Çako për ATSH: Dënime më të forta për zjarrvëniet me dëme të mëdha, sfidë mbetet ndërgjegjësimi
TIRANË, 5 korrik /ATSH-Gjergji Mima/ Shqipëria po përballet gjithnjë e më shpesh me rrezikun në rritje të zjarreve gjatë sezonit të verës.
Drejtori i përgjithshëm i Agjencisë Kombëtare të Mbrojtjes Civile, Haki Çako, në një intervistë për Agjencinë Telegrafike Shqiptare deklaroi se shumica e zjarreve janë të qëllimshme ose nga pakujdesia dhe apelon për më shumë ndërgjegjësim qytetar dhe ndëshkime më të rrepta.
Ai theksoi se, aktualisht janë aktive katër vatra zjarri në vend, ndërkohë që situata më problematike është në Elbasan, Has, Tiranë dhe Finiq.
Çako theksoi se menaxhimi i zjarreve bazohet në një plan kombëtar të përditësuar dhe një sistem të koordinuar ndërinstitucional që përfshin edhe Forcat e Armatosura.
Drejtori i AKMC bëri të ditur se janë kryer stërvitje në të gjithë vendin, është rritur bashkëpunimi ndërkombëtar, dhe paralajmëron nisjen së shpejti të një fushate sensibilizuese kombëtare: “AKMC on tour”.
Nëse situata përkeqësohet, Çako siguron se do të aktivizohet menjëherë plani kombëtar i emergjencave, përfshirë evakuimin e popullsisë dhe kërkesën për ndihmë ndërkombëtare në rast nevoje.
Intervistë ekskluzive e ATSH me drejtorin e përgjithshëm të Agjencisë Kombëtare të Mbrojtjes Civile, Haki Çako.
ATSH: Si paraqitet aktualisht situata e zjarreve në vendin tonë? A kemi ndonjë zonë të veçantë që konsiderohet më problematike?
Çako: Aktualisht, në të gjithë territorin e vendit janë raportuar gjithsej 21 vatra zjarri në harkun kohor nga ora 09:00 e datës 3 korrik deri në orën 08:30 të datës 4 korrik 2025.
Prej tyre, 17 janë shuar plotësisht, ndërsa katër vatra mbeten aktive, për të cilat po punohet intensivisht nga forcat operacionale dhe strukturat e mbrojtjes civile.
Zonat më problematike për momentin janë në qarqet Elbasan, Tiranë, Finiq dhe Has. Konkretisht, situata më sfiduese është në vendgrumbullimin e mbetjeve urbane në Elbasan, ku vijon puna me hedhjen e inerteve dhe kapsulimin e zjarrit, ndërsa një grup ekspertësh është në terren për matjen e ndotjes së ajrit. Në fshatin Bulticë në Tiranë, zjarri në një sipërfaqe me shkurre e ferra po ndërhyhet nga toka dhe ajri me ndihmën e helikopterit Cougar. Ndërkohë, mes fshatrave Grazhdan dhe Malçan në bashkinë Finiq, situata është e qetë por nën vëzhgim të vazhdueshëm. Në zonën malore mes fshatrave Gjinaj dhe Domaj në Has, zjarri ka përfshirë një sipërfaqe me pyll pishe dhe për shkak të terrenit të vështirë dhe erës, mbetet ende aktiv. Po punohet intensivisht për izolimin dhe shuarjen e tij.
ATSH: Cilat janë masat konkrete që janë marrë deri tani nga AKMC për parandalimin dhe menaxhimin e zjarreve gjatë sezonit të verës?
Çako: Në përputhje me mandatin e saj ligjor, AKMC ushtron autoritet koordinues, bashkërendues, drejtues, teknik, mbikëqyrës dhe kontrollues në fushën e zvogëlimit të riskut nga fatkeqësitë dhe mbrojtjen civile në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë dhe punon për parandalimin, një përgjigje efektive si dhe rimëkëmbjen, nëpërmjet një sistemi të integruar dhe efikas të mbrojtjes civile. Në thelb, qasja e Agjencisë është proaktive dhe e koordinuar, duke përfshirë të gjitha hallkat e sistemit të mbrojtjes civile për të minimizuar rrezikun dhe për të reaguar me efikasitet ndaj çdo situate emergjente gjatë sezonit të verës.
Në këtë kontekst, menaxhimi i zjarreve gjatë sezonit të verës është një ndër prioritetet kryesore të agjencisë, duke u bazuar në një qasje gjithëpërfshirëse që mbulon të gjitha fazat e ciklit të menaxhimit të fatkeqësive: Parandalimi, lehtësimi, gatishmëria, përgjigjja dhe rimëkëmbja.
AKMC ka ndërmarrë një sërë masash të strukturuara sipas katër fazave kryesore të menaxhimit të riskut të fatkeqësive: Parandalim, lehtësim, gatishmëri, reagim dhe rimëkëmbje. Konkretisht:
Parandalimi dhe lehtësimi: Është përditësuar Plani Kombëtar i Emergjencave Civile, i cili përcakton përgjegjësitë e institucioneve përkatëse. Janë kryer inspektime të herëpashershme në bashki dhe qarqe për të identifikuar zonat me risk të lartë dhe për të koordinuar masat parandaluese. Është rritur ndërgjegjësimi i komunitetit përmes fushatave informuese dhe edukative në bashkëpunim me pushtetin vendor dhe shoqërinë civile.
Gatishmëria: Është ngritur dhe po funksionon Taskforca Ndërinstitucionale për menaxhimin e situatave të zjarrit gjatë verës. Është përforcuar kapaciteti operativ i strukturave vendore të mbrojtjes civile. Është vendosur një sistem i koordinuar informacioni dhe paralajmërimi të hershëm për zjarret me Qendrën Kombëtare Operacionale të Emergjencave Civile në bashkëpunim me Institutin e Gjeoshkencave dhe Agjencinë e Meteorologjisë. Është përforcuar bashkëpunimi me Forcat e Armatosura dhe zjarrfikëset lokale për ndërhyrje të shpejtë. Janë vënë në gatishmëri forcat zjarrfikëse dhe shërbimet pyjore në të gjitha qarqet. Kryhet monitorimi ditor i situatës, nëpërmjet sinjalizimeve të bashkive, si dhe përdorimi i mjeteve teknologjike për vëzhgim ajror dhe tokësor.
Përgjigjja: Është krijuar një strukturë e përhershme operacionale në nivel qendror për të monitoruar situatën dhe për të koordinuar ndërhyrjet në kohë reale. Janë vënë në gatishmëri mjetet ajrore dhe tokësore për shuarjen e zjarreve në bashkëpunim me partnerët ndërkombëtarë në rast nevoje.
Rimëkëmbja: AKMC bashkëpunon me pushtetin vendor për evidentimin e dëmeve dhe rivlerësimin e nevojave pas çdo incidenti. Në ligjin 45/2019 Për Mbrojtjen Civile është parashikuar fondi i dedikuar për emergjencat Civile, 4% e buxhetit të vitit të kaluar të bashkisë, i cili mund të përdoret për të parandaluar, reaguar dhe rehabilituar territorin e bashkisë.
ATSH: Sa të përgatitura janë strukturat lokale të mbrojtjes civile për të reaguar në raste emergjente si zjarret në pyje apo në zona të banuara?
Çako: Strukturat lokale të mbrojtjes civile në Shqipëri kanë bërë përparime të konsiderueshme në organizimin dhe reagimin ndaj emergjencave, përfshirë zjarret në pyje dhe në zona të banuara. Megjithatë, niveli i përgatitjes mbetet i pabarabartë nga një bashki në tjetrën, për shkak të diferencave në burime njerëzore, teknike dhe logjistike.
AKMC vijon të punojë edhe në këtë drejtim në projekte të ndryshme me partnerët e vet, për të forcuar kapacitetet lokale, me stërvitje dhe trajnime të ndryshme, siç ishte stërvitja në Shkodër, Pishë Poro, në Dibër dhe Gjirokastër me të gjitha bashkitë e qarkut dhe strukturat operacionale lidhur me menaxhimin e zjarreve; apo dhurimi për bashkinë e Tiranës e 25 seteve për krijimin e moduleve GFFF në kuadër të projektit IPA FF, mjeteve zjarrëfikesë nga TAP, varkave, e shumë pajisje të tjera.
Në disa bashki ndërhyrjet janë relativisht të shpejta dhe efektive, duke shmangur përhapjen e zjarreve në zona më të gjera apo më të ndjeshme. Kjo dëshmon se aty ku ka kapacitete të mjaftueshme njerëzore dhe mjete teknike, reagimi është funksional dhe i koordinuar.
Megjithatë aksesi në zonat rurale dhe të thella gjeografikisht, menaxhimi i mbetjeve urbane, forcimi i kapaciteteve njerëzore dhe teknike në nivel vendor, investimet në logjistikë dhe mjete moderne për ndërhyrje, mbeten disa nga problematikat qe duhen adresuar më mirë në të ardhmen.
Në përfundim, mund të themi se strukturat lokale të mbrojtjes civile janë në një proces përmirësimi të qëndrueshëm, por kanë ende vonesa, mangësi dhe sfida serioze përballë rreziqeve gjithnjë e më të shpeshta, siç janë zjarret në kushtet e ndryshimeve klimatike dhe urbanizimit të pakontrolluar.
ATSH: A ka pasur bashkëpunim me institucione ndërkombëtare apo vende fqinje për përballimin e situatës?
Çako: Aktualisht, për situatat e fundit të zjarreve, menaxhimi është bërë nga kapacitetet lokale dhe kombëtare. Megjithatë, AKMC është në bashkëpunim të vazhdueshëm me Mekanizmin Evropian të Mbrojtjes Civile (UCPM) ku është vend pjesëmarrës që prej nëntorit të vitit 2022, si dhe me vende fqinje për shkëmbim informacioni dhe asistencë të mundshme në raste ekstreme. Jemi gjithashtu pjesë e rrjeteve rajonale për menaxhimin e fatkeqësive natyrore.
Duhet thënë që AKMC ka një rekord bashkëpunimi me partnerët ndërkombëtarë për ndihmë dhe asistencë të ndërsjellë, në raste të ndryshme fatkeqësish ndër vite, ku pas kërkesës për ndihmë drejtuar UCPM ka përfituar nga ndihma me helikopterë nga Greqia, Rumania, Italia, Holanda dhe vende të tjera për përballimin e emergjencave. Nga ana tjetër edhe vetë Shqipëria ka ofruar ndihmën e saj në shumë raste, siç ishte tërmeti në shkurt 2023 në Turqi me mbi 36 000 viktima, zjarret në Greqi po në verën e 2023, apo ndihmat e dërguara në Bosnjë-Hercegovinë pas përmbytjeve në vitin 2024.
ATSH: A janë kryer trajnime apo simulime për stafet e emergjencave në përballjen me zjarret?
Çako: Po, trajnimi i strukturave të emergjencës dhe përgatitja e tyre për përballimin e zjarreve është një komponent thelbësor i punës së Agjencisë Kombëtare të Mbrojtjes Civile. Brenda AKMC funksionon Drejtoria e Edukimit, Trajnimit dhe Teknologjisë së Informacionit, e cila ka për qëllim të rrisë kapacitetet operacionale të institucioneve përgjegjëse dhe ndërgjegjësimin e popullatës. Gjatë këtij viti janë organizuar stërvitje dhe simulime në shumë zona të vendit, përfshirë shkolla në Tiranë dhe në qarqe të tjera, ku janë testuar procedurat e evakuimit dhe reagimit në rast zjarri. Gjithashtu, janë zhvilluar stërvitje të posaçme në terren, në zona të riskuara si Pishë Poro, Gjirokastër dhe Dibër, ku është vlerësuar koha e reagimit dhe bashkëveprimi ndërinstitucional. AKMC ka marrë pjesë edhe në stërvitje ndërkombëtare, duke bashkëpunuar me partnerë evropianë për të përmirësuar standardet dhe për të shkëmbyer përvoja mbi menaxhimin e situatave të emergjencës nga zjarret. Këto aktivitete janë pjesë e një plani të vazhdueshëm për përgatitjen dhe rritjen e gatishmërisë së të gjitha strukturave përballë rrezikut të shtuar nga zjarret gjatë sezonit të verës.
Dy më të fundit të realizuara këtë vit stërvitja në shkallë të gjerë, e realizuar në prill në Shkodër për përmbytjet, apo rastin me të fundit që ishte stërvitja me elemente fushorë, vetëm para një muaji ne Gjirokastër, me pjesëmarrjen e forcave operacionale të qarkut të Gjirokastrës dhe të gjitha bashkive te jugut te vendit, pikërisht lidhur me menaxhimin e zjarreve në pyje dhe në afërsi të zonave të banuara.
ATSH: Si është ndërgjegjësimi i qytetarëve për rrezikun e zjarreve dhe si mund të përmirësohet pjesëmarrja e tyre në parandalim?
Çako: Për fat të keq, ndërgjegjësimi i qytetarëve mbetet ende një sfidë serioze. Shumë prej zjarreve janë të qëllimshme ose shkaktohen nga pakujdesia gjatë djegies së mbetjeve apo pastrimeve sezonale. Ne kemi intensifikuar fushatat e sensibilizimit në media dhe rrjete sociale, por nevojitet më shumë bashkëpunim me shkollat, pushtetin vendor dhe organizatat lokale.
Siç e thamë më lart, Agjencia ka një drejtori që përgjigjet pikërisht për ndërgjegjësimin dhe sensibilizimin e popullatës, dhe kryen vazhdimisht trajnime, simulime zjarresh nëpër shkolla, siç ishte rasti më i fundit në një shkollë në Gjirokastër, por përmirësimi i pjesëmarrjes së qytetarëve kërkon ndëshkueshmëri më të lartë për shkelësit dhe angazhim komunitar në raportimin e hershëm të zjarreve. Në disa komunitete rurale është vënë re një angazhim më aktiv i banorëve në raportimin e hershëm të vatrave të zjarrit, gjë që ka ndihmuar strukturat e emergjencave të ndërhyjnë më shpejt.
Nga njëra anë, është për t’u vlerësuar rritja e fushatave sensibilizuese nga institucionet publike, së shpejti AKMC do të fillojmë një fushate te gjere sensibilizimi në të gjitha qarqet, të quajtur “AKMC on tour”, pikërisht në drejtim të sensibilizimit të qytetarëve.
Por, nga ana tjetër, sfidat mbeten të shumta. Në shumë zona rurale, mungon edukimi bazë mbi rreziqet që lidhen me zjarret, ndërsa qytetarët shpesh nuk i njohin mekanizmat ligjorë apo kanalet për të raportuar rreziqe në mënyrë efektive. Për më tepër, në mungesë të ndëshkimeve të qarta dhe zbatimit të ligjit, praktika të rrezikshme si djegia e hapur e tokave vijojnë të tolerohen në mënyrë të heshtur.
ATSH: Nëse situata përkeqësohet, cilat janë hapat e menjëhershëm që do të ndërmerren nga AKMC për të garantuar sigurinë e jetës dhe pronës së qytetarëve?
Çako: Sipas Planit Kombëtar të Emergjencave Civile, të përditësuar në 2023, një ndër tre dokumentet themelorë së bashku me Strategjinë Kombëtare të Zvogëlimit të Riskut dhe Vlerësimin e Riskut, të gjitha strukturat operacionale qendrore dhe lokale kanë detyrat e tyre të përcaktuara në raste fatkeqësish dhe reagojnë në bazë të tij, por ndër këto hapa mund të përmendim: aktivizimi i planit kombëtar të emergjencave civile për fatkeqësi natyrore; Vendosja në gatishmëri e Forcave të Armatosura dhe institucioneve shtetërore mbështetëse; Koordinohet evakuimi i popullatës në rrezik, në bashkëpunim me Policinë e Shtetit dhe bashkitë; Aktivizohet ndihma ndërkombëtare, nëse kapacitetet vendore nuk mjaftojnë.
ATSH: Si është bashkëpunimi me Policinë e Shtetit? A ka pasur të proceduar dhe të dënuar për vendosje të zjarreve? Ju keni deklaruar se 99% e zjarreve janë të qëllimshme – cilat janë shkaqet dhe si po punohet në këtë drejtim?
Çako: Policia e Shtetit, si një nga strukturat operacionale të sistemit të mbrojtjes civile, bashkëpunon ngushtësisht me Agjencinë Kombëtare të Mbrojtjes Civile në përballimin e fatkeqësive natyrore, përfshirë dhe situatat e zjarreve. Ky bashkëpunim është i përditshëm dhe i koordinuar.
Sipas raportimeve nga strukturat vendore, shumica e zjarreve shkaktohen nga faktori njeri, si rezultat i veprimeve të qëllimshme apo pakujdesisë. Ka pasur raste kur persona janë proceduar për zjarrvënie, dhe kjo linjë duhet forcuar më tej për të dhënë mesazhe të qarta dhe parandaluese ndaj çdo veprimi që rrezikon mjedisin dhe sigurinë publike.
ATSH: A jeni duke punuar për një kuadër të ri ligjor në këtë drejtim, për ashpërsim të masave?
Çako: Në fakt baza ligjore në këtë drejtim ekziston, ku përcaktohen edhe masat që duhen marrë, si gjobat dhe masat e tjera ndëshkuese për zjarrvënësit. Synimi ynë si agjenci mbetet gjithmonë sensibilizimi i qytetarëve për parandalimin e këtyre zjarreve. Por nga ana tjetër, përgjegjësitë penale më të forta për zjarrvënie me pasojë dëme të mëdha; forcimi i kompetencave të strukturave të mbrojtjes civile dhe pyjore në terren do ta forconin punën në këtë drejtim, duke mbetur gjithmonë brenda qëllimit tonë kryesor parandalimin përmes ndëshkimit dhe ndërgjegjësimit të qytetarëve përmes ligjit.
/r.e//a.f/
The post Çako për ATSH: Dënime më të forta për zjarrvëniet me dëme të mëdha, sfidë mbetet ndërgjegjësimi appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.