Sazani Ă«shtĂ« njĂ« ishull i vogĂ«l pranĂ« bregdetit Jon tĂ« ShqipĂ«risĂ« me njĂ« peizazh fantastik ku rriten shumĂ« bimĂ« tĂ« ndryshme, qĂ« nga livandoja, rozmarina dhe dafina, shkruan Marzio Mian pĂ«r britaniken âThe Guardianâ.
Pamja nga maja, me perëndimin dramatik të diellit, është marramendëse.
Pas lajmit se familja Trump do të bëjë një investim turistik marramendës, shqiptarët tashmë e quajnë Sazanin si Ishulli i Trumpëve.
Deri më tani, kryesisht i paprekur nga zhvillimi, Sazani do të shndërrohet në një ishull ultraluksoz, një tjetër shtesë në portofolin e pasurive të patundshme të Ivanka Trump dhe Jared Kushner.
Duke folur nĂ« podkastin Lex Fridman nĂ« korrik 2024, Trump mezi mundi ta fshihte entuziazmin e saj, kur tha se âpo punoj me bashkĂ«shortin tim, kemi tani kĂ«tĂ« ishullin prej 566 hektarĂ«sh nĂ« Mesdhe dhe po sjellim arkitektĂ«t mĂ« tĂ« mirĂ« dhe markat mĂ« tĂ« mira. Do tĂ« jetĂ« e jashtĂ«zakonshmeâ.
Kushneri deklaron i entuziazmuar zbulimin e Sazanit, tĂ« cilin ai dukej se e konsideron si njĂ« thesar. Ai tha se âplanifikon tĂ« krijojĂ« resortin ideal ku do tĂ« doja tĂ« isha me familjen dhe miqtĂ« e miâ.
âPara se ta vizitoja ishullin, u mahnita nga ideja e pĂ«rshkimit tĂ« shtigjeve tĂ« tij prej rreth 60 kilometrash, ngjitjes nĂ« malet e mbuluara me pyje tropikale dhe eksplorimit tĂ« rrugĂ«ve tĂ« thella ujore me emra tĂ« tillĂ« si Gjiri i ParajsĂ«s, Gryka e Ferrit, Gjiri i Djallit dhe Plazhi i Admiralit. Doja ta shihja pĂ«rpara se fraza âdo tĂ« shkoj nĂ« Sazanâ tĂ« bĂ«het prerogativĂ« e tĂ« pasurveâ, shton ai.
Kur mbĂ«rrita atje, nĂ« njĂ« ditĂ« tĂ« kthjellĂ«t nĂ« korrik 2024, zbulova se ishulli nuk Ă«shtĂ« i pĂ«rshtatshĂ«m pĂ«r tâu humbur: Ă«shtĂ« i mbuluar me tabela qĂ« pamje kafkash dhe kockash tĂ« kryqĂ«zuara, qĂ« paralajmĂ«rojnĂ« pĂ«r mina tokĂ«sore.
UdhĂ«rrĂ«fyesi im, ArbĂ«r Ăelaj, njĂ« komandant-toger nĂ« marinĂ«n shqiptare, mĂ« ndaloi tĂ« shkoja shumĂ« larg. Ai nuk donte tĂ« kritikohej nga eprorĂ«t e tij.
Sazani shtrihet midis detit Adriatik dhe detit Jon, i pozicionuar strategjikisht në hyrje të Gjirit të Vlorës, në Ngushticën e Otrantos që ndan Italinë nga Shqipëria.
Klima e Sazanit nuk Ă«shtĂ« mesdhetare â Ă«shtĂ« subtropikale. Mund ta shihni nga bimĂ«sia dhe biodiversiteti.
Në të vërtetë, shkurret duken sikur kishin dalë nga kompjuteri i Spielbergut, duke krijuar një xhungël me pemë gjigante frashëri, shkoze, pisha detare dhe lisash.
Kushner gjithashtu mbeti pa fjalë kur e pa për herë të parë në vitin 2021.
âIsha shumĂ« i befasuar qĂ« diçka e tillĂ« ekzistonte nĂ« mes tĂ« Mesdheut dhe nuk ishte zhvilluarâ, thekson Kushner.
Miratimi paraprak nga qeveria shqiptare për projektin e Kushnerit erdhi më 30 dhjetor 2024.
ĂuditĂ«risht, mjedisi i Sazanit i detyrohet shumĂ« komunizmit. GjatĂ« epokĂ«s sĂ« saj komuniste, nga viti 1946 deri nĂ« vitin 1991, ShqipĂ«ria njihej si Koreja e Veriut e EvropĂ«s dhe Sazani u bĂ« njĂ« simbol i izolimit ekstrem: njĂ« fortesĂ« ushtarake e paarritshme qĂ« diktatori Enver Hoxha, i cili kishte frikĂ« se vendi do tĂ« binte pre e njĂ« superfuqie, e imagjinonte se mund tâi ndihmonte ata tĂ« mbroheshin nga njĂ« sulm nga NATO ose anĂ«tarĂ«t e Trkatatit tĂ« VarshavĂ«s.
Për dekada të tëra, ushtarët e stacionuar në ishull pritën një sulm të tillë, duke skanuar horizontin, duke dëgjuar për nëndetësen që herët a vonë do të dilte nga thellësitë e Adriatikut.
Në ishull kishte një bazë ushtarake, me ambiente banimi, një teatër, një shkollë dhe një spital.
Deri në vitet 1970, rreth 150 familje ushtarake jetonin në ishull pa kontakt me kontinentin.
Duke ecur përgjatë një shtegu me guidën time, hasëm në disa strehimore dhe tunele kundër bombave të projektuara për të ruajtur furnizime dhe municione ose për të vepruar si strehë në rast të një lufte guerrile kundër pushtuesve.
Ăelaj mĂ« tha se ka rreth 13 kilometra tunele, tani kryesisht tĂ« banuara nga lakuriqĂ« nate, nepĂ«rka dhe lepuj tĂ« egĂ«r.
Ka rreth 3 600 bunkerë në Sazan, kërpudha betoni të blinduara që dalin nga bimësia ose të vendosura në maja malesh si pika vrojtimi kundër aeroplanmbajtëseve fantazmë amerikanë ose fregatave sovjetike.
âDisa do tĂ« ruhen dhe do tĂ« integrohen nĂ« projektin e ri tĂ« pasurive tĂ« paluajtshmeâ, sipas Kushner.
âKy vend Ă«shtĂ« plot me municione tĂ« pashpĂ«rthyera. Ato kanĂ« mbetur nga vitet 1990 ku hajdutĂ«t sulmuan ishullin pikĂ«risht nĂ«n hundĂ«n e ushtrisĂ«, duke plaçkitur depot e armĂ«ve dhe municioneve. Armiku mĂ« nĂ« fund kishte mbĂ«rritur, por me varka tĂ« vogla tĂ« improvizuara dhe duke folur tĂ« njĂ«jtĂ«n gjuhĂ« si ushtarĂ«tâ, thekson Ăelaj.
Sot, ishulli kontrollohet nga ushtria shqiptare. Patrullohet nga tre marinarĂ«, tĂ« cilĂ«t ecin nĂ« portet e ndryshkura dhe tĂ« rrĂ«nuara tĂ« Gjirit tĂ« ShĂ«n NikollĂ«s, porti ku kompania âAffinityâ do tĂ« ndĂ«rtojĂ« marinĂ«n e saj kryesore tĂ« jahteve.
ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« ngritur nĂ« krye tĂ« disa prej renditjeve mĂ« prestigjioze tĂ« turizmit nĂ« vitet e fundit, kryesisht falĂ« kryeministrit Edi Rama, i cili e ka transformuar vendin nĂ« njĂ« âtigĂ«r ekonomik ballkanikâ.
E pyeta RamĂ«n nĂ«se ishte i shqetĂ«suar pĂ«r ndĂ«rlikimet politike nga projekti i ri i pasurive tĂ« patundshme, por ai mĂ« tha se âvendi i tij nuk mund tĂ« pĂ«rballojĂ« tĂ« mos shfrytĂ«zojĂ« njĂ« dhuratĂ« si Sazaniâ.
âNe kemi nevojĂ« pĂ«r turizĂ«m luksoz si njĂ« shkretĂ«tirĂ« qĂ« ka nevojĂ« pĂ«r ujĂ«â, shton Rama.
Ai nuk ka frikĂ« tĂ« nxisĂ« polemika, veçanĂ«risht ânĂ«se ndihmon nĂ« tĂ«rheqjen e vĂ«mendjes dhe gjenerimin e investimeveâ.
Rama ka qenĂ« ânjĂ« partner i shkĂ«lqyerâ dhe Ă«shtĂ« shumĂ« largpamĂ«s, sipas Kushner.
âQeveria e ka kuptuar qartĂ« se kjo mund tĂ« jetĂ« serioze. Ne po ndĂ«rtojnĂ« njĂ« aeroport pikĂ«risht atje nĂ« zonĂ«n e VlorĂ«sâ, i tha Rama Kushnerit verĂ«n e kaluar.
ShqipĂ«ria nuk Ă«shtĂ« objektivi i vetĂ«m i Kushnerit: Ai Ă«shtĂ« i interesuar edhe pĂ«r SerbinĂ«, ku âAffinity Partnersâ planifikon ta shndĂ«rrojĂ« ish-ndĂ«rtesĂ«n e MinistrisĂ« sĂ« Mbrojtjes nĂ« Beograd nĂ« njĂ« hotel luksoz.
NdĂ«rmjetĂ«si i biznesit i âAffinityâ nĂ« rajon Ă«shtĂ« ish-ambasadori i SHBA-sĂ« Richard Grenell, i cili shĂ«rbeu si i dĂ«rguar special i Trump pĂ«r bisedimet e paqes sĂ« SerbisĂ« me KosovĂ«n midis viteve 2019 dhe 2021.
Sipas âNew York Timesâ, ndĂ«rsa ishte i dĂ«rguar special, Grenell shtyu njĂ« plan tĂ« ngjashĂ«m qĂ« Serbia dhe SHBA-ja tĂ« rindĂ«rtonin sĂ« bashku ish-MinistrinĂ« e Mbrojtjes.
QĂ« atĂ«herĂ« ai Ă«shtĂ« bashkuar me Kushnerin nĂ« marrĂ«veshjen e re tĂ« zhvillimit dhe tani Ă«shtĂ« partner nĂ« âAffinityâ.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiç i pa Grenell dhe Kushner si njĂ« mundĂ«si pĂ«r tâu afruar me Trumpin nĂ«se ai fiton rizgjedhjen, sipas âFinancial Timesâ.
Vuçiç po luan një lojë të rrezikshme: Përveçse po fiton favorin e mbështetësve të Trumpit, ai ka refuzuar të vendosë sanksione ndaj Rusisë pasi ajo pushtoi Ukrainën.
Në maj të vitit 2024, ai i shtroi tapetin e kuq udhëheqësit kinez Xi Jinping, qeveria e të cilit ka investuar shumë në infrastrukturë të re në Serbi, raportoi Reuters.
NdĂ«rkohĂ«, Vuçiç vazhdon tĂ« shprehĂ« dĂ«shirĂ«n e tij pĂ«r tâu bashkuar me BE-nĂ«, por refuzon tĂ« pĂ«rmbushĂ« kushtin kryesor tĂ« Brukselit: njohjen e kufijve dhe pavarĂ«sisĂ« sĂ« KosovĂ«s.
âKur fola me RamĂ«n, kryeministrin shqiptar, e pyeta se çfarĂ« roli luajnĂ« investimet amerikane nĂ« gjeopolitikĂ« ai tha se ishte thjesht biznes, por nuk e mohoi se mund tĂ« çonte pĂ«rpara njĂ« strategji mĂ« tĂ« gjerĂ« politikeâ, thekson Grenell.
âNe duhet ta mbajmĂ« SerbinĂ« nĂ« sferĂ«n perĂ«ndimore dhe ta nxjerrim atĂ« nga zgjedha e MoskĂ«sâ, shtoi ai.
NĂ« njĂ« intervistĂ« tĂ« korrikut 2024 me âFinancial Timesâ, Grenell tha gjithashtu se âinvestime tĂ« tilla si marrĂ«veshja e pasurive tĂ« paluajtshme pĂ«r tĂ« blerĂ« ish-MinistrinĂ« e Mbrojtjes kishin pĂ«r qĂ«llim afrimin e SerbisĂ« me Shtetet e Bashkuaraââ.
Kushner, i cili shërbeu si këshilltar i lartë i Trump nga viti 2017 deri në vitin 2021, mohoi përdorimin e pozicionit të tij për të promovuar planet e zhvillimit të Sazanit, gjatë bisedës sonë në korrik 2024.
âNuk jam takuar kurrĂ« me kryeministrin Rama kur isha nĂ« qeveri. Por, edhe nĂ«se e kam takuar, nuk Ă«shtĂ« konflikt interesi. NjerĂ«zit nĂ« qeveri ndĂ«rtojnĂ« marrĂ«dhĂ«nie tĂ« ndryshmeâ, thekson Kushner.
Ai tha se interesi në Serbi dhe Shqipëri po rritej jashtëzakonisht falë marrëveshjeve të pasurive të paluajtshme të kompanisë së tij.
Mirela Kumbaro, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit e Shqipërisë, mbrojti vendimin e Ramës për të bërë një marrëveshje me kompaninë e Kushnerit, e cila është kritikuar ashpër nga opozita.
âNuk mund tĂ« konkurrojmĂ« me ItalinĂ«, KroacinĂ« dhe GreqinĂ« nĂ« turizmin masiv. Nuk kemi infrastrukturĂ« ose pĂ«rvojĂ« tĂ« mjaftueshme. Duhet tĂ« pĂ«rqendrohemi te cilĂ«sia. Vlera, jo te vĂ«llimi. MĂ« shumĂ« fitim dhe mĂ« pak telasheâ, shton ajo.
Gati 12 milionë vizitorë të huaj vizituan Shqipërinë në vitin 2024, 15 për qind më shumë se një vit më parë, sipas medieve lokale.
âSazani Ă«shtĂ« rruga ku duhet tĂ« shkohet. Receta ideale: turizmi natyror dhe luksozâ, theksoi ajo duke shtuar se se ishte entuziaste pĂ«r projektin dhe se po punonte ngushtĂ« me agjencinĂ« qeveritare pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r investimet strategjike ose ato investime qĂ« tejkalojnĂ« 15 milionĂ« euro.
âKompromisi Ă«shtĂ« i konsiderueshĂ«m: zero taksa gjatĂ« fazĂ«s sĂ« ndĂ«rtimit dhe shteti kujdeset pĂ«r tĂ« gjithĂ« infrastrukturĂ«n, duke pĂ«rfshirĂ« ujin, energjinĂ« elektrike dhe kanalizimetâ, sipas Kumbaros.
Kjo Ă«shtĂ« pikĂ«risht ajo qĂ« shqetĂ«son ambientalistĂ«t si Olsi Nika, njĂ« biolog detar dhe drejtor i OJQ-sĂ« âEcoAlbaniaâ.
âKjo zonĂ« Ă«shtĂ« nĂ« Parkun KombĂ«tar Detar Karaburun-Sazan. Kjo do tĂ« thotĂ« qĂ« plazhet dhe ujĂ«rat brenda dy kilometrave nga bregdeti janĂ« tĂ« mbrojtura. ĂfarĂ« do tĂ« ndodhĂ« me kĂ«tĂ« vend me veprat e mĂ«dha publike, ndĂ«rtimin e skelave, trafikun e jahteve dhe rrjedhjet e ujĂ«rave tĂ« zeza?â, thekson ai.
Abehsera nga âAffinityâ kishte punĂ«suar âArupâ, njĂ« firmĂ« globale pĂ«r qĂ«ndrueshmĂ«ri, pĂ«r ta kĂ«shilluar mbi projektin dhe se biznesi i tyre ka shumĂ« tĂ« bĂ«jĂ« me pĂ«rmirĂ«simin dhe respektimin e ekologjisĂ« dhe mjedisit lokal.
âKur shpall njĂ« projekt, tĂ« gjithĂ« frikĂ«sohen. TĂ« gjithĂ« mendojnĂ« mĂ« tĂ« keqen. Por, sapo tĂ« shohin projektet tona, mĂ«nyrĂ«n se si po i projektojmĂ«, mĂ«nyrĂ«n se si po i qĂ«ndrojmĂ« besnikĂ« dhe tĂ« respektojmĂ« mjedisin pĂ«rreth nesh, mendoj se njerĂ«zit do tĂ« jenĂ« shumĂ«, shumĂ« tĂ« kĂ«naqur. Dhe pĂ«rsĂ«ri, me projekte, nuk mund tâi kĂ«naqĂ«sh tĂ« gjithĂ«â, tha ai nĂ« korrik 2024.
âKur u takova me AbehserĂ«n pĂ«r drekĂ« nĂ« VlorĂ« nĂ« gusht 2024, ai mĂ« dha njĂ« pamje paraprake tĂ« planeve pĂ«r zhvillimin e ishullit.
âHoteliâ, tha ai, âdo tĂ« jetĂ« njĂ« xhevahir nĂ« Mesdheâ.
âDizajni i hotelit nuk do tâi imponohet natyrĂ«s; NdĂ«rtesat do tĂ« jenĂ« tĂ« skalitura ose edhe âtĂ« skalituraâ nga natyra. Ato do tĂ« kenĂ« ndjesinĂ« e tĂ« qenit tĂ« vendosura nĂ« njĂ« pemĂ« tĂ« bukurâ, thekson Kushner.
âPo krijojmĂ« njĂ« produkt luksoz tĂ« nivelit shumĂ« tĂ« lartĂ«. NjĂ« nga gjĂ«rat e mrekullueshme tĂ« ishullit Ă«shtĂ« privatĂ«sia⊠Por gjithashtu mendoj se ka disa aspekte tĂ« ishullit qĂ« mund tâi zhvillojmĂ« pĂ«r tâu dhĂ«nĂ« njerĂ«zve mundĂ«sinĂ« tĂ« vijnĂ« dhe tĂ« vizitojnĂ« dhe tĂ« shijojnĂ« disa nga ushqimet dhe shtigjetâ, thekson Kushner.
Mendova pĂ«r pasditen time me Ăelajn. Ai mĂ« tha se deri para disa vitesh, ushtarĂ«t nĂ« patrullĂ« ndonjĂ«herĂ« raportonin se kishin parĂ« njĂ« gomar tĂ« vogĂ«l gri midis pemĂ«ve tĂ« fikut tĂ« egĂ«r nĂ« GrykĂ«n e Ferrit.
Pastaj ai thjesht zhdukej.
Pyesja veten nëse ishte thjesht një legjendë apo nëse gomari gri kishte ngordhur së bashku me misterin e ishullit, bastioni i fundit i natyrës së egër në Mesdhe, i pushtuar, në fund të fundit, pa asnjë të shtënë.
Mjaftoi qĂ« Ivanka Trump dhe Jared Kushner tĂ« zbrisnin nga njĂ« helikopter dhe tĂ« thoshin âUau!â.