❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Toka në Hënë mund të mbështesë jetën e njeriut, zbulon studimi

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri

Toka në Hënë mund të jetë në gjendje të mbështesë jetën, sipas një studimi të ri.

Studiues nga Universiteti Kinez i Hong Kongut zhvilluan një teknologji për të nxjerrë ujë nga toka hënore dhe e përdorën atë për të shndërruar dioksidin e karbonit në oksigjen dhe karburant kimik.

Teknologjia e bën këtë duke shndërruar dritën nga Dielli në nxehtësi, shkruan euronews.

Sipas studimit, tĂ« botuar nĂ« revistĂ«n Cell Press Joule, hulumtimi mund tĂ« “hapĂ« potencialisht dyer tĂ« reja pĂ«r eksplorimin e hapĂ«sirĂ«s sĂ« thellĂ« nĂ« tĂ« ardhmen”, sepse mund tĂ« zbusĂ« kostot e shtrenjta tĂ« nevojshme pĂ«r tĂ« sjellĂ« burime thelbĂ«sore si uji nĂ« HĂ«nĂ«.

NjĂ« galon i vetĂ«m (3.78 litra) ujĂ« kushton 83,000 dollarĂ« (71,230 euro) pĂ«r t’u transportuar me raketĂ«, vazhdoi studimi, me njĂ« astronaut qĂ« pi afĂ«rsisht katĂ«r gallonĂ« (15.14 litra) nĂ« ditĂ«.

“Ne kurrĂ« nuk e imagjinuam plotĂ«sisht ‘magjinë’ qĂ« zotĂ«ronte toka hĂ«nore”, tha studiuesi kryesor Lu Wang.

MegjithatĂ«, studimi vĂ«ren se çdo strategji qĂ« Ă«shtĂ« tashmĂ« nĂ« vend pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« ujĂ« nga sipĂ«rfaqja e HĂ«nĂ«s pĂ«rfshin hapa tĂ« shumtĂ« “qĂ« kĂ«rkojnĂ« shumĂ« energji” dhe nuk analizon se sa CO2 pĂ«rdoret nga karburanti.

Mjedisi ekstrem hĂ«nor i HĂ«nĂ«s do ta bĂ«jĂ« ende tĂ« vĂ«shtirĂ« mbledhjen e mĂ« shumĂ« oksigjenit dhe ujit nga toka, vazhdoi studimi, sepse ka “luhatje drastike tĂ« temperaturĂ«s”, rrezatim dhe gravitet tĂ« ulĂ«t pĂ«r t’u pĂ«rballur.

CO2 i emetuar nga frymĂ«marrja e astronautĂ«ve nuk do tĂ« jetĂ« i mjaftueshĂ«m pĂ«r tĂ« furnizuar tĂ« gjithĂ« ujin, karburantin dhe oksigjenin qĂ« mund t’i nevojitet ekipit tĂ« astronautĂ«ve. /Telegrafi/

The post Toka në Hënë mund të mbështesë jetën e njeriut, zbulon studimi appeared first on Telegrafi.

↗

FOKUS – Ukrainasit nuk u besojnĂ« premtimeve tĂ« Putinit pĂ«r investime nĂ« tokat e pushtuara

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Oliver Serani

KIEV, 16 korrik /ATSH/ – NĂ« njĂ«rĂ«n prej deklaratave mĂ« provokative prej nisjes sĂ« luftĂ«s sĂ« RusisĂ« nĂ« UkrainĂ«, presidenti rus, Vladimir Putin ka thĂ«nĂ« nĂ« fund tĂ« muajit tĂ« kaluar se “ku shkel kĂ«mba e ushtarit rus – ajo tokĂ« Ă«shtĂ« e jona”.

Premtimet e Moskës në fakt shkojnë shumë përtej tokës që ushtarët e saj kontrollojnë në Ukrainë, pas më shumë se 40 muajve të luftës. Në shtator të vitit 2022, Putin i ka shpallur paligjshëm rajonet e Hersonit, Zaporizhjas, Donjeckut dhe Luhanskut, si territore të Rusisë.

Me deklaratën e fundit Putin ka sinjalizuar se mund të synojë edhe më tepër territor në Ukrainë, ku ushtarët rusë dhe autoritetet ruse akuzohen për çrrënjosje të identitetit kulturor ukrainas dhe përballen me akuza për torturë, abuzime dhe krime tjera.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, Rusia zotohet publikisht se do t’ua bĂ«jĂ« jetĂ«n mĂ« tĂ« mirĂ« banorĂ«ve tĂ« kĂ«tyre rajoneve. NĂ« takimin e QeverisĂ«, tĂ« mbajtur mĂ« 30 qershor, Putini ka thĂ«nĂ« se standardet e jetĂ«s nĂ« pjesĂ« tĂ« UkrainĂ«s qĂ« janĂ« pushtuar nga Rusia duhet tĂ« arrijnĂ« mestaren e RusisĂ« deri mĂ« 2030.

Aktivistët dhe zyrtarët ukrainas prej këtyre rajoneve nuk pajtohen assesi.

Synimi i Putinit mund të jetë modest, mirëpo nuk është real, sipas tyre, duke cituar vështirësitë nëpër të cilat po kalon vetë Rusia pas nisjes së luftës. Ata e përmendin si shembull përvojën e tyre në Krime, ku standardet e jetës ende lënë për të dëshiruar edhe pse janë bërë 11 vjet prej kur Rusia e ka marrë kontrollin e këtij gadishulli ukrainas, dhe situata nuk ka qenë e mirë edhe para nisjes së luftës së plotë në pjesën tjetër të Ukrainës.

Pas mbledhjes sĂ« muajit tĂ« kaluar, Putin ka folur pĂ«r nevojĂ«n e rindĂ«rtimit dhe renovimit tĂ« shkollave, stadiumeve, spitaleve, qendrave kulturore, rrugĂ«ve, shtĂ«pive dhe objekteve tjera, duke thĂ«nĂ« se “puna sistematike” do tĂ« nisĂ« nĂ« 300 projekte.

Megjithatë, në terren, në disa zona të pushtuara nga rusët në Herson, ka pak dëshmi, sipas Serhiy Rybalkos, ligjvënës në legjislaturën rajonale të këtij qyteti.

Hersoni është kapur nga forcat ushtarake ruse në fillim të luftës, mirëpo është rikthyer në duart e ukrainasve pas një kundërofensive të zhvilluar disa muaj më vonë.

Rusia e zotëron pjesën më të madhe të territorit në bregun e majtë të lumit Dnjepër, derisa Ukraina e zotëron pjesën kah bregu i djathtë.

“Nuk ka restaurim, nuk ka ndĂ«rtim tĂ« shkollave dhe asgjĂ« tjetĂ«r”, ka thĂ«nĂ« Rybalko pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.

Ai ka thënë se ideja e ndonjë zhvillimi të suksesshëm nga autoritetet ruse, nuk tingëllon si diçka premtuese, dhe atë për shumë arsye.

“Hersoni Ă«shtĂ« rajon bujqĂ«sor”, dhe bujqĂ«sia aktualisht Ă«shtĂ« nĂ« “rĂ«nie tĂ« plotĂ«â€, ka thĂ«nĂ« Rybalko, duke shtuar se shkatĂ«rrimi i digĂ«s Kahovka nga forcat ruse mĂ« 2023 dhe mosriparimi i saj, i ka dĂ«mtuar shumĂ« bujqit dhe e ka vĂ«shtirĂ«suar rritjen e pemĂ«ve dhe perimeve.

“Nuk ka riparime dhe kjo nĂ«nkupton qĂ« rajoni shumĂ« shpejt do tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« shkretĂ«tirĂ«â€.

ShumĂ« bujq qĂ« e kanĂ« marrĂ« me qira tokĂ«n nĂ« pjesĂ«n e pushtuar nga Rusia, nuk kanĂ« mundur t’i paguajnĂ« qiratĂ« nĂ« vitin 2024 dhe e njĂ«jta situatĂ« mund tĂ« pĂ«rsĂ«ritet edhe kĂ«tĂ« vit, ka thĂ«nĂ« ai.

“Askush nuk do tĂ« punojĂ«, asnjĂ« taksĂ« nuk do tĂ« paguhet dhe nuk do tĂ« ketĂ« zhvillim nĂ« kĂ«tĂ« territor”.

NjĂ« tjetĂ«r barrierĂ« pĂ«r ringjallje ekonomike nĂ« rajon ka tĂ« bĂ«jĂ« me tendencĂ«n e QeverisĂ« ruse qĂ« t’i favorizojĂ« kompanitĂ« shtetĂ«rore dhe ato nĂ« numĂ«r mĂ« tĂ« madh, vlerĂ«son Rybalko.

“Putini frikĂ«sohet nga zhvillimi i klasĂ«s sĂ« mesme. Ai frikĂ«sohet nga njerĂ«zit qĂ« mund tĂ« mendojnĂ« pĂ«r veten”.

NdĂ«rkohĂ«, ukrainasit – sidomos ata nĂ« moshĂ« tĂ« re – vazhdojnĂ« tĂ« largohen nga tokat e pushtuara prej rusĂ«ve dhe “askush nuk vjen nga Rusia qĂ« t’i zĂ«vendĂ«sojĂ« ata, tĂ« gjithĂ« janĂ« tĂ« frikĂ«suar”, ka thĂ«nĂ« Rybalko, shkruan REL.   /OS/

The post FOKUS – Ukrainasit nuk u besojnĂ« premtimeve tĂ« Putinit pĂ«r investime nĂ« tokat e pushtuara appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

SHKENCË – Nga erdhi uji i TokĂ«s?

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: atila.kota

LONDËR, 13 korrik /ATSH/- Ekziston njĂ« enigmĂ« qĂ« i ka magjepsur tĂ« gjithĂ« shkencĂ«tarĂ«t: kur Toka u formua 4,5 miliardĂ« vjet mĂ« parĂ«, planeti ynĂ« nĂ« thelb ishte njĂ« top shkĂ«mbi i shkrirĂ«, sipas BBC.

Uji qĂ« mund tĂ« ketĂ« qenĂ« i pranishĂ«m gjatĂ« formimit tĂ« planetit – me siguri do tĂ« ishte zhdukur menjĂ«herĂ«. MegjithatĂ«, sot, uji mbulon rreth 70% tĂ« sipĂ«rfaqes sĂ« TokĂ«s.

Pra, nga erdhi i gjithë ky ujë? Dhe akoma më intriguese, kur mbërriti në Tokë?

NjĂ« ekip kĂ«rkimor nga Universiteti i Emirateve tĂ« Bashkuara Arabe ka publikuar sĂ« fundmi njĂ« studim tĂ« ri nĂ« “Nature Astronomy”, njĂ« nga revistat kryesore ndĂ«rkombĂ«tare nĂ« astronomi.

Studimi paraqet prova të reja që sugjerojnë se uji ekzistonte në univers para se të formoheshin blloqet ndërtuese të galaktikës sonë, gjë që sfidon dhe ripërcakton kuptimin shkencor të formimit të ujit dhe potencialin për jetë në universin e hershëm.

Dr. Muhammad Abdul Latif, Profesor i Asociuar në Departamentin e Fizikës në Universitetin e Emirateve të Bashkuara Arabe dhe autor kryesor i studimit, shpjegoi se hulumtimi hedh dritë mbi rolin e supernovave të para në formimin e ujit.

“Grumbullime tĂ« dendura tĂ« pasura me ujĂ« mund tĂ« kenĂ« formuar disqe proto-planetare, duke çuar potencialisht nĂ« krijimin e planetĂ«ve tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m nĂ« agimin e universit dhe mundĂ«sinĂ« e ekzistencĂ«s sĂ« jetĂ«s shumĂ« mĂ« herĂ«t sesa mendohej mĂ« parĂ«â€, tha ai.

Studimi ka tërhequr vëmendje të konsiderueshme globale.

Toka e hershme nuk ishte njĂ« vend miqĂ«sor me ujin – njĂ« peizazh i shkĂ«mbinjve tĂ« shkrirĂ«, shpĂ«rthimeve vullkanike dhe bombardimeve tĂ« vazhdueshme nga kometat dhe asteroidet, me nivele tĂ« larta tĂ« rrezatimit diellor.  KĂ«to kushte do ta kishin avulluar ujin.

Gjithashtu, Prof. Richard Greenwood nga “Open University”, tha se bĂ«rthama prej hekuri e shkrirĂ« e TokĂ«s do tĂ« kishte qenĂ« njĂ« top ndryshku nĂ«se do tĂ« kishte pasur ujĂ« nĂ« pĂ«rzierjen proto-tokĂ«.

Pra, nëse uji nuk ka qenë gjithmonë këtu, nga ka ardhur?

NĂ« Muzeun e HistorisĂ« Natyrore nĂ« LondĂ«r, Prof. Sara Russell ka krahasuar “gjurmĂ«n e gishtĂ«rinjve” izotopike tĂ« ujit tĂ« TokĂ«s me ujin e gjetur nĂ« asteroidin Bennu – tĂ« kapur dhe tĂ« sjellĂ« nga misioni i fundit i NASA-s “Osiris Rex”.  //a.i/

The post SHKENCË – Nga erdhi uji i TokĂ«s? appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Ekspozita ‘NĂ«nqyteti’ e Anastas Kostandinit rikthen historinĂ« urbane tĂ« Pogradecit

✇KultPlus
By: Kult Plus

Përmes 31 vizatimeve nga piktori i merituar Anastas Kostandini dhe një gjuhe sa vizuale, poetike por edhe intime, është ndërtuar një hartë ndryshe e Pogradecit, e zonave të ndryshuara apo harruara, por që vijojnë të jetojnë në kujtesën kolektive dhe strukturën urbane të qytetit.

Sipas Tasos, “NĂ«nqyteti” Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« ekspozitĂ«, Ă«shtĂ« njĂ« udhĂ«tim nĂ« kohĂ«, njĂ« rikthim pĂ«rmes kujtesĂ«s, vĂ«zhgimit tĂ« imĂ«t dhe rrĂ«fimit artistik, i cili shpaloset si nĂ« formĂ« fizike, ashtu edhe virtuale.

“Ky projekt i veçantĂ« synon tĂ« ndezĂ« reflektimin mbi identitetin urban dhe memorien qytetare, duke e vendosur artin nĂ« funksion tĂ« dialogut me tĂ« kaluarĂ«n, tĂ« tashmen dhe tĂ« ardhmen e Pogradecit, me fokus tĂ« kryesor zhvillimin e turizmit tĂ« trashĂ«gimisĂ« historike.

PĂ«r Drejtorin e Turizmit, Ledjan Zeqollari, zonat e risjella pĂ«rmes QR kodeve dhe vizatimeve tĂ« Tasos i shĂ«rbejnĂ« masivisht turizmit dhe vizitorĂ«ve,” thotĂ« Anastas Kostandini, artist.

“Mevlan Shanaj tha se njĂ« ekspozitĂ« e tillĂ« tĂ« bĂ«n tĂ« kuptosh qĂ« nuk je nĂ« njĂ« Pogradec provincial,” thotĂ« Ledian Zeqollari, Dr. i Turizmit nĂ« Pogradec.

“Ekspozita do tĂ« qĂ«ndrojĂ« e hapur pĂ«r dy javĂ«, ndĂ«rsa tĂ« 31 punimet janĂ« tĂ« vendosura nĂ« zonat respektive tĂ« qytetit, ku pĂ«rmes telefonit mund tĂ« skanohen dhe tĂ« lexohet i gjithĂ« informacioni pĂ«r lagjet, godinat e vjetra, muzeun, ish kinemanĂ«, zonat historike etj.,” thotĂ« Mevlan Shanaj, regjizor.

↗

“Fantazma” qĂ« udhĂ«heq Hamasin: Abu Suheib, njeriu qĂ« sfidon Izraelin nga nĂ«ntoka e GazĂ«s

✇BoldNews
By: Enrik Braho

Izz al-Din al-Haddad, i njohur ndryshe si Abu Suheib, Ă«shtĂ« figura enigmatike qĂ« prej disa muajsh drejton Hamasin nĂ« Gaza. I quajtur “Fantazma” pĂ«r shkak tĂ« profilit tĂ« ulĂ«t, por ndikimit tĂ« fortĂ«, ai ka trashĂ«guar komandĂ«n pas vrasjes sĂ« paraardhĂ«sve dhe konsiderohet sot si njeriu qĂ« mban frenat e vendimeve strategjike. 55-vjeçari, me origjinĂ« [
]

The post “Fantazma” qĂ« udhĂ«heq Hamasin: Abu Suheib, njeriu qĂ« sfidon Izraelin nga nĂ«ntoka e GazĂ«s appeared first on BoldNews.al.

↗

Bujqësia shqiptare në krizë, rënie e sipërfaqeve të mbjella dhe mungesë financimi

✇Sot News | Lajme
By: Klaudio Hoxha

Sektori i bujqësisë në Shqipëri po përballet me një krizë të thelluar për shkak të disa faktorëve të njëkohshëm: largimit të popullsisë nga zonat rurale, mungesës së fuqisë punëtore, pajisjeve të vjetra dhe mbështetjes së ulët financiare. Si rrjedhojë, kontributi i këtij sektori në rritjen ekonomike ka qenë negativ, ndërkohë që prodhimi vendor po tkurret.

Sipas të dhënave të INSTAT, sipërfaqja e tokës bujqësore të mbjellë ka rënë me rreth 20 mijë hektarë brenda gjashtë viteve. Në vitin 2019 u mbollën 696 mijë hektarë, ndërsa në vitin 2024 vetëm 677 mijë. Në këtë periudhë, rënie kanë pësuar shumica e kulturave bujqësore me përjashtim të perimeve, të cilat vijojnë të kenë si objektiv tregjet e huaja. Këtë vit u mbollën 44.6 mijë hektarë perime, kundrejt 43.2 mijë në 2023.

Rënie e fortë u regjistrua në sipërfaqen e mbjellë me grurë. Nga 57 mijë hektarë në 2023, sivjet u mbollën vetëm 45.790 hektarë, duke prodhuar 180 mijë tonë, krahasuar me 233 mijë tonë vitin e kaluar.

Ekspertët nënvizojnë se rënia e prodhimit vendas ekspozon vendin ndaj tregjeve të huaja dhe sjell rritje çmimesh, siç ndodhi në kohën e luftës në Ukrainë. Siguria ushqimore, sipas tyre, është pjesë e sigurisë kombëtare.

Megjithëse bujqësia kontribuon me 18% në Prodhimin e Brendshëm Bruto dhe punëson mbi 450 mijë persona, përfiton vetëm 1.8% të buxhetit të shtetit dhe më pak se 1.3% të totalit të kredisë bankare. Nga 8.2 miliardë euro shpenzime për vitin 2025, vetëm 145 milionë euro janë ndarë për këtë sektor.

Stoku i kredisë për bujqësinë në fund të 2024 ishte vetëm 63 milionë euro. Kredia e re e dhënë në 5 muajt e parë të 2025 ishte vetëm 6.6 milionë euro, me një rënie prej 43% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Qeveria ka miratuar një garanci sovrane prej 30 milionë euro për të nxitur kreditimin, por skema ende nuk ka hyrë në fuqi.

Të dhëna kryesore:

Sipërfaqja e mbjellë totale: nga 696 mijë ha (2019) në 677 mijë ha (2024)

Sipërfaqja me perime: nga 43.2 mijë ha (2023) në 44.6 mijë ha (2024)

Sipërfaqja me grurë: nga 57.6 mijë ha në 45.7 mijë ha

Prodhimi i grurit: nga 233 mijë tonë (2023) në 180 mijë tonë (2024)

Kredia pĂ«r bujqĂ«sinĂ« (janar-maj 2025): 6.6 milionĂ« euro (–43% nga 2024)

Pjesa e bujqësisë në buxhetin e shtetit: 1.8%

Pjesa e bujqësisë në totalin e kredisë bankare: 1.3%

The post Bujqësia shqiptare në krizë, rënie e sipërfaqeve të mbjella dhe mungesë financimi appeared first on Sot News | Lajme.

↗

Berat/ Zjarret përfshijnë sipërfaqe pyjore, rrezikohen banesa dhe toka bujqësore

✇BoldNews
By: Elva

Dy vatra zjarri janĂ« regjistruar kĂ«tĂ« fundjavĂ« nĂ« qarkun e Beratit, duke shkaktuar dĂ«me nĂ« sipĂ«rfaqe pyjore dhe rrezikuar banesa dhe toka bujqĂ«sore. NjĂ« vatĂ«r zjarri ka pĂ«rfshirĂ« zonĂ«n e fshatit Mbrakull nĂ« BashkinĂ« Poliçan, ku flakĂ«t kanĂ« pĂ«rfshirĂ« njĂ« sipĂ«rfaqe tĂ« madhe me pisha. PĂ«rhapja e zjarrit po favorizohet nga era e fortĂ« dhe [
]

The post Berat/ Zjarret përfshijnë sipërfaqe pyjore, rrezikohen banesa dhe toka bujqësore appeared first on BoldNews.al.

↗

Sipërfaqja me të mbjella ulet ndjeshëm, shqiptarët po braktisin punimin e tokës

✇BoldNews
By: Ardit

Sot, në dekadën e katërt të tranzicionit, sytë shohin gjithnjë e më pak nga gjelbërim e të mbjellat. Si të ishte një përrallë nga e kaluara, toka që jepte jetë po përkulet nën peshën e braktisjes dhe harresës. Nga mbi 57 mijë hektarë të mbjella me grurë në 2023-shin, vitin e shkuar sipërfaqja me drithë [
]

The post Sipërfaqja me të mbjella ulet ndjeshëm, shqiptarët po braktisin punimin e tokës appeared first on BoldNews.al.

↗

NASA ka bërë një zbulim të jashtëzakonshëm, një planet të ri

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri

NASA ka bërë një zbulim të ri e të jashtëzakonshëm.

Teleskopi Hapësinor James Webb i NASA-s ka kapur së fundmi prova të një planeti të ri përtej sistemit tonë diellor.

Dokumentacioni përfaqëson zbulimin e parë të drejtpërdrejtë me imazh të Webb-it të një planeti dhe planetin më të lehtë të parë ndonjëherë me këtë teknikë.

🆕 Webb has captured evidence of a lightweight planet orbiting the star TWA 7!

Read more: https://t.co/iDeVUBNYEa or đŸ§”đŸ‘‡ pic.twitter.com/YPoVKx22zh

— ESA Webb Telescope (@ESA_Webb) June 25, 2025

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« TWA 7b?

Teleskopi i NASA-s kohët e fundit arriti të zbulojë ekzoplanetin, i cili është emëruar TWA 7b.

Objekti i ri rrotullohet rreth yllit të ri aty pranë TWA 7.

Bëhet e ditur se teleskopi arriti ta zbulonte planetin duke përdorur nxehtësinë, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

ZyrtarĂ«t e NASA-s thanĂ« se zakonisht planetĂ«t e kĂ«saj madhĂ«sie jashtĂ« sistemit tonĂ« diellor janĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u zbuluar, por shkencĂ«tarĂ«t pĂ«rdorĂ«n njĂ« teknikĂ« tĂ« quajtur imazhe me kontrast tĂ« lartĂ« pĂ«r tĂ« zbuluar ekzoplanetin.

ShkencĂ«tarĂ«t besojnĂ« se ekzoplaneti Ă«shtĂ« afĂ«rsisht nĂ« masĂ«n e Saturnit, “njĂ« planet i ri i ftohtĂ«â€, rreth 111 vite dritĂ« larg TokĂ«s.

Tani që shkencëtarët e kanë zbuluar planetin, studiuesit thonë se ky është vetëm fillimi i zbulimeve të reja.

NASA dëshiron të kuptojë më mirë vetitë e objektit dhe mënyrën se si u formua planeti, gjë që gjithashtu mund të ndihmojë studiuesit të mësojnë më shumë rreth Tokës.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« njĂ« ekzoplanet?

Ndryshe, herën e parë që shkencëtarët zbuluan një ekzoplanet ishte në vitin 1992.

NASA thotë se një ekzoplanet është çdo planet përtej sistemit tonë diellor.

Shumica e ekzoplanetëve rrotullohen rreth yjeve të tjerë, por disa ekzoplanetë që lëvizin lirshëm, të quajtur planetë mashtrues, nuk janë të lidhur me ndonjë yll.

NASA ka konfirmuar më shumë se 5,800 ekzoplanetë nga miliarda që shkencëtarët besojnë se ekzistojnë.

Megjithatë, asnjëri prej tyre nuk dihet të jetë i banueshëm. /Telegrafi/

The post NASA ka bërë një zbulim të jashtëzakonshëm, një planet të ri appeared first on Telegrafi.

↗

Toka do të rrotullohet më shpejt këtë verë

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri

Rrotullimi i Tokës ndryshon.

Gjatë Mezozoikut, dinosaurët në fakt përjetonin 23 orë ditë, dhe që në Epokën e Bronzit, dita mesatare ishte 0.47 sekonda më e shkurtër.

Pas 200 milionë vjetësh, një ditë standarde e Tokës do të jetë në fakt 25 orë e gjatë.

Ndërsa rrotullimi i Tokës ndryshon gjatë shkallëve kohore kozmike, ai luhatet edhe në ato ditore.

Ne të gjithë e dimë se një ditë zgjat 24 orë, ose 86,400 sekonda, por kjo nuk është plotësisht e saktë, përcjell Telegrafi.

Tërmetet, vullkanet, forcat baticore, gjeologjia nëntokësore dhe shumë mekanizma të tjerë mund të shkaktojnë ngadalësimin ose përshpejtimin e rrotullimit të planetit, dhe këto mund të ndryshojnë me kalimin e kohës.

Edhe pse tendenca e pĂ«rgjithshme e rrotullimit tĂ« TokĂ«s Ă«shtĂ« tĂ« ngadalĂ«sohet, qĂ« nga viti 2020, shkencĂ«tarĂ«t kanĂ« vĂ«nĂ« re – falĂ« ShĂ«rbimit NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Sistemeve tĂ« Rrotullimit dhe ReferencĂ«s sĂ« TokĂ«s (IERS) nĂ« Observatorin Detar tĂ« SHBA-sĂ« nĂ« Uashington – se rrotullimi i TokĂ«s po pĂ«rshpejtohet.

Aq shumë, në fakt, sa ekspertët presin që do të na duhet të zbresim një sekondë për herë të parë ndonjëherë në vitin 2029.

Një raport i ri nga timeanddate.com pohon se ky trend me rrotullim të shpejtë nuk do të ngadalësohet as në vitin 2025.

Sipas të dhënave të IERS, tre ditët më të shkurtra (matematikisht) këtë vit do të jenë 9 korriku, 22 korriku dhe 5 gushti.

Këto janë datat kur Hëna do të jetë më larg ekuatorit, gjë që do të ndikojë në shpejtësinë e rrotullimit të Tokës.

Parashikimet aktuale e vendosin ditën më të shkurtër, 5 gushtin, afërsisht 1.51 milisekonda më të shkurtër se mesatarja.

Shumica e shkencëtarëve besojnë se është diçka brenda Tokës. /Telegrafi/

The post Toka do të rrotullohet më shpejt këtë verë appeared first on Telegrafi.

↗

Toka po rrotullohet më shpejt rreth vetes/ Këtë verë do shënohet dita më e shkurtër

✇Lapsi
By: user 6

Rrotullimi i TokĂ«s ka filluar tĂ« pĂ«rshpejtohet qĂ« nga viti 2020 duke i shkurtuar (nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« padukshme) 24 orĂ«t e ditĂ«s mesatare diellore me disa milisekonda. Astrofizikani britanik Graham Jones e shpjegon kĂ«tĂ« nĂ« faqen e internetit “timeanddate.com”.

TĂ« mĂ«rkurĂ« e 9 korrikut, tĂ« martĂ«n e 22 korrikut dhe tĂ« martĂ«n e 5 gushtit janĂ« tre data qĂ« mund tĂ« vendosin njĂ« rekord tĂ« ri pĂ«r ditĂ«n mĂ« tĂ« shkurtĂ«r tĂ« matur ndonjĂ«herĂ« kĂ«tĂ« verĂ«. “Planeti ynĂ« Ă«shtĂ« njĂ« matĂ«s kohe pothuajse perfekt, por jo tamam”, – thotĂ« Jones.

“Mesatarisht, Toka rrotullohet njĂ« herĂ« rreth boshtit tĂ« saj nĂ« 86 400 sekonda (ose 24 orĂ«) me njĂ« shkurtim prej rreth 1 milisekonde”, njĂ« luhatje mĂ« e shkurtĂ«r se hapja e syrit, e cila mund tĂ« zbulohet vetĂ«m duke pĂ«rdorur njĂ« orĂ« atomike.

Deri në vitin 2020, rrotullimi i Tokës ishte ngadalësuar gradualisht dhe dita më e shkurtër e regjistruar ndonjëherë ishte vetëm 1.05 milisekonda më e shkurtër. Më pas, trendi u përmbys dhe rrotullimi i Tokës u përshpejtua duke vendosur rekorde të reja vit pas viti, veçanërisht në muajt e verës.

DitĂ«t mĂ« tĂ« shkurtra ishin 30 qershori 2022 qĂ« ishte 1.59 milisekonda mĂ« e shkurtĂ«r dhe 5 korriku 2024 qĂ« ishte 1.66 milisekonda mĂ« e shkurtĂ«r. KĂ«tĂ« vit, Toka pritet t’i afrohet kĂ«saj vlere rekord pĂ«rsĂ«ri rreth 9 korrikut, 22 korrikut dhe 5 gushtit.

Ekzistojnë 3 data të mundshme sepse ndryshimet afatshkurtra në gjatësinë e ditës ndikohen nga orbita e Hënës: rrotullimi i Tokës është më i shpejtë kur Hëna është shumë në veri ose në jug të ekuatorit të Tokës.

ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« thuhet pse Toka e pĂ«rshpejtoi rrotullimin dhe se kur do tĂ« ngadalĂ«sohet pĂ«rsĂ«ri thotĂ« astrofizikani Jones. “Ndryshimet afatgjata nĂ« shkallĂ«n e rrotullimit tĂ« TokĂ«s ndikohen nga njĂ« listĂ« e gjatĂ« faktorĂ«sh duke pĂ«rfshirĂ« lĂ«vizjet komplekse tĂ« bĂ«rthamĂ«s sĂ« TokĂ«s, oqeaneve dhe atmosferĂ«s” – tregon ai. ©LAPSI.al

The post Toka po rrotullohet më shpejt rreth vetes/ Këtë verë do shënohet dita më e shkurtër appeared first on Lapsi.al.

↗

Një ishull i ri sapo është shfaqur, studiuesit konfirmojnë ekzistencën e tij në Detin Kaspik

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri

Edhe pse oqeani mbulon afërsisht 71% të sipërfaqes së Tokës, më shumë se 80% e atij oqeani ende nuk është eksploruar apo edhe parë nga njerëzit.

Pra, nuk Ă«shtĂ« pĂ«r t’u habitur qĂ« disa formacione tokĂ«sore tĂ« humbura kalojnĂ« pa u vĂ«nĂ« re – si njĂ« ishull krejt i ri nĂ« pjesĂ«n veriore tĂ« Detit Kaspik, i zbuluar sĂ« fundmi.

Ishulli aktualisht pa emër ndodhet 30 kilometra në jugperëndim të ishullit Maly Zhemchuzhny, Rusi.

Siç raportohet, ishulli fillimisht u identifikua në nëntor të vitit 2024 nëpërmjet imazheve të kapura nga hapësira.

Megjithëse, nuk ishte provë mjaftueshëm bindëse për disa studiues, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

Që atëherë, studiues të shumtë kanë bërë ekspedita në pjesën pjesën veriore të ishullit dhe kanë konfirmuar zyrtarisht ekzistencën e tij.

Megjithatë, studiuesit nuk ishin në gjendje të zbarkonin për shkak të ujërave të cekëta dhe kushteve të këqija të motit.

Dhe kjo nuk Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« zona ka parĂ« ujĂ«ra tĂ« cekĂ«ta – nivelet e ujit tĂ« Detit Kaspik ranĂ« gjatĂ« viteve 1930, 1970 dhe 2010.

Sa i përket të ardhmes së ishullit, ekspedita e ardhshme është planifikuar për gjysmën e dytë të vitit 2025.

Pasi studiuesit të hetojnë ishullin dhe të identifikojnë çdo tipar dallues, do të vendoset për një emër. /Telegrafi/

The post Një ishull i ri sapo është shfaqur, studiuesit konfirmojnë ekzistencën e tij në Detin Kaspik appeared first on Telegrafi.

↗

Në 2032 ky asteroid mund të përplaset me Hënën, por mbetjet do mbërrijnë edhe në Tokë

✇Lapsi
By: user 6

Nëse një asteroid gjigant përplaset me Hënën në vitin 2032, ai mund të bëjë mbeturina të vërshojnë drejt Tokës. Studiuesit thonë se kjo paraqit një rrezik për satelitët, por mund të krijojë edhe një shi meteorësh të rrallë dhe spektakolar që pritet të jetë i dukshëm në qiell.

Asteroidi 2024 YR4 shkaktoi reagime mĂ« herĂ«t gjatĂ« kĂ«tij viti, pasi vĂ«zhgimet me teleskop zbuluan se ai kishte njĂ« shans prej 3% pĂ«r t’u pĂ«rplasur me TokĂ«n.

Vëzhgimet e mëvonshme zbuluan se gjasat që asteroidi, i vlerësuar në rreth 53-67 metra i gjerë, të godasë Tokën ishin të papërfillshme në vetëm 0.0017%. Megjithëse duket se Hëna është ende në rrezik.

Shanset që shkëmbi hapësinor të godasë satelitin e Tokës janë rritur në 4.3%, sipas të dhënave nga teleskopi hapësinor James Webb.

Një studim i publikuar këtë muaj nga studiues të universiteteve kanadeze, i cili nuk është riparë ende nga kolegët, ka zbuluar se si ndikimi i asteroidit mund të shkëpusë shkëmbinj nga Hëna dhe që mund të drejtohen drejt Tokës.

Studiuesit simuluan se përplasja në Hënë mund të krijojë një krater me diametër afërsisht 1 km në sipërfaqen e saj dhe të lëshojë miliona kilogramë mbeturina nga orbita e Hënës drejt Tokës, ku do të mbërrijnë disa ditë më vonë. ©LAPSI.al

The post Në 2032 ky asteroid mund të përplaset me Hënën, por mbetjet do mbërrijnë edhe në Tokë appeared first on Lapsi.al.

↗

Toka rrezikon të kalojë kufirin e ngrohjes prej 1.5°C brenda tre vjetësh

✇BoldNews
By: Enrik Braho

Toka mund tĂ« kalojĂ« kufirin kritik tĂ« ngrohjes globale prej 1.5°C brenda vetĂ«m tre vjetĂ«sh nĂ«se emetimet e karbonit vazhdojnĂ« nĂ« nivelet aktuale, paralajmĂ«rojnĂ« mbi 60 shkencĂ«tarĂ«, nga mĂ« tĂ« njohur tĂ« klimĂ«s nĂ« botĂ«. Ky kufi, i pĂ«rcaktuar nĂ« MarrĂ«veshjen Historike tĂ« Parisit nĂ« vitin 2015 nga rreth 200 vende, synonte tĂ« mbante rritjen e [
]

The post Toka rrezikon të kalojë kufirin e ngrohjes prej 1.5°C brenda tre vjetësh appeared first on BoldNews.al.

↗

NjĂ« vrimĂ« gjigante sapo Ă«shtĂ« hapur nĂ« atmosferĂ«n e Diellit – çfarĂ« do tĂ« thotĂ« kjo pĂ«r TokĂ«n?

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri

Një vrimë gjigante është hapur në atmosferën e Diellit, dhe po lëshon një erë me shpejtësi të lartë që drejtohet drejt Tokës.

Sipas Qendrës së Parashikimit të Motit Hapësinor të NOAA-s, na pret një stuhi gjeomagnetike e moderuar (G2) që fillon rreth të shtunës, 14 qershor.

Një vrimë koronale është një rajon ku fushat magnetike në sipërfaqen e Diellit dobësohen dhe hapen.

Kjo lejon qĂ« era qĂ« vazhdimisht fryn nga Dielli nĂ« Sistemin Diellor “tĂ« shpĂ«tojĂ«â€ mĂ« lirshĂ«m, shkruajnĂ« mediat e huaja, pĂ«rcjell Telegrafi.

Kur kalojnë me shpejtësi pranë Tokës, disa nga grimcat ngatërrohen në fushën magnetike të Tokës, ndonjëherë me rezultate mahnitëse.

Bëhet e ditur se një stuhi e nivelit G2 është një stuhi që nuk përbën një rrezik të konsiderueshëm.

Disa satelitë mund të kenë nevojë të lëshojnë korrigjime të vogla të kursit, dhe mund të ketë disa ndërprerje të radios me frekuencë të lartë.

Pjesa emocionuese për ne njerëzit është mundësia e shfaqjes së dritave polare Aurora. /Telegrafi/

The post NjĂ« vrimĂ« gjigante sapo Ă«shtĂ« hapur nĂ« atmosferĂ«n e Diellit – çfarĂ« do tĂ« thotĂ« kjo pĂ«r TokĂ«n? appeared first on Telegrafi.

↗

Shkencëtarët kanë një teori të re për fundin e botës

✇Telegrafi
By: Nol Elshani

PĂ«rplasja mes galaktikĂ«s sonĂ«, RrugĂ«s sĂ« QumĂ«shtit, dhe fqinjĂ«s sĂ« saj mĂ« tĂ« madhe, galaktikĂ«s sĂ« AndromedĂ«s – e parashikuar tĂ« ndodhĂ« pĂ«rreth 4.5 miliardĂ« vjet nga tani – ka qenĂ« njĂ« pritshmĂ«ri e astronomĂ«ve qĂ« nga viti 1912.

Por, njĂ« studim i ri sugjeron se mundĂ«sia qĂ« kjo pĂ«rplasje galaktike, e quajtur edhe “Milkomeda”, tĂ« ndodhĂ« Ă«shtĂ« mĂ« e vogĂ«l sesa mendohej mĂ« parĂ«, raporton cnn.

Në shikim të parë, duket pothuajse e sigurt se këto dy galaktika, të cilat ndodhen rreth 2.5 milionë vite dritë larg njëra-tjetrës, janë në një trajektore përplasjeje të pashmangshme. Rruga e Qumështit dhe Andromeda po lëvizin drejt njëra-tjetrës me një shpejtësi prej rreth 360 mijë km/h (100 km/s).

Megjithatë, rajoni ynë i universit, i njohur si Grupi Lokal, përfshin edhe 100 galaktika të tjera më të vogla.

Një ekip astronomësh ka marrë në konsideratë disa nga më të mëdhatë prej tyre, përfshirë Reen e Madhe të Magelanit (LMC) dhe galaktikën M33 (e njohur edhe si Galaktika Trekëndore), për të vlerësuar ndikimin që ato mund të kenë në të ardhmen e Rrugës së Qumështit gjatë 10 miliardë viteve të ardhshme.

Pasi përfshinë ndikimet gravitacionale të galaktikave nga Grupi Lokal dhe kryen 100 mijë simulime duke përdorur të dhëna të reja nga teleskopët Hubble dhe Gaia, shkencëtarët zbuluan se ekziston vetëm rreth 50 për qind mundësi që Rruga e Qumështit dhe Andromeda të përplasen brenda 10 miliardë viteve të ardhshme. Ndërsa vetëm rreth 2 për qind është shansi që kjo përplasje të ndodhë brenda 4 deri në 5 miliardë vite, siç mendohej më parë, thuhet në studimin e publikuar në revistën Nature Astronomy.

Sipas autorĂ«ve tĂ« studimit, pĂ«rplasja mes RrugĂ«s sĂ« QumĂ«shtit dhe AndromedĂ«s do tĂ« shkatĂ«rronte tĂ« dyja galaktikat dhe, me kalimin e kohĂ«s, do t’i shndĂ«rronte nĂ« njĂ« galaktikĂ« tĂ« vetme, tĂ« zgjatur, pa strukturĂ« spirale.

“PĂ«rplasjet e galaktikave mund tĂ« shkaktojnĂ« ‘fishekzjarre kozmike’, kur gazi i galaktikĂ«s grumbullohet nĂ« qendĂ«r dhe ushqen vrimĂ«n e zezĂ«, e cila mĂ« pas lĂ«shon sasi tĂ« mĂ«dha rrezatimi, pĂ«rpara se materia tĂ« pĂ«rthithet pĂ«rgjithmonĂ« prej saj,” tha bashkautori i studimit, Carlos Frenk, profesor nĂ« Universitetin Durham tĂ« AnglisĂ«.

“Deri tani kemi menduar se kjo ishte pikĂ«risht fati i RrugĂ«s sonĂ« tĂ« QumĂ«shtit”, pohoi ai dhe shtoi se “tani dimĂ« se ka njĂ« shans tĂ« mirĂ« qĂ« ta shmangim atĂ« fat tĂ« frikshĂ«m”.

Megjithatë, autorët e studimit paralajmërojnë se faktorë të shumtë të panjohur e bëjnë të vështirë parashikimin e saktë të fatit përfundimtar të galaktikës sonë.

Frenk gjithashtu thekson se ka njĂ« mundĂ«si mĂ« tĂ« madhe qĂ« Rruga e QumĂ«shtit tĂ« pĂ«rplaset me Reen e Madhe tĂ« Magelanit brenda dy miliardĂ« viteve tĂ« ardhshme – njĂ« pĂ«rplasje qĂ« mund tĂ« ndryshojĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« rrĂ«njĂ«sore strukturĂ«n e galaktikĂ«s.

Simulimi i përplasjeve galaktike

Rea e Madhe e Magelanit (LMC) rrotullohet rreth Rrugës së Qumështit, ndërsa galaktika M33 është një satelit i Andromedës.

MegjithĂ«se LMC ka vetĂ«m rreth 15 pĂ«r qind tĂ« masĂ«s sĂ« RrugĂ«s sĂ« QumĂ«shtit, ekipi zbuloi se kjo galaktikĂ« satelit, pĂ«rmes ndikimit tĂ« saj gravitacional – qĂ« vepron pingul ndaj AndromedĂ«s – ndryshon lĂ«vizjen e RrugĂ«s sĂ« QumĂ«shtit nĂ« atĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« e zvogĂ«lon mundĂ«sinĂ« e pĂ«rplasjes me AndromedĂ«n. Diçka e ngjashme vlen edhe pĂ«r M33.

“Pesha shtesĂ« e satelitit tĂ« AndromedĂ«s, M33, tĂ«rheq disi RrugĂ«n e QumĂ«shtit drejt vetes”, tha autori kryesor i studimit, Dr. Till Sawala, astronom nĂ« Universitetin e Helsinkit. “Por gjithashtu tregojmĂ« se LMC e tĂ«rheq RrugĂ«n e QumĂ«shtit jashtĂ« orbitĂ«s sĂ« saj dhe e largon nga Andromeda. Kjo nuk do tĂ« thotĂ« se LMC do tĂ« na shpĂ«tojĂ« nga pĂ«rplasja, por e bĂ«n atĂ« mĂ« pak tĂ« mundshme”, shtoi ai.

Studimet e mëparshme kanë përdorur vlera më të mundshme për një sërë të panjohurash, si pozicionet aktuale, lëvizjet dhe masat e galaktikave në Grupin Lokal. Në studimin e ri, ekipi mori parasysh 22 variabla të ndryshme që mund të ndikojnë në rezultatin përfundimtar.

“Ne kemi zhvilluar mijĂ«ra simulime pĂ«r tĂ« pĂ«rfshirĂ« tĂ« gjitha pasiguritĂ« e vĂ«zhgimeve”, tha Sawala dhe shtoi se “meqĂ« secila variabĂ«l sjell gabime tĂ« veta, kjo rezulton nĂ« njĂ« pasiguri tĂ« madhe nĂ« rezultat, gjĂ« qĂ« na dĂ«rgon nĂ« pĂ«rfundimin se mundĂ«sia pĂ«r njĂ« pĂ«rplasje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« Ă«shtĂ« vetĂ«m 50 pĂ«r qind brenda 10 miliardĂ« viteve tĂ« ardhshme”.

NĂ« pak mĂ« shumĂ« se gjysmĂ«n e simulimeve qĂ« parashikojnĂ« ngjarjet pĂ«r periudhĂ«n nga 8 deri nĂ« 10 miliardĂ« vite, Rruga e QumĂ«shtit dhe Andromeda kalojnĂ« fillimisht pranĂ« njĂ«ra-tjetrĂ«s, pastaj rikthehen, duke humbur energjinĂ« orbitale dhe pĂ«rfundojnĂ« duke u bashkuar nĂ« njĂ« galaktikĂ« tĂ« vetme. Takimet fillestare ndodhin mes mbĂ«shtjellĂ«sve galaktikĂ« – reve tĂ« mĂ«dha gazi – tĂ« cilat pĂ«rfundimisht çojnĂ« nĂ« pĂ«rplasje.

“NjĂ« pĂ«rplasje e tillĂ« ka gjasĂ« tĂ« shkaktojĂ« njĂ« shpĂ«rthim tĂ« fuqishĂ«m tĂ« formimit tĂ« yjeve, ndjekur nga njĂ« periudhĂ« me rrezatim intensiv qĂ« vjen nga yjet e rinj nĂ« shpĂ«rthim dhe nga aktivizimi i vrimave tĂ« zeza supermasive, pas sĂ« cilĂ«s formimi i yjeve do tĂ« ndalonte plotĂ«sisht”, tha Sawala. “Disa miliarda vjet mĂ« vonĂ«, çdo gjurmĂ« e dikurshme e RrugĂ«s sĂ« QumĂ«shtit dhe AndromedĂ«s do tĂ« ishte zhdukur, duke lĂ«nĂ« pas njĂ« galaktikĂ« tĂ« madhe eliptike pa ndonjĂ« strukturĂ« tĂ« theksuar”, pohoi shkencĂ«tari.

Në pjesën tjetër të simulimeve, të dyja galaktikat kaluan pranë njëra-tjetrës pa ndonjë ndikim të madh të ndërsjellë.

Geraint Lewis, profesor i astrofizikës në Universitetin e Sidneit, i cilëson interesante rezultatet që tregojnë ndikimin gravitacional të M33 dhe LMC-së. Ai ka studiuar më parë përplasjen e mundshme mes Andromedës dhe Rrugës së Qumështit.

“Nuk mund ta dimĂ« me siguri nĂ«se pĂ«rplasja do tĂ« shmanget”, tha Lewis dhe shtoi se “por Ă«shtĂ« e qartĂ« se rrĂ«fimi i njĂ« pĂ«rplasjeje tĂ« pashmangshme mes AndromedĂ«s dhe RrugĂ«s sĂ« QumĂ«shtit nuk Ă«shtĂ« mĂ« aq i sigurt sa besohej mĂ« parĂ«. MegjithatĂ«, edhe nĂ«se nuk ndodh njĂ« pĂ«rplasje e drejtpĂ«rdrejtĂ«, forcat gravitacionale qĂ« galaktikat do tĂ« ushtrojnĂ« ndaj njĂ«ra-tjetrĂ«s ka gjasa t’i dĂ«mtojnĂ« rĂ«ndĂ« tĂ« dyja”.

Parashikimi i së ardhmes kozmike

NdĂ«rsa marrja nĂ« konsideratĂ« e ndikimeve gravitacionale tĂ« Reas sĂ« Madhe tĂ« Magelanit (LMC) Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme, aspekti mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i studimit tĂ« ri Ă«shtĂ« llogaritja e pasigurive, tha Scott Lucchini, postdoktorant nĂ« Institutin pĂ«r Teori dhe Llogaritje pranĂ« QendrĂ«s pĂ«r AstrofizikĂ« Harvard–Smithsonian.

“Ata, nĂ« kĂ«tĂ« rast, kanĂ« mostruar tĂ« gjitha tĂ« panjohurat qĂ« lidhen me pozicionet, shpejtĂ«sitĂ« dhe masat e galaktikave pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar probabilitetet relative tĂ« skenarĂ«ve tĂ« ndryshĂ«m. Kjo na jep vĂ«rtet njĂ« pamje tĂ« plotĂ« tĂ« rezultateve tĂ« mundshme”, deklaroi ai.

Galaktikat janĂ« sisteme komplekse – format e tyre mund tĂ« shtrembĂ«rohen, ndĂ«rveprimet e ndĂ«rsjella mund tĂ« ndryshojnĂ« orbitat e tyre, dhe ato mund tĂ« humbasin masĂ« nĂ« mĂ«nyra tĂ« ndryshme.

NjĂ« kompleksitet i tillĂ« e bĂ«n tĂ« vĂ«shtirĂ« parashikimin afatgjatĂ«, shton Lucchini. Kjo, sipas autorĂ«ve tĂ« studimit, do tĂ« thotĂ« qĂ« fati i RrugĂ«s sĂ« QumĂ«shtit “mbetet tĂ«rĂ«sisht i hapur”.

Megjithatë, matjet e reja që do të vijnë nga të dhënat e teleskopit hapësinor Gaia, të planifikuara për verën e vitit 2026, mund të zvogëlojnë më tej pasiguritë rreth shpejtësisë dhe drejtimit të lëvizjes së Andromedës, thotë Sawala.

Fati i Tokës

Fati i Diellit mund të ketë ndikim më të madh në të ardhmen e Tokës sesa lëvizja e galaktikave, besojnë studiuesit.

Dielli ynë është i vjetër rreth 4.5 miliardë vjet. Sipas të dhënave të NASA-s, kur të fillojë të vdesë pas rreth 5 miliardë vitesh, ai do të fryhet në një gjigand të kuq që do të përpijë Merkurin, Venusin (Afërdita) dhe ndoshta edhe Tokën.

“PĂ«rgjigjja e shkurtĂ«r Ă«shtĂ« se fundi i Diellit Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« i keq pĂ«r planetin tonĂ« sesa njĂ« pĂ«rplasje me AndromedĂ«n”, tha Sawala.

“Edhe pse pĂ«rplasja do tĂ« shĂ«nonte fundin e galaktikĂ«s sonĂ«, kjo nuk do tĂ« thotĂ« domosdoshmĂ«risht fundi i Diellit apo TokĂ«s. Hulumtimi ynĂ« gjithashtu tregon se studimet e mĂ«parshme qĂ« pretendonin se mund tĂ« parashikonin me saktĂ«si fatin e Sistemit Diellor pas bashkimit ishin tĂ« nxituara. NĂ« pĂ«rgjithĂ«si, pĂ«rplasjet midis yjeve dhe planeteve gjatĂ« bashkimeve galaktike janĂ« jashtĂ«zakonisht tĂ« rralla. Dhe ndĂ«rsa fundi i Diellit Ă«shtĂ« i sigurt, puna jonĂ« tregon se fundi i galaktikĂ«s nuk Ă«shtĂ«â€, tha ai.

Edhe pse ekipi nuk e modeloi nĂ« detaje bashkimin e LMC-sĂ« me RrugĂ«n e QumĂ«shtit, ata arritĂ«n nĂ« pĂ«rfundimin se ka njĂ« “siguri virtuale” qĂ« kĂ«to dy galaktika do tĂ« bashkohen brenda dy miliardĂ« viteve tĂ« ardhshme, gjĂ« qĂ« konfirmohet edhe nga studime tĂ« mĂ«parshme. MegjithatĂ«, efektet e kĂ«tij bashkimi ka gjasa tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« vogla se ato tĂ« njĂ« bashkimi tĂ« mundshĂ«m me AndromedĂ«n.

“Ky bashkim nuk do ta shkatĂ«rrojĂ« galaktikĂ«n tonĂ«, por do ta ndryshojĂ« atĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« rrĂ«njĂ«sore – veçanĂ«risht do tĂ« ndikojĂ« nĂ« vrimĂ«n e zezĂ« supermasive nĂ« qendĂ«r tĂ« saj dhe nĂ« halos galaktik,” shkroi Frenk, i cili gjithashtu ishte bashkautor i njĂ« studimi tĂ« vitit 2019 pĂ«r kĂ«tĂ« bashkim tĂ« mundshĂ«m. /Telegrafi/

The post Shkencëtarët kanë një teori të re për fundin e botës appeared first on Telegrafi.

↗

Mister i ri kozmik, astronomët zbulojnë trupin qiellor që pulson

✇BoldNews
By: Enrik Braho

AstronomĂ«t kanĂ« pikasur njĂ« trup mahnitĂ«s qiellor qĂ« lĂ«shon valĂ« tĂ« ndritshme radio dhe rreze X që  zgjasin pĂ«r 2 minuta dhe pĂ«rsĂ«riten çdo 44 minuta. Kjo Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« rrezet e fuqishme X lidhen me njĂ« objekt qĂ« mund tĂ« jetĂ« njĂ« transient afatgjatĂ«. AstronomĂ«t e kanĂ« vĂ«nĂ« re pĂ«r herĂ« tĂ« [
]

The post Mister i ri kozmik, astronomët zbulojnë trupin qiellor që pulson appeared first on BoldNews.al.

↗

VIDEO/ DĂ«shton testi i radhĂ«s i “SpaceX”, momenti kur raketa del nga kontrolli

✇BoldNews
By: Enrik Braho

NjĂ« fluturim provĂ« pĂ«r raketĂ«n Starship tĂ« SpaceX ka dĂ«shtuar pĂ«r herĂ« tĂ« tretĂ« radhazi. Raketa nisi tĂ« rrotullohej pa kontroll rreth 30 minuta pas nisjes pĂ«r shkak tĂ« rrjedhjes sĂ« karburantit, duke treguar se u prish gjatĂ« rihyrjes nĂ« atmosferĂ«n e TokĂ«s. “MundĂ«sitĂ« tona pĂ«r tĂ« shkuar deri nĂ« Oqeanin Indian janĂ« tĂ« pakta”, u tha [
]

The post VIDEO/ DĂ«shton testi i radhĂ«s i “SpaceX”, momenti kur raketa del nga kontrolli appeared first on BoldNews.al.

↗

Shkencëtarët konfirmojnë se Jupiteri dikur kishte qenë aq i madh sa 2000 Toka

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri

Nuk keni nevojĂ« pĂ«r njĂ« shkencĂ«tar pĂ«r t’ju thĂ«nĂ« se Jupiteri Ă«shtĂ« planeti mĂ« i madh nĂ« sistemin tonĂ« diellor.

Por besoni apo jo, ky gjigant mund të ketë qenë dikur edhe më i madh.

Sipas hulumtimeve të reja nga shkencëtarët në Caltech dhe Universitetin e Michiganit, Jupiteri mund të ketë qenë dikur më shumë se dy herë më i madh se sot, aq i madh sa të vendosë 2000 Toka brenda.

Me kalimin e kohës, ai u tkurr në madhësinë e sotme.

Gjetjet, të publikuara në një artikull të ri në revistën Nature Astronomy, ofrojnë një vështrim në historinë e hershme të sistemit diellor, rreth 3.8 miliardë vjet pas formimit të trupave të parë të ngurtë.

Bëhet e ditur se Jupiteri, falë gravitetit dhe statusit të tij të jashtëzakonshëm si planeti i parë që u formua, luajti një rol kyç në formësimin e orbitave të planetëve të rinj.

“QĂ«llimi ynĂ« pĂ«rfundimtar Ă«shtĂ« tĂ« kuptojmĂ« se nga kemi ardhur dhe tĂ« kuptuarit e fazave tĂ« hershme tĂ« formimit tĂ« planetit Ă«shtĂ« çelĂ«si pĂ«r zgjidhjen e kĂ«saj enigme”, tha Konstantin Batygin, profesor i shkencĂ«s planetare nĂ« Caltech dhe njĂ« nga autorĂ«t kryesorĂ« tĂ« studimit.

“Kjo na afron tĂ« kuptojmĂ« se si u formua jo vetĂ«m Jupiteri, por i gjithĂ« sistemi diellor.” /Telegrafi/

The post Shkencëtarët konfirmojnë se Jupiteri dikur kishte qenë aq i madh sa 2000 Toka appeared first on Telegrafi.

↗

Sipas një superkompjuteri, kjo është data e saktë kur do të shuhet jeta në Tokë

✇BoldNews
By: Enrik Braho

NjĂ« ditĂ«, jeta nĂ« TokĂ« do tĂ« vdesĂ« dhe bashkĂ« me tĂ«, edhe njerĂ«zimi. Por kur dhe si do tĂ« ndodhĂ« kjo? NjĂ« ekip ekspertĂ«sh kĂ«rkojnĂ« t’i pĂ«rgjigjen kĂ«saj pyetjeje me ndihmĂ«n e njĂ« superkompjuteri duke zhvilluar 400.000 herĂ« tĂ« ardhmen e planetit tonĂ«, shkruan Metro. ShkencĂ«tarĂ«t e Toho University  pĂ«rdoren modelet planetare tĂ« NASA pĂ«r [
]

The post Sipas një superkompjuteri, kjo është data e saktë kur do të shuhet jeta në Tokë appeared first on BoldNews.al.

❌