Sami Frashëri, (1850-1910) , një nga rilindasit dhe nacionalistët më të flaktë për çështjen shqiptare në shekullin e XIX është një figurë qendrore e kombit shqiptar.
ĂshtĂ« njĂ« personalitet dhe funksionar i perandorisĂ« osmane, por njĂ«kohĂ«sisht pĂ«rparimtar me ide perĂ«ndimore bashkĂ«kohore qĂ« mendonte pĂ«r njĂ« ShqipĂ«ri tĂ« pavarur si komb-shtet.
NĂ« kohĂ«n kur ââE sĂ«mura e Bosforitâ po bĂ«hej gati tĂ« pĂ«rdorte akoma levat e saj mbi Ballkanin, kur shtetet e Ballkanit mendonin mĂ« shumĂ« tĂ« zhvasnin sesa tĂ« jetonin nĂ« paqe, shumĂ« personalitete shqiptare qĂ« jetonin jashtĂ« atdheut u vunĂ« nĂ« lĂ«vizje.
Samiu ishte një personalitet në fushën e kulturës që përdorte 9 gjuhë të huaja, dije të gjera në shumë fusha të shkencave shoqërore si dhe të natyrës, enciklopedist dhe publicist.
Në lidhjet e shumta dhe letrat epistolare që ka me shumë personalitete të kohës ai ka një letër shumë interesante me një personalitet tjetër të mendimit dhe iluminizmit shqiptar, Jeronin de Radës.
Më poshtë janë shprehur mendimet e Sami Frashërit për situatën e krijuar në ato vite, lufta për bashkimin e shqiptarëve, problemin themelor të gjuhës dhe fesë si dhe problemi i Shqipërisë për ndarjen dhe luftën nga shtetet ballkanike, ndikimin e Turqisë.
Ndë Kostandinupojë më 20 të shkurtitë 1881
Zot i nderçurâ e vĂ«lla i dashurĂ«
Përgjigjemi në dy letra të zotërisë sate, njera shkruarë më 28 të sht Mërtirit (novembre), tjatra më 2 të shkurtit (fevrier) 1881. Edhe të lutemi të na ndjejsh që mënuamë të përgjigjeshimë mbë kohë në të parët.
Kemi kënduarë, që motit, këngëtë që ke mbledhurë e punëratë që ke bërë zotëria Jote në gjuhët tënë e për kombinë tënë edhe i kemi pëlqyerë shumë, sikundrë edhe gramatikënë e zotit të nderçurë djalit zotërisë satë z Giussep Radësë, të cilit i gëzohemi edhe e përqafojmë vëllazërisht.
TĂ« pĂ«rgjigjemi pĂ«rpara pĂ«r punĂ«t tâallfabetĂ«sĂ«: Allfabeta, qĂ« ka bĂ«rĂ« shoqĂ«ria jonĂ« na duketĂ« se Ă«shtĂ« shumâ e leht e e plotĂ«, edhe gjuha jonĂ« shkruehtĂ« me tĂ« fort mirĂ«.
Kjo allfabetĂ« Ă«shtâ edhe e pĂ«lqyerĂ« e e dheksurĂ« prej gjithĂ« shqiptarĂ«vet, e sot Ă«shtĂ« e pĂ«rhapurĂ« nĂ«pĂ«r gjithĂ« ShqipĂ«rinĂ«. Pâandaj na duketĂ« qĂ« sâĂ«shtĂ« nevojĂ« tĂ« kĂ«rkojmĂ« tjetĂ«rĂ« alfabetĂ«.
PĂ«r punĂ«t tĂ« fletĂ«sĂ« (a ditaresĂ«) jemi menduarĂ« qĂ« kohĂ«t, edhe shumĂ« herĂ« kemi kĂ«rkuarĂ« pandaljenĂ« (la permission) nga kuvernâ e turkutĂ«, po sâna Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ«; e turku nukĂ« do xjuarjenĂ« e shqiptarĂ«vet edhe lindjen e ShqipĂ«risĂ« pĂ«rsĂ«ri, po do tâe ketĂ« fjeturâe tĂ« verbĂ«rĂ«.
Kemi shumĂ« nevojĂ« po do tâe sjellĂ« puna qĂ« tâe nxjerĂ«m (le publier) nĂ« ShqipĂ«ri, nukĂ« me gjuhĂ«ra shumĂ« po vetĂ«m nĂ« gjuhĂ«t shqip tĂ« pandemĂ« e tĂ« njĂ«jtĂ«, sikundrĂ« duhetĂ« tĂ« jetĂ« edhe ShqipĂ«ria, se shumĂ« gjuhâĂ« e shumĂ« djalekta sjellinĂ«, ndarje e mĂ«rgimi.
VĂ«rtet sot kemi disa djalekta, po kĂ«to nukĂ« janĂ« tĂ« huaja njera nga jatera; po ca nga fraset edhe nga fjalĂ«t e gjuhĂ«sĂ« kanĂ« humburĂ« mĂ« ca anĂ« tĂ« ShqipĂ«risâe tĂ« kolonivet e kanĂ« rojturĂ« mĂ« ca anĂ« tĂ« tjera, shumĂ« fjalĂ«, pase e mbrujtime tĂ« fjeshta e tĂ« mira qĂ« rojnĂ« nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« humburĂ« nĂ«pĂ«r kolonit, shumĂ« tĂ« tjera janĂ« humburĂ« nĂ« ShqipĂ«ri e rojnĂ« nĂ«pĂ«r koloni(a kolonjat), kshu edhe nĂ« mest tĂ« GegĂ«risĂ« e tĂ« ToskĂ«risĂ« edhe tĂ« gjithĂ« kĂ«tyre fjalĂ«ve e fraseve bashkĂ«, edhe gjuha shqip do tĂ« bĂ«hetĂ« e begatĂ« (riche), e gjerĂ« e do tĂ« shpĂ«tonjĂ« nga tĂ« pasurit nevojĂ« mĂ« fjalĂ« tĂ« huaja, edhe gjithĂ« djalektatĂ« do tĂ« gjendenĂ« tĂ« gjitha tĂ« bashkuara e tĂ« pĂ«rzjera.
TĂ« vimĂ« nĂ« punĂ«t e ndarjes ShqipĂ«risĂ« mĂ« tri degĂ« tĂ« bashkuara (a trois etats confederes). Kjo punĂ« as e mirĂ« na duketĂ«, as mund tĂ« bĂ«netĂ« kurrĂ« nĂ« ShqipĂ«ri; se e para nukĂ« duamĂ« tĂ« ndahemi, po duamĂ« tĂ« bashkohemi satĂ« muntmĂ« mĂ« teprĂ«; e dyta, ShqipĂ«ria nuk Ă«shtâ ndarĂ« pas fevet, edhe shqiptarĂ«t e çdo feje nukĂ« janĂ« tĂ« ndarĂ« mĂ« vetâhe po gjendenĂ« tĂ« bashkuarĂ« mĂ« çdo anĂ«, pĂ«rveç nĂ« ShqpĂ«ri tĂ« poshtĂ«rme qĂ« sâka katolikĂ«.
ShumĂ« fara e fise janĂ« qĂ« pushtojnĂ« muhametanĂ« e tĂ« krishterĂ«, edhe njĂ« i krishterĂ« Ă«shtĂ« mâi aftrĂ« me njĂ« muhamentan qĂ« ka nĂ« farĂ«t tĂ« ti, se nga njĂ« i krishterĂ« qĂ« Ă«shtĂ« nga njĂ« farĂ« e tjatĂ«rĂ«; edhe me tĂ« gjithĂ« tĂ« pjekurit tĂ« huajĂ«t, do-me-thĂ«nĂ« tĂ« turqet, tĂ« krekĂ«rvet, tĂ« shqehet (des slaves) e tĂ« tjerĂ«ve, qĂ« rahana nat- e ditĂ« tĂ« na ndajnâ e tĂ« na çajnĂ«, vĂ«llazĂ«ria nĂ« mest tĂ«nĂ« nukĂ« na Ă«shtĂ« prishurĂ«, edhe tĂ« gjithĂ« shqiptarĂ«tĂ« duanĂ« tĂ« quhenĂ« vĂ«llezĂ«rĂ« edhe djemtâ e njĂ« mĂ«mĂ«dhethi tĂ« dashurĂ«; edhe nĂ« ka mĂ« nonjĂ« anĂ« ndarje duhet tâe çkulim e tâe hedhimĂ« poshtĂ«, duke lĂ«nĂ« fetĂ« pĂ«r nĂ« kishâĂ« pĂ«r nĂ« xhami, e duke bĂ«rĂ« gjithĂ« vĂ«llezĂ«rĂ« sikundrĂ« n aka bĂ«rĂ« natura e sikundrĂ« kemi qĂ«nĂ« tĂ« moti.
Punâ e vĂ«llazĂ«risĂ« shqiptarĂ«vet edhe e bashkimit e e ngjalljes ShqipĂ«risĂ« Ă«shtĂ« punâ e LidhjesĂ« (de la Ligue) qĂ« e ka zĂ«nĂ« punĂ«nĂ« shĂ«ndoshĂ« edhe po vete gjithĂ«njĂ« mbarĂ«; punâ e tĂ« ngjallurit tĂ« gjuhĂ«sĂ« shqip edhe tĂ« bashkuarit tĂ« djalektavet tâasaj e tĂ« ndritĂ«suarit tĂ« kombit tĂ«nĂ« qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« punâĂ« e shenjtĂ«ruarĂ« tâe mbaronjĂ« pa ndihmĂ«n e burave si zotĂ«ria Jote e si tĂ« tjerĂ« djem e tĂ« ndrituarĂ« tĂ« mĂ«mĂ«dhethit tĂ«nĂ« qĂ« janĂ« nĂ« kolonjat e ItalisĂ« e gjetĂ«k.
Po tani nuk po vemi pĂ«rpara si duamĂ« se gjendemi nĂ« njĂ« vĂ«nt qĂ« sâka dliri(liberte) e papengim pĂ«r tĂ« kĂ«tilla punĂ«ra, edhe mĂ« teprĂ« sot qĂ« mbretĂ«ri e turkut ka zĂ«nâ e sâzĂ« besĂ« mĂ« shqiptarĂ«t, po i vĂ«shtron si armiqt e saj.
PunĂ«rat qĂ« po bĂ«n lidhja e ShqipĂ«risĂ« nĂ« GegĂ«ri, qĂ« nonjĂ« muaj e tĂ«hu, mbase nuk i kini dĂ«gjuarĂ«, se fletĂ«t e EvropesĂ« nukĂ« bĂ«jnĂ« shumĂ« fjalĂ« , duk me qĂ«nĂ« qĂ« mĂ« njâanĂ« Turqia nukĂ« le tĂ« dĂ«gjohenĂ« nĂ«pĂ«r botĂ«t mĂ« njâanĂ« armiqtĂ« tanĂ« greqtâ e shqehtĂ«, duanĂ« tâi tregojnĂ« tĂ« vogĂ«la e tĂ« mosgjĂ«jta.
Lidhja e shqiptarĂ«vet qĂ« ka kĂ«rthizĂ«n nĂ« Pizdren, nĂ« GegĂ«ri, ka kĂ«rkuarĂ« shumĂ« herĂ« qĂ« nga tre vjet e tĂ«hu, bashkimâi i ShqipĂ«risĂ« mĂ« njĂ« provincĂ« me otonomi po mbretĂ«ria gjer mĂ« sot e kish gĂ«njyerĂ« me fjalĂ«, edhe sâka dashurĂ« tĂ« bĂ«njĂ« gjĂ« farĂ« pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«.
KĂ«tĂ« herĂ« shqipĂ«tarĂ«tĂ« e kupĂ«tuanĂ« fort mirĂ« qĂ« mbretĂ«ria nukĂ« do tĂ« bĂ«njĂ« gjĂ« kurrĂ« pĂ«r ta, edhe Lidhje e Pizdrenit pa nevojĂ« tĂ« bashkojĂ« ShqipĂ«rinâ e tâĂ« bĂ«njĂ« njĂ« me otonomi, e mbase me çâkĂ«putje (indepedance) fare, pas punĂ«s, kĂ«shtu Lidhja mori emĂ«rin e kuvernos tĂ« pĂ«rdorme (gouvernement provisoire) edhe pĂ«rzuri kuvernatorĂ«tĂ« turq nga gjithĂ« vilajet i KosovĂ«sĂ« edhe nga Pizdreni, nga Djakova, nga Tetova, nga Dibra etj.
10000 shqipëtarë të armatosurë kanë zënë Ysqypnë (Shqupnë) edhe udhënë e hekurtë; 10000 të tjerë bëhenë gati për të unjurë në Toskëri.
PĂ«r pakĂ« kohĂ« do tĂ« dĂ«gjoni njĂ« ngritje (revolution) tĂ« madhe nĂ« ShqipĂ«ri. NĂ« u bĂ«ftĂ« dot ShqipĂ«ria mĂ« vetâhe, nukĂ« do tĂ« kemi nevojĂ« pĂ«r prensĂ«r, as tĂ« krishtenâ as muhametanĂ«, qĂ« tĂ« na rjepĂ«n e tĂ« na pinĂ« gjaknĂ«â vĂ«ndi ynĂ« munt edhe do tĂ« kuvernohetĂ« prej njĂ« farĂ« dhmokratije prej pleqet, sikundrĂ« kanĂ« qenĂ« prindĂ«t tanĂ« qĂ« motit, edhe sikundrĂ« janâ edhe sot malĂ«sitâ e ShqipĂ«risĂ«, qĂ« janĂ« thuase tĂ« dlirĂ« e mĂ« vetehĂ«.
Po tĂ« mbarohetĂ« kjo punĂ«, atĂ«herĂ« [krijohen mundĂ«si] edhe pĂ«r fletĂ«t edhe pĂ«r tĂ« shkelurit e kĂ«ngĂ«vet tĂ« zotĂ«risĂ« sâate e tĂ« tjera. TĂ« falemi me nder e me shumĂ« dashuri.
Sami Frashëri  (marrë nga vepra 2 e Sami Frashërit)
âAlfabetarja e gjuhĂ«s shqipeâ u botua me nismĂ«n e Sami FrashĂ«rit, Jani Vretos e Pashko VasĂ«s, nĂ« Stamboll mĂ« 27 shkurt 1879.
Për ta kuptuar rëndësinë e këtij botimi, duhet të kthehemi pas në kohë e në histori. Kujtojmë se shqipja, me sa dokumentohet deri tani, filloi të shkruhet që nga shekulli XV me alfabetin latin, të plotësuar me pesë shkronja të posaçme. U shkrua dhe me shkronja greke e, pas pushtimit turk, edhe me alfabetin turk-arab. Rruga tjetër që u ndoq, është ajo e krijimit të alfabeteve origjinale me përhapje të kufizuar.
QĂ« nĂ« fillimet e lĂ«vizjes pĂ«r çlirim nga Turqia, çështja e alfabetit doli nĂ« plan tĂ« parĂ«: pa tĂ« nuk mund tĂ« flitej pĂ«r Rilindje tĂ« popullit shqiptar. Prandaj me nismĂ«n e Sami FrashĂ«rit, Jani Vretos e Pashko VasĂ«s, mĂ« 27 shkurt 1879 u botua nĂ« Stamboll âAlfabetarja e gjuhĂ«s shqipeâ. Ishte njĂ« nga veprimtaritĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« patriotĂ«ve shqiptarĂ« tĂ« Stambollit, tĂ« cilĂ«t mĂ« 12 tetor 1879 themeluan âShoqĂ«rinĂ« e tĂ« Shtypurit tĂ« Shkronjave Shqipâ, shoqĂ«ri kulturore, qĂ« kishte pĂ«r synim tĂ« nxiste zhvillimin e kulturĂ«s nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe ta vinte atĂ« nĂ« shĂ«rbim tĂ« çështjes sĂ« çlirimit kombĂ«tar nga Turqia. Me alfabetin, plotĂ«sonte njĂ« nga kĂ«rkesat bazĂ« pĂ«r pĂ«rhapjen e propagandĂ«s atdhetare dhe i hapte rrugĂ«n botimeve tĂ« para serioze tĂ« Rilindjes sonĂ« KombĂ«tare.
Libri âAÎFABETARE E GLĂHESE ÎŁQIPâ Ă«shtĂ« pĂ«rgatitur,pra, nga Shemsudin Sami FrashĂ«ri, Jani Vreto, Pashko Vasa etj., dhe Ă«shtĂ« botuar nĂ« Stamboll mĂ« 1879. NjĂ« kopje e librit, me kapakĂ« kadife tĂ« kuqe tĂ« shkruar me shkronja ari, i Ă«shtĂ« dhuruar Sulltan Abdyl Hamitit II, i cili ka ditur tĂ« flasĂ« shqip.
âAlfabetarja e gluhĂ«sĂ« shqipâ, botuar vetĂ«m pak muaj pas miratimit tĂ« alfabetit tĂ« Stambollit, Ă«shtĂ« njĂ« vepĂ«r kolektive. NĂ« tĂ« janĂ« pĂ«rfshirĂ« shkrimet e Sami FrashĂ«rit: âGjuha Shqipâ dhe âDheshkronjĂ«â; tĂ« Jani Vretos: âUdhĂ« e tĂ« shkruarit tĂ« gjuhĂ«sĂ« Shqipâ, âPĂ«r GjithëçishtĂ«nĂ« dhe pĂ«r Zonâe jetĂ«sĂ« edhe pĂ«r NjerinĂ«, botĂ«nâ e vogĂ«lĂ«â, âNumerĂ«mĂ«sonjĂ«â; tĂ« Pashko VasĂ«s: âShqypnija e ShqyptĂąrtâ, tĂ« Koto Hoxhit: âPorositâ e Tovitit mbĂ« tĂ« birĂ«â. Siç shihet nga pĂ«rmbajtja, âAlfabetares sĂ« gjuhĂ«s shqipeâ nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« tekst abetareje. PĂ«rveç abetares nĂ« tĂ« pĂ«rfshihen edhe lĂ«ndĂ« tĂ« tjera si: gramatikĂ«, histori, aritmetikĂ«, edukatĂ« shoqĂ«rore dhe morale.
NĂ« gjirin e saj, siç u pĂ«rmend, bashkĂ«punuan ngushtĂ«sisht myslimanĂ« tĂ« mĂ«dhenj si vĂ«llezĂ«rit FrashĂ«ri, katolikĂ« tĂ« shquar, si Pashko VasĂ« Shkodrani e ortodoksĂ« tĂ« mĂ«suar e atdhetarĂ« si Jani Vreto: ishte pra model i bashkĂ«punimit ndĂ«rmjet feve nĂ« shĂ«rbim tĂ« Atdheut. Vlerat e kĂ«saj abetareje, qĂ« me tĂ« drejtĂ« Ă«shtĂ« quajtur ânjĂ« vepĂ«r themelvĂ«nĂ«seâ, janĂ« tĂ« gjera dhe tĂ« shumanshme. Kjo vepĂ«r pĂ«rbĂ«n njĂ« prej gurĂ«ve themeltarĂ« nĂ« proçesin ripĂ«rtĂ«ritĂ«s dhe ripĂ«rcaktues tĂ« gjuhĂ«sisĂ« shqiptare.
NĂ« âAlfabetareâŠâ trajtohen disa nga problemet mĂ« themelore tĂ« kohĂ«s, nĂ« plane tĂ« ndryshme: politik, idelogjik, kulturor dhe arsimor qĂ« kishte shtruar pĂ«r zgjidhje Lidhja Shqiptare e Prizrenit. Ky tekst, si rrallĂ« ndonjĂ« tjetĂ«r, shkon nĂ« unison me ato ngjarje, duke u bĂ«rĂ« jehonĂ«, duke zbatuar pjesĂ« tĂ« veçanta tĂ« programit pĂ«r çlirimin kombĂ«tar dhe shoqĂ«ror.
Gjithsesi çështja e alfabetit tĂ« shqipes do tĂ« zgjidhej pĂ«rfundimisht vetĂ«m me Kongresin e Manastirit, qĂ« u mblodh mĂ« 14 nĂ«ntor 1908, ku u hartua njĂ« alfabet i ri me shkronja latine. ĂshtĂ« alfabeti qĂ« pĂ«rdorin edhe sot e kĂ«saj dite gjithĂ« ata, tĂ« cilĂ«t shkruajnĂ« shqip. / KultPlus.com
Sami FrashĂ«ri ishte njĂ« nga personazhet mĂ« tĂ« njohur dhe mendjet e ndritura tĂ« periudhĂ«s sĂ« Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare. GjatĂ« jetĂ«s sĂ« tij intensive ai shkroi mĂ« shumĂ« se 50 vepra, si fjalorĂ«, enciklopedi, drama, vepra letrare etj., ndĂ«r tĂ« cilat edhe veprĂ«n âShqipĂ«ria çâka qenĂ«, çâĂ«shtĂ« e çâdo tĂ« bĂ«hetâ, e cila vlerĂ«sohet edhe si âTraktati politik i çështjes kombĂ«tare shqiptareâ.
Më poshtë po sjellim disa nga shprehjet më të bukura të Sami Frashërit:
Përvoja është një shkollë, mësimet e së cilës kushtojnë shtrenjtë.
Duhen shumë mend që të mund të shoqërohesh me njerëz pa mend.
NĂ« vend qĂ« tĂ« shesĂ«sh dituri dhe zotĂ«si, pĂ«rpiqu tâi fitosh ato.
Mendimet e larta gjenden në fjalë të shkurtëra.
Ato çka di njeriu, në krahasim me çka nuk di, janë kurgjë.
Kush zotëron veten e tij, nuk zotërohet nga asnjeri; nuk e mund dot asnjeri atë që mund epshet e tij.
Ai qĂ« pranon kĂ«shilla Ă«shtĂ« mĂ« i madh se ai qĂ« jep, sepse, sa lehtĂ« Ă«shtĂ« tĂ« japĂ«sh kĂ«shilla, aq rĂ«ndĂ« Ă«shtĂ« tâi pranosh.
Ai qĂ« nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tĂ« ecĂ« nĂ« rrugĂ« tĂ« sheshtĂ«, mos e shtrĂ«ngo tâi ngjitet malit.
Njeriu, para së gjithash, duhet të mësojë shkallën e paditurisë së tij.
Paanësia është ajo që shkruan historinë, historia që shkruhet nga anësia, nuk është histori, është përrallë.
Sa ka frikë kusari nga qeveria, edhe tirani aq trembet nga shkrimtarët, e sidomos nga historianët.
Nuk duhet dyshuar për ndershmërinë e atij njeriu që e shajnë dhe e përbuzin lajkatarët.
Atdhetaria dhe humanizmi bëhen me punë e jo me fjalë; kush tregohet i tillë me fjalë, është nje mashtrues.
Historia është një procesverbal, i cili ligësitë e shekullit të tanishëm ia përcjell për gjykim gjykatës së opinionit publik të shekujve të ardhshëm.
Kalben njerëzit e ndershëm aty ku lartësohen lajkatarët.
I mençuri tregon shumë gjëra me pak fjalë; i marri flet tërë ditën dhe nuk tregon asgjë.
Edukimi nuk humb te njeriu me mendje dhe zgjuarësi të kufizuar, por mendja dhe zgjuarësia humbin te njeriu i paedukuar.
Një komb që nuk është në gjendje të dallojë lirinë nga robëria, është një fëmijë që ka nevojë të vazhdojë në shkollën foshnjore.
Dituria dhe shkenca i jep njeriut njĂ« armĂ« nĂ« dorĂ«, edukata e stĂ«rvit nĂ« pĂ«rdorimin e asaj arme. Njeriu qĂ« nuk Ă«shtĂ« i zoti tĂ« pĂ«rdorĂ« armĂ«n, po tâi jipet nĂ« dorĂ« mund tĂ« vrasĂ« shokĂ«t e vet; edhe njĂ« dijetar pa edukatĂ« dhe me vese tĂ« liga, me diturinĂ« e tij dĂ«mton veten dhe tĂ« tjerĂ«t.
Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij ështe morali i përgjithshëm.
Arsimi dhe qytetërimi i ngjajnë diellit që kur lind ndriçon vetëm majat e maleve të larta me një dritë të zbetë por pa shkuar gjatë i forcohet drita dhe nga shkëlqimi i tij përfitojnë përrenjtë më të thellë dhe fushat e luginat.
Njeriun e bëjnë të përjetshëm veprat e tij.
Më parë se për pasurinë, mjeshtërinë dhe tregtinë e një bashkësie (njerëzore), duhet menduar për edukimin e saj, sepse edukata e mirë është baza e bashkësive njerëzore.
Njeriu mirret me dituri dhe me shkencë gjatë gjithë jetës së tij. Në fëmijëri i mëson ato, në rini i vë në zbatim e në pleqëri mëson të tjerët.
Njerëzit janë të njejtë para natyrës, edukata i bën të dallohen (njëri nga tjetri).
Njeriu me sa të rrojë më shumë sheh dhe më shumë mëson.
Njeriu në të njëjtën kohë është edhe nxënës edhe mësues.
ShĂ«rbimin qĂ« bĂ«n arsimi pĂ«r pĂ«rmirĂ«simin e njĂ« kombi, ligji sâmund ta bĂ«jĂ« kurrĂ«.
Dijetar (filozof) është ai që i përshtatet puna fjalës së tij e fjala opinionit të tij.
Zgjuarësia është një dritë hyjnore, ndriçimi i së cilës ndrit jo vetëm sipërfaqen e sendeve, por edhe brendinë e tyre.
Dajaku e bën të paedukuar njeriun e edukuar; të paedukuarit ia shton edhe më shumë atë.
Grada e qytetërisë dhe e moralit të një populli kuptohet nga këngët dhe lojërat e tij.
GjithĂ«secili dĂ«shiron tâi shohĂ« njerĂ«zit e mĂ«dhenj, por mĂ« mirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« shohĂ«sh veprat e tyre, sepse idetĂ« e tyre sâkuptohen nga fytyrat e tyre, por dallohen nga veprat e tyre.
Mos e qorto atë që ka rënë në greminë pse nuk i dëgjoi këshillat tuaja, as mos e këshillo përsëri. Po e nxorre nga gremina që ka rënë, atëherë ai panon këshillat e tua.
Biseda lind nga mendimi; biseda pa mendim nuk eshtë bisedë, është grindje.
Kush nuk dëshiron të humbasë për jetë privilegjet e tij, duhet të lëshojë ca prej tyre me dëshirën e tij, sepse druri rritet më shumë kur krasitet.
Aq sa ka nevojë personi me përvojë, por i paditur, për ndihmën e dijetarit, edhe dijetari i papërvoje ka po aq nevojë për ndihmën e atij që ka përvojë, por që nuk është i ditur.
Mëson shumë ai që plotëson çka di dhe përpiqet të përvetësojë çka nuk di, ai që le mangut çka di dhe çohet të mësojë gjëra të tjera, nuk mëson kurrëgjë.
Njeriu ka nevojĂ« pĂ«r arsim ashtu si bima pĂ«r ujĂ«. Ashtu sikundĂ«r qĂ« thahet pema kur Ă«shtĂ« e njomĂ«, po nuk u vadit, edhe njeriu thahet shpirtĂ«risht po nuk u edukua qysh nĂ« fĂ«mijĂ«ri, sepse nuk i mbetet gjĂ« pĂ«r tâi shĂ«rbyer njerĂ«zimit.
Idetë e mëdha formohen te shpirtërat e mëdhenj.
Edukimi nuk është për ta zhveshur njeriun nga natyra, por për të ushqyer moralin e tij brenda natyrës së tij.
Vetëm opinioni publik është baza e lirisë, forca e edukimit, udhëheqës i qeverive.
Merita dhe talenti që qëndrojnë të heshtur dhe të fshehur në periudhën e tiranisë, fillojnë të ndriçojnë porsa lind drejtësia.
Modestia dhe thjeshtësia është një e mirë, të cilën çdo njeri dëshiron ta shikojë te tjetri, por nuk don ta ketë vetë.
Qeverisja e racës njerëzore me edukim është shumë më e lehtë se qeverisja me ligj.
Njeriu mund të humbë çdo liri të tij, por nëse e ruan lirinë e mendimit, prapëseprapë i lirë është.
Fjala e gjatë ka kuptim të shkurtër.
Mendimi sâkuptohet nga sasia, por nga pesha; mendimi i njĂ« dijetari nuk mund tĂ« krahasohet me mendimin e njĂ« mijĂ« injorantĂ«ve.
Sa zor është për njerëzit e mësuar të bëjnë pasuri, aq i vështirë është mësimi për të pasurit.
Shumë rrallë del e mundur dhelpëria në luftë me nderin.
MĂ«simi mĂ« i madh nĂ« kĂ«tĂ« botĂ« Ă«shtĂ« vĂ«shtirĂ«sia; sâka sukses ai qĂ« nuk has nĂ« vĂ«shtirĂ«si.
Thjeshtësia është stolia e atyre që janë të edukuar dhe të mësuar.
Liria Ă«shtĂ« thelbi i shpirtit dhe i mendjes, aty ku sâka liri, mendja dhe shpirti thahen si bima pa ujĂ«.
Ashtu sikundĂ«r qĂ« gratĂ« tĂ« shumtĂ«n e herĂ«s mbajnĂ« nĂ« dorĂ« njĂ« pasqyrĂ« pĂ«r tĂ« rregulluar tĂ« metat e stolisĂ« sĂ« tyre, edhe shoqĂ«ria njerĂ«zore nuk duhet ta largojĂ« nga sytĂ« pasqyrĂ«n e diturisĂ« e tĂ« shkencĂ«s dhe tĂ« pĂ«rpiqet qĂ« tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« tĂ« metat qĂ« sheh.· Po tĂ« luajĂ« mĂ«suesi çâka nuk bĂ«jnĂ« nxĂ«nĂ«sit.
Nuk Ă«shtĂ« pĂ«r tâu çuditur po nuk u pa patriotizĂ«m prej atyre qĂ« shiten si atdhedashĂ«s, sepse duke shitur herĂ«pashere, natyrisht, u Ă«shtĂ« sosur.
Dituria nuk Ă«shtĂ« pĂ«r tĂ« poshtĂ«ruar tĂ« paditurit e pĂ«r tâu bĂ«rĂ« kryelartĂ«, por Ă«shtĂ« pĂ«r tĂ« pasur dhimbĂ«suri pĂ«r tĂ« paditurit, pĂ«r tâi stĂ«rvitur ata sa tĂ« jetĂ« e mundshme, qĂ« tâi bĂ«sh ata tĂ« pĂ«rfitojnĂ« nga dituria qĂ« ke.
Më i ligu i kopracëve është ai i diturisë, domethënë ai që nuk do të përfitojë njeri nga ato që di ai.
ElokuencĂ« e vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« tĂ« thuash plotĂ«sisht atĂ« çka Ă«shtĂ« pĂ«r tâu thĂ«nĂ« dhe tĂ« mos thuash gjĂ« tepĂ«r saj.· Nuk i thuhet frikacak çdo njeriu qĂ« nuk Ă«shtĂ« trim; ka shumĂ« shkallĂ« nĂ« mes trimĂ«risĂ« e frikĂ«s.
Turma Ă«shtĂ« armike e arsyes dhe e sĂ« drejtĂ«s. Po tâi pĂ«rshtatet njĂ« gjĂ« arsyes dhe sĂ« vĂ«rtetĂ«s, tĂ«rheq pĂ«rbuzjen e turmĂ«s; gjĂ«rat qĂ« nuk i mbĂ«shteten asnjĂ« arsyeje dhe qĂ« janĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me tĂ« vĂ«rtetĂ«n, janĂ« gjithmonĂ« tĂ« pĂ«lqyera nga turma.
Njeriu i mirĂ« asnjĂ«herĂ« nuk arrin tĂ« hakmerret; derisa armiku i tij tĂ« jetĂ« i fortĂ«, nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tâi bĂ«jĂ« gjĂ«, kur do ta gjejĂ« armikun tĂ« dobĂ«t, e mund mĂ«shira dhe i ikĂ«n dĂ«shira pĂ«r tâu hakmarrĂ«.
Lulja rritet me diell, por thahet nga vapa e madhe; njeriu edukohet me arsim, por rëndimi me mësime në fëmijëri jashtë forcës së tij e dërmon. Ashtu sikundër bima që ka nevojë për nxehtësi, ujë e freski, edhe njeriu bashkë me arsim dhe edukim ka nevojë edhe për zbavitje e shëtitje./libohova.com/Kultplus.com
Sot shënohen 121 vite nga vdekja e intelektualit, gjuhëtarit, romancierit dhe ideologut themelor të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Sami Frashëri.
Sami FrashĂ«ri i njohur nĂ« kohĂ«n e tij si Shemsedin Sami Bej, lindi mĂ« 1 qershor 1850 nĂ« FrashĂ«r dhe vdiq mĂ« 18 qershor 1904 nĂ« Stamboll. Ai ka qenĂ« nĂ«punĂ«s dhe intelektual shqiptar, gjuhĂ«tar, leksikograf, enciklopedist, romancier, dramaturg, pĂ«rkthyes dhe ideologu themelor i Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare, sĂ« bashku me dy vĂ«llezĂ«rit e tij Abdylin dhe Naimin.Â
Me veprimtarinĂ« e tij u bĂ« mendimtari mĂ« i shquar i nacionalizmit shqiptar dhe ndĂ«r pionierĂ«t e nacionalizmit turk, i njohur pĂ«rgjithĂ«sisht si Samiu nĂ« mĂ«nyrĂ« informale nĂ« shqip dhe Shemsedin Samiu nĂ« turqisht. NĂ« opinionin turk njihet si âbabai i enciklopedistĂ«ve.â
Ai nisi veprimtarinë e tij kulturore me përkthime, vepra autoriale, themelim i të përkohshmeve dhe drejtimin e një kolane botimesh. Veprimtaria e tij u shtri në gjuhën turke osmane dhe atë amtare, duke lënë kontribut themeltar për të dyja.
Turqishtes i hartoi përmbledhjet e para leksikografike, enciklopeditë, romane dhe drama, shtroi çështje për reformimin e gjuhës turke, por gjithashtu në hapësirën shprehëse të saj loboi për identitetin, problematikat dhe çështjen shqiptare.
 ĂshtĂ« autor i tĂ« parit roman tĂ« gjuhĂ«s turke, titulluar Dashuria e Talatit me Fitneten botuar mĂ« 1872. NĂ«pĂ«r pamfletet qĂ« botoi pĂ«rhapi qĂ«ndrimet e tij mbi rrĂ«njĂ«t islame tĂ« qytetĂ«rimit evropian dhe çështjet e gruas.
Veprimtaria e tij nĂ« gjuhĂ«n shqipe pĂ«rmbledhet tek disa tekste mĂ«simore, pĂ«rpilimin e njĂ« gramatike dhe hartimin e alfabetit tĂ« Stambollit qĂ« u njoh edhe me emrin e tij, si dhe me traktatin ShqipĂ«ria çâka qenĂ«, çâĂ«shtĂ« e çâdo tĂ« bĂ«het qĂ« u bĂ« manifesti politik i LĂ«vizjes KombĂ«tare.
Ai u lind nĂ« fshatin FrashĂ«r tĂ«Â Vilajetit tĂ« JaninĂ«s (sot nĂ«Â rrethin e PĂ«rmetit), i biri i Halit beut (1797â1859) dhe Emine hanĂ«mit (1814â1861).
MĂ«simet e para i mori nĂ« vendlindje sĂ« bashku me Naimin nĂ«Â teqenĂ« e FrashĂ«rit nga myderrizi Mustafa efendi Tetova. Pas vdekjes sĂ« prindĂ«rve, me nĂ« krye vĂ«llain e madh qĂ« ishte bĂ«rĂ« zot shtĂ«pie, Abdylin, mĂ« 1865 familja u shpĂ«rngul nĂ«Â JaninĂ«, ku sĂ«rish me Naimin ndoqi dhe mbaroi gjimnazin grek âZosimeaâ mĂ« 1869.
 Përgjatë rrugëtimit shkollor ra në kontakt me filozofinë perëndimore, greqishten e lashtë dhe të renë, latinishten, frëngjishten dhe italishten. Më pas në një shkollë po lokale, nxuri mësoi arabisht, persisht dhe turqisht.
 Si nxĂ«nĂ«s i shkĂ«lqyer, kreu programin tetĂ«vjeçar tĂ« shkollĂ«s nĂ« shtatĂ« vite; shkollĂ« tĂ« cilĂ«n mĂ« vonĂ« nĂ« jetĂ« e cilĂ«sonte âtĂ« shkĂ«lqyerâ. Duke qenĂ« shkolluar nĂ« mjedise tĂ« ndryshme kulturore dhe gjuhĂ«sore, u aftĂ«sua me mjetet e duhura intelektuale dhe emocionale pĂ«r tĂ« hulumtuar kultura tĂ« ndryshme.
Pasi kreu shkollĂ«n filloi punĂ« nĂ« ZyrĂ«n e Shtypit (Matbuat Kalemi) tĂ« pushtetit lokal nĂ« JaninĂ«. MĂ« 1871 po me Naimin u shpĂ«rngulĂ«n nĂ«Â Stamboll me po tĂ« njĂ«jtin pozicion pune tashmĂ« nĂ« ZyrĂ«n e Shtypit nĂ« kryeqytet, ku zuri miqĂ«si me gazetarĂ«t dhe intelektualĂ«t pĂ«rparimtarĂ«Â Namık Kemal, EbĂŒzziya Tevfik, etj. por duke mbajtur kontaktet edhe me atdhetarĂ«t shqiptarĂ«.
PĂ«rgjatĂ« KrizĂ«s sĂ« Madhe Lindore, qe pjesĂ« âKomitetit Qendror pĂ«r mbrojtjen e tĂ« drejtave tĂ« kombĂ«sisĂ« shqiptare tĂ« drejtuar nga i vĂ«llai, Abdyli. Ishte pjesĂ« e 10 funksionarĂ«ve tĂ« lartĂ« tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« kryeqytetit perandorak qĂ« nĂ«nshkruan memorandumin dĂ«rguar pritĂ«sit tĂ« Kongresit tĂ« Berlinit, kancelarit Bismark dhe kontit austro-hungarez Andrassy duke kĂ«rkuar reforma dhe shqiptarĂ«t tĂ« mund tĂ« rrinin brenda PerandorisĂ« Osmane duke iu respektuar tĂ« drejtat, dĂ«shirat, interesat dhe traditat.
 Samiu drejtoi revistat e para nĂ« gjuhĂ«n shqipe âDritaâ dhe pastaj âDituriaâ (Stamboll, 1884-85) ku shkroi njĂ« numĂ«r tĂ« madh artikujsh. PĂ«r nevojat e shkollĂ«s shqipe hartoi librat âAbetare e gjuhĂ«s shqipeâ (1886), âShkronjtore e gjuhĂ«s shqipeâ (gramatika, 1886) dhe âShkronjĂ«â (Gjeografia, 1888) nĂ« gjuhĂ«n shqipe.
Sami Frashëri është autor i 57 veprave në gjuhën shqipe, turke dhe arabe duke përfshirë këtu edhe revistat e gazetat që i drejtoi duke botuar vetë në to.
Disa prej titujve të veprave janë:
TaaĆĆuk-i Talâat ve Fitnat (Dashuria e Talatit pĂ«r Fitneten) â romani i parĂ« nĂ« turqisht (1872)
Besa yahud Ahde Vefù (Besa ose Mbajtja e premtimit) â dramĂ« nĂ« gjashtĂ« pamje (1875)
GĂąve (Gjave) â dramĂ« me pesĂ« pamje (1876)
Medeniyyet-i-l islamiyye (QytetĂ«rimi islam) â nga seria âBiblioteka e xhepitâ (1879, 1885)
Kolegji i Posaçëm i Apelimit, KPA shpalli tĂ« martĂ«n mĂ« 10 qershor vendimin pĂ«r shkarkimin nga detyra tĂ« prokurores sĂ« ShkodrĂ«s, Marsida FrashĂ«ri, pĂ«r cĂ«nim tĂ« besimit tĂ« publikut tek sistemi i drejtĂ«sisĂ«. NĂ« maj tĂ« vitit 2022, Komisioni i Pavarur i Kualifikimit, KPK vendosi pezullimin e FrashĂ«rit pĂ«r 1 vit nga detyra, me kushtin [âŠ]
Sipas drejtuesit tĂ« SPAK, prokurorja e ShkodrĂ«s, Marsida FrashĂ«ri nuk arriti qĂ« tĂ« provojĂ« tĂ« kundĂ«rtĂ«n e barrĂ«s sĂ« provĂ«s nĂ« lidhje me ato qĂ« u konsideruan si probleme profesionale dhe kĂ«rkoi largimin e saj nga funksioni, ndĂ«rkohĂ« qĂ« subjekti e cilĂ«soi antikushtetues ankimin. Kolegji i Posaçëm i Apelimit, KPA u njoh tĂ« martĂ«n mĂ« [âŠ]
Kolegji i Posaçëm i Apelimit, KPA u njoh tĂ« martĂ«n mĂ« 3 qershor me parashtrimet dhe konkluzionet pĂ«rfundimtare nĂ« çështjen e vetingut tĂ« prokurores sĂ« ShkodrĂ«s, Marsida FrashĂ«ri. Prokurori Klodian Braho, i autorizuar nga drejtuesi i SPAK, Aktin Dumani, pĂ«r tĂ« pĂ«rfaqĂ«suar kĂ«tĂ« çështje nĂ« KPA, tha se u qĂ«ndronte gjithĂ« shkaqeve tĂ« ankimit dhe [âŠ]
Sot janë bërë 175 vite nga lindja e intelektualit, gjuhëtarit, romancierit dhe ideologut themelor të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Sami Frashëri.
Sami FrashĂ«ri i njohur nĂ« kohĂ«n e tij si Shemsedin Sami Bej, lindi mĂ« 1 qershor 1850 nĂ« FrashĂ«r dhe vdiq mĂ« 18 qershor 1904 nĂ« Stamboll. Ai ka qenĂ« nĂ«punĂ«s dhe intelektual shqiptar, gjuhĂ«tar, leksikograf, enciklopedist, romancier, dramaturg, pĂ«rkthyes dhe ideologu themelor i Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare, sĂ« bashku me dy vĂ«llezĂ«rit e tij Abdylin dhe Naimin.Â
Me veprimtarinĂ« e tij u bĂ« mendimtari mĂ« i shquar i nacionalizmit shqiptar dhe ndĂ«r pionierĂ«t e nacionalizmit turk, i njohur pĂ«rgjithĂ«sisht si Samiu nĂ« mĂ«nyrĂ« informale nĂ« shqip dhe Shemsedin Samiu nĂ« turqisht. NĂ« opinionin turk njihet si âbabai i enciklopedistĂ«ve.â
Ai nisi veprimtarinë e tij kulturore me përkthime, vepra autoriale, themelim i të përkohshmeve dhe drejtimin e një kolane botimesh. Veprimtaria e tij u shtri në gjuhën turke osmane dhe atë amtare, duke lënë kontribut themeltar për të dyja.
Turqishtes i hartoi përmbledhjet e para leksikografike, enciklopeditë, romane dhe drama, shtroi çështje për reformimin e gjuhës turke, por gjithashtu në hapësirën shprehëse të saj loboi për identitetin, problematikat dhe çështjen shqiptare.
 ĂshtĂ« autor i tĂ« parit roman tĂ« gjuhĂ«s turke, titulluar Dashuria e Talatit me Fitneten botuar mĂ« 1872. NĂ«pĂ«r pamfletet qĂ« botoi pĂ«rhapi qĂ«ndrimet e tij mbi rrĂ«njĂ«t islame tĂ« qytetĂ«rimit evropian dhe çështjet e gruas.
Veprimtaria e tij nĂ« gjuhĂ«n shqipe pĂ«rmbledhet tek disa tekste mĂ«simore, pĂ«rpilimin e njĂ« gramatike dhe hartimin e alfabetit tĂ« Stambollit qĂ« u njoh edhe me emrin e tij, si dhe me traktatin ShqipĂ«ria çâka qenĂ«, çâĂ«shtĂ« e çâdo tĂ« bĂ«het qĂ« u bĂ« manifesti politik i LĂ«vizjes KombĂ«tare.
Ai u lind nĂ« fshatin FrashĂ«r tĂ«Â Vilajetit tĂ« JaninĂ«s (sot nĂ«Â rrethin e PĂ«rmetit), i biri i Halit beut (1797â1859) dhe Emine hanĂ«mit (1814â1861).
MĂ«simet e para i mori nĂ« vendlindje sĂ« bashku me Naimin nĂ«Â teqenĂ« e FrashĂ«rit nga myderrizi Mustafa efendi Tetova. Pas vdekjes sĂ« prindĂ«rve, me nĂ« krye vĂ«llain e madh qĂ« ishte bĂ«rĂ« zot shtĂ«pie, Abdylin, mĂ« 1865 familja u shpĂ«rngul nĂ«Â JaninĂ«, ku sĂ«rish me Naimin ndoqi dhe mbaroi gjimnazin grek âZosimeaâ mĂ« 1869.
 Përgjatë rrugëtimit shkollor ra në kontakt me filozofinë perëndimore, greqishten e lashtë dhe të renë, latinishten, frëngjishten dhe italishten. Më pas në një shkollë po lokale, nxuri mësoi arabisht, persisht dhe turqisht.
 Si nxĂ«nĂ«s i shkĂ«lqyer, kreu programin tetĂ«vjeçar tĂ« shkollĂ«s nĂ« shtatĂ« vite; shkollĂ« tĂ« cilĂ«n mĂ« vonĂ« nĂ« jetĂ« e cilĂ«sonte âtĂ« shkĂ«lqyerâ. Duke qenĂ« shkolluar nĂ« mjedise tĂ« ndryshme kulturore dhe gjuhĂ«sore, u aftĂ«sua me mjetet e duhura intelektuale dhe emocionale pĂ«r tĂ« hulumtuar kultura tĂ« ndryshme.
Pasi kreu shkollĂ«n filloi punĂ« nĂ« ZyrĂ«n e Shtypit (Matbuat Kalemi) tĂ« pushtetit lokal nĂ« JaninĂ«. MĂ« 1871 po me Naimin u shpĂ«rngulĂ«n nĂ«Â Stamboll me po tĂ« njĂ«jtin pozicion pune tashmĂ« nĂ« ZyrĂ«n e Shtypit nĂ« kryeqytet, ku zuri miqĂ«si me gazetarĂ«t dhe intelektualĂ«t pĂ«rparimtarĂ«Â Namık Kemal, EbĂŒzziya Tevfik, etj. por duke mbajtur kontaktet edhe me atdhetarĂ«t shqiptarĂ«.
PĂ«rgjatĂ« KrizĂ«s sĂ« Madhe Lindore, qe pjesĂ« âKomitetit Qendror pĂ«r mbrojtjen e tĂ« drejtave tĂ« kombĂ«sisĂ« shqiptare tĂ« drejtuar nga i vĂ«llai, Abdyli. Ishte pjesĂ« e 10 funksionarĂ«ve tĂ« lartĂ« tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« kryeqytetit perandorak qĂ« nĂ«nshkruan memorandumin dĂ«rguar pritĂ«sit tĂ« Kongresit tĂ« Berlinit, kancelarit Bismark dhe kontit austro-hungarez Andrassy duke kĂ«rkuar reforma dhe shqiptarĂ«t tĂ« mund tĂ« rrinin brenda PerandorisĂ« Osmane duke iu respektuar tĂ« drejtat, dĂ«shirat, interesat dhe traditat.
 Samiu drejtoi revistat e para nĂ« gjuhĂ«n shqipe âDritaâ dhe pastaj âDituriaâ (Stamboll, 1884-85) ku shkroi njĂ« numĂ«r tĂ« madh artikujsh. PĂ«r nevojat e shkollĂ«s shqipe hartoi librat âAbetare e gjuhĂ«s shqipeâ (1886), âShkronjtore e gjuhĂ«s shqipeâ (gramatika, 1886) dhe âShkronjĂ«â (Gjeografia, 1888) nĂ« gjuhĂ«n shqipe.
Sami Frashëri është autor i 57 veprave në gjuhën shqipe, turke dhe arabe duke përfshirë këtu edhe revistat e gazetat që i drejtoi duke botuar vetë në to.
Disa prej titujve të veprave janë:
TaaĆĆuk-i Talâat ve Fitnat (Dashuria e Talatit pĂ«r Fitneten) â romani i parĂ« nĂ« turqisht (1872)
Besa yahud Ahde Vefù (Besa ose Mbajtja e premtimit) â dramĂ« nĂ« gjashtĂ« pamje (1875)
GĂąve (Gjave) â dramĂ« me pesĂ« pamje (1876)
Medeniyyet-i-l islamiyye (QytetĂ«rimi islam) â nga seria âBiblioteka e xhepitâ (1879, 1885)
TIRANĂ, 25 maj /ATSH/ Qyteti i PĂ«rmetit nderoi sot figurĂ«n e rilindĂ«sit tĂ« madh Naim FrashĂ«ri, me rastin e 179-vjetorit tĂ« lindjes sĂ« tij, pĂ«rmes njĂ« veprimtarie kulturore qĂ« pĂ«rfshiu institucione dhe pĂ«rfaqĂ«sues nga mbarĂ« hapĂ«sira shqiptare.
Aktiviteti âNaim FrashĂ«ri â Emblema Ndriçuese e KulturĂ«s Shqiptareâ, u organizua nga Shoqata Atdhetare Kulturore MbarĂ«kombĂ«tare âVĂ«llezĂ«rit FrashĂ«riâ nĂ« bashkĂ«punim me bashkinĂ« PĂ«rmet, KryegjyshatĂ«n BotĂ«rore Bektashiane, KĂ«shillin e Qarkut GjirokastĂ«r, shoqatĂ«n âTomoriâ, KomunĂ«n e Rahovecit nĂ« KosovĂ« dhe shoqatĂ«n âZĂ«ri Dardanâ.
Gjatë veprimtarisë u mbajtën përshëndetje nga të ftuar dhe personalitete të fushës së kulturës dhe arsimit, ndërsa një vend të veçantë zuri konkursi letrar me pjesëmarrjen e nxënësve nga shkollat e Përmetit, Këlcyrës, Suharekës dhe Rahovecit. Nxënësit sollën përmes poezisë dhe eseve frymën rilindase dhe vizionin e Naim Frashërit për gjuhën, kombin dhe dijen.
Në kuadër të aktiviteteve u zhvillua edhe një vizitë në vendlindjen historike të vëllezërve Frashëri, për të reflektuar mbi trashëgiminë që ata lanë pas.
MbrĂ«mja do tĂ« kulmojĂ« me festivalin mbarĂ«kombĂ«tar tĂ« poezisĂ« âNĂ« gjurmĂ«t Naimianeâ, i cili do tĂ« mbahet nĂ« kinema â13 Shtatoriâ, ora 19:00, duke sjellĂ« interpretime poetike dhe artistike tĂ« frymĂ«zuara nga vepra e Naim FrashĂ«rit.
Naim FrashĂ«ri lindi nĂ« FrashĂ«r tĂ« DangĂ«llisĂ« sĂ« PĂ«rmetit mĂ« 25 maj 1846. MĂ«simet e para i mori nĂ« vendlindje, ku nisi tĂ« mĂ«sonte persishten pranĂ« teqesĂ« bektashiane. MĂ« 1865 familja e tij u shpĂ«rngul nĂ« JaninĂ«, ku ndoqi gjimnazin âZosimeaâ. Mbas kthimit nĂ« vendlindje, ai bĂ«ri provat e para tĂ« vjershĂ«rimit shqip nĂ«n ndikimin e bejtexhinjve, por edhe persisht, nĂ« pĂ«rmbledhjen âTehajylatâ (ĂndĂ«rrime) qĂ« e botoi nĂ« vitit 1885.
Mori pjesĂ« nĂ« ngjarjet e Lidhjes Shqiptare tĂ« Prizrenit, nĂ« mbledhjen e degĂ«ve tĂ« Jugut tĂ« Lidhjes Shqiptare nĂ« FrashĂ«r (1878). Ai iu kushtua punĂ«s pĂ«r zgjimin kombĂ«tar pĂ«rmes lĂ«vrimit tĂ« gjuhĂ«s shqipe e tĂ« letĂ«rsisĂ« kombĂ«tare dhe pĂ«r ngritjen e shkollĂ«s shqipe e pajisjen e saj me tekste mĂ«simore nĂ« gjuhĂ«n amtare. MĂ« 1882 u vendos pĂ«rfundimisht nĂ« Stamboll. Me pĂ«rkushtimin dhe veprimtarinĂ« e tij tĂ« dendur atdhetare e kulturore Naim FrashĂ«ri u bĂ« figura qendrore e Rilindjes KombĂ«tare dhe u pagĂ«zua pĂ«r sĂ« gjalli si âApostull i ShqiptarizmĂ«sâ.
PĂ«r mĂ« pak se 20 vjet botoi njĂ« krijimtari tĂ« gjerĂ« nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe nĂ« gjuhĂ« tĂ« tjera, poema, pĂ«rmbledhje lirikash, prozĂ« artistike, si dhe vjersha e tekste pĂ«r shkollat dhe pĂ«rkthime. Veprat e tij mĂ« tĂ« shquara janĂ« âBagĂ«ti e BujqĂ«sijaâ (1886), pĂ«rmbledhja me lirika atdhetare e filozofike âLuletĂ« e verĂ«sĂ«â (1890), poema epike âIstori e SkĂ«nderbeutâ (1898), lirikat nĂ« persisht âĂndĂ«rrimeâ si dhe poemat nĂ« gjuhĂ«n greke âO alithis pothos ton Skyperatonâ (DĂ«shira e vĂ«rtetĂ« e shqiptarĂ«ve, 1886), etj.
Vepra e Naim Frashërit është botuar dhe vazhdon të botohet gjerësisht dhe është bërë objekt studimesh shkencore. Naim Frashëri vdiq në Stamboll më 20 tetor 1900. Eshtrat e tij u sollën në atdhe më 1937 dhe prehen në Memorialin e Rilindësve në Tiranë.
O maletâ e ShqipĂ«risĂ« e ju o lisatâ e gjatĂ«! Fushat e gjĂ«ra me lule, qâu kam ndĂ«r mĂ«nt ditâ e natĂ«! Ju bregore bukuroshe e ju lumenjtâ e kulluar! Ăuka, kodra, brinja, gĂ«rxhe dhe pylle tĂ« gjelbĂ«ruar! Do tĂ« kĂ«ndonj bagĂ«tinĂ« qĂ« mbani ju e ushqeni, O vendĂ«thit e bekuar, ju mĂ«ndjen ma dĂ«freni.
Ti Shqipëri, më ep nderë, më ep emrin shqipëtar, Zëmrën ti ma gatove plot me dëshirë dhe me zjarr.
ShqipĂ«ri, o mĂ«ma ime, ndonĂ«se jam i mĂ«rguar, DashurinĂ« tĂ«nde kurrĂ« zemĂ«ra sâe ka harruar.
Kur dĂ«gjon zĂ«thin e sâĂ«mĂ«s qysh e le qengji kopenĂ«, BlegĂ«rin dy a tri herĂ« edhe ikĂ«n e merr dhenĂ«, Edhe nĂ« i prefshin udhĂ«n njĂ«zet a tridhjetĂ« vetĂ«, E ta trĂ«mbin, ajy sâkthehet, po shkon nĂ« mes si shigjetĂ«, Ashtu dhe zĂ«mĂ«ra ime mĂ« le kĂ«tu tek jam mua, Vjen me vrap e me dĂ«shirĂ« aty nĂ«r viset e tua. Tek buron ujĂ«t e ftohtĂ« edhe fryn veriu nĂ« verĂ«, Tek mbin lulja me gas shumĂ« dhe me bukuri e mâerĂ«, Ku i fryn bariu xhurasĂ«, tek kullosin bagĂ«tija, Ku mĂ«rzen cjapi me zile, atje i kam ment e mija. Atje lint diellâ i qeshur edhe hĂ«na e gĂ«zuar, Fatâ i bardhâ e mirĂ«sija nĂ« atĂ« vĂ«nt janĂ« mbluar; NatâatjeâshtĂ« tjatrĂ« natĂ« edhe dita tjatĂ«r ditĂ«, NĂ« pyjetâ e gjelbĂ«ruar, atje rrinĂ« perĂ«nditĂ«.
Mendje! merr fushat e malet, jashtë, jashtë nga qyteti, Nga brengat, nga thashethemet, nga rrëmuja, nga rrëmeti.
Tek kĂ«ndon thĂ«llĂ«za me gas edhe zogu me dĂ«shirĂ«, E qyqja duke qeshur, bilbili me Ă«mbĂ«lsirĂ«, Tek hapetĂ« trĂ«ndafili, atje ma ka Ă«nda tĂ« jem, BashkĂ« me shpest edhe unĂ« tâia thĂ«rres kĂ«ngĂ«s e tâia them; TĂ« shoh kedhĂ«ritâ e shqerrat, deshtĂ«, cjeptĂ«, dhĂ«ntĂ«, dhitĂ«, Qiellinâ e sbukuruar, dhenĂ« me lulâe me dritĂ«.
VashĂ« bukuroshâe bariut! qĂ« vjen me llĂ«rĂ« pĂ«rveshur, Me zemĂ«rĂ« tĂ« dĂ«fryer e me buzĂ«zĂ« tĂ« qeshur, Me dy shqerĂ«za ndĂ«r duar, tĂ« bukura si dhe vetĂ«, NĂ« sythit tĂ«nt e shoh gazĂ«, qĂ« sâe kam gjetur ndĂ« jetĂ«. Dashi sysk e me kĂ«mborĂ«, qâe ke manar, po tĂ« vjen pas, Dhe qeni me besâ i larmĂ« tĂ« ndjek me dĂ«shirâ e me gas. Dashç PerĂ«ndinĂ«, pa mĂ« thua, a mos na pe bagĂ«tinĂ«? â Pashâ atje pas mĂ« tĂ« gdhirĂ«,⊠ja atje pĂ«rtej tek vinĂ«!
O! sa bukuri ka tufa! Sa gas bije bagĂ«tija! VinĂ« posi mbletâ e plotĂ«! I bekoftĂ« PerĂ«ndija! NĂ«pĂ«r sheshâ e nĂ«r bregore janĂ« pĂ«rhapurĂ« shqerrat, E kecĂ«rit nĂ«pĂ«r rripat dhe nĂ« gjethet e nĂ« ferrat; Sa me vrap e me gas bredhin edhe lozin shok me shok, Aty pĂ«rhapenĂ« me nxit aty mblidhenĂ« prapĂ« tok, Edhe prapĂ« tufĂ«-tufĂ« pĂ«rhapenĂ« duke bredhur, Duke ikur me vrap shumĂ«, duke lojtur, duke hedhur. Nxitojnâ e sâlodhenĂ« kurrĂ« edhe, kur i merr urija, Secili futet nĂ« tufĂ«, suletĂ« ne mĂ«mâ e tija, Posa gjen mĂ«mĂ«n e dashur edhe me vrap i hyn nĂ« gji, Rri mĂ« gjunjĂ« dhe zĂ« sisĂ«n e qumĂ«shtin e Ă«mbĂ«l pi; Pa e Ă«ma me mall shumĂ«, ndo dhi qoftĂ« a ndo dele, Birâ e vetĂ«m e merr nĂ« gji me gas e me pĂ«rkĂ«dhele.
Sa tĂ« mirazĂ« ke dhĂ«nĂ«, Zot i math e i vĂ«rtetĂ«! E çânom tĂ« bekuar vure pĂ«r çdo gjĂ« qâĂ«shtĂ« nĂ« jetĂ«!
Sa mĂ« pĂ«lqen blegĂ«rima, zĂ«râi Ă«mbĂ«lâ i bagĂ«tisĂ«, QĂ«ngji edhe kecâi bukur, qĂ« rri mĂ« gjunjâ e pi sisĂ«! PĂ«rhapurĂ« bagĂ«tija nĂ«pĂ«r sheshe, nĂ«pĂ«r brinja, NĂ«r lajthi e nĂ«pĂ«r dushnja, ndĂ«r murriza, nĂ« dĂ«llinja; Bijen ziletâ e kĂ«mborĂ«t e fyelli e xhuraja, Dheu bleron e gjelbĂ«rojnĂ« fusha, male, brigje, maja, Edhe gjithĂ« gjĂ« e gjallĂ« ndjen nĂ« zemĂ«r njĂ« dĂ«shirĂ«, NjĂ« gas tâĂ«mbĂ«lâ e tĂ« shumĂ«, o! sa bukur e sa mirĂ«! PelĂ«n e ndjek mĂ«zâi bukur, lopĂ«s i vete viçi pas, DellĂ«ndyshja punĂ«tore bĂ«n folenĂ« me tĂ« math gas, Ogiçi ikĂ«n pĂ«rpara, i bije tufĂ«s nĂ« ballĂ«, Me zemĂ«r tĂ« çelur shumĂ« vete si trimi me pallĂ«, ZoqtĂ« zĂ«nĂ« kĂ«ngâ e valle dhe po kĂ«rcejnâ e kĂ«ndojnĂ«, E nĂ«pĂ«r dega me lule si Ă«ngjĂ«llit fluturojnĂ«, Larashi ngrihet pĂ«rpjetĂ«, thua qâi shpie PerĂ«ndisĂ« NjĂ« lĂ«vdatĂ« tĂ« bekuar pĂ«r gĂ«zimt tĂ« gjithĂ«sisĂ«,
Qielli sa Ă«shtâ i kthiellt e sa Ă«shtĂ« sbukuruar! E dielli sa ndrin bukur mbi lulet tĂ« lulĂ«zuar! GjithĂ« kĂ«to lule çâjanĂ«, qĂ« u ngjallĂ« menjĂ«herĂ«? Ngaha qielli ke xbritur? Verâ, o e bukura verĂ«! Ădo lulezĂ« ka me vehte njĂ« emĂ«r e njĂ« fytyrĂ«, NjĂ« bukuri, njĂ« mirĂ«si, njĂ« shtat, njâerĂ« e njĂ« ngjyrĂ«, Si dhe çdo dru e çdo pemĂ«, edhe çdo bar e çdo fletĂ«; Sa Ă«shtĂ« e bukur faqâ e dheut! SâtĂ« zĂ« syri gjĂ« tĂ« metĂ«.
GjithĂ« kjo bukuri vallĂ« nga dheu tĂ« ketĂ« mbleruar, A me tĂ« matht tĂ« tiâ Zoti pej parajsâe ka dĂ«rguar?
Veç njĂ« njeri shoh pa punĂ« dhe tĂ« mjerâ e tĂ« brengosur, TĂ« kĂ«putur, tĂ« mjeruar, tĂ« grisur e tĂ« rreckosur; LipĂ«n i gjori pa shpresĂ«, se atje e pru pĂ«rtimi, Sâi ka mbetur gas nĂ« zemrĂ«, se sâi la vĂ«nt idhĂ«rimi. EshtĂ« njeri, si dhe neve, po epini, o tĂ« pasur, E mos e lini tĂ« urĂ«t dhe tĂ« mjerâ e buzĂ«plasur, Se pĂ«rtimnâ e zi, qâe pruri tĂ« gjorĂ«n mĂ« kĂ«tĂ« ditĂ«, Nukâ e dimĂ« vetâ e zgjodhi, apo ia dhanĂ« PerĂ«nditĂ«. Edhe pĂ«r njĂ« mizĂ«, kur heq, i vjen keq njeriut tĂ« mirĂ«, ZĂ«mĂ«ra sâthuhetĂ« zĂ«mrĂ« me mos pasurĂ« mĂ«shirĂ«.
Ah! edhâ atje tej mbi udhĂ« i duket i shkreti varri, Rrethuar me lulâe me bar, njĂ« tĂ« gjori udhĂ«tari, QĂ« ka vdekur i ri shumĂ« e ka rarĂ« lark shtĂ«pisĂ«, MĂ«rguar nga mĂ«mâ e motrĂ« dhe pej gjithĂ« njerĂ«zisĂ«; NjĂ« zok i helmuar mi varrt i rri si mĂ«mĂ«zĂ« dhâe qan, NdarĂ« nga tĂ« gjithĂ« shokĂ«t edhe zi pĂ«r tĂ« mjerĂ« mban.
Tomor! o mal i bekuar, fron i lartĂ«, qĂ« rrij Zoti, Pas fesĂ« vjetrĂ« qĂ« kishinĂ« shqipĂ«tarĂ«tĂ« qĂ«moti, Dhe ti Mali-Plak i lartĂ«, qĂ« me sytâ e tu ke parĂ« LuftĂ«ra tĂ« mĂ«dha shumĂ« e punĂ« qĂ« kanĂ« ngjarĂ«. O maletâ e ShqipĂ«risĂ«, qĂ« mbani kryet pĂ«rpjetĂ«, TĂ«merr e frikĂ« pĂ«rhapni, pĂ«rpini qiejt e retĂ«! TĂ« patundurĂ« pĂ«rjetĂ« jini, pa, kur oshĂ«tini, UdhĂ«tarit nĂ« zemĂ«r frikĂ« tĂ« madhe i vini; Keni shkĂ«mbĂ«nj, gĂ«rxhe, lisa, lumĂ«nj dhe dĂ«borĂ« ndĂ« gji, PĂ«rsiprĂ« lulezâ e gjethe dhe brĂ«nda ergjĂ«nt e flori, E ju fusha bukuroshe edhe tĂ« majmâe pĂ«llore, Ju sheshet e lulĂ«zuar, ju bregore gjelbĂ«rore, Qâu fali Zoti tĂ« mira, u mba me shumĂ« pekule, U dha bar e gjeth e veri, zoq e flutura e lule, ZemĂ«rnâ e varfĂ«rĂ« time aty ndĂ«r ju e kam mbluar, Tek buron nga gjithi juaj ujâi ftohtâ e i kulluar; Jam lark jush i dĂ«shĂ«ruar edhe sâe duronj dot mallĂ«, Po sâe di si dua unĂ« do tâu shoh njĂ« herĂ« vallĂ«?
TĂ« paskĂ«sha vrapnâ e veriut, tĂ« kisha krahĂ« pĂ«llumbi, Nxitimnâ e lumit me valĂ«, qâikĂ«n me vĂ«rtik si plumbi, E tĂ« vija nĂ« gjit tuaj, njâ ujĂ« tĂ« ftohtĂ« tĂ« pinja, Edhe nĂ«pĂ«r ato hije njĂ« copĂ« herĂ« tĂ« rrinja, Sytâ e ballit tâi xbavitnja, zĂ«mĂ«rĂ«nĂ« ta dĂ«frenja, GazĂ«, qĂ« paçë njĂ«herĂ«, prapâ aty ndĂ«r ju ta gjenja. Opopo! Kshu pse mĂ« vini pĂ«rpara syve pa pushim, O ditĂ«tâ e djalĂ«risĂ«, o moj kohĂ«zâ e tĂ« rit tim?
O flutura krahĂ«shkruar, qĂ« fluturon nĂ«pĂ«r erĂ«, As merr dhe zĂ«mrĂ«nĂ« time me vehtezĂ« dhe ma shpjerĂ« NĂ«r malet tĂ« ShqipĂ«risĂ«, tek kullosĂ«n bagĂ«tija, Tek i fryn bariu xhurasĂ«, tek mĂ« rrinĂ« mĂ«ntâ e mija, Ku shkon me zile tĂ« madhe ogiçi pĂ«rmes lajthisĂ«, Pa zjen e oshĂ«tin mali ngaha zĂ«râi bagĂ«tisĂ«; MarrĂ«nĂ« vrapnâ e nxitojnĂ«, derdhen nĂ« gjollĂ« pĂ«r kripĂ«, DhĂ«ntĂ« ndĂ«r sheshâe ndĂ«r brigje, dhitĂ« nĂ« shkĂ«mb e nĂ« rripĂ«.
Bariu plak krabĂ«n nĂ« dorĂ« edhe urdhĂ«ron tĂ« rinjtĂ«, E ata gjithĂ« punojnĂ«, ngriturĂ« mĂ« bres pĂ«rqinjtĂ«; Ca bĂ«jnĂ« vathĂ«n e shtrungĂ«n, ca ngrehin tĂ«ndĂ«n e stanĂ«, Kush sjell gjeth e karthjâ e shkarpa, sicilido ndih mĂ« njâanĂ«; Kush pĂ«rvjel, kush qeth sheleknĂ«, kush mjel dhitĂ«, kush mjel dhĂ«ntĂ«, NjĂ«ri merr ushqen kĂ«lyshnĂ«, jatĂ«ri pĂ«rgĂ«zon qĂ«ntĂ«. Stopani, bĂ«râi zi sterrĂ«, shikon bulmetnâ e bekuar, Tunt, bĂ«n gjalpĂ«, djathĂ«, gjizĂ« edhe punon pa pĂ«rtuar; UdhĂ«tarâ e gjahĂ«torĂ«, qâu bije udha ndĂ«r male, U ep mish, qumĂ«sht, kos, dhallĂ«, ajkĂ«, djathĂ«, bukĂ«vale⊠Kecâi mbeturĂ« pa mĂ«mĂ« dhe i varfĂ«râ e i shkretĂ« MĂ«nt mĂ«mĂ«nĂ«, qĂ« ka mbetur pa bir e pa gas nĂ« jetĂ«. DĂ«gjohet nga mezâi pyllit krismâ e sĂ«patĂ«s sâdruvarit, E sharrĂ«sĂ« qĂ« bĂ«n lĂ«ndĂ«, edhe fyellâi shterparit.
Shterpari sâi qaset stanit, po nĂ«r pyje bijâe ngrihet, NĂ«pĂ«r maja, nĂ«r bregore, rri, kĂ«ndon a gdhĂ«nt, a shtrihet; Sâi trembetĂ« syri kurrĂ«, vetĂ«m ajy ditâ e natĂ«, Nga ujku e nga kusari sâka frikâ, as nga lisâi gjatĂ«, As nga shkĂ«mbĂ«njtâ e nga pylli, as gogolĂ«tĂ« sâe hanĂ«, ArmĂ«tĂ« ka shok e vĂ«lla, mĂ«mâ e motĂ«rĂ« xhuranĂ«; Miqtâ e ti shqeratĂ« janĂ«, kecĂ«rit, dhitĂ«, dhĂ«ntĂ«, CjeptĂ«, ziletĂ«, kĂ«mborĂ«t, deshtĂ« e mĂ« tepĂ«r qĂ«ntĂ«, QĂ« sâflenĂ«, po rrinâ e ruajn bagĂ«tinĂ« dhe barinĂ«, Kur e shohin, tundin bishtin dhe me gas tĂ« math i vinĂ«; Sâe hanĂ« njerinâ e mirĂ« edhe mikunâ e udhĂ«tarĂ«, Se i njohĂ«n; po tĂ« liknĂ«, egĂ«rsirĂ«nĂ«, kusarĂ«. Vjen nata, e lĂ« nĂ« tâerrĂ«t, del hĂ«na, i pĂ«rhap dritĂ«n, Vjen mĂ«ngjesi, sbardhĂ«llehet, lintâ dielli, i bije ditĂ«n. YjtĂ«, hĂ«na, dielli, shĂ«nja, lindin e prapĂ« perĂ«ndojnĂ«, GjithĂ« çâlĂ«vrijnĂ« nĂ«r qiej, pĂ«rpara syvet i shkojnĂ«. Mblidhen retâ e hapĂ«sira bĂ«netĂ« e zezĂ« sterrĂ«, VetĂ«timat e gjĂ«mimet nisin e shiu zĂ« tĂ« bjerĂ«; Bariu vĂ« gunĂ«n nĂ« kokĂ«, zâeshkĂ«n me herĂ«t tĂ« parĂ«, Ndes shkarpat sakaqĂ«herĂ«, e lisnĂ« fyl, dhe bĂ«n zjarrĂ«; FishĂ«llen e thĂ«rret qentĂ« sicilin me emĂ«r veçan, Pa, kur derdhetĂ« Baliku, ujkunâ e zĂ« edhâe pĂ«rlan, Se bisha, qĂ« bije dĂ«mnĂ«, errĂ«sirâ e mjergull kĂ«rkon, Papo bariu shumâ ahere vĂ« re dhe mba vesh e dĂ«gjon, Dhe sokĂ«llin me zĂ« tĂ« madh, tunden malet e shkĂ«mbenjtĂ«, Gumzhitin pyjetâ e veshur e oshĂ«tijnĂ« pĂ«rrenjtĂ«!
Eshtâ e lehtĂ« dhi e stanit, qĂ« kullot gjethen e malit, Dhe bijâe fle majĂ« shkĂ«mbit e pi ujĂ«thit e zallit; Dhi e shtĂ«pisâ Ă«shtâ e plokshtĂ«, fle nĂ« vathâ e nĂ«nĂ« strehĂ« E pi ujĂ«t e rrĂ«kesĂ« edhe shtrihetĂ« nĂ« plehĂ«; Eshtâ e butĂ«zâ edhâe qetĂ« dhe e urtĂ« si manare, Nukâ Ă«shtĂ« si malĂ«sorja, andaj i thonĂ« bravare.
NĂ« pshat, posa sbardhĂ«llehet, sheh njĂ« plakĂ«zĂ« tĂ« gjorĂ«, Ngrihet, hap derĂ«n ngadale, e del me kusi nĂ« dorĂ«, Rri nĂ« derĂ«zĂ«t tĂ« shtrungĂ«s, dhe djali duke dremitur I nget bagĂ«tinâ e delen, i mjel plakĂ«zâ e drobitur. Plaku lĂ« shkopnĂ« mĂ«njanĂ« e bĂ«n gardhin a zĂ« shteknĂ«, Bariu vĂ« tufĂ«n pĂ«rpara, vasha pĂ«rkĂ«dhel sheleknĂ«, Nusja pshi e ndreq shtĂ«pinĂ« edhe bĂ«n bukĂ«n e gjellĂ«n, I shoqi sheh kanĂ«, lopĂ«n, viçnĂ«, demnĂ«, kalĂ«n, pelĂ«n, MushkĂ«n, qĂ« Ă«shtâ e harbuar edhe bashkĂ« me gomarĂ« RrahĂ«nĂ« tĂ« hedhin murĂ«, tĂ« hanĂ« bimĂ«n a barĂ«. NjĂ« grua vete nĂ« krua, e jatĂ«ra zĂ« tĂ« tuntnjĂ«, NjĂ« sheh pulat, miskat, rosat, dhe tjatĂ«ra bĂ«n çtĂ« muntnjĂ«.
Na hyjnĂ« shumĂ« nĂ« punĂ« kafshĂ«tĂ« dhe bagĂ«tija, Na i dha nĂ« kĂ«tĂ« jetĂ« shokâ e ndihmĂ«s PerĂ«ndija. TĂ« mos ishte gjĂ« e gjallĂ«, njeriu sârronte dot nĂ« jetĂ«, Do tĂ« vdiste nga uria, do tâish lakuriq e shkretĂ«; GjĂ« e gjallĂ« na vesh, na mbath dhe na ushqen e na xbavit, Kur shtohet e vete mbarĂ«; jetĂ«nĂ« tĂ«nâ e pĂ«rsĂ«rit. Edhe dheu, qĂ« na ep drithĂ«, sido ta kemi punuar, NukĂ« pjell mirĂ« si duam, po sâe patmĂ« plehĂ«ruar. O shokĂ«tĂ« e njeriut, Zoti u shtoftĂ« e u bekoftĂ«! Dhe shpirti im mik pĂ«rjetĂ«, sindĂ«kur ka qĂ«nâ u qoftĂ«. KafshĂ«t, edhe bagĂ«tinĂ«, qĂ« u ka kaqĂ« nevojĂ«, Njeriu duhetĂ« tâi shohĂ«, tâi ketĂ« kujdes, tâi dojĂ«. TĂ« mos tâi mundojmĂ« kurrĂ«, po si fĂ«mijĂ« tâi kemi, EshtĂ« mĂ«kat edhe fjalĂ« tĂ« ligĂ« pĂ«r to tĂ« themi.
DellĂ«ndyshe bukuroshe, qĂ« thua mijĂ«ra fjalĂ«, Dhe tĂ« kâĂ«nda vahnâ e lumĂ«n, qĂ« vjen me vrap e me valĂ«, A mos vjen nga ShqipĂ«ria? Eni vjen pej ĂamĂ«rie Me kĂ«to milĂ«ra fjalĂ« e me gluhĂ« perĂ«ndie? Apo vjen nga LabĂ«ria, pra mĂ« duke kaqĂ« trime, Edhe fjalĂ«tĂ« qĂ« thua mĂ« gĂ«zojnĂ« zĂ«mrĂ«n time, QâĂ«shtĂ« thier, bĂ«rĂ« posi njĂ« pasqirĂ«, Duke kĂ«putur nga cmagu, qĂ« sâe kanĂ« vartur mirĂ«, Apo vjen nga fushâe Korçës, nga vĂ«ndâi mirâ e i gjerĂ«, Pej zembrĂ«sĂ« ShqipĂ«risĂ«, qĂ« del gjithĂ« botâ e ndjerĂ«? A mĂ« vjen pej MalĂ«sie, pej Skrapari, pej Dobreje, Nga Vijosa, nga Devolli, pej Vlorâ e pej Myzeqeje?
TĂ« munjam tĂ« fluturonja e tĂ« kishnjam krahĂ« si ti, Me gas tĂ« math do tâi vinjam ShqipĂ«risĂ« brĂ«nda nĂ« gji! PĂ«r me marrĂ« drejt ShkumbinĂ« edhâ Elbasanâ e TiranĂ«n, E me ardh ke ti, o ShkodrĂ«, tĂ« shof Drinin e BujanĂ«n, Kostur, PĂ«rlep, FĂ«llĂ«rinĂ«, DibrĂ«, Ipek e JakovĂ«n, Matâ e Ysqyp e PrĂ«shtinĂ« dhe MirĂ«ditâ e TetovĂ«n; KrojĂ«nĂ« e SkĂ«nderbegut, qâi ka pas dhan ner ShqypnisĂ«, Tue bam me trimni luftĂ«, e mâe munt mren e TyrqisĂ«.
Durres, o qytet i bukur, qĂ« je kĂ«rthizâ e mĂ«mĂ«dheut! Edhe ti LezhĂ« me emrĂ«, qĂ« ke eshtrat e SkĂ«nderbeut! Burrat tuaj aq trima do ta lenĂ« vallâ YlqinĂ« Edhe gjithĂ« shqipĂ«tarĂ«t ta mbanjĂ« armiku ynĂ«? NukĂ« mĂ« ngjan e sâe besonj, kam te zoti shumĂ« shpresĂ«, ShqipĂ«ria kĂ«tej-tutje kshu po nukĂ« do tĂ« mbesĂ«.
Dua tĂ« dal majĂ« malit, tĂ« shoh gjithĂ« ArbĂ«rinĂ«, VĂ«llezĂ«rit shqipĂ«tarĂ«, qĂ« venĂ« nĂ« punâ e vinĂ«, Burrat trima me besĂ« dhe shpirtmirâ e punĂ«torĂ«, Dhe fushatĂ« gjithĂ« lule e malet me dĂ«borĂ«.
O fushazĂ«tĂ« pĂ«llore, qĂ« mâushqeni ShqipĂ«rinĂ«, Do tĂ« kĂ«ndoj bukurinĂ« tuaj edhe bujqĂ«sinĂ«.
Ti perndi e ligjĂ«risĂ«, qĂ« rri nĂ« malt tĂ« Tomorit, Unju poshtâ e mĂ« ndih pakĂ«, o motra imâe tĂ« gjorit! MĂ« ke leshrat tĂ« florinjta e tĂ« ergjĂ«ndtĂ« krahrorĂ«, Ballâ e gushâ e faqâe llĂ«rĂ« dhe kĂ«mbâ e duar dĂ«borĂ«; SikundĂ«r do malĂ«sorĂ«t dhe pyjet e bagĂ«tinĂ«, Duaj edhe fusharakĂ«t dhe aratâ e bujqĂ«sinĂ«,
Edhe ti, o mĂ«mĂ«zâ e dheut, qâi fale dheut aqâ uratĂ«, Sa pjell mijĂ«ra tĂ« mira e kurrĂ« sâmbetetĂ« thatĂ«, I dhe lulâe bar e gjethe, bimâ e drithâ e pemâ e drurĂ«, Mlodhe gjithĂ« bukuritĂ« edhe kanisk ia ke prurĂ«.
TĂ« keqen, o symĂ«shqerĂ«, shikomĂ« njĂ« herĂ« nĂ« syt! Si luletâ e si bilbili edhe unĂ« jam djali yt.
GjithĂ« kĂ«to farĂ« lulesh e kĂ«tĂ« tĂ« bukur erĂ«, KĂ«tĂ« mblerim, kĂ«to gjyrĂ« vallĂ« nga çâventâi kesh nxjerrĂ«! O sa e madhe bukuri! As mĂ« thua ku e more! O bukuroshe, tâu bĂ«fsha, ngaha gjiri yt e nxore? Apo me dorĂ«t tĂ« bukur e more nga gjirâi Zotit, Nga qielli, nga parajsa, nga prehĂ«râ e plotĂ« i motit? Kudo shkel kĂ«mbĂ«za jote, gĂ«zohet vendi e mbleron, Tekdo heth sythit e qeshur, bukuriâ atje lulĂ«zon!
Ti zbukuron faqenâ e dheut, ti do e ushqen njerinĂ«, MĂ« tĂ« gjallĂ«, dhe pas vdekjes e pret duke hapur gjinĂ«! Vjen dimĂ«ri, tâi than lulet, ti me njĂ« frymâ i ngjall prapĂ«, NapĂ«nĂ« qâu heth pĂ«rsiprĂ«, ua heq me verâ e me vapĂ«.
Bujkun e xgjuan me natĂ« edhe vĂ« pĂ«rpara qetĂ«, NisetĂ« pa zbardhĂ«llyer pĂ«r punĂ«zĂ«t tĂ« vĂ«rtetĂ«; Mer pluarin e parmĂ«ndĂ«n, zgjedhĂ«n, tevliknĂ«, hostenĂ«, KafshĂ«n, farĂ«n, shoknĂ«, bukĂ«n, trajstĂ«nĂ«, lakrorĂ«, qenë⊠ShĂ«rbĂ«torâi mĂ«mĂ«sâ sĂ« dheut, qâe ka zĂ«mrĂ«nĂ« plot shpresĂ«, Del kur hapet trĂ«ndafili dhe bari âshtĂ« gjithĂ« vesĂ«; I falet Zotit tâvĂ«rtetĂ« dhe zihet nga punâ e mbarĂ«, ZĂ«mĂ«rzĂ«n e ka tĂ« bardhĂ« dhe tĂ« qruar e tĂ« larĂ«.
Pa lodhur e pa kĂ«putur, pa djersĂ« e pa mundime, Njeriu i gjorĂ« nĂ« jetĂ« nukĂ« gjen dot as thĂ«rrime, Si tĂ« punosh ditâ e natĂ« e tĂ« bĂ«sh çâduhenĂ« gjithĂ«, Ahere kĂ«rko nga Zoti tĂ« tâapĂ« bukĂ«zâ e drithĂ«.
Njeri, puno, mos psho kurrĂ« dhe lark nga makutĂ«rija, ZĂ«mĂ«rnĂ« kije tĂ« gjerĂ«, mos ki keq, pa tâep Perndija.
Puna ka duk e uratĂ«, Zotâi math e ka bekuar, NjerinĂ« mi faqet tĂ« dheut e dĂ«rgoi pĂ«r tĂ« punuar.
Verâ o e bukura verĂ«, qĂ« na vjen nga i madhi Zot Me mirĂ«si, me bukuri, me gas tĂ« math, me duar plot, SindĂ«kur çel trĂ«ndafilĂ«, e i fal bilbilit zĂ«nĂ«, Ashtu na bije nga qielli njĂ« gas nĂ« zĂ«mĂ«rt tĂ«nĂ«.
Zotâi e i vĂ«rtetĂ« pĂ«r tĂ« ushqyer njerinĂ«, PĂ«r tĂ« zbukuruar dhenĂ«, pĂ«r tĂ« shtuar mirĂ«sinĂ«, I dha zjarr e flakĂ« diellit, i fali dhe shinĂ« resĂ«, BĂ«ri dimĂ«rin e verĂ«n dhe zemrĂ«s sanâ i dha shpresĂ«.
PĂ«r tĂ« arriturĂ« rrushnĂ« çâka punuar PerĂ«ndija, Qielli, dheu, dielli, shiu, njeriu, tĂ«rĂ« gjithĂ«sija! SâĂ«shtĂ« çudi pse na dĂ«fren verâ e bukur zemrĂ«n tĂ«nĂ«; Ăâka punuar PerĂ«ndija edhe njeriu, sa e bĂ«nĂ«! Ju shokĂ«, kur pini verĂ«n, mos dehi, mos zĂ«mĂ«rohi, Mos u zihni, mos u shani, mos lĂ«vdohi, mos qĂ«rtohi, Se pĂ«rçmoni PerĂ«ndinĂ«, qâi ka falur hardhisĂ« rrush, Edhe kĂ«rkon dashurinĂ« e ndodhet pshetazi ndaj jush; Po gĂ«zohi, prehi, qeshni, duhi, xbaviti, dĂ«freni, Flisni fjalĂ« tĂ« pĂ«lqyer, loni, kĂ«ndoni, kĂ«rceni, BĂ«jeni zĂ«mrĂ«n tĂ« gjerĂ« edhe shtoni dashurinĂ«, MirĂ«sinĂ«, njerĂ«zinĂ« dhe besĂ«n e miqĂ«sinĂ«, Se nĂ« brengâ e nĂ« tĂ« keqe, nĂ« punĂ« e nĂ« tĂ« pirĂ«, MirretĂ« vesh njeriu i lik, njihetĂ« njeriu i mirĂ«.
A e shihni gjithĂ«sinĂ«, yjtĂ«, DiellinĂ«, HĂ«nĂ«n, DhenĂ«, erĂ«n, retĂ«, kohĂ«n, KashtĂ«nâ e KumtĂ«rit, ShĂ«njĂ«n, Si janĂ« pĂ«rveshur gjithĂ« edhe lëçijnâ e punojnĂ«, NjĂ«ri-tjatĂ«rit i ndihin, ashtu punĂ«n e mbarojnĂ«. NĂ« mest tĂ« kĂ«ti rrĂ«meti, tĂ« punĂ«torĂ«ve shumĂ«, Njeriu duhet tĂ« lëçinjĂ«, apo tĂ« bjerĂ« nĂ« gjumĂ«?
MundohetĂ« punĂ«tori, po nĂ« zemĂ«rzĂ«t tĂ« qetĂ« Sa gas tĂ« math ndjen, kur njĂ«ra qĂ« hoth, i pjell dymbĂ«dhjetĂ«! Kur e sheh kallinâ e plotĂ« tĂ« kĂ«rrusurĂ« nga barra, Dhe parajsĂ«n e vĂ«rtetĂ« tĂ« tfaqurĂ« nĂ«pĂ«r ara, Kur heth lĂ«mĂ«n e mbleth toknĂ«, ndan byknâ e kashtĂ«n mĂ«njanĂ«, U heth kuajve e qevet, qĂ« janĂ« lodhur, tĂ« hanĂ«, Kur e pĂ«rmbush plot shtĂ«pinĂ« me drithâ e me gjĂ« tĂ« gjallĂ«, Shtrohet me uri nĂ« bukĂ« e ha me djersĂ« nĂ« ballĂ«.
Sheh pjergullnĂ«, manĂ«, fiknĂ«, thanĂ«nĂ«, arrĂ«n, ullinĂ«, MollĂ«n, dardhĂ«n, pjeshkĂ«n, shegĂ«n, vadhĂ«nĂ«, ftuan, qershinĂ«, KumbullatĂ«, zerdelinĂ«, ngarkuar me pemĂ« gjithĂ«, OborrĂ« plot gjĂ« tĂ« gjallĂ«, shtĂ«pinĂ« mbushur me drithĂ«, Dhe zĂ«mĂ«ra i gĂ«zohet, pa i faletĂ« PerĂ«ndisĂ«, Qâe çpĂ«rblen punĂ«n e djersĂ«n e mundimnâ e njerĂ«zisĂ«.
Qysh rroit mbletâ e uruar dhe venâ e vin e lëçijnĂ«, Ca huallinĂ« ndĂ«rtojnĂ«, ca nĂ«pĂ«r lule shĂ«ndijnĂ«. O çâpunĂ« me mĂ«nt punojnĂ«, sa bukur e bĂ«jnâ e mirĂ«! Nâapin dyllĂ«tĂ«, qâep dritĂ«, dhe mjaltĂ« fjeshtâ Ă«mbĂ«lsirĂ«. Dhe punĂ«torĂ«tâ e mirĂ« mâatĂ« mĂ«ndyrĂ« punojnĂ«, Edhe gjithĂ« njerĂ«zija me mundimt tâatyre shkojnĂ«; NjĂ«ri mih, jatĂ«ri lĂ«ron, njĂ«ri mbjell, jatĂ«ri prashit, Kush tâharr, kush korr, kush mbledh duaj, kush shin, kush sharton, kush krasit, NjĂ« bĂ«n pluarâ e sĂ«patĂ«n, njĂ« parmendĂ«n, njĂ« shtĂ«pinĂ«, NjĂ« pret e qep, njĂ« merr e ep, njĂ« mbath, njĂ« shikon mullinĂ«, Ădo njeri njĂ« farĂ« pune bĂ«n nĂ« mest tĂ« shoqĂ«risĂ«, Kjo Ă«shtâ udhâ e PerĂ«ndisĂ«, ky Ă« nom i gjithĂ«sisĂ«. Edhâ ajo miza pĂ«rdhese, çâi duhetĂ« pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ«, EshtĂ« rrahur e pĂ«rpjekur e me kohĂ«zâ e ka vĂ«nĂ«. Ka njĂ« punĂ« tĂ« punonjĂ« si çdo gjĂ« qâĂ«shtĂ« nĂ« jetĂ«, Kshu e ka thĂ«nĂ« me kohĂ« Zotâi math e i vĂ«rtetĂ«.
Bujku mundohet nĂ« verĂ«, po nĂ« dimĂ«r rri e prĂ«het, Sheh shtĂ«pizĂ«nĂ« mĂ« kamje, edhe zĂ«mĂ«ra i bĂ«het, GratĂ« tĂ« gjitha punojnĂ« nâavlĂ«mĂ«nt e nĂ« tĂ« tjera, Edhe jashtĂ« fryn e bije, por kur na trokĂ«llin dera: EshtĂ« njâudhĂ«tar i gjorĂ«, qĂ« ka mbetur nĂ« dĂ«borĂ«, I kanĂ« ngrirĂ« tĂ« mjerit veshâ e goj, e kĂ«mbâ e dorĂ«; Ngrihet i zotâi shtĂ«pisĂ« edhe tĂ« huajthin e merr, E vĂ« nĂ« kryet tĂ« vatrĂ«s me njerĂ«zi, me tĂ« math nder, Posa e shohĂ«nĂ« qĂ« vjen, i ngrihen gjithĂ« fĂ«mija, Se tĂ« huajnĂ« mĂ« derĂ« na e dĂ«rgon PerĂ«ndia, Pa i bĂ«jnĂ« zjarr e ngrohet edhâe mbajnĂ« me tĂ« mirĂ«, I sjellin shtresĂ« tĂ« flerĂ« edhe tĂ« ngrĂ«nâ e tĂ« pirĂ«.
KĂ«shtu tĂ« huajtâ e miqtĂ« njeriu qâĂ«shtĂ« i uruar I pret me krahĂ«ror hapur e i pĂ«rcjell tĂ« gĂ«zuar.
NĂ« verĂ« qĂ« çelen lulet, qielli ndrin si pasqyrĂ«, SbukurohetĂ« faqâe dheut e merr mijĂ«ra fytyrĂ«; Pa ngjallenĂ« mĂ« çdo lule, mĂ« çdo bar e mĂ« çdo fletĂ« GjĂ«ra tĂ« gjalla me mijĂ«, rroitin nga dheu si mbletĂ«.
Shpestâ e mizatĂ« kĂ«ndojnĂ« e kuajtĂ« hingĂ«llijnĂ«, Luletâ e bukura mâerĂ« si ar e si flori ndrijnĂ«, Bujku nget pĂ«ndĂ«n e lĂ«ron, mbjell a bĂ«n gati ugarĂ«, KalorĂ«si i shkon njatĂ« dhe i thotĂ« â puna mbarĂ« â Papo merr anĂ«n e lumit me zĂ«mĂ«rĂ« tĂ« gĂ«zuar, KĂ«ndon, fishĂ«llen e vete ngadalĂ«, duke mejtuar; VĂ« re lumĂ«n e kulluar, qĂ« ikĂ«n me ligjĂ«rime, E ndĂ«r ment tĂ« ti i bije ca tâĂ«mbla shumĂ« mejtime. VashazĂ«tĂ« bukuroshe, posi shqerratĂ« manare, Si kapĂ«rollet e malit, si thĂ«llĂ«zatĂ« mitare, VenĂ« tĂ« lajnĂ« nĂ« lumĂ« gjithĂ« tok duke kĂ«nduar, Me gas nĂ« sy e nĂ« buzĂ« e me lulezĂ« nĂ«r duar; PĂ«rveshin llĂ«rĂ«tâ e bardha dhe tĂ« majmâe tĂ« perndijta, PulpazĂ«tĂ« bukuroshe e kĂ«mbĂ«zĂ«tâ e kĂ«rthijta. DellĂ«ndyshja qĂ« fluturon e ndehetĂ« pĂ«rmi lumĂ«, U afrohetĂ« si mike e u thotĂ« fjalĂ« shumĂ«, Dhe mĂ«shqerâ e pĂ«rkĂ«dhelur vjen nĂ« lumĂ« tĂ« pijâ ujĂ«, A tĂ« prĂ«hetĂ« nĂ« hije, a tĂ« bĂ«njĂ« gjĂ« rrĂ«mujĂ«.
Bari, bima vatur mĂ« bres e bujku shumâ i gĂ«zuar, Si bariu kur merr kĂ«rthinĂ« edhâe pĂ«rkĂ«dhel ndĂ«r duar.
Bilbili ia thotë bukur, lumi vete gjithë valë, Ep erën e Perëndisë trëndafili palë-palë.
Veç njĂ« vashĂ«zâ e mjerĂ« qan tĂ« motrĂ«nĂ«, qâe ka lĂ«nĂ«, O! Ă«shtĂ« mbuluar nĂ« dhe vashĂ«za fytyrĂ«hĂ«nĂ«! MĂ«ma dhe motĂ«ra mbetur nĂ« zi e nĂ« vaj tĂ« shumĂ«, Dhe shqerra manarezâ e saj, e pĂ«rzieshmezâ e pĂ«r lumĂ«! TĂ« kĂ«put shpirtinĂ« plaka, kur zĂ« dhe nĂ«mĂ«ron e qan, Ah, i ziu njeri nĂ« jetĂ« sa heq e sa duron e mban!
VashĂ«n vĂ«rtet e mbuluan, po shpirtâi saj nĂ« qiej shkoi, Hapi krahĂ«thit e lehtĂ«, nĂ« hapĂ«sirat fluturoi; Bukuri e saj u pĂ«rzje me bukurizĂ«t tĂ« prillit, Me fjalĂ«zĂ«t tĂ« bilbilit, me erĂ«t tĂ« trĂ«ndafilit, GjĂ«sendi sâhumbetĂ« kurrĂ« e gjĂ« sâvdes me tĂ« vĂ«rtetĂ«, Mase ndryshohenĂ« pakĂ«, po janĂ« nĂ« kĂ«tĂ« jetĂ«; As shtohet, as pakĂ«sohet, as prishetĂ« gjithĂ«sija, VdesĂ«n e ngjallenĂ« prapĂ« si gjithâ edhe njerĂ«zija. KĂ«tu janĂ« gjithĂ« çâjanĂ« e gjithĂ« çâgjĂ« munt tĂ« jetĂ«, EngjĂ«llitĂ«, PerĂ«nditĂ« dhe ajy Zotâi vĂ«rtetĂ«! Se njĂ« trup e njĂ« shpirt Ă«shtĂ« gjithĂ«sia, qĂ« sâka anĂ«, TĂ« gjallĂ« edhe tĂ« vdekur gjithĂ« brĂ«nda nĂ« tĂ« janĂ«.
PerĂ«ndija njerinâ e parĂ« e mori prej dore vetĂ«, E zbriti mi faqet e dheut, qâish me lulezâ e fletĂ«, MĂ« tĂ« drejtĂ«nĂ« tĂ« themi, mbi faqet tĂ« dheut e ngriti, E bĂ«ri tĂ« zotthinâ e dheut edhe kĂ«shtu e porsiti:
Nga kjo baltĂ« tĂ« kam bĂ«rĂ«, rri kĂ«tu, mĂ« paç uratĂ«, Mos u loth e mos psho kurrĂ«, po pĂ«rpiqu ditâ e natĂ«, Sheh si punon gjithĂ«sija? Ashtu tĂ« punosh edhe ti, TĂ« mos rrish kurrĂ« pa punĂ« e tĂ« vĂ«sh duartĂ« nĂ« gji. Mos u bĂ«j i lik e i keq, i paudhâ e i pabesĂ«, I rrem, i ndyrĂ«, i dĂ«mshim, i rĂ«nduar e pa shpresĂ«, MĂ«rgohu nga tĂ« kĂ«qijat, pej çdo farĂ« ligĂ«sije, Pej nakari, pej lakmimi, pej vjedhjeje, pej marrĂ«zije, Mos vra, mos merr tek sâke vĂ«nĂ«, edhe ki nom dashurinĂ«, Besâ e fe ki urtĂ«sinĂ«, tĂ« drejtĂ«nĂ«, mirĂ«sinĂ«. NĂ« bĂ«fsh mirĂ«, liksht sâgjen kurrĂ«, po, nĂ« bĂ«fsh liksht, mos prit mirĂ«, Ki dĂ«shirĂ« pĂ«r tĂ« mirĂ« dhe nĂ« zemĂ«rĂ« mĂ«shirĂ«, Ji i butâ, i urtâ, i vyer e mos u bĂ«j kurrĂ« makut, I egĂ«r e i mĂ«rzitur dhâi mahnitur si madut, Mos ju afro dhelpĂ«risĂ«, po sĂ« drejtĂ«sĂ« iu nis pas; NĂ« dĂ«gjofsh fjalĂ«tâ e mija, do tĂ« jesh gjithĂ«njĂ« nĂ« gas.
Nga gjithĂ« çâpat gjithĂ«sia, tĂ« kam dhĂ«nĂ« dhe ty pjesĂ«, NĂ« u bĂ«fsh si them, i mirĂ«, emrâi math do tĂ« tĂ« mbesĂ«. TĂ« kam dhĂ«nĂ« mĂ«nt tĂ« mĂ«sosh, tĂ« vĂ«rtetĂ«n me tĂ« ta shohç, Dhe zĂ«mĂ«râ e vetĂ«dijĂ«, tĂ« mirâ e tĂ« drejtĂ«n ta njohç, Do tĂ« tĂ« lĂ« dhe nevojĂ«n, udhĂ«n tĂ« tĂ« tregonjĂ«, TĂ« tĂ« ndihnjĂ« mĂ« çdo punĂ«, tĂ« tĂ« psonjâ e tĂ« tĂ« zgjonjĂ«. GjithĂ« tĂ« mirat qĂ« janĂ«, kĂ«tu nĂ« dhet i kam mbuluar, Po gjĂ«sendi nĂ« shesh sânxjerr dot pa dirsur e pa munduar; I gjen tĂ« gjitha me kohĂ«, po rrĂ«mo thellâ e mĂ« thellĂ«, Câdo gjĂ« qĂ« tĂ« duhet, kĂ«rkoje, barku i ti do ta pjellĂ«. Sa gjĂ«rĂ«razĂ« tĂ« vlera do tĂ« gjesh ti kĂ«tu brenda, Edhe pĂ«rsipĂ«rĂ« soje, e sa do tĂ« tâi ket Ă«nda!
Me fuqit që të kam dhënë, them që të vinjë një ditë Të marrç udhën e së mirës e të gjesh të madhe dritë, Të marrç vesh dalengadalë sa punëra që kam bërë, Diell, hënë, yj, dhe, qiej e gjithësinë të tërë!
Po që u bëre i urtë, mua më ke afër teje, Ndryshe, qofsh i mallëkuar edhe mërguar prej meje!
TĂ« parit tĂ«nĂ« perndia kĂ«to fjalĂ« vetĂ«m i tha, I fali gjithĂ« tĂ« mirat, i dha uratĂ«n dhe e la. Det i pâanâi mirĂ«sisĂ«, qâemrin tĂ«nd sâe zĂ« dot ngoje, Qysh e ngrehe gjithĂ«sinĂ« pa lĂ«nĂ« farĂ« nevoje! Fali njeriut urtĂ«sinĂ«, mirĂ«sinĂ«, njerĂ«zinĂ«, ButĂ«sinĂ«, miqĂ«sinĂ«, dashuri, vĂ«llazĂ«rinĂ«; Epu sheshevet lulâ e bar dhe pyjevet gjeth e fletĂ«, ResĂ« shi, aravet bimĂ« e mos lerĂ« gjĂ« tĂ« metĂ«, Fali erĂ« trĂ«ndelinĂ«s, manushaqes, trĂ«ndafilit, Kalliut bukĂ«, mizĂ«s pjesĂ«, zogut ngrĂ«nie, zĂ« bilbilit, E drurĂ«vet epu pemĂ« dhe uratĂ« bagĂ«tisĂ«, DĂ«rgo dhĂ«mbjâ e kujdes pĂ«r to nĂ« zĂ«mĂ«rt tĂ« njerĂ«zisĂ«; Epi pjergullsâ e vĂ«shtit rrush dhe vozĂ«sĂ« fali verĂ«, Mos e lerĂ« pa tĂ« kurrĂ«, kurrĂ« thatĂ« mos e lerĂ«; Fali diellit flak e zjarr dhe hĂ«nĂ«s e yjet dritĂ«, Edhe detit ujâ e kripĂ«, gjithĂ«sisĂ« jet e ditĂ«. YjtĂ« le tĂ« vinĂ« rrotull dhe njerĂ«zit tĂ« punojnĂ«, TĂ« dĂ«frejnâ e tĂ« gĂ«zohen dhe si vĂ«llezĂ«r tĂ« shkojnĂ«.
Tregomu dhe shqipĂ«taret udhĂ«n e punĂ«s sĂ« mbarĂ«, Bashkomi, bĂ«mi vĂ«llezĂ«r edhe fjeshtĂ« shqipĂ«tarĂ«, Falmi, falmi ShqipĂ«risĂ« ditĂ«n e bardhâ e lirisĂ«, UdhĂ«n e vĂ«llazĂ«risĂ«, vahnâ e gjithĂ« mirĂ«sisĂ«.
TIRANĂ, 25 maj /ATSH/ Muzeu Historik KombĂ«tar kujtoi sot njĂ« nga figurat mĂ« tĂ« ndritura tĂ« kombit shqiptar, Naim FrashĂ«rin â poet, mendimtar, iluminist dhe veprimtar i palodhur i arsimit dhe kulturĂ«s kombĂ«tare. Ai Ă«shtĂ« njĂ« nga shtyllat e Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare, qĂ« me penĂ«n dhe shpirtin e tij i dha frymĂ« identitetit tonĂ« kombĂ«tar.
Ai lindi më 25 maj 1846 në Frashër të Dangëllisë së Përmetit.
Naimi filloi mĂ«simet nĂ« vendlindje, pranĂ« teqesĂ« bektashiane, e mĂ« vonĂ« vazhdoi shkollimin nĂ« gjimnazin âZosimeaâ. U angazhua nĂ« mĂ«nyrĂ« aktive nĂ« Lidhjen Shqiptare tĂ« Prizrenit dhe nĂ« pĂ«rpjekjet pĂ«r themelimin e shkollave shqipe dhe botimin e teksteve nĂ« gjuhĂ«n amtare.
Nga viti 1882 jetoi nĂ« Stamboll, ku me veprat dhe pĂ«rkushtimin e tij u bĂ« zĂ«ri mĂ« i fuqishĂ«m i Rilindjes. PĂ«r mĂ« pak se 20 vjet botoi njĂ« krijimtari tĂ« gjerĂ« nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe nĂ« gjuhĂ« tĂ« tjera, poema, pĂ«rmbledhje lirikash, prozĂ« artistike, si dhe vjersha e tekste pĂ«r shkollat. Veprat e tij mĂ« tĂ« shquara janĂ« âBagĂ«ti e BujqĂ«siâ (1886), pĂ«rmbledhja me lirika atdhetare e filozofike âLuletĂ« e verĂ«sĂ«â (1890), poema epike âIstori e SkĂ«nderbeutâ.
Naim Frashëri u nda nga jeta më 20 tetor 1900 në Stamboll. Në vitin 1937, eshtrat e tij u sollën në atdhe dhe prehen në Memorialin e Rilindësve në Tiranë.
O maletâ e ShqipĂ«risĂ« e ju o lisatâ e gjatĂ«! Fushat e gjĂ«ra me lule, qâu kam ndĂ«r mĂ«nt ditâ e natĂ«! Ju bregore bukuroshe e ju lumenjtâ e kulluar! Ăuka, kodra, brinja, gĂ«rxhe dhe pylle tĂ« gjelbĂ«ruar! Do tĂ« kĂ«ndonj bagĂ«tinĂ« qĂ« mbani ju e ushqeni, O vendĂ«thit e bekuar, ju mĂ«ndjen ma dĂ«freni.
Ti Shqipëri, më ep nderë, më ep emrin shqipëtar, Zëmrën ti ma gatove plot me dëshirë dhe me zjarr.
ShqipĂ«ri, o mĂ«ma ime, ndonĂ«se jam i mĂ«rguar, DashurinĂ« tĂ«nde kurrĂ« zemĂ«ra sâe ka harruar.
Kur dĂ«gjon zĂ«thin e sâĂ«mĂ«s qysh e le qengji kopenĂ«, BlegĂ«rin dy a tri herĂ« edhe ikĂ«n e merr dhenĂ«, Edhe nĂ« i prefshin udhĂ«n njĂ«zet a tridhjetĂ« vetĂ«, E ta trĂ«mbin, ajy sâkthehet, po shkon nĂ« mes si shigjetĂ«, Ashtu dhe zĂ«mĂ«ra ime mĂ« le kĂ«tu tek jam mua, Vjen me vrap e me dĂ«shirĂ« aty nĂ«r viset e tua. Tek buron ujĂ«t e ftohtĂ« edhe fryn veriu nĂ« verĂ«, Tek mbin lulja me gas shumĂ« dhe me bukuri e mâerĂ«, Ku i fryn bariu xhurasĂ«, tek kullosin bagĂ«tija, Ku mĂ«rzen cjapi me zile, atje i kam ment e mija. Atje lint diellâ i qeshur edhe hĂ«na e gĂ«zuar, Fatâ i bardhâ e mirĂ«sija nĂ« atĂ« vĂ«nt janĂ« mbluar; NatâatjeâshtĂ« tjatrĂ« natĂ« edhe dita tjatĂ«r ditĂ«, NĂ« pyjetâ e gjelbĂ«ruar, atje rrinĂ« perĂ«nditĂ«.
Mendje! merr fushat e malet, jashtë, jashtë nga qyteti, Nga brengat, nga thashethemet, nga rrëmuja, nga rrëmeti.
Tek kĂ«ndon thĂ«llĂ«za me gas edhe zogu me dĂ«shirĂ«, E qyqja duke qeshur, bilbili me Ă«mbĂ«lsirĂ«, Tek hapetĂ« trĂ«ndafili, atje ma ka Ă«nda tĂ« jem, BashkĂ« me shpest edhe unĂ« tâia thĂ«rres kĂ«ngĂ«s e tâia them; TĂ« shoh kedhĂ«ritâ e shqerrat, deshtĂ«, cjeptĂ«, dhĂ«ntĂ«, dhitĂ«, Qiellinâ e sbukuruar, dhenĂ« me lulâe me dritĂ«.
VashĂ« bukuroshâe bariut! qĂ« vjen me llĂ«rĂ« pĂ«rveshur, Me zemĂ«rĂ« tĂ« dĂ«fryer e me buzĂ«zĂ« tĂ« qeshur, Me dy shqerĂ«za ndĂ«r duar, tĂ« bukura si dhe vetĂ«, NĂ« sythit tĂ«nt e shoh gazĂ«, qĂ« sâe kam gjetur ndĂ« jetĂ«. Dashi sysk e me kĂ«mborĂ«, qâe ke manar, po tĂ« vjen pas, Dhe qeni me besâ i larmĂ« tĂ« ndjek me dĂ«shirâ e me gas. Dashç PerĂ«ndinĂ«, pa mĂ« thua, a mos na pe bagĂ«tinĂ«? â Pashâ atje pas mĂ« tĂ« gdhirĂ«,⊠ja atje pĂ«rtej tek vinĂ«!
O! sa bukuri ka tufa! Sa gas bije bagĂ«tija! VinĂ« posi mbletâ e plotĂ«! I bekoftĂ« PerĂ«ndija! NĂ«pĂ«r sheshâ e nĂ«r bregore janĂ« pĂ«rhapurĂ« shqerrat, E kecĂ«rit nĂ«pĂ«r rripat dhe nĂ« gjethet e nĂ« ferrat; Sa me vrap e me gas bredhin edhe lozin shok me shok, Aty pĂ«rhapenĂ« me nxit aty mblidhenĂ« prapĂ« tok, Edhe prapĂ« tufĂ«-tufĂ« pĂ«rhapenĂ« duke bredhur, Duke ikur me vrap shumĂ«, duke lojtur, duke hedhur. Nxitojnâ e sâlodhenĂ« kurrĂ« edhe, kur i merr urija, Secili futet nĂ« tufĂ«, suletĂ« ne mĂ«mâ e tija, Posa gjen mĂ«mĂ«n e dashur edhe me vrap i hyn nĂ« gji, Rri mĂ« gjunjĂ« dhe zĂ« sisĂ«n e qumĂ«shtin e Ă«mbĂ«l pi; Pa e Ă«ma me mall shumĂ«, ndo dhi qoftĂ« a ndo dele, Birâ e vetĂ«m e merr nĂ« gji me gas e me pĂ«rkĂ«dhele.
Sa tĂ« mirazĂ« ke dhĂ«nĂ«, Zot i math e i vĂ«rtetĂ«! E çânom tĂ« bekuar vure pĂ«r çdo gjĂ« qâĂ«shtĂ« nĂ« jetĂ«!
Sa mĂ« pĂ«lqen blegĂ«rima, zĂ«râi Ă«mbĂ«lâ i bagĂ«tisĂ«, QĂ«ngji edhe kecâi bukur, qĂ« rri mĂ« gjunjâ e pi sisĂ«! PĂ«rhapurĂ« bagĂ«tija nĂ«pĂ«r sheshe, nĂ«pĂ«r brinja, NĂ«r lajthi e nĂ«pĂ«r dushnja, ndĂ«r murriza, nĂ« dĂ«llinja; Bijen ziletâ e kĂ«mborĂ«t e fyelli e xhuraja, Dheu bleron e gjelbĂ«rojnĂ« fusha, male, brigje, maja, Edhe gjithĂ« gjĂ« e gjallĂ« ndjen nĂ« zemĂ«r njĂ« dĂ«shirĂ«, NjĂ« gas tâĂ«mbĂ«lâ e tĂ« shumĂ«, o! sa bukur e sa mirĂ«! PelĂ«n e ndjek mĂ«zâi bukur, lopĂ«s i vete viçi pas, DellĂ«ndyshja punĂ«tore bĂ«n folenĂ« me tĂ« math gas, Ogiçi ikĂ«n pĂ«rpara, i bije tufĂ«s nĂ« ballĂ«, Me zemĂ«r tĂ« çelur shumĂ« vete si trimi me pallĂ«, ZoqtĂ« zĂ«nĂ« kĂ«ngâ e valle dhe po kĂ«rcejnâ e kĂ«ndojnĂ«, E nĂ«pĂ«r dega me lule si Ă«ngjĂ«llit fluturojnĂ«, Larashi ngrihet pĂ«rpjetĂ«, thua qâi shpie PerĂ«ndisĂ« NjĂ« lĂ«vdatĂ« tĂ« bekuar pĂ«r gĂ«zimt tĂ« gjithĂ«sisĂ«,
Qielli sa Ă«shtâ i kthiellt e sa Ă«shtĂ« sbukuruar! E dielli sa ndrin bukur mbi lulet tĂ« lulĂ«zuar! GjithĂ« kĂ«to lule çâjanĂ«, qĂ« u ngjallĂ« menjĂ«herĂ«? Ngaha qielli ke xbritur? Verâ, o e bukura verĂ«! Ădo lulezĂ« ka me vehte njĂ« emĂ«r e njĂ« fytyrĂ«, NjĂ« bukuri, njĂ« mirĂ«si, njĂ« shtat, njâerĂ« e njĂ« ngjyrĂ«, Si dhe çdo dru e çdo pemĂ«, edhe çdo bar e çdo fletĂ«; Sa Ă«shtĂ« e bukur faqâ e dheut! SâtĂ« zĂ« syri gjĂ« tĂ« metĂ«.
GjithĂ« kjo bukuri vallĂ« nga dheu tĂ« ketĂ« mbleruar, A me tĂ« matht tĂ« tiâ Zoti pej parajsâe ka dĂ«rguar?
Veç njĂ« njeri shoh pa punĂ« dhe tĂ« mjerâ e tĂ« brengosur, TĂ« kĂ«putur, tĂ« mjeruar, tĂ« grisur e tĂ« rreckosur; LipĂ«n i gjori pa shpresĂ«, se atje e pru pĂ«rtimi, Sâi ka mbetur gas nĂ« zemrĂ«, se sâi la vĂ«nt idhĂ«rimi. EshtĂ« njeri, si dhe neve, po epini, o tĂ« pasur, E mos e lini tĂ« urĂ«t dhe tĂ« mjerâ e buzĂ«plasur, Se pĂ«rtimnâ e zi, qâe pruri tĂ« gjorĂ«n mĂ« kĂ«tĂ« ditĂ«, Nukâ e dimĂ« vetâ e zgjodhi, apo ia dhanĂ« PerĂ«nditĂ«. Edhe pĂ«r njĂ« mizĂ«, kur heq, i vjen keq njeriut tĂ« mirĂ«, ZĂ«mĂ«ra sâthuhetĂ« zĂ«mrĂ« me mos pasurĂ« mĂ«shirĂ«.
Ah! edhâ atje tej mbi udhĂ« i duket i shkreti varri, Rrethuar me lulâe me bar, njĂ« tĂ« gjori udhĂ«tari, QĂ« ka vdekur i ri shumĂ« e ka rarĂ« lark shtĂ«pisĂ«, MĂ«rguar nga mĂ«mâ e motrĂ« dhe pej gjithĂ« njerĂ«zisĂ«; NjĂ« zok i helmuar mi varrt i rri si mĂ«mĂ«zĂ« dhâe qan, NdarĂ« nga tĂ« gjithĂ« shokĂ«t edhe zi pĂ«r tĂ« mjerĂ« mban.
Tomor! o mal i bekuar, fron i lartĂ«, qĂ« rrij Zoti, Pas fesĂ« vjetrĂ« qĂ« kishinĂ« shqipĂ«tarĂ«tĂ« qĂ«moti, Dhe ti Mali-Plak i lartĂ«, qĂ« me sytâ e tu ke parĂ« LuftĂ«ra tĂ« mĂ«dha shumĂ« e punĂ« qĂ« kanĂ« ngjarĂ«. O maletâ e ShqipĂ«risĂ«, qĂ« mbani kryet pĂ«rpjetĂ«, TĂ«merr e frikĂ« pĂ«rhapni, pĂ«rpini qiejt e retĂ«! TĂ« patundurĂ« pĂ«rjetĂ« jini, pa, kur oshĂ«tini, UdhĂ«tarit nĂ« zemĂ«r frikĂ« tĂ« madhe i vini; Keni shkĂ«mbĂ«nj, gĂ«rxhe, lisa, lumĂ«nj dhe dĂ«borĂ« ndĂ« gji, PĂ«rsiprĂ« lulezâ e gjethe dhe brĂ«nda ergjĂ«nt e flori, E ju fusha bukuroshe edhe tĂ« majmâe pĂ«llore, Ju sheshet e lulĂ«zuar, ju bregore gjelbĂ«rore, Qâu fali Zoti tĂ« mira, u mba me shumĂ« pekule, U dha bar e gjeth e veri, zoq e flutura e lule, ZemĂ«rnâ e varfĂ«rĂ« time aty ndĂ«r ju e kam mbluar, Tek buron nga gjithi juaj ujâi ftohtâ e i kulluar; Jam lark jush i dĂ«shĂ«ruar edhe sâe duronj dot mallĂ«, Po sâe di si dua unĂ« do tâu shoh njĂ« herĂ« vallĂ«?
TĂ« paskĂ«sha vrapnâ e veriut, tĂ« kisha krahĂ« pĂ«llumbi, Nxitimnâ e lumit me valĂ«, qâikĂ«n me vĂ«rtik si plumbi, E tĂ« vija nĂ« gjit tuaj, njâ ujĂ« tĂ« ftohtĂ« tĂ« pinja, Edhe nĂ«pĂ«r ato hije njĂ« copĂ« herĂ« tĂ« rrinja, Sytâ e ballit tâi xbavitnja, zĂ«mĂ«rĂ«nĂ« ta dĂ«frenja, GazĂ«, qĂ« paçë njĂ«herĂ«, prapâ aty ndĂ«r ju ta gjenja. Opopo! Kshu pse mĂ« vini pĂ«rpara syve pa pushim, O ditĂ«tâ e djalĂ«risĂ«, o moj kohĂ«zâ e tĂ« rit tim?
O flutura krahĂ«shkruar, qĂ« fluturon nĂ«pĂ«r erĂ«, As merr dhe zĂ«mrĂ«nĂ« time me vehtezĂ« dhe ma shpjerĂ« NĂ«r malet tĂ« ShqipĂ«risĂ«, tek kullosĂ«n bagĂ«tija, Tek i fryn bariu xhurasĂ«, tek mĂ« rrinĂ« mĂ«ntâ e mija, Ku shkon me zile tĂ« madhe ogiçi pĂ«rmes lajthisĂ«, Pa zjen e oshĂ«tin mali ngaha zĂ«râi bagĂ«tisĂ«; MarrĂ«nĂ« vrapnâ e nxitojnĂ«, derdhen nĂ« gjollĂ« pĂ«r kripĂ«, DhĂ«ntĂ« ndĂ«r sheshâe ndĂ«r brigje, dhitĂ« nĂ« shkĂ«mb e nĂ« rripĂ«.
Bariu plak krabĂ«n nĂ« dorĂ« edhe urdhĂ«ron tĂ« rinjtĂ«, E ata gjithĂ« punojnĂ«, ngriturĂ« mĂ« bres pĂ«rqinjtĂ«; Ca bĂ«jnĂ« vathĂ«n e shtrungĂ«n, ca ngrehin tĂ«ndĂ«n e stanĂ«, Kush sjell gjeth e karthjâ e shkarpa, sicilido ndih mĂ« njâanĂ«; Kush pĂ«rvjel, kush qeth sheleknĂ«, kush mjel dhitĂ«, kush mjel dhĂ«ntĂ«, NjĂ«ri merr ushqen kĂ«lyshnĂ«, jatĂ«ri pĂ«rgĂ«zon qĂ«ntĂ«. Stopani, bĂ«râi zi sterrĂ«, shikon bulmetnâ e bekuar, Tunt, bĂ«n gjalpĂ«, djathĂ«, gjizĂ« edhe punon pa pĂ«rtuar; UdhĂ«tarâ e gjahĂ«torĂ«, qâu bije udha ndĂ«r male, U ep mish, qumĂ«sht, kos, dhallĂ«, ajkĂ«, djathĂ«, bukĂ«vale⊠Kecâi mbeturĂ« pa mĂ«mĂ« dhe i varfĂ«râ e i shkretĂ« MĂ«nt mĂ«mĂ«nĂ«, qĂ« ka mbetur pa bir e pa gas nĂ« jetĂ«. DĂ«gjohet nga mezâi pyllit krismâ e sĂ«patĂ«s sâdruvarit, E sharrĂ«sĂ« qĂ« bĂ«n lĂ«ndĂ«, edhe fyellâi shterparit.
Shterpari sâi qaset stanit, po nĂ«r pyje bijâe ngrihet, NĂ«pĂ«r maja, nĂ«r bregore, rri, kĂ«ndon a gdhĂ«nt, a shtrihet; Sâi trembetĂ« syri kurrĂ«, vetĂ«m ajy ditâ e natĂ«, Nga ujku e nga kusari sâka frikâ, as nga lisâi gjatĂ«, As nga shkĂ«mbĂ«njtâ e nga pylli, as gogolĂ«tĂ« sâe hanĂ«, ArmĂ«tĂ« ka shok e vĂ«lla, mĂ«mâ e motĂ«rĂ« xhuranĂ«; Miqtâ e ti shqeratĂ« janĂ«, kecĂ«rit, dhitĂ«, dhĂ«ntĂ«, CjeptĂ«, ziletĂ«, kĂ«mborĂ«t, deshtĂ« e mĂ« tepĂ«r qĂ«ntĂ«, QĂ« sâflenĂ«, po rrinâ e ruajn bagĂ«tinĂ« dhe barinĂ«, Kur e shohin, tundin bishtin dhe me gas tĂ« math i vinĂ«; Sâe hanĂ« njerinâ e mirĂ« edhe mikunâ e udhĂ«tarĂ«, Se i njohĂ«n; po tĂ« liknĂ«, egĂ«rsirĂ«nĂ«, kusarĂ«. Vjen nata, e lĂ« nĂ« tâerrĂ«t, del hĂ«na, i pĂ«rhap dritĂ«n, Vjen mĂ«ngjesi, sbardhĂ«llehet, lintâ dielli, i bije ditĂ«n. YjtĂ«, hĂ«na, dielli, shĂ«nja, lindin e prapĂ« perĂ«ndojnĂ«, GjithĂ« çâlĂ«vrijnĂ« nĂ«r qiej, pĂ«rpara syvet i shkojnĂ«. Mblidhen retâ e hapĂ«sira bĂ«netĂ« e zezĂ« sterrĂ«, VetĂ«timat e gjĂ«mimet nisin e shiu zĂ« tĂ« bjerĂ«; Bariu vĂ« gunĂ«n nĂ« kokĂ«, zâeshkĂ«n me herĂ«t tĂ« parĂ«, Ndes shkarpat sakaqĂ«herĂ«, e lisnĂ« fyl, dhe bĂ«n zjarrĂ«; FishĂ«llen e thĂ«rret qentĂ« sicilin me emĂ«r veçan, Pa, kur derdhetĂ« Baliku, ujkunâ e zĂ« edhâe pĂ«rlan, Se bisha, qĂ« bije dĂ«mnĂ«, errĂ«sirâ e mjergull kĂ«rkon, Papo bariu shumâ ahere vĂ« re dhe mba vesh e dĂ«gjon, Dhe sokĂ«llin me zĂ« tĂ« madh, tunden malet e shkĂ«mbenjtĂ«, Gumzhitin pyjetâ e veshur e oshĂ«tijnĂ« pĂ«rrenjtĂ«!
Eshtâ e lehtĂ« dhi e stanit, qĂ« kullot gjethen e malit, Dhe bijâe fle majĂ« shkĂ«mbit e pi ujĂ«thit e zallit; Dhi e shtĂ«pisâ Ă«shtâ e plokshtĂ«, fle nĂ« vathâ e nĂ«nĂ« strehĂ« E pi ujĂ«t e rrĂ«kesĂ« edhe shtrihetĂ« nĂ« plehĂ«; Eshtâ e butĂ«zâ edhâe qetĂ« dhe e urtĂ« si manare, Nukâ Ă«shtĂ« si malĂ«sorja, andaj i thonĂ« bravare.
NĂ« pshat, posa sbardhĂ«llehet, sheh njĂ« plakĂ«zĂ« tĂ« gjorĂ«, Ngrihet, hap derĂ«n ngadale, e del me kusi nĂ« dorĂ«, Rri nĂ« derĂ«zĂ«t tĂ« shtrungĂ«s, dhe djali duke dremitur I nget bagĂ«tinâ e delen, i mjel plakĂ«zâ e drobitur. Plaku lĂ« shkopnĂ« mĂ«njanĂ« e bĂ«n gardhin a zĂ« shteknĂ«, Bariu vĂ« tufĂ«n pĂ«rpara, vasha pĂ«rkĂ«dhel sheleknĂ«, Nusja pshi e ndreq shtĂ«pinĂ« edhe bĂ«n bukĂ«n e gjellĂ«n, I shoqi sheh kanĂ«, lopĂ«n, viçnĂ«, demnĂ«, kalĂ«n, pelĂ«n, MushkĂ«n, qĂ« Ă«shtâ e harbuar edhe bashkĂ« me gomarĂ« RrahĂ«nĂ« tĂ« hedhin murĂ«, tĂ« hanĂ« bimĂ«n a barĂ«. NjĂ« grua vete nĂ« krua, e jatĂ«ra zĂ« tĂ« tuntnjĂ«, NjĂ« sheh pulat, miskat, rosat, dhe tjatĂ«ra bĂ«n çtĂ« muntnjĂ«.
Na hyjnĂ« shumĂ« nĂ« punĂ« kafshĂ«tĂ« dhe bagĂ«tija, Na i dha nĂ« kĂ«tĂ« jetĂ« shokâ e ndihmĂ«s PerĂ«ndija. TĂ« mos ishte gjĂ« e gjallĂ«, njeriu sârronte dot nĂ« jetĂ«, Do tĂ« vdiste nga uria, do tâish lakuriq e shkretĂ«; GjĂ« e gjallĂ« na vesh, na mbath dhe na ushqen e na xbavit, Kur shtohet e vete mbarĂ«; jetĂ«nĂ« tĂ«nâ e pĂ«rsĂ«rit. Edhe dheu, qĂ« na ep drithĂ«, sido ta kemi punuar, NukĂ« pjell mirĂ« si duam, po sâe patmĂ« plehĂ«ruar. O shokĂ«tĂ« e njeriut, Zoti u shtoftĂ« e u bekoftĂ«! Dhe shpirti im mik pĂ«rjetĂ«, sindĂ«kur ka qĂ«nâ u qoftĂ«. KafshĂ«t, edhe bagĂ«tinĂ«, qĂ« u ka kaqĂ« nevojĂ«, Njeriu duhetĂ« tâi shohĂ«, tâi ketĂ« kujdes, tâi dojĂ«. TĂ« mos tâi mundojmĂ« kurrĂ«, po si fĂ«mijĂ« tâi kemi, EshtĂ« mĂ«kat edhe fjalĂ« tĂ« ligĂ« pĂ«r to tĂ« themi.
DellĂ«ndyshe bukuroshe, qĂ« thua mijĂ«ra fjalĂ«, Dhe tĂ« kâĂ«nda vahnâ e lumĂ«n, qĂ« vjen me vrap e me valĂ«, A mos vjen nga ShqipĂ«ria? Eni vjen pej ĂamĂ«rie Me kĂ«to milĂ«ra fjalĂ« e me gluhĂ« perĂ«ndie? Apo vjen nga LabĂ«ria, pra mĂ« duke kaqĂ« trime, Edhe fjalĂ«tĂ« qĂ« thua mĂ« gĂ«zojnĂ« zĂ«mrĂ«n time, QâĂ«shtĂ« thier, bĂ«rĂ« posi njĂ« pasqirĂ«, Duke kĂ«putur nga cmagu, qĂ« sâe kanĂ« vartur mirĂ«, Apo vjen nga fushâe Korçës, nga vĂ«ndâi mirâ e i gjerĂ«, Pej zembrĂ«sĂ« ShqipĂ«risĂ«, qĂ« del gjithĂ« botâ e ndjerĂ«? A mĂ« vjen pej MalĂ«sie, pej Skrapari, pej Dobreje, Nga Vijosa, nga Devolli, pej Vlorâ e pej Myzeqeje?
TĂ« munjam tĂ« fluturonja e tĂ« kishnjam krahĂ« si ti, Me gas tĂ« math do tâi vinjam ShqipĂ«risĂ« brĂ«nda nĂ« gji! PĂ«r me marrĂ« drejt ShkumbinĂ« edhâ Elbasanâ e TiranĂ«n, E me ardh ke ti, o ShkodrĂ«, tĂ« shof Drinin e BujanĂ«n, Kostur, PĂ«rlep, FĂ«llĂ«rinĂ«, DibrĂ«, Ipek e JakovĂ«n, Matâ e Ysqyp e PrĂ«shtinĂ« dhe MirĂ«ditâ e TetovĂ«n; KrojĂ«nĂ« e SkĂ«nderbegut, qâi ka pas dhan ner ShqypnisĂ«, Tue bam me trimni luftĂ«, e mâe munt mren e TyrqisĂ«.
Durres, o qytet i bukur, qĂ« je kĂ«rthizâ e mĂ«mĂ«dheut! Edhe ti LezhĂ« me emrĂ«, qĂ« ke eshtrat e SkĂ«nderbeut! Burrat tuaj aq trima do ta lenĂ« vallâ YlqinĂ« Edhe gjithĂ« shqipĂ«tarĂ«t ta mbanjĂ« armiku ynĂ«? NukĂ« mĂ« ngjan e sâe besonj, kam te zoti shumĂ« shpresĂ«, ShqipĂ«ria kĂ«tej-tutje kshu po nukĂ« do tĂ« mbesĂ«.
Dua tĂ« dal majĂ« malit, tĂ« shoh gjithĂ« ArbĂ«rinĂ«, VĂ«llezĂ«rit shqipĂ«tarĂ«, qĂ« venĂ« nĂ« punâ e vinĂ«, Burrat trima me besĂ« dhe shpirtmirâ e punĂ«torĂ«, Dhe fushatĂ« gjithĂ« lule e malet me dĂ«borĂ«.
O fushazĂ«tĂ« pĂ«llore, qĂ« mâushqeni ShqipĂ«rinĂ«, Do tĂ« kĂ«ndoj bukurinĂ« tuaj edhe bujqĂ«sinĂ«.
Ti perndi e ligjĂ«risĂ«, qĂ« rri nĂ« malt tĂ« Tomorit, Unju poshtâ e mĂ« ndih pakĂ«, o motra imâe tĂ« gjorit! MĂ« ke leshrat tĂ« florinjta e tĂ« ergjĂ«ndtĂ« krahrorĂ«, Ballâ e gushâ e faqâe llĂ«rĂ« dhe kĂ«mbâ e duar dĂ«borĂ«; SikundĂ«r do malĂ«sorĂ«t dhe pyjet e bagĂ«tinĂ«, Duaj edhe fusharakĂ«t dhe aratâ e bujqĂ«sinĂ«,
Edhe ti, o mĂ«mĂ«zâ e dheut, qâi fale dheut aqâ uratĂ«, Sa pjell mijĂ«ra tĂ« mira e kurrĂ« sâmbetetĂ« thatĂ«, I dhe lulâe bar e gjethe, bimâ e drithâ e pemâ e drurĂ«, Mlodhe gjithĂ« bukuritĂ« edhe kanisk ia ke prurĂ«.
TĂ« keqen, o symĂ«shqerĂ«, shikomĂ« njĂ« herĂ« nĂ« syt! Si luletâ e si bilbili edhe unĂ« jam djali yt.
GjithĂ« kĂ«to farĂ« lulesh e kĂ«tĂ« tĂ« bukur erĂ«, KĂ«tĂ« mblerim, kĂ«to gjyrĂ« vallĂ« nga çâventâi kesh nxjerrĂ«! O sa e madhe bukuri! As mĂ« thua ku e more! O bukuroshe, tâu bĂ«fsha, ngaha gjiri yt e nxore? Apo me dorĂ«t tĂ« bukur e more nga gjirâi Zotit, Nga qielli, nga parajsa, nga prehĂ«râ e plotĂ« i motit? Kudo shkel kĂ«mbĂ«za jote, gĂ«zohet vendi e mbleron, Tekdo heth sythit e qeshur, bukuriâ atje lulĂ«zon!
Ti zbukuron faqenâ e dheut, ti do e ushqen njerinĂ«, MĂ« tĂ« gjallĂ«, dhe pas vdekjes e pret duke hapur gjinĂ«! Vjen dimĂ«ri, tâi than lulet, ti me njĂ« frymâ i ngjall prapĂ«, NapĂ«nĂ« qâu heth pĂ«rsiprĂ«, ua heq me verâ e me vapĂ«.
Bujkun e xgjuan me natĂ« edhe vĂ« pĂ«rpara qetĂ«, NisetĂ« pa zbardhĂ«llyer pĂ«r punĂ«zĂ«t tĂ« vĂ«rtetĂ«; Mer pluarin e parmĂ«ndĂ«n, zgjedhĂ«n, tevliknĂ«, hostenĂ«, KafshĂ«n, farĂ«n, shoknĂ«, bukĂ«n, trajstĂ«nĂ«, lakrorĂ«, qenë⊠ShĂ«rbĂ«torâi mĂ«mĂ«sâ sĂ« dheut, qâe ka zĂ«mrĂ«nĂ« plot shpresĂ«, Del kur hapet trĂ«ndafili dhe bari âshtĂ« gjithĂ« vesĂ«; I falet Zotit tâvĂ«rtetĂ« dhe zihet nga punâ e mbarĂ«, ZĂ«mĂ«rzĂ«n e ka tĂ« bardhĂ« dhe tĂ« qruar e tĂ« larĂ«.
Pa lodhur e pa kĂ«putur, pa djersĂ« e pa mundime, Njeriu i gjorĂ« nĂ« jetĂ« nukĂ« gjen dot as thĂ«rrime, Si tĂ« punosh ditâ e natĂ« e tĂ« bĂ«sh çâduhenĂ« gjithĂ«, Ahere kĂ«rko nga Zoti tĂ« tâapĂ« bukĂ«zâ e drithĂ«.
Njeri, puno, mos psho kurrĂ« dhe lark nga makutĂ«rija, ZĂ«mĂ«rnĂ« kije tĂ« gjerĂ«, mos ki keq, pa tâep Perndija.
Puna ka duk e uratĂ«, Zotâi math e ka bekuar, NjerinĂ« mi faqet tĂ« dheut e dĂ«rgoi pĂ«r tĂ« punuar.
Verâ o e bukura verĂ«, qĂ« na vjen nga i madhi Zot Me mirĂ«si, me bukuri, me gas tĂ« math, me duar plot, SindĂ«kur çel trĂ«ndafilĂ«, e i fal bilbilit zĂ«nĂ«, Ashtu na bije nga qielli njĂ« gas nĂ« zĂ«mĂ«rt tĂ«nĂ«.
Zotâi e i vĂ«rtetĂ« pĂ«r tĂ« ushqyer njerinĂ«, PĂ«r tĂ« zbukuruar dhenĂ«, pĂ«r tĂ« shtuar mirĂ«sinĂ«, I dha zjarr e flakĂ« diellit, i fali dhe shinĂ« resĂ«, BĂ«ri dimĂ«rin e verĂ«n dhe zemrĂ«s sanâ i dha shpresĂ«.
PĂ«r tĂ« arriturĂ« rrushnĂ« çâka punuar PerĂ«ndija, Qielli, dheu, dielli, shiu, njeriu, tĂ«rĂ« gjithĂ«sija! SâĂ«shtĂ« çudi pse na dĂ«fren verâ e bukur zemrĂ«n tĂ«nĂ«; Ăâka punuar PerĂ«ndija edhe njeriu, sa e bĂ«nĂ«! Ju shokĂ«, kur pini verĂ«n, mos dehi, mos zĂ«mĂ«rohi, Mos u zihni, mos u shani, mos lĂ«vdohi, mos qĂ«rtohi, Se pĂ«rçmoni PerĂ«ndinĂ«, qâi ka falur hardhisĂ« rrush, Edhe kĂ«rkon dashurinĂ« e ndodhet pshetazi ndaj jush; Po gĂ«zohi, prehi, qeshni, duhi, xbaviti, dĂ«freni, Flisni fjalĂ« tĂ« pĂ«lqyer, loni, kĂ«ndoni, kĂ«rceni, BĂ«jeni zĂ«mrĂ«n tĂ« gjerĂ« edhe shtoni dashurinĂ«, MirĂ«sinĂ«, njerĂ«zinĂ« dhe besĂ«n e miqĂ«sinĂ«, Se nĂ« brengâ e nĂ« tĂ« keqe, nĂ« punĂ« e nĂ« tĂ« pirĂ«, MirretĂ« vesh njeriu i lik, njihetĂ« njeriu i mirĂ«.
A e shihni gjithĂ«sinĂ«, yjtĂ«, DiellinĂ«, HĂ«nĂ«n, DhenĂ«, erĂ«n, retĂ«, kohĂ«n, KashtĂ«nâ e KumtĂ«rit, ShĂ«njĂ«n, Si janĂ« pĂ«rveshur gjithĂ« edhe lëçijnâ e punojnĂ«, NjĂ«ri-tjatĂ«rit i ndihin, ashtu punĂ«n e mbarojnĂ«. NĂ« mest tĂ« kĂ«ti rrĂ«meti, tĂ« punĂ«torĂ«ve shumĂ«, Njeriu duhet tĂ« lëçinjĂ«, apo tĂ« bjerĂ« nĂ« gjumĂ«?
MundohetĂ« punĂ«tori, po nĂ« zemĂ«rzĂ«t tĂ« qetĂ« Sa gas tĂ« math ndjen, kur njĂ«ra qĂ« hoth, i pjell dymbĂ«dhjetĂ«! Kur e sheh kallinâ e plotĂ« tĂ« kĂ«rrusurĂ« nga barra, Dhe parajsĂ«n e vĂ«rtetĂ« tĂ« tfaqurĂ« nĂ«pĂ«r ara, Kur heth lĂ«mĂ«n e mbleth toknĂ«, ndan byknâ e kashtĂ«n mĂ«njanĂ«, U heth kuajve e qevet, qĂ« janĂ« lodhur, tĂ« hanĂ«, Kur e pĂ«rmbush plot shtĂ«pinĂ« me drithâ e me gjĂ« tĂ« gjallĂ«, Shtrohet me uri nĂ« bukĂ« e ha me djersĂ« nĂ« ballĂ«.
Sheh pjergullnĂ«, manĂ«, fiknĂ«, thanĂ«nĂ«, arrĂ«n, ullinĂ«, MollĂ«n, dardhĂ«n, pjeshkĂ«n, shegĂ«n, vadhĂ«nĂ«, ftuan, qershinĂ«, KumbullatĂ«, zerdelinĂ«, ngarkuar me pemĂ« gjithĂ«, OborrĂ« plot gjĂ« tĂ« gjallĂ«, shtĂ«pinĂ« mbushur me drithĂ«, Dhe zĂ«mĂ«ra i gĂ«zohet, pa i faletĂ« PerĂ«ndisĂ«, Qâe çpĂ«rblen punĂ«n e djersĂ«n e mundimnâ e njerĂ«zisĂ«.
Qysh rroit mbletâ e uruar dhe venâ e vin e lëçijnĂ«, Ca huallinĂ« ndĂ«rtojnĂ«, ca nĂ«pĂ«r lule shĂ«ndijnĂ«. O çâpunĂ« me mĂ«nt punojnĂ«, sa bukur e bĂ«jnâ e mirĂ«! Nâapin dyllĂ«tĂ«, qâep dritĂ«, dhe mjaltĂ« fjeshtâ Ă«mbĂ«lsirĂ«. Dhe punĂ«torĂ«tâ e mirĂ« mâatĂ« mĂ«ndyrĂ« punojnĂ«, Edhe gjithĂ« njerĂ«zija me mundimt tâatyre shkojnĂ«; NjĂ«ri mih, jatĂ«ri lĂ«ron, njĂ«ri mbjell, jatĂ«ri prashit, Kush tâharr, kush korr, kush mbledh duaj, kush shin, kush sharton, kush krasit, NjĂ« bĂ«n pluarâ e sĂ«patĂ«n, njĂ« parmendĂ«n, njĂ« shtĂ«pinĂ«, NjĂ« pret e qep, njĂ« merr e ep, njĂ« mbath, njĂ« shikon mullinĂ«, Ădo njeri njĂ« farĂ« pune bĂ«n nĂ« mest tĂ« shoqĂ«risĂ«, Kjo Ă«shtâ udhâ e PerĂ«ndisĂ«, ky Ă« nom i gjithĂ«sisĂ«. Edhâ ajo miza pĂ«rdhese, çâi duhetĂ« pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ«, EshtĂ« rrahur e pĂ«rpjekur e me kohĂ«zâ e ka vĂ«nĂ«. Ka njĂ« punĂ« tĂ« punonjĂ« si çdo gjĂ« qâĂ«shtĂ« nĂ« jetĂ«, Kshu e ka thĂ«nĂ« me kohĂ« Zotâi math e i vĂ«rtetĂ«.
Bujku mundohet nĂ« verĂ«, po nĂ« dimĂ«r rri e prĂ«het, Sheh shtĂ«pizĂ«nĂ« mĂ« kamje, edhe zĂ«mĂ«ra i bĂ«het, GratĂ« tĂ« gjitha punojnĂ« nâavlĂ«mĂ«nt e nĂ« tĂ« tjera, Edhe jashtĂ« fryn e bije, por kur na trokĂ«llin dera: EshtĂ« njâudhĂ«tar i gjorĂ«, qĂ« ka mbetur nĂ« dĂ«borĂ«, I kanĂ« ngrirĂ« tĂ« mjerit veshâ e goj, e kĂ«mbâ e dorĂ«; Ngrihet i zotâi shtĂ«pisĂ« edhe tĂ« huajthin e merr, E vĂ« nĂ« kryet tĂ« vatrĂ«s me njerĂ«zi, me tĂ« math nder, Posa e shohĂ«nĂ« qĂ« vjen, i ngrihen gjithĂ« fĂ«mija, Se tĂ« huajnĂ« mĂ« derĂ« na e dĂ«rgon PerĂ«ndia, Pa i bĂ«jnĂ« zjarr e ngrohet edhâe mbajnĂ« me tĂ« mirĂ«, I sjellin shtresĂ« tĂ« flerĂ« edhe tĂ« ngrĂ«nâ e tĂ« pirĂ«.
KĂ«shtu tĂ« huajtâ e miqtĂ« njeriu qâĂ«shtĂ« i uruar I pret me krahĂ«ror hapur e i pĂ«rcjell tĂ« gĂ«zuar.
NĂ« verĂ« qĂ« çelen lulet, qielli ndrin si pasqyrĂ«, SbukurohetĂ« faqâe dheut e merr mijĂ«ra fytyrĂ«; Pa ngjallenĂ« mĂ« çdo lule, mĂ« çdo bar e mĂ« çdo fletĂ« GjĂ«ra tĂ« gjalla me mijĂ«, rroitin nga dheu si mbletĂ«.
Shpestâ e mizatĂ« kĂ«ndojnĂ« e kuajtĂ« hingĂ«llijnĂ«, Luletâ e bukura mâerĂ« si ar e si flori ndrijnĂ«, Bujku nget pĂ«ndĂ«n e lĂ«ron, mbjell a bĂ«n gati ugarĂ«, KalorĂ«si i shkon njatĂ« dhe i thotĂ« â puna mbarĂ« â Papo merr anĂ«n e lumit me zĂ«mĂ«rĂ« tĂ« gĂ«zuar, KĂ«ndon, fishĂ«llen e vete ngadalĂ«, duke mejtuar; VĂ« re lumĂ«n e kulluar, qĂ« ikĂ«n me ligjĂ«rime, E ndĂ«r ment tĂ« ti i bije ca tâĂ«mbla shumĂ« mejtime. VashazĂ«tĂ« bukuroshe, posi shqerratĂ« manare, Si kapĂ«rollet e malit, si thĂ«llĂ«zatĂ« mitare, VenĂ« tĂ« lajnĂ« nĂ« lumĂ« gjithĂ« tok duke kĂ«nduar, Me gas nĂ« sy e nĂ« buzĂ« e me lulezĂ« nĂ«r duar; PĂ«rveshin llĂ«rĂ«tâ e bardha dhe tĂ« majmâe tĂ« perndijta, PulpazĂ«tĂ« bukuroshe e kĂ«mbĂ«zĂ«tâ e kĂ«rthijta. DellĂ«ndyshja qĂ« fluturon e ndehetĂ« pĂ«rmi lumĂ«, U afrohetĂ« si mike e u thotĂ« fjalĂ« shumĂ«, Dhe mĂ«shqerâ e pĂ«rkĂ«dhelur vjen nĂ« lumĂ« tĂ« pijâ ujĂ«, A tĂ« prĂ«hetĂ« nĂ« hije, a tĂ« bĂ«njĂ« gjĂ« rrĂ«mujĂ«.
Bari, bima vatur mĂ« bres e bujku shumâ i gĂ«zuar, Si bariu kur merr kĂ«rthinĂ« edhâe pĂ«rkĂ«dhel ndĂ«r duar.
Bilbili ia thotë bukur, lumi vete gjithë valë, Ep erën e Perëndisë trëndafili palë-palë.
Veç njĂ« vashĂ«zâ e mjerĂ« qan tĂ« motrĂ«nĂ«, qâe ka lĂ«nĂ«, O! Ă«shtĂ« mbuluar nĂ« dhe vashĂ«za fytyrĂ«hĂ«nĂ«! MĂ«ma dhe motĂ«ra mbetur nĂ« zi e nĂ« vaj tĂ« shumĂ«, Dhe shqerra manarezâ e saj, e pĂ«rzieshmezâ e pĂ«r lumĂ«! TĂ« kĂ«put shpirtinĂ« plaka, kur zĂ« dhe nĂ«mĂ«ron e qan, Ah, i ziu njeri nĂ« jetĂ« sa heq e sa duron e mban!
VashĂ«n vĂ«rtet e mbuluan, po shpirtâi saj nĂ« qiej shkoi, Hapi krahĂ«thit e lehtĂ«, nĂ« hapĂ«sirat fluturoi; Bukuri e saj u pĂ«rzje me bukurizĂ«t tĂ« prillit, Me fjalĂ«zĂ«t tĂ« bilbilit, me erĂ«t tĂ« trĂ«ndafilit, GjĂ«sendi sâhumbetĂ« kurrĂ« e gjĂ« sâvdes me tĂ« vĂ«rtetĂ«, Mase ndryshohenĂ« pakĂ«, po janĂ« nĂ« kĂ«tĂ« jetĂ«; As shtohet, as pakĂ«sohet, as prishetĂ« gjithĂ«sija, VdesĂ«n e ngjallenĂ« prapĂ« si gjithâ edhe njerĂ«zija. KĂ«tu janĂ« gjithĂ« çâjanĂ« e gjithĂ« çâgjĂ« munt tĂ« jetĂ«, EngjĂ«llitĂ«, PerĂ«nditĂ« dhe ajy Zotâi vĂ«rtetĂ«! Se njĂ« trup e njĂ« shpirt Ă«shtĂ« gjithĂ«sia, qĂ« sâka anĂ«, TĂ« gjallĂ« edhe tĂ« vdekur gjithĂ« brĂ«nda nĂ« tĂ« janĂ«.
PerĂ«ndija njerinâ e parĂ« e mori prej dore vetĂ«, E zbriti mi faqet e dheut, qâish me lulezâ e fletĂ«, MĂ« tĂ« drejtĂ«nĂ« tĂ« themi, mbi faqet tĂ« dheut e ngriti, E bĂ«ri tĂ« zotthinâ e dheut edhe kĂ«shtu e porsiti:
Nga kjo baltĂ« tĂ« kam bĂ«rĂ«, rri kĂ«tu, mĂ« paç uratĂ«, Mos u loth e mos psho kurrĂ«, po pĂ«rpiqu ditâ e natĂ«, Sheh si punon gjithĂ«sija? Ashtu tĂ« punosh edhe ti, TĂ« mos rrish kurrĂ« pa punĂ« e tĂ« vĂ«sh duartĂ« nĂ« gji. Mos u bĂ«j i lik e i keq, i paudhâ e i pabesĂ«, I rrem, i ndyrĂ«, i dĂ«mshim, i rĂ«nduar e pa shpresĂ«, MĂ«rgohu nga tĂ« kĂ«qijat, pej çdo farĂ« ligĂ«sije, Pej nakari, pej lakmimi, pej vjedhjeje, pej marrĂ«zije, Mos vra, mos merr tek sâke vĂ«nĂ«, edhe ki nom dashurinĂ«, Besâ e fe ki urtĂ«sinĂ«, tĂ« drejtĂ«nĂ«, mirĂ«sinĂ«. NĂ« bĂ«fsh mirĂ«, liksht sâgjen kurrĂ«, po, nĂ« bĂ«fsh liksht, mos prit mirĂ«, Ki dĂ«shirĂ« pĂ«r tĂ« mirĂ« dhe nĂ« zemĂ«rĂ« mĂ«shirĂ«, Ji i butâ, i urtâ, i vyer e mos u bĂ«j kurrĂ« makut, I egĂ«r e i mĂ«rzitur dhâi mahnitur si madut, Mos ju afro dhelpĂ«risĂ«, po sĂ« drejtĂ«sĂ« iu nis pas; NĂ« dĂ«gjofsh fjalĂ«tâ e mija, do tĂ« jesh gjithĂ«njĂ« nĂ« gas.
Nga gjithĂ« çâpat gjithĂ«sia, tĂ« kam dhĂ«nĂ« dhe ty pjesĂ«, NĂ« u bĂ«fsh si them, i mirĂ«, emrâi math do tĂ« tĂ« mbesĂ«. TĂ« kam dhĂ«nĂ« mĂ«nt tĂ« mĂ«sosh, tĂ« vĂ«rtetĂ«n me tĂ« ta shohç, Dhe zĂ«mĂ«râ e vetĂ«dijĂ«, tĂ« mirâ e tĂ« drejtĂ«n ta njohç, Do tĂ« tĂ« lĂ« dhe nevojĂ«n, udhĂ«n tĂ« tĂ« tregonjĂ«, TĂ« tĂ« ndihnjĂ« mĂ« çdo punĂ«, tĂ« tĂ« psonjâ e tĂ« tĂ« zgjonjĂ«. GjithĂ« tĂ« mirat qĂ« janĂ«, kĂ«tu nĂ« dhet i kam mbuluar, Po gjĂ«sendi nĂ« shesh sânxjerr dot pa dirsur e pa munduar; I gjen tĂ« gjitha me kohĂ«, po rrĂ«mo thellâ e mĂ« thellĂ«, Câdo gjĂ« qĂ« tĂ« duhet, kĂ«rkoje, barku i ti do ta pjellĂ«. Sa gjĂ«rĂ«razĂ« tĂ« vlera do tĂ« gjesh ti kĂ«tu brenda, Edhe pĂ«rsipĂ«rĂ« soje, e sa do tĂ« tâi ket Ă«nda!
Me fuqit që të kam dhënë, them që të vinjë një ditë Të marrç udhën e së mirës e të gjesh të madhe dritë, Të marrç vesh dalengadalë sa punëra që kam bërë, Diell, hënë, yj, dhe, qiej e gjithësinë të tërë!
Po që u bëre i urtë, mua më ke afër teje, Ndryshe, qofsh i mallëkuar edhe mërguar prej meje!
TĂ« parit tĂ«nĂ« perndia kĂ«to fjalĂ« vetĂ«m i tha, I fali gjithĂ« tĂ« mirat, i dha uratĂ«n dhe e la. Det i pâanâi mirĂ«sisĂ«, qâemrin tĂ«nd sâe zĂ« dot ngoje, Qysh e ngrehe gjithĂ«sinĂ« pa lĂ«nĂ« farĂ« nevoje! Fali njeriut urtĂ«sinĂ«, mirĂ«sinĂ«, njerĂ«zinĂ«, ButĂ«sinĂ«, miqĂ«sinĂ«, dashuri, vĂ«llazĂ«rinĂ«; Epu sheshevet lulâ e bar dhe pyjevet gjeth e fletĂ«, ResĂ« shi, aravet bimĂ« e mos lerĂ« gjĂ« tĂ« metĂ«, Fali erĂ« trĂ«ndelinĂ«s, manushaqes, trĂ«ndafilit, Kalliut bukĂ«, mizĂ«s pjesĂ«, zogut ngrĂ«nie, zĂ« bilbilit, E drurĂ«vet epu pemĂ« dhe uratĂ« bagĂ«tisĂ«, DĂ«rgo dhĂ«mbjâ e kujdes pĂ«r to nĂ« zĂ«mĂ«rt tĂ« njerĂ«zisĂ«; Epi pjergullsâ e vĂ«shtit rrush dhe vozĂ«sĂ« fali verĂ«, Mos e lerĂ« pa tĂ« kurrĂ«, kurrĂ« thatĂ« mos e lerĂ«; Fali diellit flak e zjarr dhe hĂ«nĂ«s e yjet dritĂ«, Edhe detit ujâ e kripĂ«, gjithĂ«sisĂ« jet e ditĂ«. YjtĂ« le tĂ« vinĂ« rrotull dhe njerĂ«zit tĂ« punojnĂ«, TĂ« dĂ«frejnâ e tĂ« gĂ«zohen dhe si vĂ«llezĂ«r tĂ« shkojnĂ«.
Tregomu dhe shqipĂ«taret udhĂ«n e punĂ«s sĂ« mbarĂ«, Bashkomi, bĂ«mi vĂ«llezĂ«r edhe fjeshtĂ« shqipĂ«tarĂ«, Falmi, falmi ShqipĂ«risĂ« ditĂ«n e bardhâ e lirisĂ«, UdhĂ«n e vĂ«llazĂ«risĂ«, vahnâ e gjithĂ« mirĂ«sisĂ«.
âTeatri pĂ«r mua Ă«shtĂ« jetĂ«, pa tĂ« nuk kam patur as frymĂ«marrje pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ«. Edhe pasi kam dalĂ« nĂ« pension kam qenĂ« aktiv,â- kĂ«shtu e nis rrĂ«fimin e tij nĂ« Pas Mesnate Ahmet Pasha âArtist i Merituarâ, i cili numĂ«ron mĂ« shumĂ« se 100 role nĂ« skenĂ«n e Teatrit apo nĂ« sheshxhirime.
Maji shënon 80 vite Teatër Kombëtar.
âKĂ«to ditĂ« kemi edhe 80 vjetorin e Teatrit, dhe kur hedh sytĂ« pas me atĂ« profesion kam lidhur jetĂ«n dhe familjen time. Familja jeton gjithmonĂ« me shqetĂ«simet e tĂ« madhit tĂ« familjes.
Mbase për të folur për fillimin e Teatrit duhet të ishte tjetër kush, por unë kur kam hyrë në Teatër kam patur shansin, kam patur fatin që disa prej tyre t;i kem edhe kolegë të bashkëpunoj me ta.
E kam ndjerë veten shumë inferior, kanë qenë Kadri Roshi, Naim Frashëri, Pjetër Gjoka, Violeta Manushi, Marie Logoreci, Drita Pelinku, emra të cilët sot e kësaj dite kur i përmend kanë peshë të madhe.
TĂ« krijonte njĂ« lloj kontrakture, se thoja si do tĂ« luaj unĂ« me ta. TĂ« duket vetja sikur je nĂ«n hijen e njĂ« rrapi tĂ« madh. Dhe pĂ«r hir tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s, ata na kanĂ« ndihmuar shumĂ« tĂ« lulĂ«zojmĂ« nĂ« skenĂ«,â-kujton ai, ndĂ«rsa thekson se Arturo Ui, Ă«shtĂ« shfaqja mĂ« e mirĂ« qĂ« ka vĂ«nĂ« nĂ« skenĂ« Teatri KombĂ«tar.
âKishte disa elementĂ« tĂ« ndryshĂ«m qĂ« ishin tĂ« standardeve tĂ« larta. E para, materiali dramartugjik ishte njĂ« dramĂ« e jashtĂ«zakonshme, me ngjarje, dialogje, me tĂ« gjitha ngjyrat ishin brenda te ajo dramĂ« qĂ« ngjithĂ«n bukur nĂ«n regjinĂ« e gjigandit Pirro Mani, qĂ« i mungon shumĂ« Teatrit Sot.â shton Pasha/abcnews.al
E dashur kĂ«ndonjĂ«se. E di qĂ« je e mençme dhe patriote. NĂ« qoftĂ« se tĂ« qortonj, po tĂ« akuzonj pse nuk bĂ«n no njĂ« shĂ«rbim, dhe jo pse ke no njĂ« faj. Jam sigur qĂ« edhe ti e kupĂ«ton mirĂ« se, ky popull i varfrĂ« kurrĂ« sâka pĂ«r tĂ« pĂ«rparuarĂ« nĂ« qoftĂ« se ti nuk mbush plotĂ«sisht rolin Ă« mĂ«mĂ«sĂ«, tĂ« motrĂ«sĂ« dhe tĂ« shoqesĂ« dhe nuk merrĂ« piesĂ« aktive nĂ« edukatĂ« tĂ« fĂ«mijĂ«risĂ«, nĂ« shĂ«rim tĂ« plagĂ«vet qĂ« mbulojnĂ« trupin dhe shpirtin e kombit.
Roli yt sot është të vuash dhe të shohsh të tjerët të vuajnë, pa nxjerë zërin. Detyra jote duhet të jetë që të shpëtosh nga kjo pasifëri, të marrësh një detyrë aktife, si me teprë e interesuarë që duhet të jesh.
Them qĂ« burri duhet tĂ« punojĂ«, tĂ« stĂ«rvitetĂ«, tĂ« marrĂ« edukatĂ« dhe arĂ«sim. Po harojmĂ« sa kohĂ« vdierrin kot, sa minuta tĂ« vlefshme u venĂ« dĂ«m gravet tĂ« ShqipĂ«risĂ«! Themi se duhet tĂ« punojmĂ« me njĂ« kujdes tĂ« math pĂ«r qytetĂ«rimin dhe begatinĂ« e kĂ«ti vĂ«ndi, pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« dhe mirĂ«shkuarjen fizike tĂ« kĂ«ti populli dhe harojmĂ« qĂ« gjysmĂ«n e njerĂ«zisĂ« sonĂ«, gysma qĂ« munt tâa quanj me e mira, e ndalojmĂ« prej çdo shĂ«rbimi, ose nga egoizma jonĂ« brutale, ose nga injoranca jonĂ« qesharake, ose nga qĂ« i pĂ«lqen dhe gruasĂ« vetĂ« qĂ« tĂ« jetĂ« pĂ«rtace dhe tĂ« mbetet si foshnjĂ«.
A presim ne përparim dhe dritë, kur zonja e shtëpië dhe squka e fëmijërisë të rrijë në shkallë të unjët? A presim ne një zgjim të vërtetë kur çupat tona, zonjat e nesërme të rritenë vetëm si kuklla? A pandehim se një çupë, një grua e ka mbushurë gjithë detyrën e saj kur të dijë të hollinj petë për lakror dhe të bëjë qofte me thërime?
Themi se palët e thella të kombit duan nxejrë nga errësiar, duanë shkulurë nga balta. Po si munt të hyjnë pakërrëzat e sotme, sa kohë që neve na pëlqen të mbajmë gruanë në tym dhe në pluhur të shekëlvet të vdekurë?
Duamë që të shpëtojmë llauzin dhe vendin tonë prej lëngatavet, të kemi një popull të shëndoshë, një Shtet të fuqishmë dhe harojmë që rolin më të math do ta lozë gruaja, se ajo do të interesohet për të vegjëlit, për rrojtjen e të varfrëve, për shpëtimin e atyre që vuajnë dhe lëngojnë.
Duhet të kupëtojmë bukur e mirë se shpëtimi dhe shëndoshja e kësaj njerëzie, nukë bëhetë gjë e mundurë, por që gruaja dhe çupa e shtëpisë nuk arrinë më një shkallë inteligjence dhe kulture që të bëhenë me të vërtetë zonjë shtëpie dhe mprojtëse të folesë.
Mejtohemi qysh tĂ« shpĂ«tojĂ« ShqipĂ«ria nga varfĂ«ria ekonomike qĂ« siell injoranca dhe pĂ«rtimi; po sâduamĂ« tĂ« gjykojmĂ« njĂ«herĂ« se shpĂ«timi nukĂ« munt tĂ« vijĂ« veçse nga puna, dhe puna nuk munt tĂ« na jetĂ« e dukshme po qĂ« gruaja sâmorri pjesĂ« nĂ« tĂ«, duke diturĂ« qeverinĂ« e shtĂ«pisĂ«, duke kupĂ«tuarĂ« rĂ«ndĂ«sin e ikonomisĂ« shtĂ«piake, ajo dituri e administratĂ«s sĂ« vatrĂ«sĂ«.
Gruaja nĂ« ShqipĂ«ri gĂ«zon njĂ« respekt dhe njĂ« nderim qĂ« sâe gjen lehtĂ« nĂ« vendet e tjera. Liri e saj Ă«shtĂ« e plotĂ« nĂ« viset e vendit tĂ«nĂ« ku sâka hyrĂ« pseudoqytetĂ«rimi i AsisĂ«.
Gruaja Shqiptare Ă«shtĂ« inteligjente dhe sâi mundojnĂ« cilĂ«sitĂ« qytetare tĂ« larta. ĂshtĂ« vĂ«rtet se tĂ« drejtat e saj janĂ« mohuarĂ«. Po edhe do kujtuarĂ« kurdoherĂ« se, tĂ« drejtat fitohenĂ« prej atyre qĂ« janĂ« denjĂ« tâi marrin, prej atyreve qĂ« dinĂ« pĂ«rdorimin e mĂ«nyrĂ«sĂ« pĂ«r tâi fituarĂ«. Dhe mĂ« teprĂ« akoma, mbi çdo konditĂ« Ă«shtĂ« ajo e tĂ« merituarĂ«t.
DuhetĂ« pra qĂ« gruaja ShqipĂ«tare tĂ« pĂ«rpiqetĂ« dhe tĂ« rrĂ«fehetĂ« e denjĂ« pĂ«r tĂ« drejtatĂ« njerĂ«zore. LipsetĂ« qĂ« tĂ« bĂ«jĂ« forcime pĂ«r tâu lartĂ«suarĂ« intelektualisht dhe shpirtĂ«risht, duke njohurĂ« vendin e vĂ«rtetĂ« qĂ« i ka hie tĂ« okupojĂ«.
Atëhere do të bindetë gruaja shqipëtare se, në ringjallje të këtij vëndi duhet të marrë pjesë, të kolaborojë duke prurë aktivitetin dhe inteligjencën e saj për shërbimin e dheut mëmë duke siguruarë jetën dhe fatin e bardhë të djemvet dhe të burravet, të kenë sigurarë dhe rrojtjenë fatmire të tyre vetë.
AtĂ«here, sikundrĂ« qĂ« çdo shqipĂ«tar sado i pasurĂ«, i diturĂ« dhe I lumturĂ« tĂ« jetĂ« e ka pĂ«r detyrĂ« qĂ« tĂ« kujdesetĂ« pĂ«r tĂ« mirĂ«t, pĂ«r ata qĂ« janĂ« fatzes, dergjen nĂ« injorancĂ« dhe vuajnĂ« nĂ« moskamje, ashtu edhe çdo grua, sado zonjĂ« e madhe qĂ« tĂ« jetĂ« sado qĂ« tâi qeshnjĂ« fati nĂ« bukuri dhe lumturi duhetĂ« qĂ« tĂ« bĂ«jĂ« pakĂ« therori nga koha dhe dĂ«frimet e saj , tĂ« kujdesetĂ« pĂ«r grat e varfĂ«ra, pĂ«r ato qĂ« lĂ«ngojnĂ« dhe pĂ«sojnĂ«.
Rolin mĂ« tĂ« math qĂ« pres prej grave tona Ă«shtĂ« pĂ«rhapja e parimevet tĂ« higjienĂ«sĂ« dhe tĂ« mirĂ«rrojtĂ«se fizike. Burii sâvvete do nĂ« shtĂ«pi kur njĂ« e varfĂ«rĂ« dergjet e sĂ«murĂ«, ku njĂ« lehonĂ« ka nevojĂ« pĂ«r ndihmĂ« . NjĂ« foshnjĂ« vuan pĂ«r njĂ« filxhan qumĂ«sht. Gruaja me dorĂ«n dhe zĂ«rin e saj tĂ« njomĂ« munt tĂ« lehtĂ«sojĂ« plagĂ«t fizike dhe morale tĂ« shpjerĂ« gushĂ«llimin, tĂ« ngrerĂ« njĂ« fĂ«mijĂ« afrĂ« fikjesĂ«, tĂ« shpĂ«tojĂ« njĂ« tjatrĂ« qĂ« mĂ«nt rrĂ«zohetĂ«.
Ca mĂ« pak se nga burratĂ« do tĂ« gjendetĂ« njĂ« grua qĂ« tĂ« rrĂ«fehet indiferete nĂ« gjallĂ«ninĂ« dhe dobĂ«sinĂ« e kĂ«tij trupi qĂ« i themi Shtet. Ca mĂ« mirĂ« nga burratĂ« gratĂ« do tĂ« dijnĂ«, se jeta dhe lumtĂ«ri e tyre Ă«shtĂ« varurĂ« nĂ« jeta dhe lumtĂ«ri e ShqipĂ«risĂ«, qĂ« pa shĂ«ndoshurĂ« tĂ« gjithĂ« palĂ«t dhe shkallĂ«t e kĂ«saj popullisje , vet sâmunt tĂ« quhetĂ« jashtĂ« rrezikut./ KultPlus.com
Login
