Qyteti qĂ« na premtuan nuk ekziston â RrĂ«nojat kanĂ« emra dhe njĂ« i pandehur nuk mjafton
GjashtĂ« vjet mĂ« parĂ«, mĂ« 23 korrik 2019, Teatri KombĂ«tar u mor nĂ« mbrojtje nga qytetarĂ«t. NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, ishte hera e parĂ« qĂ« qyteti nisi tĂ« mbrohej me trup â jo thjesht si njĂ« godinĂ«, por si ide, si truall, si simbol, si hapĂ«sirĂ« pĂ«r njerĂ«zit dhe jo pĂ«r interesat e betonit.
Qyteti nisi të përkufizohej jo më për çfarë ndërtohej mbi të, por për çfarë nuk lejohej të shembej. Sot, gjashtë vjet më vonë, një nga ekzekutorët e asaj shembjeje, Erion Veliaj, mban statusin zyrtar të të pandehurit.
Jo më thjesht në sytë tanë, por edhe në letrat e drejtësisë.
A është kjo një ditë feste? Po.
A mund të gëzojmë? Vështirë, sepse ndërkohë që fituam një akt simbolik drejtësie, humbëm gjithçka tjetër që ai simbol përfaqësonte.
Humbëm teatrin. Humbëm hapësirën publike. Humbëm qytetin.
Për më shumë se një dekadë kemi ngritur zërin për mbrojtjen e të përbashkëtës. Në sheshe, në media, në rrjete sociale.
Kemi protestuar për parqet, për shkollat, për trotuaret, për ajrin dhe për dritën. Për gjithçka që duhet të na përkiste të gjithëve dhe që na është marrë copë-copë.
Sot, pĂ«r tĂ« mbyllur ciklin, vjen njĂ« absurditet i madh, se paskemi qenĂ« ne fajtorĂ«t. Ne qĂ« pimĂ« kafe. Ne qĂ« ulemi nĂ« trotuar, qĂ« âe kemi zĂ«nĂ« qytetinâ me praninĂ« tonĂ«.
Pas 12 vitesh ndërtimesh pa kriter, mijëra metra katrorë të zaptuar me leje e pa leje, tashmë sulmi vjen mbi karriget.
ĂshtĂ« njĂ« zĂ«vendĂ«sim i qĂ«llimshĂ«m i debatit tĂ« vĂ«rtetĂ« mbi qytetin me njĂ« teatĂ«r tĂ« rremĂ« histerie, ku gishtat tregojnĂ« qytetarĂ«t, ndĂ«rkohĂ« qĂ« ndĂ«rtuesit dhe firmĂ«tarĂ«t ikin pa zhurmĂ« nga pasarelat e betonit qĂ« vetĂ« ngritĂ«n.
NĂ«se duam tĂ« dimĂ« se kush e zuri realisht qytetin, sâmjafton tĂ« shohim kafenetĂ«. Mjafton tĂ« shohim kullat.
Artikulli i fundit i Citizens.al, âHetimi urbanistik nĂ« Milano, çfarĂ« e ndĂ«rlidh me TiranĂ«n?â, qĂ« ndĂ«rlidh rastin e Milanos me TiranĂ«n, e shpjegon qartĂ«: hapĂ«sira publike nuk u zaptua nga karriget, por u zhduk me plan.
U zhduk me firmë.
Dhe ata që e zhdukën, sot na mësojnë si të sillemi në rrugët që vetë i ngushtuan.
Trotuaret janë kthyer në korridore mes kangjellave dhe xhamave të errët. Parkimet zënë gjithçka që mbetet. Parqet janë bërë qendra tregtare.
Ndërsa liqenet janë shndërruar në pasqyra uji, ku reflektojnë vitrinat e betonit, të vetkënaqura si Narcissus, tek pa veten të rekflektuar. Edhe ndonjë copë e gjelbër që shpëton mes betonit, konsiderohet luks.
JanĂ« po ata qĂ« miratuan planet, qĂ« firmosĂ«n lejet, qĂ« shpikĂ«n rregullat. Dhe janĂ« po ata qĂ« tani na flasin pĂ«r âzaptimin e qytetitâ.
Pas aksionit propagandistik nĂ« Theth, me truproje, dronĂ« dhe buldozerĂ«, u lançua njĂ« tjetĂ«r klishe: âRilindja Urbane 2.0â. Faza e dytĂ«, nĂ«se mund ta quajmĂ« kĂ«shtu, e njĂ« projekti qĂ« nuk ka dhĂ«nĂ« asnjĂ«herĂ« llogari pĂ«r fazĂ«n e parĂ«.
Nuk kemi parë asnjë raport për efektin ekonomik të ndërhyrjeve që kanë kushtuar 365 milionë euro. Nuk kemi parë asnjë analizë për impaktin social. Nuk dimë asnjë gjë për pasojat afatgjata. Dimë vetëm se qyteti është bërë më i shtrenjtë, më i dendur, më i zhurmshëm, më i pashëtitshëm, më i pajetueshëm.
NĂ« qendĂ«r tĂ« kĂ«tij transformimi, qĂ« nuk ka mĂ« as pamje dhe as pĂ«rmbajtje publike, qĂ«ndron Plani TR030, dizajnuar nga Stefano Boeri, pa asnjĂ« garĂ« publike, por me urdhĂ«r politik. U paraqit si âvizion i gjelbĂ«râ, si âpyll orbitalâ pĂ«r tĂ« mbrojtur bujqĂ«sinĂ« rreth qytetit.
ĂfarĂ« hipokrizie!
Atë që në fakt plani i Boerit bëri, ishte pikërisht ajo që u denoncua nga dhjetra ekspertë të akademisë dhe planifikimit urban në veçanti: në vend që të frenonte zgjerimin informal, e formalizoi atë me leje. Zhbëri kufijtë urbanë. Legjitimoi ndërtimet vertikale. Ngjeshi qytetin deri në kufijtë e frymëmarrjes.
Të gjitha këto u shoqëruan me imazhe të përpunuara në photoshop, me unaza të gjelbra dhe pyje masive, për të përdorur edhe dronë që fluturojnë vetëm sipër gënjeshtrave.
Tirana Riverside Ă«shtĂ« shembulli mĂ« i ndyrĂ« i kĂ«tij modeli. I promovuar si rindĂ«rtim post-tĂ«rmet dhe âsmart cityâ, nĂ« njĂ« zonĂ«  tĂ« paqtĂ«, qĂ« nuk ishte prekur nga tĂ«rmeti. BanorĂ«t u pĂ«rzunĂ« nĂ« dimrin e 2020-Ă«s me polici.
Jo pĂ«r tâi ndihmuar nga ndonjĂ« fatkeqĂ«si natyrore, por pĂ«r tâua marrĂ« truallin. I gĂ«njyen me dekada se do tâia legalizonin investimin, por mĂ« pas i pĂ«rzĂ«nĂ« dhe i morĂ«n çfarĂ« kishte qenĂ« nĂ« posedim dhe pĂ«rdorim tĂ« tyre. I shkatĂ«rruan shtĂ«pinĂ«, dyqanin apo garazhin dhe i flakĂ«n rrugĂ«ve.
Plani i ri solli vetëm përjashtim dhe beton. Dhe kjo është paradigma që po përsëritet. Projekti i qytetit të së ardhmes po ndërtohet duke zhdukur të shkuarën dhe duke përjashtuar të tashmen. A mund të ketë të ardhme ky qytet?
Ndërkohë, kriza e strehimit është kthyer në një krizë ekzistence. Qiratë janë më të larta se pagat. Në periferi, mbi 500 euro; në qendër, dyfish. Paga mesatare, vijon të qëndrojë në kufijtë 400 euro.
Apartamentet e reja fillojnë nga 1500 dhe shkojnë deri në 7000 euro për metër katror, sipas zonës. Janë ndërtuar mbi 10 milionë metra katrorë të reja, dhe shumica janë bosh.
JanĂ« blerĂ«, por jo pĂ«r tĂ« jetuar nĂ« to. JanĂ« blerĂ« pĂ«r tĂ« fituar. Dhe banorĂ«t qĂ« jetojnĂ« pranĂ« tyre, nuk e pĂ«rballojnĂ« mĂ« as qiranĂ«, as taksat, as jetĂ«n. TĂ« vetmet rrugĂ« qĂ« u kanĂ« mbetur janĂ« jashtĂ« qytetit â ose jashtĂ« vendit.
Qyteti i premtuar i Boerit, Ramës dhe Veliajt, nuk ekziston.
Qyteti qĂ« kemi Ă«shtĂ« qytet mallrash, jo qytetarĂ«sh. Me rrĂ«nimin e hapĂ«sirĂ«s publike, Tirana ka humbur pjesĂ«n mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« vetes â pjesĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t, hapĂ«sirĂ«n publike. Nuk Ă«shtĂ« mĂ« njĂ« vend pĂ«r tĂ« gjithĂ«. ĂshtĂ« njĂ« produkt pĂ«r ata qĂ« kanĂ« para. PĂ«r tĂ« tjerĂ«t â rruga, nĂ« kuptimin mĂ« tĂ« plotĂ« tĂ« fjalĂ«s.
Tani që edhe Veliaj është zyrtarisht i pandehur, nuk mjafton të ndalemi tek një emër. Sepse ai nuk është i vetmi. Janë shumë të tjerë që heshtën, që firmosën, që përfituan.
Dhe janĂ« shumĂ« vendime qĂ« kaluan pa asnjĂ« diskutim publik, pa asnjĂ« konsultim me ata qĂ« do tâi  preknin jetĂ«n realisht. ĂshtĂ« koha pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar mĂ« shumĂ« se njĂ« pĂ«rgjegjĂ«s.
ĂshtĂ« koha pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar pĂ«rgjegjĂ«si politike. Dhe mbi tĂ« gjitha, pĂ«r tĂ« rikthyer pyetjen qĂ« na Ă«shtĂ« mohuar pĂ«r shumĂ« gjatĂ«: A Ă«shtĂ« ky qyteti qĂ« donim? Dhe nĂ«se jo, kush do ta paguajĂ« kĂ«tĂ« rrĂ«nojĂ«?
Lexoni gjithashtu:
- Akuzat që sollën arrestimin e Erion Veliajt
- Tirana tjetër e Erion Veliajt
- Dosja Veliaj: Hetimet, akuzat dhe faktet
The post Qyteti qĂ« na premtuan nuk ekziston â RrĂ«nojat kanĂ« emra dhe njĂ« i pandehur nuk mjafton appeared first on Citizens.al.