂ« sikundrĂ« n aka bĂ«rĂ« natura e sikundrĂ« kemi qĂ«nĂ« tĂ« moti.
Punâ e vĂ«llazĂ«risĂ« shqiptarĂ«vet edhe e bashkimit e e ngjalljes ShqipĂ«risĂ« Ă«shtĂ« punâ e LidhjesĂ« (de la Ligue) qĂ« e ka zĂ«nĂ« punĂ«nĂ« shĂ«ndoshĂ« edhe po vete gjithĂ«njĂ« mbarĂ«; punâ e tĂ« ngjallurit tĂ« gjuhĂ«sĂ« shqip edhe tĂ« bashkuarit tĂ« djalektavet tâasaj e tĂ« ndritĂ«suarit tĂ« kombit tĂ«nĂ« qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« punâĂ« e shenjtĂ«ruarĂ« tâe mbaronjĂ« pa ndihmĂ«n e burave si zotĂ«ria Jote e si tĂ« tjerĂ« djem e tĂ« ndrituarĂ« tĂ« mĂ«mĂ«dhethit tĂ«nĂ« qĂ« janĂ« nĂ« kolonjat e ItalisĂ« e gjetĂ«k.
Po tani nuk po vemi pĂ«rpara si duamĂ« se gjendemi nĂ« njĂ« vĂ«nt qĂ« sâka dliri(liberte) e papengim pĂ«r tĂ« kĂ«tilla punĂ«ra, edhe mĂ« teprĂ« sot qĂ« mbretĂ«ri e turkut ka zĂ«nâ e sâzĂ« besĂ« mĂ« shqiptarĂ«t, po i vĂ«shtron si armiqt e saj.
PunĂ«rat qĂ« po bĂ«n lidhja e ShqipĂ«risĂ« nĂ« GegĂ«ri, qĂ« nonjĂ« muaj e tĂ«hu, mbase nuk i kini dĂ«gjuarĂ«, se fletĂ«t e EvropesĂ« nukĂ« bĂ«jnĂ« shumĂ« fjalĂ« , duk me qĂ«nĂ« qĂ« mĂ« njâanĂ« Turqia nukĂ« le tĂ« dĂ«gjohenĂ« nĂ«pĂ«r botĂ«t mĂ« njâanĂ« armiqtĂ« tanĂ« greqtâ e shqehtĂ«, duanĂ« tâi tregojnĂ« tĂ« vogĂ«la e tĂ« mosgjĂ«jta.
Lidhja e shqiptarĂ«vet qĂ« ka kĂ«rthizĂ«n nĂ« Pizdren, nĂ« GegĂ«ri, ka kĂ«rkuarĂ« shumĂ« herĂ« qĂ« nga tre vjet e tĂ«hu, bashkimâi i ShqipĂ«risĂ« mĂ« njĂ« provincĂ« me otonomi po mbretĂ«ria gjer mĂ« sot e kish gĂ«njyerĂ« me fjalĂ«, edhe sâka dashurĂ« tĂ« bĂ«njĂ« gjĂ« farĂ« pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«.
KĂ«tĂ« herĂ« shqipĂ«tarĂ«tĂ« e kupĂ«tuanĂ« fort mirĂ« qĂ« mbretĂ«ria nukĂ« do tĂ« bĂ«njĂ« gjĂ« kurrĂ« pĂ«r ta, edhe Lidhje e Pizdrenit pa nevojĂ« tĂ« bashkojĂ« ShqipĂ«rinâ e tâĂ« bĂ«njĂ« njĂ« me otonomi, e mbase me çâkĂ«putje (indepedance) fare, pas punĂ«s, kĂ«shtu Lidhja mori emĂ«rin e kuvernos tĂ« pĂ«rdorme (gouvernement provisoire) edhe pĂ«rzuri kuvernatorĂ«tĂ« turq nga gjithĂ« vilajet i KosovĂ«sĂ« edhe nga Pizdreni, nga Djakova, nga Tetova, nga Dibra etj.
10000 shqipëtarë të armatosurë kanë zënë Ysqypnë (Shqupnë) edhe udhënë e hekurtë; 10000 të tjerë bëhenë gati për të unjurë në Toskëri.
PĂ«r pakĂ« kohĂ« do tĂ« dĂ«gjoni njĂ« ngritje (revolution) tĂ« madhe nĂ« ShqipĂ«ri. NĂ« u bĂ«ftĂ« dot ShqipĂ«ria mĂ« vetâhe, nukĂ« do tĂ« kemi nevojĂ« pĂ«r prensĂ«r, as tĂ« krishtenâ as muhametanĂ«, qĂ« tĂ« na rjepĂ«n e tĂ« na pinĂ« gjaknĂ«â vĂ«ndi ynĂ« munt edhe do tĂ« kuvernohetĂ« prej njĂ« farĂ« dhmokratije prej pleqet, sikundrĂ« kanĂ« qenĂ« prindĂ«t tanĂ« qĂ« motit, edhe sikundrĂ« janâ edhe sot malĂ«sitâ e ShqipĂ«risĂ«, qĂ« janĂ« thuase tĂ« dlirĂ« e mĂ« vetehĂ«.
Po tĂ« mbarohetĂ« kjo punĂ«, atĂ«herĂ« [krijohen mundĂ«si] edhe pĂ«r fletĂ«t edhe pĂ«r tĂ« shkelurit e kĂ«ngĂ«vet tĂ« zotĂ«risĂ« sâate e tĂ« tjera. TĂ« falemi me nder e me shumĂ« dashuri.
Sami Frashëri  (marrë nga vepra 2 e Sami Frashërit)
âAlfabetarja e gjuhĂ«s shqipeâ u botua me nismĂ«n e Sami FrashĂ«rit, Jani Vretos e Pashko VasĂ«s, nĂ« Stamboll mĂ« 27 shkurt 1879.
Për ta kuptuar rëndësinë e këtij botimi, duhet të kthehemi pas në kohë e në histori. Kujtojmë se shqipja, me sa dokumentohet deri tani, filloi të shkruhet që nga shekulli XV me alfabetin latin, të plotësuar me pesë shkronja të posaçme. U shkrua dhe me shkronja greke e, pas pushtimit turk, edhe me alfabetin turk-arab. Rruga tjetër që u ndoq, është ajo e krijimit të alfabeteve origjinale me përhapje të kufizuar.
QĂ« nĂ« fillimet e lĂ«vizjes pĂ«r çlirim nga Turqia, çështja e alfabetit doli nĂ« plan tĂ« parĂ«: pa tĂ« nuk mund tĂ« flitej pĂ«r Rilindje tĂ« popullit shqiptar. Prandaj me nismĂ«n e Sami FrashĂ«rit, Jani Vretos e Pashko VasĂ«s, mĂ« 27 shkurt 1879 u botua nĂ« Stamboll âAlfabetarja e gjuhĂ«s shqipeâ. Ishte njĂ« nga veprimtaritĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« patriotĂ«ve shqiptarĂ« tĂ« Stambollit, tĂ« cilĂ«t mĂ« 12 tetor 1879 themeluan âShoqĂ«rinĂ« e tĂ« Shtypurit tĂ« Shkronjave Shqipâ, shoqĂ«ri kulturore, qĂ« kishte pĂ«r synim tĂ« nxiste zhvillimin e kulturĂ«s nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe ta vinte atĂ« nĂ« shĂ«rbim tĂ« çështjes sĂ« çlirimit kombĂ«tar nga Turqia. Me alfabetin, plotĂ«sonte njĂ« nga kĂ«rkesat bazĂ« pĂ«r pĂ«rhapjen e propagandĂ«s atdhetare dhe i hapte rrugĂ«n botimeve tĂ« para serioze tĂ« Rilindjes sonĂ« KombĂ«tare.
Libri âAÎFABETARE E GLĂHESE ÎŁQIPâ Ă«shtĂ« pĂ«rgatitur,pra, nga Shemsudin Sami FrashĂ«ri, Jani Vreto, Pashko Vasa etj., dhe Ă«shtĂ« botuar nĂ« Stamboll mĂ« 1879. NjĂ« kopje e librit, me kapakĂ« kadife tĂ« kuqe tĂ« shkruar me shkronja ari, i Ă«shtĂ« dhuruar Sulltan Abdyl Hamitit II, i cili ka ditur tĂ« flasĂ« shqip.
âAlfabetarja e gluhĂ«sĂ« shqipâ, botuar vetĂ«m pak muaj pas miratimit tĂ« alfabetit tĂ« Stambollit, Ă«shtĂ« njĂ« vepĂ«r kolektive. NĂ« tĂ« janĂ« pĂ«rfshirĂ« shkrimet e Sami FrashĂ«rit: âGjuha Shqipâ dhe âDheshkronjĂ«â; tĂ« Jani Vretos: âUdhĂ« e tĂ« shkruarit tĂ« gjuhĂ«sĂ« Shqipâ, âPĂ«r GjithëçishtĂ«nĂ« dhe pĂ«r Zonâe jetĂ«sĂ« edhe pĂ«r NjerinĂ«, botĂ«nâ e vogĂ«lĂ«â, âNumerĂ«mĂ«sonjĂ«â; tĂ« Pashko VasĂ«s: âShqypnija e ShqyptĂąrtâ, tĂ« Koto Hoxhit: âPorositâ e Tovitit mbĂ« tĂ« birĂ«â. Siç shihet nga pĂ«rmbajtja, âAlfabetares sĂ« gjuhĂ«s shqipeâ nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« tekst abetareje. PĂ«rveç abetares nĂ« tĂ« pĂ«rfshihen edhe lĂ«ndĂ« tĂ« tjera si: gramatikĂ«, histori, aritmetikĂ«, edukatĂ« shoqĂ«rore dhe morale.
NĂ« gjirin e saj, siç u pĂ«rmend, bashkĂ«punuan ngushtĂ«sisht myslimanĂ« tĂ« mĂ«dhenj si vĂ«llezĂ«rit FrashĂ«ri, katolikĂ« tĂ« shquar, si Pashko VasĂ« Shkodrani e ortodoksĂ« tĂ« mĂ«suar e atdhetarĂ« si Jani Vreto: ishte pra model i bashkĂ«punimit ndĂ«rmjet feve nĂ« shĂ«rbim tĂ« Atdheut. Vlerat e kĂ«saj abetareje, qĂ« me tĂ« drejtĂ« Ă«shtĂ« quajtur ânjĂ« vepĂ«r themelvĂ«nĂ«seâ, janĂ« tĂ« gjera dhe tĂ« shumanshme. Kjo vepĂ«r pĂ«rbĂ«n njĂ« prej gurĂ«ve themeltarĂ« nĂ« proçesin ripĂ«rtĂ«ritĂ«s dhe ripĂ«rcaktues tĂ« gjuhĂ«sisĂ« shqiptare.
NĂ« âAlfabetareâŠâ trajtohen disa nga problemet mĂ« themelore tĂ« kohĂ«s, nĂ« plane tĂ« ndryshme: politik, idelogjik, kulturor dhe arsimor qĂ« kishte shtruar pĂ«r zgjidhje Lidhja Shqiptare e Prizrenit. Ky tekst, si rrallĂ« ndonjĂ« tjetĂ«r, shkon nĂ« unison me ato ngjarje, duke u bĂ«rĂ« jehonĂ«, duke zbatuar pjesĂ« tĂ« veçanta tĂ« programit pĂ«r çlirimin kombĂ«tar dhe shoqĂ«ror.
Gjithsesi çështja e alfabetit tĂ« shqipes do tĂ« zgjidhej pĂ«rfundimisht vetĂ«m me Kongresin e Manastirit, qĂ« u mblodh mĂ« 14 nĂ«ntor 1908, ku u hartua njĂ« alfabet i ri me shkronja latine. ĂshtĂ« alfabeti qĂ« pĂ«rdorin edhe sot e kĂ«saj dite gjithĂ« ata, tĂ« cilĂ«t shkruajnĂ« shqip. / KultPlus.com
Sami FrashĂ«ri ishte njĂ« nga personazhet mĂ« tĂ« njohur dhe mendjet e ndritura tĂ« periudhĂ«s sĂ« Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare. GjatĂ« jetĂ«s sĂ« tij intensive ai shkroi mĂ« shumĂ« se 50 vepra, si fjalorĂ«, enciklopedi, drama, vepra letrare etj., ndĂ«r tĂ« cilat edhe veprĂ«n âShqipĂ«ria çâka qenĂ«, çâĂ«shtĂ« e çâdo tĂ« bĂ«hetâ, e cila vlerĂ«sohet edhe si âTraktati politik i çështjes kombĂ«tare shqiptareâ.
Më poshtë po sjellim disa nga shprehjet më të bukura të Sami Frashërit:
Përvoja është një shkollë, mësimet e së cilës kushtojnë shtrenjtë.
Duhen shumë mend që të mund të shoqërohesh me njerëz pa mend.
NĂ« vend qĂ« tĂ« shesĂ«sh dituri dhe zotĂ«si, pĂ«rpiqu tâi fitosh ato.
Mendimet e larta gjenden në fjalë të shkurtëra.
Ato çka di njeriu, në krahasim me çka nuk di, janë kurgjë.
Kush zotëron veten e tij, nuk zotërohet nga asnjeri; nuk e mund dot asnjeri atë që mund epshet e tij.
Ai qĂ« pranon kĂ«shilla Ă«shtĂ« mĂ« i madh se ai qĂ« jep, sepse, sa lehtĂ« Ă«shtĂ« tĂ« japĂ«sh kĂ«shilla, aq rĂ«ndĂ« Ă«shtĂ« tâi pranosh.
Ai qĂ« nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tĂ« ecĂ« nĂ« rrugĂ« tĂ« sheshtĂ«, mos e shtrĂ«ngo tâi ngjitet malit.
Njeriu, para së gjithash, duhet të mësojë shkallën e paditurisë së tij.
Paanësia është ajo që shkruan historinë, historia që shkruhet nga anësia, nuk është histori, është përrallë.
Sa ka frikë kusari nga qeveria, edhe tirani aq trembet nga shkrimtarët, e sidomos nga historianët.
Nuk duhet dyshuar për ndershmërinë e atij njeriu që e shajnë dhe e përbuzin lajkatarët.
Atdhetaria dhe humanizmi bëhen me punë e jo me fjalë; kush tregohet i tillë me fjalë, është nje mashtrues.
Historia është një procesverbal, i cili ligësitë e shekullit të tanishëm ia përcjell për gjykim gjykatës së opinionit publik të shekujve të ardhshëm.
Kalben njerëzit e ndershëm aty ku lartësohen lajkatarët.
I mençuri tregon shumë gjëra me pak fjalë; i marri flet tërë ditën dhe nuk tregon asgjë.
Edukimi nuk humb te njeriu me mendje dhe zgjuarësi të kufizuar, por mendja dhe zgjuarësia humbin te njeriu i paedukuar.
Një komb që nuk është në gjendje të dallojë lirinë nga robëria, është një fëmijë që ka nevojë të vazhdojë në shkollën foshnjore.
Dituria dhe shkenca i jep njeriut njĂ« armĂ« nĂ« dorĂ«, edukata e stĂ«rvit nĂ« pĂ«rdorimin e asaj arme. Njeriu qĂ« nuk Ă«shtĂ« i zoti tĂ« pĂ«rdorĂ« armĂ«n, po tâi jipet nĂ« dorĂ« mund tĂ« vrasĂ« shokĂ«t e vet; edhe njĂ« dijetar pa edukatĂ« dhe me vese tĂ« liga, me diturinĂ« e tij dĂ«mton veten dhe tĂ« tjerĂ«t.
Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij ështe morali i përgjithshëm.
Arsimi dhe qytetërimi i ngjajnë diellit që kur lind ndriçon vetëm majat e maleve të larta me një dritë të zbetë por pa shkuar gjatë i forcohet drita dhe nga shkëlqimi i tij përfitojnë përrenjtë më të thellë dhe fushat e luginat.
Njeriun e bëjnë të përjetshëm veprat e tij.
Më parë se për pasurinë, mjeshtërinë dhe tregtinë e një bashkësie (njerëzore), duhet menduar për edukimin e saj, sepse edukata e mirë është baza e bashkësive njerëzore.
Njeriu mirret me dituri dhe me shkencë gjatë gjithë jetës së tij. Në fëmijëri i mëson ato, në rini i vë në zbatim e në pleqëri mëson të tjerët.
Njerëzit janë të njejtë para natyrës, edukata i bën të dallohen (njëri nga tjetri).
Njeriu me sa të rrojë më shumë sheh dhe më shumë mëson.
Njeriu në të njëjtën kohë është edhe nxënës edhe mësues.
ShĂ«rbimin qĂ« bĂ«n arsimi pĂ«r pĂ«rmirĂ«simin e njĂ« kombi, ligji sâmund ta bĂ«jĂ« kurrĂ«.
Dijetar (filozof) është ai që i përshtatet puna fjalës së tij e fjala opinionit të tij.
Zgjuarësia është një dritë hyjnore, ndriçimi i së cilës ndrit jo vetëm sipërfaqen e sendeve, por edhe brendinë e tyre.
Dajaku e bën të paedukuar njeriun e edukuar; të paedukuarit ia shton edhe më shumë atë.
Grada e qytetërisë dhe e moralit të një populli kuptohet nga këngët dhe lojërat e tij.
GjithĂ«secili dĂ«shiron tâi shohĂ« njerĂ«zit e mĂ«dhenj, por mĂ« mirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« shohĂ«sh veprat e tyre, sepse idetĂ« e tyre sâkuptohen nga fytyrat e tyre, por dallohen nga veprat e tyre.
Mos e qorto atë që ka rënë në greminë pse nuk i dëgjoi këshillat tuaja, as mos e këshillo përsëri. Po e nxorre nga gremina që ka rënë, atëherë ai panon këshillat e tua.
Biseda lind nga mendimi; biseda pa mendim nuk eshtë bisedë, është grindje.
Kush nuk dëshiron të humbasë për jetë privilegjet e tij, duhet të lëshojë ca prej tyre me dëshirën e tij, sepse druri rritet më shumë kur krasitet.
Aq sa ka nevojë personi me përvojë, por i paditur, për ndihmën e dijetarit, edhe dijetari i papërvoje ka po aq nevojë për ndihmën e atij që ka përvojë, por që nuk është i ditur.
Mëson shumë ai që plotëson çka di dhe përpiqet të përvetësojë çka nuk di, ai që le mangut çka di dhe çohet të mësojë gjëra të tjera, nuk mëson kurrëgjë.
Njeriu ka nevojĂ« pĂ«r arsim ashtu si bima pĂ«r ujĂ«. Ashtu sikundĂ«r qĂ« thahet pema kur Ă«shtĂ« e njomĂ«, po nuk u vadit, edhe njeriu thahet shpirtĂ«risht po nuk u edukua qysh nĂ« fĂ«mijĂ«ri, sepse nuk i mbetet gjĂ« pĂ«r tâi shĂ«rbyer njerĂ«zimit.
Idetë e mëdha formohen te shpirtërat e mëdhenj.
Edukimi nuk është për ta zhveshur njeriun nga natyra, por për të ushqyer moralin e tij brenda natyrës së tij.
Vetëm opinioni publik është baza e lirisë, forca e edukimit, udhëheqës i qeverive.
Merita dhe talenti që qëndrojnë të heshtur dhe të fshehur në periudhën e tiranisë, fillojnë të ndriçojnë porsa lind drejtësia.
Modestia dhe thjeshtësia është një e mirë, të cilën çdo njeri dëshiron ta shikojë te tjetri, por nuk don ta ketë vetë.
Qeverisja e racës njerëzore me edukim është shumë më e lehtë se qeverisja me ligj.
Njeriu mund të humbë çdo liri të tij, por nëse e ruan lirinë e mendimit, prapëseprapë i lirë është.
Fjala e gjatë ka kuptim të shkurtër.
Mendimi sâkuptohet nga sasia, por nga pesha; mendimi i njĂ« dijetari nuk mund tĂ« krahasohet me mendimin e njĂ« mijĂ« injorantĂ«ve.
Sa zor është për njerëzit e mësuar të bëjnë pasuri, aq i vështirë është mësimi për të pasurit.
Shumë rrallë del e mundur dhelpëria në luftë me nderin.
MĂ«simi mĂ« i madh nĂ« kĂ«tĂ« botĂ« Ă«shtĂ« vĂ«shtirĂ«sia; sâka sukses ai qĂ« nuk has nĂ« vĂ«shtirĂ«si.
Thjeshtësia është stolia e atyre që janë të edukuar dhe të mësuar.
Liria Ă«shtĂ« thelbi i shpirtit dhe i mendjes, aty ku sâka liri, mendja dhe shpirti thahen si bima pa ujĂ«.
Ashtu sikundĂ«r qĂ« gratĂ« tĂ« shumtĂ«n e herĂ«s mbajnĂ« nĂ« dorĂ« njĂ« pasqyrĂ« pĂ«r tĂ« rregulluar tĂ« metat e stolisĂ« sĂ« tyre, edhe shoqĂ«ria njerĂ«zore nuk duhet ta largojĂ« nga sytĂ« pasqyrĂ«n e diturisĂ« e tĂ« shkencĂ«s dhe tĂ« pĂ«rpiqet qĂ« tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« tĂ« metat qĂ« sheh.· Po tĂ« luajĂ« mĂ«suesi çâka nuk bĂ«jnĂ« nxĂ«nĂ«sit.
Nuk Ă«shtĂ« pĂ«r tâu çuditur po nuk u pa patriotizĂ«m prej atyre qĂ« shiten si atdhedashĂ«s, sepse duke shitur herĂ«pashere, natyrisht, u Ă«shtĂ« sosur.
Dituria nuk Ă«shtĂ« pĂ«r tĂ« poshtĂ«ruar tĂ« paditurit e pĂ«r tâu bĂ«rĂ« kryelartĂ«, por Ă«shtĂ« pĂ«r tĂ« pasur dhimbĂ«suri pĂ«r tĂ« paditurit, pĂ«r tâi stĂ«rvitur ata sa tĂ« jetĂ« e mundshme, qĂ« tâi bĂ«sh ata tĂ« pĂ«rfitojnĂ« nga dituria qĂ« ke.
Më i ligu i kopracëve është ai i diturisë, domethënë ai që nuk do të përfitojë njeri nga ato që di ai.
ElokuencĂ« e vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« tĂ« thuash plotĂ«sisht atĂ« çka Ă«shtĂ« pĂ«r tâu thĂ«nĂ« dhe tĂ« mos thuash gjĂ« tepĂ«r saj.· Nuk i thuhet frikacak çdo njeriu qĂ« nuk Ă«shtĂ« trim; ka shumĂ« shkallĂ« nĂ« mes trimĂ«risĂ« e frikĂ«s.
Turma Ă«shtĂ« armike e arsyes dhe e sĂ« drejtĂ«s. Po tâi pĂ«rshtatet njĂ« gjĂ« arsyes dhe sĂ« vĂ«rtetĂ«s, tĂ«rheq pĂ«rbuzjen e turmĂ«s; gjĂ«rat qĂ« nuk i mbĂ«shteten asnjĂ« arsyeje dhe qĂ« janĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me tĂ« vĂ«rtetĂ«n, janĂ« gjithmonĂ« tĂ« pĂ«lqyera nga turma.
Njeriu i mirĂ« asnjĂ«herĂ« nuk arrin tĂ« hakmerret; derisa armiku i tij tĂ« jetĂ« i fortĂ«, nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tâi bĂ«jĂ« gjĂ«, kur do ta gjejĂ« armikun tĂ« dobĂ«t, e mund mĂ«shira dhe i ikĂ«n dĂ«shira pĂ«r tâu hakmarrĂ«.
Lulja rritet me diell, por thahet nga vapa e madhe; njeriu edukohet me arsim, por rëndimi me mësime në fëmijëri jashtë forcës së tij e dërmon. Ashtu sikundër bima që ka nevojë për nxehtësi, ujë e freski, edhe njeriu bashkë me arsim dhe edukim ka nevojë edhe për zbavitje e shëtitje./libohova.com/Kultplus.com
Sot shënohen 121 vite nga vdekja e intelektualit, gjuhëtarit, romancierit dhe ideologut themelor të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Sami Frashëri.
Sami FrashĂ«ri i njohur nĂ« kohĂ«n e tij si Shemsedin Sami Bej, lindi mĂ« 1 qershor 1850 nĂ« FrashĂ«r dhe vdiq mĂ« 18 qershor 1904 nĂ« Stamboll. Ai ka qenĂ« nĂ«punĂ«s dhe intelektual shqiptar, gjuhĂ«tar, leksikograf, enciklopedist, romancier, dramaturg, pĂ«rkthyes dhe ideologu themelor i Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare, sĂ« bashku me dy vĂ«llezĂ«rit e tij Abdylin dhe Naimin.Â
Me veprimtarinĂ« e tij u bĂ« mendimtari mĂ« i shquar i nacionalizmit shqiptar dhe ndĂ«r pionierĂ«t e nacionalizmit turk, i njohur pĂ«rgjithĂ«sisht si Samiu nĂ« mĂ«nyrĂ« informale nĂ« shqip dhe Shemsedin Samiu nĂ« turqisht. NĂ« opinionin turk njihet si âbabai i enciklopedistĂ«ve.â
Ai nisi veprimtarinë e tij kulturore me përkthime, vepra autoriale, themelim i të përkohshmeve dhe drejtimin e një kolane botimesh. Veprimtaria e tij u shtri në gjuhën turke osmane dhe atë amtare, duke lënë kontribut themeltar për të dyja.
Turqishtes i hartoi përmbledhjet e para leksikografike, enciklopeditë, romane dhe drama, shtroi çështje për reformimin e gjuhës turke, por gjithashtu në hapësirën shprehëse të saj loboi për identitetin, problematikat dhe çështjen shqiptare.
 ĂshtĂ« autor i tĂ« parit roman tĂ« gjuhĂ«s turke, titulluar Dashuria e Talatit me Fitneten botuar mĂ« 1872. NĂ«pĂ«r pamfletet qĂ« botoi pĂ«rhapi qĂ«ndrimet e tij mbi rrĂ«njĂ«t islame tĂ« qytetĂ«rimit evropian dhe çështjet e gruas.
Veprimtaria e tij nĂ« gjuhĂ«n shqipe pĂ«rmbledhet tek disa tekste mĂ«simore, pĂ«rpilimin e njĂ« gramatike dhe hartimin e alfabetit tĂ« Stambollit qĂ« u njoh edhe me emrin e tij, si dhe me traktatin ShqipĂ«ria çâka qenĂ«, çâĂ«shtĂ« e çâdo tĂ« bĂ«het qĂ« u bĂ« manifesti politik i LĂ«vizjes KombĂ«tare.
Ai u lind nĂ« fshatin FrashĂ«r tĂ«Â Vilajetit tĂ« JaninĂ«s (sot nĂ«Â rrethin e PĂ«rmetit), i biri i Halit beut (1797â1859) dhe Emine hanĂ«mit (1814â1861).
MĂ«simet e para i mori nĂ« vendlindje sĂ« bashku me Naimin nĂ«Â teqenĂ« e FrashĂ«rit nga myderrizi Mustafa efendi Tetova. Pas vdekjes sĂ« prindĂ«rve, me nĂ« krye vĂ«llain e madh qĂ« ishte bĂ«rĂ« zot shtĂ«pie, Abdylin, mĂ« 1865 familja u shpĂ«rngul nĂ«Â JaninĂ«, ku sĂ«rish me Naimin ndoqi dhe mbaroi gjimnazin grek âZosimeaâ mĂ« 1869.
 Përgjatë rrugëtimit shkollor ra në kontakt me filozofinë perëndimore, greqishten e lashtë dhe të renë, latinishten, frëngjishten dhe italishten. Më pas në një shkollë po lokale, nxuri mësoi arabisht, persisht dhe turqisht.
 Si nxĂ«nĂ«s i shkĂ«lqyer, kreu programin tetĂ«vjeçar tĂ« shkollĂ«s nĂ« shtatĂ« vite; shkollĂ« tĂ« cilĂ«n mĂ« vonĂ« nĂ« jetĂ« e cilĂ«sonte âtĂ« shkĂ«lqyerâ. Duke qenĂ« shkolluar nĂ« mjedise tĂ« ndryshme kulturore dhe gjuhĂ«sore, u aftĂ«sua me mjetet e duhura intelektuale dhe emocionale pĂ«r tĂ« hulumtuar kultura tĂ« ndryshme.
Pasi kreu shkollĂ«n filloi punĂ« nĂ« ZyrĂ«n e Shtypit (Matbuat Kalemi) tĂ« pushtetit lokal nĂ« JaninĂ«. MĂ« 1871 po me Naimin u shpĂ«rngulĂ«n nĂ«Â Stamboll me po tĂ« njĂ«jtin pozicion pune tashmĂ« nĂ« ZyrĂ«n e Shtypit nĂ« kryeqytet, ku zuri miqĂ«si me gazetarĂ«t dhe intelektualĂ«t pĂ«rparimtarĂ«Â Namık Kemal, EbĂŒzziya Tevfik, etj. por duke mbajtur kontaktet edhe me atdhetarĂ«t shqiptarĂ«.
PĂ«rgjatĂ« KrizĂ«s sĂ« Madhe Lindore, qe pjesĂ« âKomitetit Qendror pĂ«r mbrojtjen e tĂ« drejtave tĂ« kombĂ«sisĂ« shqiptare tĂ« drejtuar nga i vĂ«llai, Abdyli. Ishte pjesĂ« e 10 funksionarĂ«ve tĂ« lartĂ« tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« kryeqytetit perandorak qĂ« nĂ«nshkruan memorandumin dĂ«rguar pritĂ«sit tĂ« Kongresit tĂ« Berlinit, kancelarit Bismark dhe kontit austro-hungarez Andrassy duke kĂ«rkuar reforma dhe shqiptarĂ«t tĂ« mund tĂ« rrinin brenda PerandorisĂ« Osmane duke iu respektuar tĂ« drejtat, dĂ«shirat, interesat dhe traditat.
 Samiu drejtoi revistat e para nĂ« gjuhĂ«n shqipe âDritaâ dhe pastaj âDituriaâ (Stamboll, 1884-85) ku shkroi njĂ« numĂ«r tĂ« madh artikujsh. PĂ«r nevojat e shkollĂ«s shqipe hartoi librat âAbetare e gjuhĂ«s shqipeâ (1886), âShkronjtore e gjuhĂ«s shqipeâ (gramatika, 1886) dhe âShkronjĂ«â (Gjeografia, 1888) nĂ« gjuhĂ«n shqipe.
Sami Frashëri është autor i 57 veprave në gjuhën shqipe, turke dhe arabe duke përfshirë këtu edhe revistat e gazetat që i drejtoi duke botuar vetë në to.
Disa prej titujve të veprave janë:
TaaĆĆuk-i Talâat ve Fitnat (Dashuria e Talatit pĂ«r Fitneten) â romani i parĂ« nĂ« turqisht (1872)
Besa yahud Ahde Vefù (Besa ose Mbajtja e premtimit) â dramĂ« nĂ« gjashtĂ« pamje (1875)
GĂąve (Gjave) â dramĂ« me pesĂ« pamje (1876)
Medeniyyet-i-l islamiyye (QytetĂ«rimi islam) â nga seria âBiblioteka e xhepitâ (1879, 1885)
Kolegji i Posaçëm i Apelimit, KPA shpalli tĂ« martĂ«n mĂ« 10 qershor vendimin pĂ«r shkarkimin nga detyra tĂ« prokurores sĂ« ShkodrĂ«s, Marsida FrashĂ«ri, pĂ«r cĂ«nim tĂ« besimit tĂ« publikut tek sistemi i drejtĂ«sisĂ«. NĂ« maj tĂ« vitit 2022, Komisioni i Pavarur i Kualifikimit, KPK vendosi pezullimin e FrashĂ«rit pĂ«r 1 vit nga detyra, me kushtin [âŠ]
Sipas drejtuesit tĂ« SPAK, prokurorja e ShkodrĂ«s, Marsida FrashĂ«ri nuk arriti qĂ« tĂ« provojĂ« tĂ« kundĂ«rtĂ«n e barrĂ«s sĂ« provĂ«s nĂ« lidhje me ato qĂ« u konsideruan si probleme profesionale dhe kĂ«rkoi largimin e saj nga funksioni, ndĂ«rkohĂ« qĂ« subjekti e cilĂ«soi antikushtetues ankimin. Kolegji i Posaçëm i Apelimit, KPA u njoh tĂ« martĂ«n mĂ« [âŠ]
Kolegji i Posaçëm i Apelimit, KPA u njoh tĂ« martĂ«n mĂ« 3 qershor me parashtrimet dhe konkluzionet pĂ«rfundimtare nĂ« çështjen e vetingut tĂ« prokurores sĂ« ShkodrĂ«s, Marsida FrashĂ«ri. Prokurori Klodian Braho, i autorizuar nga drejtuesi i SPAK, Aktin Dumani, pĂ«r tĂ« pĂ«rfaqĂ«suar kĂ«tĂ« çështje nĂ« KPA, tha se u qĂ«ndronte gjithĂ« shkaqeve tĂ« ankimit dhe [âŠ]
Sot janë bërë 175 vite nga lindja e intelektualit, gjuhëtarit, romancierit dhe ideologut themelor të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Sami Frashëri.
Sami FrashĂ«ri i njohur nĂ« kohĂ«n e tij si Shemsedin Sami Bej, lindi mĂ« 1 qershor 1850 nĂ« FrashĂ«r dhe vdiq mĂ« 18 qershor 1904 nĂ« Stamboll. Ai ka qenĂ« nĂ«punĂ«s dhe intelektual shqiptar, gjuhĂ«tar, leksikograf, enciklopedist, romancier, dramaturg, pĂ«rkthyes dhe ideologu themelor i Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare, sĂ« bashku me dy vĂ«llezĂ«rit e tij Abdylin dhe Naimin.Â
Me veprimtarinĂ« e tij u bĂ« mendimtari mĂ« i shquar i nacionalizmit shqiptar dhe ndĂ«r pionierĂ«t e nacionalizmit turk, i njohur pĂ«rgjithĂ«sisht si Samiu nĂ« mĂ«nyrĂ« informale nĂ« shqip dhe Shemsedin Samiu nĂ« turqisht. NĂ« opinionin turk njihet si âbabai i enciklopedistĂ«ve.â
Ai nisi veprimtarinë e tij kulturore me përkthime, vepra autoriale, themelim i të përkohshmeve dhe drejtimin e një kolane botimesh. Veprimtaria e tij u shtri në gjuhën turke osmane dhe atë amtare, duke lënë kontribut themeltar për të dyja.
Turqishtes i hartoi përmbledhjet e para leksikografike, enciklopeditë, romane dhe drama, shtroi çështje për reformimin e gjuhës turke, por gjithashtu në hapësirën shprehëse të saj loboi për identitetin, problematikat dhe çështjen shqiptare.
 ĂshtĂ« autor i tĂ« parit roman tĂ« gjuhĂ«s turke, titulluar Dashuria e Talatit me Fitneten botuar mĂ« 1872. NĂ«pĂ«r pamfletet qĂ« botoi pĂ«rhapi qĂ«ndrimet e tij mbi rrĂ«njĂ«t islame tĂ« qytetĂ«rimit evropian dhe çështjet e gruas.
Veprimtaria e tij nĂ« gjuhĂ«n shqipe pĂ«rmbledhet tek disa tekste mĂ«simore, pĂ«rpilimin e njĂ« gramatike dhe hartimin e alfabetit tĂ« Stambollit qĂ« u njoh edhe me emrin e tij, si dhe me traktatin ShqipĂ«ria çâka qenĂ«, çâĂ«shtĂ« e çâdo tĂ« bĂ«het qĂ« u bĂ« manifesti politik i LĂ«vizjes KombĂ«tare.
Ai u lind nĂ« fshatin FrashĂ«r tĂ«Â Vilajetit tĂ« JaninĂ«s (sot nĂ«Â rrethin e PĂ«rmetit), i biri i Halit beut (1797â1859) dhe Emine hanĂ«mit (1814â1861).
MĂ«simet e para i mori nĂ« vendlindje sĂ« bashku me Naimin nĂ«Â teqenĂ« e FrashĂ«rit nga myderrizi Mustafa efendi Tetova. Pas vdekjes sĂ« prindĂ«rve, me nĂ« krye vĂ«llain e madh qĂ« ishte bĂ«rĂ« zot shtĂ«pie, Abdylin, mĂ« 1865 familja u shpĂ«rngul nĂ«Â JaninĂ«, ku sĂ«rish me Naimin ndoqi dhe mbaroi gjimnazin grek âZosimeaâ mĂ« 1869.
 Përgjatë rrugëtimit shkollor ra në kontakt me filozofinë perëndimore, greqishten e lashtë dhe të renë, latinishten, frëngjishten dhe italishten. Më pas në një shkollë po lokale, nxuri mësoi arabisht, persisht dhe turqisht.
 Si nxĂ«nĂ«s i shkĂ«lqyer, kreu programin tetĂ«vjeçar tĂ« shkollĂ«s nĂ« shtatĂ« vite; shkollĂ« tĂ« cilĂ«n mĂ« vonĂ« nĂ« jetĂ« e cilĂ«sonte âtĂ« shkĂ«lqyerâ. Duke qenĂ« shkolluar nĂ« mjedise tĂ« ndryshme kulturore dhe gjuhĂ«sore, u aftĂ«sua me mjetet e duhura intelektuale dhe emocionale pĂ«r tĂ« hulumtuar kultura tĂ« ndryshme.
Pasi kreu shkollĂ«n filloi punĂ« nĂ« ZyrĂ«n e Shtypit (Matbuat Kalemi) tĂ« pushtetit lokal nĂ« JaninĂ«. MĂ« 1871 po me Naimin u shpĂ«rngulĂ«n nĂ«Â Stamboll me po tĂ« njĂ«jtin pozicion pune tashmĂ« nĂ« ZyrĂ«n e Shtypit nĂ« kryeqytet, ku zuri miqĂ«si me gazetarĂ«t dhe intelektualĂ«t pĂ«rparimtarĂ«Â Namık Kemal, EbĂŒzziya Tevfik, etj. por duke mbajtur kontaktet edhe me atdhetarĂ«t shqiptarĂ«.
PĂ«rgjatĂ« KrizĂ«s sĂ« Madhe Lindore, qe pjesĂ« âKomitetit Qendror pĂ«r mbrojtjen e tĂ« drejtave tĂ« kombĂ«sisĂ« shqiptare tĂ« drejtuar nga i vĂ«llai, Abdyli. Ishte pjesĂ« e 10 funksionarĂ«ve tĂ« lartĂ« tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« kryeqytetit perandorak qĂ« nĂ«nshkruan memorandumin dĂ«rguar pritĂ«sit tĂ« Kongresit tĂ« Berlinit, kancelarit Bismark dhe kontit austro-hungarez Andrassy duke kĂ«rkuar reforma dhe shqiptarĂ«t tĂ« mund tĂ« rrinin brenda PerandorisĂ« Osmane duke iu respektuar tĂ« drejtat, dĂ«shirat, interesat dhe traditat.
 Samiu drejtoi revistat e para nĂ« gjuhĂ«n shqipe âDritaâ dhe pastaj âDituriaâ (Stamboll, 1884-85) ku shkroi njĂ« numĂ«r tĂ« madh artikujsh. PĂ«r nevojat e shkollĂ«s shqipe hartoi librat âAbetare e gjuhĂ«s shqipeâ (1886), âShkronjtore e gjuhĂ«s shqipeâ (gramatika, 1886) dhe âShkronjĂ«â (Gjeografia, 1888) nĂ« gjuhĂ«n shqipe.
Sami Frashëri është autor i 57 veprave në gjuhën shqipe, turke dhe arabe duke përfshirë këtu edhe revistat e gazetat që i drejtoi duke botuar vetë në to.
Disa prej titujve të veprave janë:
TaaĆĆuk-i Talâat ve Fitnat (Dashuria e Talatit pĂ«r Fitneten) â romani i parĂ« nĂ« turqisht (1872)
Besa yahud Ahde Vefù (Besa ose Mbajtja e premtimit) â dramĂ« nĂ« gjashtĂ« pamje (1875)
GĂąve (Gjave) â dramĂ« me pesĂ« pamje (1876)
Medeniyyet-i-l islamiyye (QytetĂ«rimi islam) â nga seria âBiblioteka e xhepitâ (1879, 1885)
TIRANĂ, 25 maj /ATSH/ Qyteti i PĂ«rmetit nderoi sot figurĂ«n e rilindĂ«sit tĂ« madh Naim FrashĂ«ri, me rastin e 179-vjetorit tĂ« lindjes sĂ« tij, pĂ«rmes njĂ« veprimtarie kulturore qĂ« pĂ«rfshiu institucione dhe pĂ«rfaqĂ«sues nga mbarĂ« hapĂ«sira shqiptare.
Aktiviteti âNaim FrashĂ«ri â Emblema Ndriçuese e KulturĂ«s Shqiptareâ, u organizua nga Shoqata Atdhetare Kulturore MbarĂ«kombĂ«tare âVĂ«llezĂ«rit FrashĂ«riâ nĂ« bashkĂ«punim me bashkinĂ« PĂ«rmet, KryegjyshatĂ«n BotĂ«rore Bektashiane, KĂ«shillin e Qarkut GjirokastĂ«r, shoqatĂ«n âTomoriâ, KomunĂ«n e Rahovecit nĂ« KosovĂ« dhe shoqatĂ«n âZĂ«ri Dardanâ.
Gjatë veprimtarisë u mbajtën përshëndetje nga të ftuar dhe personalitete të fushës së kulturës dhe arsimit, ndërsa një vend të veçantë zuri konkursi letrar me pjesëmarrjen e nxënësve nga shkollat e Përmetit, Këlcyrës, Suharekës dhe Rahovecit. Nxënësit sollën përmes poezisë dhe eseve frymën rilindase dhe vizionin e Naim Frashërit për gjuhën, kombin dhe dijen.
Në kuadër të aktiviteteve u zhvillua edhe një vizitë në vendlindjen historike të vëllezërve Frashëri, për të reflektuar mbi trashëgiminë që ata lanë pas.
MbrĂ«mja do tĂ« kulmojĂ« me festivalin mbarĂ«kombĂ«tar tĂ« poezisĂ« âNĂ« gjurmĂ«t Naimianeâ, i cili do tĂ« mbahet nĂ« kinema â13 Shtatoriâ, ora 19:00, duke sjellĂ« interpretime poetike dhe artistike tĂ« frymĂ«zuara nga vepra e Naim FrashĂ«rit.
Naim FrashĂ«ri lindi nĂ« FrashĂ«r tĂ« DangĂ«llisĂ« sĂ« PĂ«rmetit mĂ« 25 maj 1846. MĂ«simet e para i mori nĂ« vendlindje, ku nisi tĂ« mĂ«sonte persishten pranĂ« teqesĂ« bektashiane. MĂ« 1865 familja e tij u shpĂ«rngul nĂ« JaninĂ«, ku ndoqi gjimnazin âZosimeaâ. Mbas kthimit nĂ« vendlindje, ai bĂ«ri provat e para tĂ« vjershĂ«rimit shqip nĂ«n ndikimin e bejtexhinjve, por edhe persisht, nĂ« pĂ«rmbledhjen âTehajylatâ (ĂndĂ«rrime) qĂ« e botoi nĂ« vitit 1885.
Mori pjesĂ« nĂ« ngjarjet e Lidhjes Shqiptare tĂ« Prizrenit, nĂ« mbledhjen e degĂ«ve tĂ« Jugut tĂ« Lidhjes Shqiptare nĂ« FrashĂ«r (1878). Ai iu kushtua punĂ«s pĂ«r zgjimin kombĂ«tar pĂ«rmes lĂ«vrimit tĂ« gjuhĂ«s shqipe e tĂ« letĂ«rsisĂ« kombĂ«tare dhe pĂ«r ngritjen e shkollĂ«s shqipe e pajisjen e saj me tekste mĂ«simore nĂ« gjuhĂ«n amtare. MĂ« 1882 u vendos pĂ«rfundimisht nĂ« Stamboll. Me pĂ«rkushtimin dhe veprimtarinĂ« e tij tĂ« dendur atdhetare e kulturore Naim FrashĂ«ri u bĂ« figura qendrore e Rilindjes KombĂ«tare dhe u pagĂ«zua pĂ«r sĂ« gjalli si âApostull i ShqiptarizmĂ«sâ.
PĂ«r mĂ« pak se 20 vjet botoi njĂ« krijimtari tĂ« gjerĂ« nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe nĂ« gjuhĂ« tĂ« tjera, poema, pĂ«rmbledhje lirikash, prozĂ« artistike, si dhe vjersha e tekste pĂ«r shkollat dhe pĂ«rkthime. Veprat e tij mĂ« tĂ« shquara janĂ« âBagĂ«ti e BujqĂ«sijaâ (1886), pĂ«rmbledhja me lirika atdhetare e filozofike âLuletĂ« e verĂ«sĂ«â (1890), poema epike âIstori e SkĂ«nderbeutâ (1898), lirikat nĂ« persisht âĂndĂ«rrimeâ si dhe poemat nĂ« gjuhĂ«n greke âO alithis pothos ton Skyperatonâ (DĂ«shira e vĂ«rtetĂ« e shqiptarĂ«ve, 1886), etj.
Vepra e Naim Frashërit është botuar dhe vazhdon të botohet gjerësisht dhe është bërë objekt studimesh shkencore. Naim Frashëri vdiq në Stamboll më 20 tetor 1900. Eshtrat e tij u sollën në atdhe më 1937 dhe prehen në Memorialin e Rilindësve në Tiranë.
O maletâ e ShqipĂ«risĂ« e ju o lisatâ e gjatĂ«! Fushat e gjĂ«ra me lule, qâu kam ndĂ«r mĂ«nt ditâ e natĂ«! Ju bregore bukuroshe e ju lumenjtâ e kulluar! Ăuka, kodra, brinja, gĂ«rxhe dhe pylle tĂ« gjelbĂ«ruar! Do tĂ« kĂ«ndonj bagĂ«tinĂ« qĂ« mbani ju e ushqeni, O vendĂ«thit e bekuar, ju mĂ«ndjen ma dĂ«freni.
Ti Shqipëri, më ep nderë, më ep emrin shqipëtar, Zëmrën ti ma gatove plot me dëshirë dhe me zjarr.
ShqipĂ«ri, o mĂ«ma ime, ndonĂ«se jam i mĂ«rguar, DashurinĂ« tĂ«nde kurrĂ« zemĂ«ra sâe ka harruar.
Kur dĂ«gjon zĂ«thin e sâĂ«mĂ«s qysh e le qengji kopenĂ«, BlegĂ«rin dy a tri herĂ« edhe ikĂ«n e merr dhenĂ«, Edhe nĂ« i prefshin udhĂ«n njĂ«zet a tridhjetĂ« vetĂ«, E ta trĂ«mbin, ajy sâkthehet, po shkon nĂ« mes si shigjetĂ«, Ashtu dhe zĂ«mĂ«ra ime mĂ« le kĂ«tu tek jam mua, Vjen me vrap e me dĂ«shirĂ« aty nĂ«r viset e tua. Tek buron ujĂ«t e ftohtĂ« edhe fryn veriu nĂ« verĂ«, Tek mbin lulja me gas shumĂ« dhe me bukuri e mâerĂ«, Ku i fryn bariu xhurasĂ«, tek kullosin bagĂ«tija, Ku mĂ«rzen cjapi me zile, atje i kam ment e mija. Atje lint diellâ i qeshur edhe hĂ«na e gĂ«zuar, Fatâ i bardhâ e mirĂ«sija nĂ« atĂ« vĂ«nt janĂ« mbluar; NatâatjeâshtĂ« tjatrĂ« natĂ« edhe dita tjatĂ«r ditĂ«, NĂ« pyjetâ e gjelbĂ«ruar, atje rrinĂ« perĂ«nditĂ«.
Mendje! merr fushat e malet, jashtë, jashtë nga qyteti, Nga brengat, nga thashethemet, nga rrëmuja, nga rrëmeti.
Tek kĂ«ndon thĂ«llĂ«za me gas edhe zogu me dĂ«shirĂ«, E qyqja duke qeshur, bilbili me Ă«mbĂ«lsirĂ«, Tek hapetĂ« trĂ«ndafili, atje ma ka Ă«nda tĂ« jem, BashkĂ« me shpest edhe unĂ« tâia thĂ«rres kĂ«ngĂ«s e tâia them; TĂ« shoh kedhĂ«ritâ e shqerrat, deshtĂ«, cjeptĂ«, dhĂ«ntĂ«, dhitĂ«, Qiellinâ e sbukuruar, dhenĂ« me lulâe me dritĂ«.
VashĂ« bukuroshâe bariut! qĂ« vjen me llĂ«rĂ« pĂ«rveshur, Me zemĂ«rĂ« tĂ« dĂ«fryer e me buzĂ«zĂ« tĂ« qeshur, Me dy shqerĂ«za ndĂ«r duar, tĂ« bukura si dhe vetĂ«, NĂ« sythit tĂ«nt e shoh gazĂ«, qĂ« sâe kam gjetur ndĂ« jetĂ«. Dashi sysk e me kĂ«mborĂ«, qâe ke manar, po tĂ« vjen pas, Dhe qeni me besâ i larmĂ« tĂ« ndjek me dĂ«shirâ e me gas. Dashç PerĂ«ndinĂ«, pa mĂ« thua, a mos na pe bagĂ«tinĂ«? â Pashâ atje pas mĂ« tĂ« gdhirĂ«,⊠ja atje pĂ«rtej tek vinĂ«!
O! sa bukuri ka tufa! Sa gas bije bagĂ«tija! VinĂ« posi mbletâ e plotĂ«! I bekoftĂ« PerĂ«ndija! NĂ«pĂ«r sheshâ e nĂ«r bregore janĂ« pĂ«rhapurĂ« shqerrat, E kecĂ«rit nĂ«pĂ«r rripat dhe nĂ« gjethet e nĂ« ferrat; Sa me vrap e me gas bredhin edhe lozin shok me shok, Aty pĂ«rhapenĂ« me nxit aty mblidhenĂ« prapĂ« tok, Edhe prapĂ« tufĂ«-tufĂ« pĂ«rhapenĂ« duke bredhur, Duke ikur me vrap shumĂ«, duke lojtur, duke hedhur. Nxitojnâ e sâlodhenĂ« kurrĂ« edhe, kur i merr urija, Secili futet nĂ« tufĂ«, suletĂ« ne mĂ«mâ e tija, Posa gjen mĂ«mĂ«n e dashur edhe me vrap i hyn nĂ« gji, Rri mĂ« gjunjĂ« dhe zĂ« sisĂ«n e qumĂ«shtin e Ă«mbĂ«l pi; Pa e Ă«ma me mall shumĂ«, ndo dhi qoftĂ« a ndo dele, Birâ e vetĂ«m e merr nĂ« gji me gas e me pĂ«rkĂ«dhele.
Sa tĂ« mirazĂ« ke dhĂ«nĂ«, Zot i math e i vĂ«rtetĂ«! E çânom tĂ« bekuar vure pĂ«r çdo gjĂ« qâĂ«shtĂ« nĂ« jetĂ«!
Sa mĂ« pĂ«lqen blegĂ«rima, zĂ«râi Ă«mbĂ«lâ i bagĂ«tisĂ«, QĂ«ngji edhe kecâi bukur, qĂ« rri mĂ« gjunjâ e pi sisĂ«! PĂ«rhapurĂ« bagĂ«tija nĂ«pĂ«r sheshe, nĂ«pĂ«r brinja, NĂ«r lajthi e nĂ«pĂ«r dushnja, ndĂ«r murriza, nĂ« dĂ«llinja; Bijen ziletâ e kĂ«mborĂ«t e fyelli e xhuraja, Dheu bleron e gjelbĂ«rojnĂ« fusha, male, brigje, maja, Edhe gjithĂ« gjĂ« e gjallĂ« ndjen nĂ« zemĂ«r njĂ« dĂ«shirĂ«, NjĂ« gas tâĂ«mbĂ«lâ e tĂ« shumĂ«, o! sa bukur e sa mirĂ«! PelĂ«n e ndjek mĂ«zâi bukur, lopĂ«s i vete viçi pas, DellĂ«ndyshja punĂ«tore bĂ«n folenĂ« me tĂ« math gas, Ogiçi ikĂ«n pĂ«rpara, i bije tufĂ«s nĂ« ballĂ«, Me zemĂ«r tĂ« çelur shumĂ« vete si trimi me pallĂ«, ZoqtĂ« zĂ«nĂ« kĂ«ngâ e valle dhe po kĂ«rcejnâ e kĂ«ndojnĂ«, E nĂ«pĂ«r dega me lule si Ă«ngjĂ«llit fluturojnĂ«, Larashi ngrihet pĂ«rpjetĂ«, thua qâi shpie PerĂ«ndisĂ« NjĂ« lĂ«vdatĂ« tĂ« bekuar pĂ«r gĂ«zimt tĂ« gjithĂ«sisĂ«,
Qielli sa Ă«shtâ i kthiellt e sa Ă«shtĂ« sbukuruar! E dielli sa ndrin bukur mbi lulet tĂ« lulĂ«zuar! GjithĂ« kĂ«to lule çâjanĂ«, qĂ« u ngjallĂ« menjĂ«herĂ«? Ngaha qielli ke xbritur? Verâ, o e bukura verĂ«! Ădo lulezĂ« ka me vehte njĂ« emĂ«r e njĂ« fytyrĂ«, NjĂ« bukuri, njĂ« mirĂ«si, njĂ« shtat, njâerĂ« e njĂ« ngjyrĂ«, Si dhe çdo dru e çdo pemĂ«, edhe çdo bar e çdo fletĂ«; Sa Ă«shtĂ« e bukur faqâ e dheut! SâtĂ« zĂ« syri gjĂ« tĂ« metĂ«.
GjithĂ« kjo bukuri vallĂ« nga dheu tĂ« ketĂ« mbleruar, A me tĂ« matht tĂ« tiâ Zoti pej parajsâe ka dĂ«rguar?
Veç njĂ« njeri shoh pa punĂ« dhe tĂ« mjerâ e tĂ« brengosur, TĂ« kĂ«putur, tĂ« mjeruar, tĂ« grisur e tĂ« rreckosur; LipĂ«n i gjori pa shpresĂ«, se atje e pru pĂ«rtimi, Sâi ka mbetur gas nĂ« zemrĂ«, se sâi la vĂ«nt idhĂ«rimi. EshtĂ« njeri, si dhe neve, po epini, o tĂ« pasur, E mos e lini tĂ« urĂ«t dhe tĂ« mjerâ e buzĂ«plasur, Se pĂ«rtimnâ e zi, qâe pruri tĂ« gjorĂ«n mĂ« kĂ«tĂ« ditĂ«, Nukâ e dimĂ« vetâ e zgjodhi, apo ia dhanĂ« PerĂ«nditĂ«. Edhe pĂ«r njĂ« mizĂ«, kur heq, i vjen keq njeriut tĂ« mirĂ«, ZĂ«mĂ«ra sâthuhetĂ« zĂ«mrĂ« me mos pasurĂ« mĂ«shirĂ«.
Ah! edhâ atje tej mbi udhĂ« i duket i shkreti varri, Rrethuar me lulâe me bar, njĂ« tĂ« gjori udhĂ«tari, QĂ« ka vdekur i ri shumĂ« e ka rarĂ« lark shtĂ«pisĂ«, MĂ«rguar nga mĂ«mâ e motrĂ« dhe pej gjithĂ« njerĂ«zisĂ«; NjĂ« zok i helmuar mi varrt i rri si mĂ«mĂ«zĂ« dhâe qan, NdarĂ« nga tĂ« gjithĂ« shokĂ«t edhe zi pĂ«r tĂ« mjerĂ« mban.
Tomor! o mal i bekuar, fron i lartĂ«, qĂ« rrij Zoti, Pas fesĂ« vjetrĂ« qĂ« kishinĂ« shqipĂ«tarĂ«tĂ« qĂ«moti, Dhe ti Mali-Plak i lartĂ«, qĂ« me sytâ e tu ke parĂ« LuftĂ«ra tĂ« mĂ«dha shumĂ« e punĂ« qĂ« kanĂ« ngjarĂ«. O maletâ e ShqipĂ«risĂ«, qĂ« mbani kryet pĂ«rpjetĂ«, TĂ«merr e frikĂ« pĂ«rhapni, pĂ«rpini qiejt e retĂ«! TĂ« patundurĂ« pĂ«rjetĂ« jini, pa, kur oshĂ«tini, UdhĂ«tarit nĂ« zemĂ«r frikĂ« tĂ« madhe i vini; Keni shkĂ«mbĂ«nj, gĂ«rxhe, lisa, lumĂ«nj dhe dĂ«borĂ« ndĂ« gji, PĂ«rsiprĂ« lulezâ e gjethe dhe brĂ«nda ergjĂ«nt e flori, E ju fusha bukuroshe edhe tĂ« majmâe pĂ«llore, Ju sheshet e lulĂ«zuar, ju bregore gjelbĂ«rore, Qâu fali Zoti tĂ« mira, u mba me shumĂ« pekule, U dha bar e gjeth e veri, zoq e flutura e lule, ZemĂ«rnâ e varfĂ«rĂ« time aty ndĂ«r ju e kam mbluar, Tek buron nga gjithi juaj ujâi ftohtâ e i kulluar; Jam lark jush i dĂ«shĂ«ruar edhe sâe duronj dot mallĂ«, Po sâe di si dua unĂ« do tâu shoh njĂ« herĂ« vallĂ«?
TĂ« paskĂ«sha vrapnâ e veriut, tĂ« kisha krahĂ« pĂ«llumbi, Nxitimnâ e lumit me valĂ«, qâikĂ«n me vĂ«rtik si plumbi, E tĂ« vija nĂ« gjit tuaj, njâ ujĂ« tĂ« ftohtĂ« tĂ« pinja, Edhe nĂ«pĂ«r ato hije njĂ« copĂ« herĂ« tĂ« rrinja, Sytâ e ballit tâi xbavitnja, zĂ«mĂ«rĂ«nĂ« ta dĂ«frenja, GazĂ«, qĂ« paçë njĂ«herĂ«, prapâ aty ndĂ«r ju ta gjenja. Opopo! Kshu pse mĂ« vini pĂ«rpara syve pa pushim, O ditĂ«tâ e djalĂ«risĂ«, o moj kohĂ«zâ e tĂ« rit tim?
O flutura krahĂ«shkruar, qĂ« fluturon nĂ«pĂ«r erĂ«, As merr dhe zĂ«mrĂ«nĂ« time me vehtezĂ« dhe ma shpjerĂ« NĂ«r malet tĂ« ShqipĂ«risĂ«, tek kullosĂ«n bagĂ«tija, Tek i fryn bariu xhurasĂ«, tek mĂ« rrinĂ« mĂ«ntâ e mija, Ku shkon me zile tĂ« madhe ogiçi pĂ«rmes lajthisĂ«, Pa zjen e oshĂ«tin mali ngaha zĂ«râi bagĂ«tisĂ«; MarrĂ«nĂ« vrapnâ e nxitojnĂ«, derdhen nĂ« gjollĂ« pĂ«r kripĂ«, DhĂ«ntĂ« ndĂ«r sheshâe ndĂ«r brigje, dhitĂ« nĂ« shkĂ«mb e nĂ« rripĂ«.
Bariu plak krabĂ«n nĂ« dorĂ« edhe urdhĂ«ron tĂ« rinjtĂ«, E ata gjithĂ« punojnĂ«, ngriturĂ« mĂ« bres pĂ«rqinjtĂ«; Ca bĂ«jnĂ« vathĂ«n e shtrungĂ«n, ca ngrehin tĂ«ndĂ«n e stanĂ«, Kush sjell gjeth e karthjâ e shkarpa, sicilido ndih mĂ« njâanĂ«; Kush pĂ«rvjel, kush qeth sheleknĂ«, kush mjel dhitĂ«, kush mjel dhĂ«ntĂ«, NjĂ«ri merr ushqen kĂ«lyshnĂ«, jatĂ«ri pĂ«rgĂ«zon qĂ«ntĂ«. Stopani, bĂ«râi zi sterrĂ«, shikon bulmetnâ e bekuar, Tunt, bĂ«n gjalpĂ«, djathĂ«, gjizĂ« edhe punon pa pĂ«rtuar; UdhĂ«tarâ e gjahĂ«torĂ«, qâu bije udha ndĂ«r male, U ep mish, qumĂ«sht, kos, dhallĂ«, ajkĂ«, djathĂ«, bukĂ«vale⊠Kecâi mbeturĂ« pa mĂ«mĂ« dhe i varfĂ«râ e i shkretĂ« MĂ«nt mĂ«mĂ«nĂ«, qĂ« ka mbetur pa bir e pa gas nĂ« jetĂ«. DĂ«gjohet nga mezâi pyllit krismâ e sĂ«patĂ«s sâdruvarit, E sharrĂ«sĂ« qĂ« bĂ«n lĂ«ndĂ«, edhe fyellâi shterparit.
Shterpari sâi qaset stanit, po nĂ«r pyje bijâe ngrihet, NĂ«pĂ«r maja, nĂ«r bregore, rri, kĂ«ndon a gdhĂ«nt, a shtrihet; Sâi trembetĂ« syri kurrĂ«, vetĂ«m ajy ditâ e natĂ«, Nga ujku e nga kusari sâka frikâ, as nga lisâi gjatĂ«, As nga shkĂ«mbĂ«njtâ e nga pylli, as gogolĂ«tĂ« sâe hanĂ«, ArmĂ«tĂ« ka shok e vĂ«lla, mĂ«mâ e motĂ«rĂ« xhuranĂ«; Miqtâ e ti shqeratĂ« janĂ«, kecĂ«rit, dhitĂ«, dhĂ«ntĂ«, CjeptĂ«, ziletĂ«, kĂ«mborĂ«t, deshtĂ« e mĂ« tepĂ«r qĂ«ntĂ«, QĂ« sâflenĂ«, po rrinâ e ruajn bagĂ«tinĂ« dhe barinĂ«, Kur e shohin, tundin bishtin dhe me gas tĂ« math i vinĂ«; Sâe hanĂ« njerinâ e mirĂ« edhe mikunâ e udhĂ«tarĂ«, Se i njohĂ«n; po tĂ« liknĂ«, egĂ«rsirĂ«nĂ«, kusarĂ«. Vjen nata, e lĂ« nĂ« tâerrĂ«t, del hĂ«na, i pĂ«rhap dritĂ«n, Vjen mĂ«ngjesi, sbardhĂ«llehet, lintâ dielli, i bije ditĂ«n. YjtĂ«, hĂ«na, dielli, shĂ«nja, lindin e prapĂ« perĂ«ndojnĂ«, GjithĂ« çâlĂ«vrijnĂ« nĂ«r qiej, pĂ«rpara syvet i shkojnĂ«. Mblidhen retâ e hapĂ«sira bĂ«netĂ« e zezĂ« sterrĂ«, VetĂ«timat e gjĂ«mimet nisin e shiu zĂ« tĂ« bjerĂ«; Bariu vĂ« gunĂ«n nĂ« kokĂ«, zâeshkĂ«n me herĂ«t tĂ« parĂ«, Ndes shkarpat sakaqĂ«herĂ«, e lisnĂ« fyl, dhe bĂ«n zjarrĂ«; FishĂ«llen e thĂ«rret qentĂ« sicilin me emĂ«r veçan, Pa, kur derdhetĂ« Baliku, ujkunâ e zĂ« edhâe pĂ«rlan, Se bisha, qĂ« bije dĂ«mnĂ«, errĂ«sirâ e mjergull kĂ«rkon, Papo bariu shumâ ahere vĂ« re dhe mba vesh e dĂ«gjon, Dhe sokĂ«llin me zĂ« tĂ« madh, tunden malet e shkĂ«mbenjtĂ«, Gumzhitin pyjetâ e veshur e oshĂ«tijnĂ« pĂ«rrenjtĂ«!
Eshtâ e lehtĂ« dhi e stanit, qĂ« kullot gjethen e malit, Dhe bijâe fle majĂ« shkĂ«mbit e pi ujĂ«thit e zallit; Dhi e shtĂ«pisâ Ă«shtâ e plokshtĂ«, fle nĂ« vathâ e nĂ«nĂ« strehĂ« E pi ujĂ«t e rrĂ«kesĂ« edhe shtrihetĂ« nĂ« plehĂ«; Eshtâ e butĂ«zâ edhâe qetĂ« dhe e urtĂ« si manare, Nukâ Ă«shtĂ« si malĂ«sorja, andaj i thonĂ« bravare.
NĂ« pshat, posa sbardhĂ«llehet, sheh njĂ« plakĂ«zĂ« tĂ« gjorĂ«, Ngrihet, hap derĂ«n ngadale, e del me kusi nĂ« dorĂ«, Rri nĂ« derĂ«zĂ«t tĂ« shtrungĂ«s, dhe djali duke dremitur I nget bagĂ«tinâ e delen, i mjel plakĂ«zâ e drobitur. Plaku lĂ« shkopnĂ« mĂ«njanĂ« e bĂ«n gardhin a zĂ« shteknĂ«, Bariu vĂ« tufĂ«n pĂ«rpara, vasha pĂ«rkĂ«dhel sheleknĂ«, Nusja pshi e ndreq shtĂ«pinĂ« edhe bĂ«n bukĂ«n e gjellĂ«n, I shoqi sheh kanĂ«, lopĂ«n, viçnĂ«, demnĂ«, kalĂ«n, pelĂ«n, MushkĂ«n, qĂ« Ă«shtâ e harbuar edhe bashkĂ« me gomarĂ« RrahĂ«nĂ« tĂ« hedhin murĂ«, tĂ« hanĂ« bimĂ«n a barĂ«. NjĂ« grua vete nĂ« krua, e jatĂ«ra zĂ« tĂ« tuntnjĂ«, NjĂ« sheh pulat, miskat, rosat, dhe tjatĂ«ra bĂ«n çtĂ« muntnjĂ«.
Na hyjnĂ« shumĂ« nĂ« punĂ« kafshĂ«tĂ« dhe bagĂ«tija, Na i dha nĂ« kĂ«tĂ« jetĂ« shokâ e ndihmĂ«s PerĂ«ndija. TĂ« mos ishte gjĂ« e gjallĂ«, njeriu sârronte dot nĂ« jetĂ«, Do tĂ« vdiste nga uria, do tâish lakuriq e shkretĂ«; GjĂ« e gjallĂ« na vesh, na mbath dhe na ushqen e na xbavit, Kur shtohet e vete mbarĂ«; jetĂ«nĂ« tĂ«nâ e pĂ«rsĂ«rit. Edhe dheu, qĂ« na ep drithĂ«, sido ta kemi punuar, NukĂ« pjell mirĂ« si duam, po sâe patmĂ« plehĂ«ruar. O shokĂ«tĂ« e njeriut, Zoti u shtoftĂ« e u bekoftĂ«! Dhe shpirti im mik pĂ«rjetĂ«, sindĂ«kur ka qĂ«nâ u qoftĂ«. KafshĂ«t, edhe bagĂ«tinĂ«, qĂ« u ka kaqĂ« nevojĂ«, Njeriu duhetĂ« tâi shohĂ«, tâi ketĂ« kujdes, tâi dojĂ«. TĂ« mos tâi mundojmĂ« kurrĂ«, po si fĂ«mijĂ« tâi kemi, EshtĂ« mĂ«kat edhe fjalĂ« tĂ« ligĂ« pĂ«r to tĂ« themi.
DellĂ«ndyshe bukuroshe, qĂ« thua mijĂ«ra fjalĂ«, Dhe tĂ« kâĂ«nda vahnâ e lumĂ«n, qĂ« vjen me vrap e me valĂ«, A mos vjen nga ShqipĂ«ria? Eni vjen pej ĂamĂ«rie Me kĂ«to milĂ«ra fjalĂ« e me gluhĂ« perĂ«ndie? Apo vjen nga LabĂ«ria, pra mĂ« duke kaqĂ« trime, Edhe fjalĂ«tĂ« qĂ« thua mĂ« gĂ«zojnĂ« zĂ«mrĂ«n time, QâĂ«shtĂ« thier, bĂ«rĂ« posi njĂ« pasqirĂ«, Duke kĂ«putur nga cmagu, qĂ« sâe kanĂ« vartur mirĂ«, Apo vjen nga fushâe Korçës, nga vĂ«ndâi mirâ e i gjerĂ«, Pej zembrĂ«sĂ« ShqipĂ«risĂ«, qĂ« del gjithĂ« botâ e ndjerĂ«? A mĂ« vjen pej MalĂ«sie, pej Skrapari, pej Dobreje, Nga Vijosa, nga Devolli, pej Vlorâ e pej Myzeqeje?
TĂ« munjam tĂ« fluturonja e tĂ« kishnjam krahĂ« si ti, Me gas tĂ« math do tâi vinjam ShqipĂ«risĂ« brĂ«nda nĂ« gji! PĂ«r me marrĂ« drejt ShkumbinĂ« edhâ Elbasanâ e TiranĂ«n, E me ardh ke ti, o ShkodrĂ«, tĂ« shof Drinin e BujanĂ«n, Kostur, PĂ«rlep, FĂ«llĂ«rinĂ«, DibrĂ«, Ipek e JakovĂ«n, Matâ e Ysqyp e PrĂ«shtinĂ« dhe MirĂ«ditâ e TetovĂ«n; KrojĂ«nĂ« e SkĂ«nderbegut, qâi ka pas dhan ner ShqypnisĂ«, Tue bam me trimni luftĂ«, e mâe munt mren e TyrqisĂ«.
Durres, o qytet i bukur, qĂ« je kĂ«rthizâ e mĂ«mĂ«dheut! Edhe ti LezhĂ« me emrĂ«, qĂ« ke eshtrat e SkĂ«nderbeut! Burrat tuaj aq trima do ta lenĂ« vallâ YlqinĂ« Edhe gjithĂ« shqipĂ«tarĂ«t ta mbanjĂ« armiku ynĂ«? NukĂ« mĂ« ngjan e sâe besonj, kam te zoti shumĂ« shpresĂ«, ShqipĂ«ria kĂ«tej-tutje kshu po nukĂ« do tĂ« mbesĂ«.
Dua tĂ« dal majĂ« malit, tĂ« shoh gjithĂ« ArbĂ«rinĂ«, VĂ«llezĂ«rit shqipĂ«tarĂ«, qĂ« venĂ« nĂ« punâ e vinĂ«, Burrat trima me besĂ« dhe shpirtmirâ e punĂ«torĂ«, Dhe fushatĂ« gjithĂ« lule e malet me dĂ«borĂ«.
O fushazĂ«tĂ« pĂ«llore, qĂ« mâushqeni ShqipĂ«rinĂ«, Do tĂ« kĂ«ndoj bukurinĂ« tuaj edhe bujqĂ«sinĂ«.
Ti perndi e ligjĂ«risĂ«, qĂ« rri nĂ« malt tĂ« Tomorit, Unju poshtâ e mĂ« ndih pakĂ«, o motra imâe tĂ« gjorit! MĂ« ke leshrat tĂ« florinjta e tĂ« ergjĂ«ndtĂ« krahrorĂ«, Ballâ e gushâ e faqâe llĂ«rĂ« dhe kĂ«mbâ e duar dĂ«borĂ«; SikundĂ«r do malĂ«sorĂ«t dhe pyjet e bagĂ«tinĂ«, Duaj edhe fusharakĂ«t dhe aratâ e bujqĂ«sinĂ«,
Edhe ti, o mĂ«mĂ«zâ e dheut, qâi fale dheut aqâ uratĂ«, Sa pjell mijĂ«ra tĂ« mira e kurrĂ« sâmbetetĂ« thatĂ«, I dhe lulâe bar e gjethe, bimâ e drithâ e pemâ e drurĂ«, Mlodhe gjithĂ« bukuritĂ« edhe kanisk ia ke prurĂ«.
TĂ« keqen, o symĂ«shqerĂ«, shikomĂ« njĂ« herĂ« nĂ« syt! Si luletâ e si bilbili edhe unĂ« jam djali yt.
GjithĂ« kĂ«to farĂ« lulesh e kĂ«tĂ« tĂ« bukur erĂ«, KĂ«tĂ« mblerim, kĂ«to gjyrĂ« vallĂ« nga çâventâi kesh nxjerrĂ«! O sa e madhe bukuri! As mĂ« thua ku e more! O bukuroshe, tâu bĂ«fsha, ngaha gjiri yt e nxore? Apo me dorĂ«t tĂ« bukur e more nga gjirâi Zotit, Nga qielli, nga parajsa, nga prehĂ«râ e plotĂ« i motit? Kudo shkel kĂ«mbĂ«za jote, gĂ«zohet vendi e mbleron, Tekdo heth sythit e qeshur, bukuriâ atje lulĂ«zon!
Ti zbukuron faqenâ e dheut, ti do e ushqen njerinĂ«, MĂ« tĂ« gjallĂ«, dhe pas vdekjes e pret duke hapur gjinĂ«! Vjen dimĂ«ri, tâi than lulet, ti me njĂ« frymâ i ngjall prapĂ«, NapĂ«nĂ« qâu heth pĂ«rsiprĂ«, ua heq me verâ e me vapĂ«.
Bujkun e xgjuan me natĂ« edhe vĂ« pĂ«rpara qetĂ«, NisetĂ« pa zbardhĂ«llyer pĂ«r punĂ«zĂ«t tĂ« vĂ«rtetĂ«; Mer pluarin e parmĂ«ndĂ«n, zgjedhĂ«n, tevliknĂ«, hostenĂ«, KafshĂ«n, farĂ«n, shoknĂ«, bukĂ«n, trajstĂ«nĂ«, lakrorĂ«, qenë⊠ShĂ«rbĂ«torâi mĂ«mĂ«sâ sĂ« dheut, qâe ka zĂ«mrĂ«nĂ« plot shpresĂ«, Del kur hapet trĂ«ndafili dhe bari âshtĂ« gjithĂ« vesĂ«; I falet Zotit tâvĂ«rtetĂ« dhe zihet nga punâ e mbarĂ«, ZĂ«mĂ«rzĂ«n e ka tĂ« bardhĂ« dhe tĂ« qruar e tĂ« larĂ«.
Pa lodhur e pa kĂ«putur, pa djersĂ« e pa mundime, Njeriu i gjorĂ« nĂ« jetĂ« nukĂ« gjen dot as thĂ«rrime, Si tĂ« punosh ditâ e natĂ« e tĂ« bĂ«sh çâduhenĂ« gjithĂ«, Ahere kĂ«rko nga Zoti tĂ« tâapĂ« bukĂ«zâ e drithĂ«.
Njeri, puno, mos psho kurrĂ« dhe lark nga makutĂ«rija, ZĂ«mĂ«rnĂ« kije tĂ« gjerĂ«, mos ki keq, pa tâep Perndija.
Puna ka duk e uratĂ«, Zotâi math e ka bekuar, NjerinĂ« mi faqet tĂ« dheut e dĂ«rgoi pĂ«r tĂ« punuar.
Verâ o e bukura verĂ«, qĂ« na vjen nga i madhi Zot Me mirĂ«si, me bukuri, me gas tĂ« math, me duar plot, SindĂ«kur çel trĂ«ndafilĂ«, e i fal bilbilit zĂ«nĂ«, Ashtu na bije nga qielli njĂ« gas nĂ« zĂ«mĂ«rt tĂ«nĂ«.
Zotâi e i vĂ«rtetĂ« pĂ«r tĂ« ushqyer njerinĂ«, PĂ«r tĂ« zbukuruar dhenĂ«, pĂ«r tĂ« shtuar mirĂ«sinĂ«, I dha zjarr e flakĂ« diellit, i fali dhe shinĂ« resĂ«, BĂ«ri dimĂ«rin e verĂ«n dhe zemrĂ«s sanâ i dha shpresĂ«.
PĂ«r tĂ« arriturĂ« rrushnĂ« çâka punuar PerĂ«ndija, Qielli, dheu, dielli, shiu, njeriu, tĂ«rĂ« gjithĂ«sija! SâĂ«shtĂ« çudi pse na dĂ«fren verâ e bukur zemrĂ«n tĂ«nĂ«; Ăâka punuar PerĂ«ndija edhe njeriu, sa e bĂ«nĂ«! Ju shokĂ«, kur pini verĂ«n, mos dehi, mos zĂ«mĂ«rohi, Mos u zihni, mos u shani, mos lĂ«vdohi, mos qĂ«rtohi, Se pĂ«rçmoni PerĂ«ndinĂ«, qâi ka falur hardhisĂ« rrush, Edhe kĂ«rkon dashurinĂ« e ndodhet pshetazi ndaj jush; Po gĂ«zohi, prehi, qeshni, duhi, xbaviti, dĂ«freni, Flisni fjalĂ« tĂ« pĂ«lqyer, loni, kĂ«ndoni, kĂ«rceni, BĂ«jeni zĂ«mrĂ«n tĂ« gjerĂ« edhe shtoni dashurinĂ«, MirĂ«sinĂ«, njerĂ«zinĂ« dhe besĂ«n e miqĂ«sinĂ«, Se nĂ« brengâ e nĂ« tĂ« keqe, nĂ« punĂ« e nĂ« tĂ« pirĂ«, MirretĂ« vesh njeriu i lik, njihetĂ« njeriu i mirĂ«.
A e shihni gjithĂ«sinĂ«, yjtĂ«, DiellinĂ«, HĂ«nĂ«n, DhenĂ«, erĂ«n, retĂ«, kohĂ«n, KashtĂ«nâ e KumtĂ«rit, ShĂ«njĂ«n, Si janĂ« pĂ«rveshur gjithĂ« edhe lëçijnâ e punojnĂ«, NjĂ«ri-tjatĂ«rit i ndihin, ashtu punĂ«n e mbarojnĂ«. NĂ« mest tĂ« kĂ«ti rrĂ«meti, tĂ« punĂ«torĂ«ve shumĂ«, Njeriu duhet tĂ« lëçinjĂ«, apo tĂ« bjerĂ« nĂ« gjumĂ«?
MundohetĂ« punĂ«tori, po nĂ« zemĂ«rzĂ«t tĂ« qetĂ« Sa gas tĂ« math ndjen, kur njĂ«ra qĂ« hoth, i pjell dymbĂ«dhjetĂ«! Kur e sheh kallinâ e plotĂ« tĂ« kĂ«rrusurĂ« nga barra, Dhe parajsĂ«n e vĂ«rtetĂ« tĂ« tfaqurĂ« nĂ«pĂ«r ara, Kur heth lĂ«mĂ«n e mbleth toknĂ«, ndan byknâ e kashtĂ«n mĂ«njanĂ«, U heth kuajve e qevet, qĂ« janĂ« lodhur, tĂ« hanĂ«, Kur e pĂ«rmbush plot shtĂ«pinĂ« me drithâ e me gjĂ« tĂ« gjallĂ«, Shtrohet me uri nĂ« bukĂ« e ha me djersĂ« nĂ« ballĂ«.
Sheh pjergullnĂ«, manĂ«, fiknĂ«, thanĂ«nĂ«, arrĂ«n, ullinĂ«, MollĂ«n, dardhĂ«n, pjeshkĂ«n, shegĂ«n, vadhĂ«nĂ«, ftuan, qershinĂ«, KumbullatĂ«, zerdelinĂ«, ngarkuar me pemĂ« gjithĂ«, OborrĂ« plot gjĂ« tĂ« gjallĂ«, shtĂ«pinĂ« mbushur me drithĂ«, Dhe zĂ«mĂ«ra i gĂ«zohet, pa i faletĂ« PerĂ«ndisĂ«, Qâe çpĂ«rblen punĂ«n e djersĂ«n e mundimnâ e njerĂ«zisĂ«.
Qysh rroit mbletâ e uruar dhe venâ e vin e lëçijnĂ«, Ca huallinĂ« ndĂ«rtojnĂ«, ca nĂ«pĂ«r lule shĂ«ndijnĂ«. O çâpunĂ« me mĂ«nt punojnĂ«, sa bukur e bĂ«jnâ e mirĂ«! Nâapin dyllĂ«tĂ«, qâep dritĂ«, dhe mjaltĂ« fjeshtâ Ă«mbĂ«lsirĂ«. Dhe punĂ«torĂ«tâ e mirĂ« mâatĂ« mĂ«ndyrĂ« punojnĂ«, Edhe gjithĂ« njerĂ«zija me mundimt tâatyre shkojnĂ«; NjĂ«ri mih, jatĂ«ri lĂ«ron, njĂ«ri mbjell, jatĂ«ri prashit, Kush tâharr, kush korr, kush mbledh duaj, kush shin, kush sharton, kush krasit, NjĂ« bĂ«n pluarâ e sĂ«patĂ«n, njĂ« parmendĂ«n, njĂ« shtĂ«pinĂ«, NjĂ« pret e qep, njĂ« merr e ep, njĂ« mbath, njĂ« shikon mullinĂ«, Ădo njeri njĂ« farĂ« pune bĂ«n nĂ« mest tĂ« shoqĂ«risĂ«, Kjo Ă«shtâ udhâ e PerĂ«ndisĂ«, ky Ă« nom i gjithĂ«sisĂ«. Edhâ ajo miza pĂ«rdhese, çâi duhetĂ« pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ«, EshtĂ« rrahur e pĂ«rpjekur e me kohĂ«zâ e ka vĂ«nĂ«. Ka njĂ« punĂ« tĂ« punonjĂ« si çdo gjĂ« qâĂ«shtĂ« nĂ« jetĂ«, Kshu e ka thĂ«nĂ« me kohĂ« Zotâi math e i vĂ«rtetĂ«.
Bujku mundohet nĂ« verĂ«, po nĂ« dimĂ«r rri e prĂ«het, Sheh shtĂ«pizĂ«nĂ« mĂ« kamje, edhe zĂ«mĂ«ra i bĂ«het, GratĂ« tĂ« gjitha punojnĂ« nâavlĂ«mĂ«nt e nĂ« tĂ« tjera, Edhe jashtĂ« fryn e bije, por kur na trokĂ«llin dera: EshtĂ« njâudhĂ«tar i gjorĂ«, qĂ« ka mbetur nĂ« dĂ«borĂ«, I kanĂ« ngrirĂ« tĂ« mjerit veshâ e goj, e kĂ«mbâ e dorĂ«; Ngrihet i zotâi shtĂ«pisĂ« edhe tĂ« huajthin e merr, E vĂ« nĂ« kryet tĂ« vatrĂ«s me njerĂ«zi, me tĂ« math nder, Posa e shohĂ«nĂ« qĂ« vjen, i ngrihen gjithĂ« fĂ«mija, Se tĂ« huajnĂ« mĂ« derĂ« na e dĂ«rgon PerĂ«ndia, Pa i bĂ«jnĂ« zjarr e ngrohet edhâe mbajnĂ« me tĂ« mirĂ«, I sjellin shtresĂ« tĂ« flerĂ« edhe tĂ« ngrĂ«nâ e tĂ« pirĂ«.
KĂ«shtu tĂ« huajtâ e miqtĂ« njeriu qâĂ«shtĂ« i uruar I pret me krahĂ«ror hapur e i pĂ«rcjell tĂ« gĂ«zuar.
NĂ« verĂ« qĂ« çelen lulet, qielli ndrin si pasqyrĂ«, SbukurohetĂ« faqâe dheut e merr mijĂ«ra fytyrĂ«; Pa ngjallenĂ« mĂ« çdo lule, mĂ« çdo bar e mĂ« çdo fletĂ« GjĂ«ra tĂ« gjalla me mijĂ«, rroitin nga dheu si mbletĂ«.
Shpestâ e mizatĂ« kĂ«ndojnĂ« e kuajtĂ« hingĂ«llijnĂ«, Luletâ e bukura mâerĂ« si ar e si flori ndrijnĂ«, Bujku nget pĂ«ndĂ«n e lĂ«ron, mbjell a bĂ«n gati ugarĂ«, KalorĂ«si i shkon njatĂ« dhe i thotĂ« â puna mbarĂ« â Papo merr anĂ«n e lumit me zĂ«mĂ«rĂ« tĂ« gĂ«zuar, KĂ«ndon, fishĂ«llen e vete ngadalĂ«, duke mejtuar; VĂ« re lumĂ«n e kulluar, qĂ« ikĂ«n me ligjĂ«rime, E ndĂ«r ment tĂ« ti i bije ca tâĂ«mbla shumĂ« mejtime. VashazĂ«tĂ« bukuroshe, posi shqerratĂ« manare, Si kapĂ«rollet e malit, si thĂ«llĂ«zatĂ« mitare, VenĂ« tĂ« lajnĂ« nĂ« lumĂ« gjithĂ« tok duke kĂ«nduar, Me gas nĂ« sy e nĂ« buzĂ« e me lulezĂ« nĂ«r duar; PĂ«rveshin llĂ«rĂ«tâ e bardha dhe tĂ« majmâe tĂ« perndijta, PulpazĂ«tĂ« bukuroshe e kĂ«mbĂ«zĂ«tâ e kĂ«rthijta. DellĂ«ndyshja qĂ« fluturon e ndehetĂ« pĂ«rmi lumĂ«, U afrohetĂ« si mike e u thotĂ« fjalĂ« shumĂ«, Dhe mĂ«shqerâ e pĂ«rkĂ«dhelur vjen nĂ« lumĂ« tĂ« pijâ ujĂ«, A tĂ« prĂ«hetĂ« nĂ« hije, a tĂ« bĂ«njĂ« gjĂ« rrĂ«mujĂ«.
Bari, bima vatur mĂ« bres e bujku shumâ i gĂ«zuar, Si bariu kur merr kĂ«rthinĂ« edhâe pĂ«rkĂ«dhel ndĂ«r duar.
Bilbili ia thotë bukur, lumi vete gjithë valë, Ep erën e Perëndisë trëndafili palë-palë.
Veç njĂ« vashĂ«zâ e mjerĂ« qan tĂ« motrĂ«nĂ«, qâe ka lĂ«nĂ«, O! Ă«shtĂ« mbuluar nĂ« dhe vashĂ«za fytyrĂ«hĂ«nĂ«! MĂ«ma dhe motĂ«ra mbetur nĂ« zi e nĂ« vaj tĂ« shumĂ«, Dhe shqerra manarezâ e saj, e pĂ«rzieshmezâ e pĂ«r lumĂ«! TĂ« kĂ«put shpirtinĂ« plaka, kur zĂ« dhe nĂ«mĂ«ron e qan, Ah, i ziu njeri nĂ« jetĂ« sa heq e sa duron e mban!
VashĂ«n vĂ«rtet e mbuluan, po shpirtâi saj nĂ« qiej shkoi, Hapi krahĂ«thit e lehtĂ«, nĂ« hapĂ«sirat fluturoi; Bukuri e saj u pĂ«rzje me bukurizĂ«t tĂ« prillit, Me fjalĂ«zĂ«t tĂ« bilbilit, me erĂ«t tĂ« trĂ«ndafilit, GjĂ«sendi sâhumbetĂ« kurrĂ« e gjĂ« sâvdes me tĂ« vĂ«rtetĂ«, Mase ndryshohenĂ« pakĂ«, po janĂ« nĂ« kĂ«tĂ« jetĂ«; As shtohet, as pakĂ«sohet, as prishetĂ« gjithĂ«sija, VdesĂ«n e ngjallenĂ« prapĂ« si gjithâ edhe njerĂ«zija. KĂ«tu janĂ« gjithĂ« çâjanĂ« e gjithĂ« çâgjĂ« munt tĂ« jetĂ«, EngjĂ«llitĂ«, PerĂ«nditĂ« dhe ajy Zotâi vĂ«rtetĂ«! Se njĂ« trup e njĂ« shpirt Ă«shtĂ« gjithĂ«sia, qĂ« sâka anĂ«, TĂ« gjallĂ« edhe tĂ« vdekur gjithĂ« brĂ«nda nĂ« tĂ« janĂ«.
PerĂ«ndija njerinâ e parĂ« e mori prej dore vetĂ«, E zbriti mi faqet e dheut, qâish me lulezâ e fletĂ«, MĂ« tĂ« drejtĂ«nĂ« tĂ« themi, mbi faqet tĂ« dheut e ngriti, E bĂ«ri tĂ« zotthinâ e dheut edhe kĂ«shtu e porsiti:
Nga kjo baltĂ« tĂ« kam bĂ«rĂ«, rri kĂ«tu, mĂ« paç uratĂ«, Mos u loth e mos psho kurrĂ«, po pĂ«rpiqu ditâ e natĂ«, Sheh si punon gjithĂ«sija? Ashtu tĂ« punosh edhe ti, TĂ« mos rrish kurrĂ« pa punĂ« e tĂ« vĂ«sh duartĂ« nĂ« gji. Mos u bĂ«j i lik e i keq, i paudhâ e i pabesĂ«, I rrem, i ndyrĂ«, i dĂ«mshim, i rĂ«nduar e pa shpresĂ«, MĂ«rgohu nga tĂ« kĂ«qijat, pej çdo farĂ« ligĂ«sije, Pej nakari, pej lakmimi, pej vjedhjeje, pej marrĂ«zije, Mos vra, mos merr tek sâke vĂ«nĂ«, edhe ki nom dashurinĂ«, Besâ e fe ki urtĂ«sinĂ«, tĂ« drejtĂ«nĂ«, mirĂ«sinĂ«. NĂ« bĂ«fsh mirĂ«, liksht sâgjen kurrĂ«, po, nĂ« bĂ«fsh liksht, mos prit mirĂ«, Ki dĂ«shirĂ« pĂ«r tĂ« mirĂ« dhe nĂ« zemĂ«rĂ« mĂ«shirĂ«, Ji i butâ, i urtâ, i vyer e mos u bĂ«j kurrĂ« makut, I egĂ«r e i mĂ«rzitur dhâi mahnitur si madut, Mos ju afro dhelpĂ«risĂ«, po sĂ« drejtĂ«sĂ« iu nis pas; NĂ« dĂ«gjofsh fjalĂ«tâ e mija, do tĂ« jesh gjithĂ«njĂ« nĂ« gas.
Nga gjithĂ« çâpat gjithĂ«sia, tĂ« kam dhĂ«nĂ« dhe ty pjesĂ«, NĂ« u bĂ«fsh si them, i mirĂ«, emrâi math do tĂ« tĂ« mbesĂ«. TĂ« kam dhĂ«nĂ« mĂ«nt tĂ« mĂ«sosh, tĂ« vĂ«rtetĂ«n me tĂ« ta shohç, Dhe zĂ«mĂ«râ e vetĂ«dijĂ«, tĂ« mirâ e tĂ« drejtĂ«n ta njohç, Do tĂ« tĂ« lĂ« dhe nevojĂ«n, udhĂ«n tĂ« tĂ« tregonjĂ«, TĂ« tĂ« ndihnjĂ« mĂ« çdo punĂ«, tĂ« tĂ« psonjâ e tĂ« tĂ« zgjonjĂ«. GjithĂ« tĂ« mirat qĂ« janĂ«, kĂ«tu nĂ« dhet i kam mbuluar, Po gjĂ«sendi nĂ« shesh sânxjerr dot pa dirsur e pa munduar; I gjen tĂ« gjitha me kohĂ«, po rrĂ«mo thellâ e mĂ« thellĂ«, Câdo gjĂ« qĂ« tĂ« duhet, kĂ«rkoje, barku i ti do ta pjellĂ«. Sa gjĂ«rĂ«razĂ« tĂ« vlera do tĂ« gjesh ti kĂ«tu brenda, Edhe pĂ«rsipĂ«rĂ« soje, e sa do tĂ« tâi ket Ă«nda!
Me fuqit që të kam dhënë, them që të vinjë një ditë Të marrç udhën e së mirës e të gjesh të madhe dritë, Të marrç vesh dalengadalë sa punëra që kam bërë, Diell, hënë, yj, dhe, qiej e gjithësinë të tërë!
Po që u bëre i urtë, mua më ke afër teje, Ndryshe, qofsh i mallëkuar edhe mërguar prej meje!
TĂ« parit tĂ«nĂ« perndia kĂ«to fjalĂ« vetĂ«m i tha, I fali gjithĂ« tĂ« mirat, i dha uratĂ«n dhe e la. Det i pâanâi mirĂ«sisĂ«, qâemrin tĂ«nd sâe zĂ« dot ngoje, Qysh e ngrehe gjithĂ«sinĂ« pa lĂ«nĂ« farĂ« nevoje! Fali njeriut urtĂ«sinĂ«, mirĂ«sinĂ«, njerĂ«zinĂ«, ButĂ«sinĂ«, miqĂ«sinĂ«, dashuri, vĂ«llazĂ«rinĂ«; Epu sheshevet lulâ e bar dhe pyjevet gjeth e fletĂ«, ResĂ« shi, aravet bimĂ« e mos lerĂ« gjĂ« tĂ« metĂ«, Fali erĂ« trĂ«ndelinĂ«s, manushaqes, trĂ«ndafilit, Kalliut bukĂ«, mizĂ«s pjesĂ«, zogut ngrĂ«nie, zĂ« bilbilit, E drurĂ«vet epu pemĂ« dhe uratĂ« bagĂ«tisĂ«, DĂ«rgo dhĂ«mbjâ e kujdes pĂ«r to nĂ« zĂ«mĂ«rt tĂ« njerĂ«zisĂ«; Epi pjergullsâ e vĂ«shtit rrush dhe vozĂ«sĂ« fali verĂ«, Mos e lerĂ« pa tĂ« kurrĂ«, kurrĂ« thatĂ« mos e lerĂ«; Fali diellit flak e zjarr dhe hĂ«nĂ«s e yjet dritĂ«, Edhe detit ujâ e kripĂ«, gjithĂ«sisĂ« jet e ditĂ«. YjtĂ« le tĂ« vinĂ« rrotull dhe njerĂ«zit tĂ« punojnĂ«, TĂ« dĂ«frejnâ e tĂ« gĂ«zohen dhe si vĂ«llezĂ«r tĂ« shkojnĂ«.
Tregomu dhe shqipĂ«taret udhĂ«n e punĂ«s sĂ« mbarĂ«, Bashkomi, bĂ«mi vĂ«llezĂ«r edhe fjeshtĂ« shqipĂ«tarĂ«, Falmi, falmi ShqipĂ«risĂ« ditĂ«n e bardhâ e lirisĂ«, UdhĂ«n e vĂ«llazĂ«risĂ«, vahnâ e gjithĂ« mirĂ«sisĂ«.
Login
