Në kryeqytetin e Kosovës, dhjetëra mijëra banesa janë të banuara, por pa dokumentin më të rëndësishëm ligjor: certifikatën e përdorimit. Kjo mungesë, që prek mbi 85 për qind të ndërtimeve të larta, i lë banorët në pasiguri juridike.
Që pesë vjet, Besim Shala dhe familja e tij 4-anëtarëshe jetojnë në një banesë në katin e pestë të një ndërtese në lagjen Rruga B në Prishtinë, por, as sot e kësaj dite, ai nuk është pronar ligjor i saj.
Shala e ka blerë banesën në fillim të vitit 2020 për rreth 80 mijë euro dhe ka nënshkruar kontratën me investitorin te noteri.
Përkundër kësaj, emri i tij nuk figuron ende në dokumentacionin zyrtar të pronësisë në komunë.
âKam kĂ«rkuar disa herĂ« nga pronari qĂ« banesa tĂ« kalojĂ« nĂ« emrin tim, por, secilĂ«n herĂ«, pĂ«rgjigjja ka qenĂ« se Ă«shtĂ« nĂ« procedurĂ« tĂ« marrjes sĂ« certifikatĂ«s sĂ« pĂ«rdorimit nĂ« komunĂ«â, thotĂ« Shala pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Arsyeja? Investitori nuk e ka marrë ende certifikatën e përdorimit për ndërtesën, e njohur ndryshe si pranimi teknik.
Ky Ă«shtĂ« njĂ« dokument thelbĂ«sor qĂ« vĂ«rteton se objekti Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar nĂ« pĂ«rputhje me lejen ndĂ«rtimore dhe se i plotĂ«son kushtet pĂ«r banim tĂ« sigurt â duke pĂ«rfshirĂ« funksionimin e rregullt tĂ« instalimeve elektrike, ujĂ«sjellĂ«sit, ngrohjes dhe ventilimit.
Rasti i Shalës nuk është i izoluar. Në Prishtinë, rreth 85 për qind e ndërtesave të larta nuk e kanë certifikatën e përdorimit.
Sipas Zyrës Kombëtare të Auditimit, gjatë viteve 2017-2021 janë dhënë vetëm 46 certifikata përdorimi për mbi 300 ndërtime të larta.
âVetĂ«m 15 pĂ«r qind e lejeve tĂ« lĂ«shuara pĂ«r ndĂ«rtim gjatĂ« kĂ«saj periudhe janĂ« pajisur me certifikatĂ« tĂ« pĂ«rdorimitâ, thuhet nĂ« raportin âEfikasiteti dhe efektiviteti nĂ« procesin e ndĂ«rtimeve tĂ« larta nĂ« KomunĂ«n e PrishtinĂ«sâ, i cili Ă«shtĂ« publikuar nĂ« muajin mars nga Zyra KombĂ«tare e Auditimit.
Raporti thekson se pa certifikatën e përdorimit, ndërtesat nuk konsiderohen të sigurta për banorët, nuk i plotësojnë standardet ligjore për jetesë dhe nuk u japin qytetarëve të drejtën e plotë ligjore mbi pronën.
PĂ«r lejet e ndĂ«rtimit tĂ« lĂ«shuara nĂ« vitet 2022â2023, raporti shpjegon se ato nuk janĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« analizĂ«, pasi ndĂ«rtimet nuk kanĂ« pĂ«rfunduar ende dhe nuk mund tĂ« vlerĂ«sohen.
Ndërkohë, në periudhën 2014-2023, Komuna e Prishtinës ka lëshuar gjithsej 1.601 leje ndërtimore, por vetëm 147 prej tyre kanë përfunduar me certifikatë të përdorimit.
Â
Radio Evropa e Lirë ka kërkuar nga Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (MMPHI) të dhëna për situatën e certifikatave të përdorimit të banesave në të gjitha komunat e Kosovës.
Në përgjigje, ministria ka thënë se nuk posedon statistika specifike, pasi ndërtimet e kësaj kategorie janë kompetencë ekskluzive e vetë komunave.
Por, në një paraqitje para Kuvendit të Kosovës në fund të vitit 2022, ministri Liburn Aliu ka thënë se mbi 75 për qind e ndërtesave në të gjithë vendin janë ndërtuar pa leje ndërtimi dhe, rrjedhimisht, pa certifikata të përdorimit.
âNĂ« gjithĂ« KosovĂ«n, mbi 352.000 objekte janĂ« pa leje, ndĂ«rsa vetĂ«m nĂ« PrishtinĂ« ka rreth 46.000 ndĂ«rtesa tĂ« tillaâ, ka thĂ«nĂ« atĂ«kohĂ« Aliu.
Radio Evropa e LirĂ« ka kĂ«rkuar tĂ« dhĂ«na edhe prej disa komunave mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« KosovĂ«s â Gjakova, Ferizaj, Peja, Mitrovica e Jugut, Gjilani dhe Prizreni â pĂ«r numrin e lejeve ndĂ«rtimore dhe certifikatave tĂ« pĂ«rdorimit tĂ« lĂ«shuara gjatĂ« periudhĂ«s 2017-2021, por asnjĂ«ra nga to nuk ka kthyer pĂ«rgjigje.
Driton Tafallari, ish-këshilltar në Ministrinë e Mjedisit, thotë se mungesa e certifikatave të përdorimit është problem i përhapur në pothuajse të gjitha komunat e Kosovës.
Ai thotë se situata është edhe më shqetësuese në komunat e mëdha, ku ndërtimet janë më të shumta dhe më intensive.
Sipas tij, mbi 90 për qind e banesave në nivel vendi nuk kanë pranim teknik.
Problemi, thotë Tafallari, buron kryesisht nga papërgjegjësia e investitorëve që nuk aplikojnë për certifikatë përdorimi, por edhe nga mungesa e kontrollit institucional gjatë procesit të ndërtimit.
Ai shton se shumë ndërtues nuk u janë përmbajtur projekteve për të cilat kanë marrë leje ndërtimi, duke bërë zgjerime ose ndryshime që i pengojnë të aplikojnë për pranimin teknik të objektit.
âAta i kanĂ« rritur sipĂ«rfaqet e ndĂ«rtimit, kanĂ« shtuar kate mbi sa janĂ« pranuar me leje ndĂ«rtimore. Ndaj, kur ka mospĂ«rputhje mes lejes sĂ« ndĂ«rtimit dhe gjendjes reale nĂ« terren, organi pĂ«rgjegjĂ«s nuk ka tĂ« drejtĂ« ta lĂ«shojĂ« certifikatĂ«n e pĂ«rdorimitâ, thotĂ« Tafallari pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Edhe Ilir Gjinolli, profesor i Urbanizmit dhe Planifikimit Hapësinor në Universitetin e Prishtinës, vlerëson se një pjesë e fajit qëndron te ndërtuesit, por përgjegjësia më e madhe, sipas tij, bie mbi autoritetet komunale, të cilat nuk kanë kapacitete të mjaftueshme për të kryer inspektime gjatë fazës së ndërtimit.
Faton Hoxha, kryetar i Shoqatës së Ndërtimtarëve të Kosovës, pranon se një numër i madh ndërtesash në vend janë të banuara pa certifikatë të përdorimit.
Por, ai thotë se ka raste kur investitorët kanë kërkuar të pajisen me këtë dokument, e komunat nuk e kanë lëshuar në kohë.
Pasojat për qytetarët
Mungesa e certifikatës së përdorimit sjell pasoja serioze për blerësit e banesave, thotë Tafallari.
PĂ«rveç mungesĂ«s sĂ« sigurisĂ« juridike pĂ«r banim, qytetarĂ«t nuk mund tâi pĂ«rdorin kĂ«to prona si hipotekĂ« pĂ«r kredi, as nuk mund tâi shesin ligjĂ«risht, sipas tij.
âPĂ«rveç kĂ«saj Ă«shtĂ« edhe ngarkesa psikologjike, sepse gjatĂ« gjithĂ« kohĂ«s e ke ndjenjĂ«n se po jeton nĂ« njĂ« banesĂ« qĂ« ka telashe juridikeâ, thotĂ« Tafallari.
Sipas vlerësimit të Gjinollit, nuk janë vetëm banorët që humbin nga kjo situatë, por edhe vetë komunat.
âAty ku nuk ka njĂ« certifikatĂ« pĂ«rdorimi, nuk ka mundĂ«si tĂ« regjistrohet prona nĂ« kadastĂ«r. KĂ«shtu, nĂ« humbje janĂ« tĂ« gjithĂ«, pĂ«rfshirĂ« ata qĂ« e kanĂ« blerĂ« njĂ« banesĂ« apo pronĂ« tjetĂ«r dhe komunĂ«n, e cila humb taksat nĂ« pronĂ«â, thotĂ« Gjinolli pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Shala, i cili jeton në një banesë pa dokumentacion të rregullt pronësor, tregon se ka tentuar të marrë kredi në një bankë komerciale, por se nuk ka mundur ta përdorë banesën si garanci.
âUnĂ« jam jashtĂ«zakonisht i shqetĂ«suar, sepse Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« shumĂ«. Derisa nuk kam dĂ«shmi se kjo Ă«shtĂ« prona ime, unĂ« nuk ndjehem rehatâ, thotĂ« ai.
Cila është zgjidhja?
Për të gjetur një zgjidhje për këtë situatë, profesori Gjinolli thotë se duhet vullnet nga të gjithë aktorët, veçanërisht nga ata që përfitojnë drejtpërdrejt.
Sipas tij, banorĂ«t duhet tâu bĂ«jnĂ« trysni autoriteteve komunale pĂ«r tĂ« zbatuar ligjin dhe pĂ«r tĂ« lĂ«shuar certifikatat e pĂ«rdorimit, ndĂ«rsa qeveria duhet tâi ndihmojĂ« komunat me burime financiare, kapacitete njerĂ«zore dhe teknike.
âDuhet tĂ« ketĂ« njĂ« afat tĂ« caktuar, qĂ« do tĂ« pĂ«rfshinte inspektimin dhe certifikimin e tĂ« gjitha ndĂ«rtesave, duke mos pritur aplikimin nga ndĂ«rtuesit, por duke shkuar direkt tek ataâ, thotĂ« Gjinolli.
Ligji për Ndërtim parashikon dënime për përdorimin e objekteve pa certifikatë të përdorimit.
Investitorët mund të gjobiten nga 1.000 deri në 30.000 euro nëse objekti është në funksion pa këtë dokument ligjor.
Radio Evropa e LirĂ« pyeti disa prej komunave mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« KosovĂ« â PrishtinĂ«, Prizren, GjakovĂ«, Ferizaj, PejĂ«, Gjilan etj. â se sa e monitorojnĂ« zbatimin e Ligjit pĂ«r NdĂ«rtim dhe sa Ă«shtĂ« numri i kompanive ndĂ«rtuese tĂ« gjobitura pĂ«r pĂ«rdorim tĂ« objekteve tĂ« larta pa certifikatĂ« pĂ«rdorimi, por, deri nĂ« publikimin e kĂ«tij artikulli, nuk mori pĂ«rgjigje prej asnjĂ«rĂ«s.
Â
The post Mijëra qytetarë të Kosovës jetojnë në banesa pa pranim teknik appeared first on Telegrafi.
Login
