30 vjet më pas/ Paqja e pamundur mes muslimanëve dhe serbëve në Srebrenicë
âMirĂ« se vini nĂ« Las Vegas-in e BosnjĂ«s, ne tĂ«rheqim tĂ« paktĂ«n po aq vĂ«mendje sa qyteti amerikanâ. TĂ« mĂ«rkurĂ«n mĂ« 9 korrik, kryetari i komunĂ«s sĂ« SrebrenicĂ«s, Milos Vuçiç, pĂ«rdor njĂ« formĂ« tĂ« çuditshme humori, dy ditĂ« para ditĂ«s pĂ«rkujtimore tĂ« 11 korrikut, qĂ« do tĂ« shĂ«nojnĂ« tridhjetĂ«vjetorin e gjenocidit qĂ« ndodhi mĂ« 1995 nĂ« qytetin e tij.
Ky serb i Bosnjës, njëherazi edhe kushër i presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiç, nuk do të marrë pjesë në ceremonitë e planifikuara për të nderuar më shumë se 8 000 boshnjakë myslimanë të vrarë brenda pak ditëve nga forcat e gjeneralit serb Ratko Mlladiç, në atë që konsiderohet si masakra më e rëndë e civilëve e kryer në Europë që prej përfundimir të Luftës së Dytë Botëror
 âNuk jam ftuar dhe nuk shoh arsye pse duhet tĂ« shkoj, ndĂ«rkohĂ« qĂ« zĂ«vendĂ«si im [njĂ« boshnjak] nuk vjen kĂ«tu tek ne,â shpjegon ky zyrtar 37-vjeçar gjatĂ« njĂ« kundĂ«r-ceremonie tĂ« vogĂ«l qĂ« organizon nĂ« njĂ« lagje me shumicĂ« serbe. E dekoruar me flamuj dhe e shoqĂ«ruar me himnin kombĂ«tar po serb, ceremonia i kushtohet vetĂ«m viktimave serbe tĂ« kĂ«saj lufte, qĂ« nĂ« total mori rreth 100 000 jetĂ« njerĂ«zish midis viteve 1992 dhe 199
 âSerbĂ«t janĂ« vrarĂ« nĂ« mĂ«nyra shumĂ« mĂ« tĂ« tmerrshme se boshnjakĂ«t, pĂ«r shembull me prerje kokash, siç ndodh nĂ« disa vende myslimane, por a keni lexuar ndonjĂ«herĂ« pĂ«r masakrat ndaj tyre nĂ« shtypin ndĂ«rkombĂ«tar?â, indinjohet z. Vuçiç, duke kritikuar atĂ« qĂ« ai e quan âdy standardeâ tĂ« Tribunalit Penal NdĂ«rkombĂ«tar pĂ«r ish-JugosllavinĂ«, i cili nĂ« vitin 2021 e dĂ«noi pĂ«rfundimisht Mlladiçin pĂ«r gjenoci
 Anti miting
Nuk ka rëndësi se serbët e vrarë, të cilët u përkujtuan të mërkurën nga dhjetëra bashkëkombas të mbledhur rreth kryetarit të Srebrenicës nuk kanë vdekur pikërisht në të njëjtën dat
Nuk ka rëndësi as se që komandanti lokal i forcave boshnjake, të cilin ata e akuzojnë për përgjegjësi në vdekjet e tyre, është shpallur sistematikisht i pafajshëm nga drejtësia ndërkombëtare dhe ajo boshnjake. Qëllimi kryesor i tyre është të organizohet një anti miting në prag të 11 korrikut, datë që këtë vit pritet të tërheqë dhjetëra mijëra njerë
Shumë zyrtarë të lartë evropianë, si presidenti i Këshillit Evropian Antonio Costa apo ministri francez për çështjet evropiane, Benjamin Haddad, priten të marrin pjesë në këtë bashki në lindje të Bosnjë
 Edhe pse shumë ndërtesa të kësaj qyteze mbeten thellësisht të shenjuara nga lufta dhe vrimat e plumbave në mure nuk janë zhdukur ende, drama reale vijon të zhvillohet jo tek fasadat por tek mendjet e 13 000 serbëve dhe boshnjakëve që vijojnë të jetojnë në këtë mjedis të shkatërruar. Ata nuk ia dalin të çlirohen nga konfliktet e kujtesë
 Ashtu si në pjesën tjetër të Bosnjës madje deri në Beogradin e Serbisë fqinje, shumica e serbëve ende refuzojnë të pranojnë natyrën gjenocidale të masakrave dhe vazhdojnë ta trajtojnë Ratko Mlladiçin si her
 âNjĂ« krim i tmerrshĂ«m ka ndodhur, por nuk bĂ«het fjalĂ« pĂ«r gjenocid,â pĂ«rsĂ«riti gjatĂ« njĂ« tjetĂ«r tubimi
Ă«mbajtur të shtunĂ«n mĂ« 5 korrik, Milorad Dodik, presidenti i Republika Srpska â njĂ« nga dy njĂ«sitĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se tĂ« BosnjĂ«s, ende e ndarĂ« midis boshnjakĂ«ve myslimanĂ«, kroatĂ«ve katolikĂ« dhe serbĂ«ve ortodoks. Dodikâ vijon tĂ« luajĂ« rolin e njeriut tĂ« fortĂ« tĂ« serbĂ«ve tĂ« BosnjĂ«s qĂ« prej pesĂ«mbĂ«dhjetĂ« vitesh. Ky nacionalist pro-rus shpesh e ndez zjarrin e konfliktit duke refuzuar tĂ« njohĂ« vendimet e drejtĂ«sisĂ« ndĂ«rkombĂ«tare ose duke kĂ«rcĂ«nuar me shkĂ«putje nga institucionet e brishta qendrore tĂ« BosnjĂ«s
 QĂ« nga viti 2016, kur pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«bashkiaa e SrebrenicĂ«s u fitua nga njĂ« serb â pas rĂ«nies sĂ« numrit tĂ« banorĂ«ve boshnjakĂ« â ajo Ă«shtĂ« rreshtuar me qĂ«ndrimet e Dodikut. KĂ«shtu, para çdo 11 korriku, bashkia ngjit postera vetĂ«mnpr pĂ«rkujti tĂ«t serĂ«vee ose vendos fotografi tĂ« viktimave serbe buzĂ« rrugĂ«s qĂ« tĂ« çon nĂ« memorialin e Potoçarit, aty ku janĂ« varrosur 8 000 burra boshnjakĂ« qĂ« ishin ndarĂ« nga gratĂ« dhe fĂ«mijĂ«t e tyre pĂ«rpara se tĂ« masakroheshi
 âSerbĂ«t gjithmonĂ« bĂ«jnĂ« paralelizĂ«m mes viktimave tĂ« tyre dhe atyre tĂ« boshnjakĂ«ve, por realiteti Ă«shtĂ« qĂ« viktimat serbe ishin kryesisht ushtarĂ«, ndĂ«rsa boshnjakĂ«t ishin kryesisht civilĂ«. Ky rreth vicioz nuk tĂ« çon askund,â thotĂ« me zemĂ«rim Muhamad Avdiç, njĂ« boshnjak qĂ« nĂ« vitin 2008 vendosi tĂ« kthehet pĂ«r tĂ« jetuar nĂ« vendlindjen e tij.Sot kjo zonĂ«a Ă«shtĂ« vetĂ«m hija e qytetit tĂ« fĂ«mijĂ«risĂ« sĂ« tij, por ai shpreson qĂ« njĂ« ditĂ« tĂ« gjejĂ« gjurmĂ«t e babait tĂ« zhdukur gjatĂ« luftĂ«
âFqinjĂ«t e mi serbĂ« e dinĂ« çfarĂ« ka ndodhur, por ata i besojnĂ« mĂ« shumĂ« Milorad Dodikut dhe Aleksandar Vçcçcit se sa asaj qĂ« kanĂ« parĂ« me sytĂ« e tyre; i besojnĂ« mĂ« shumĂ« gĂ«njeshtrĂ«s ssaetsĂ« vĂ«rtetĂ«sâ, tha me keqardhje Hasan Hasanoviç, drejtori i memorialit tĂ« SrebrenicĂ«s, gjatĂ« njĂ« konference tĂ« organizuar nĂ« qershor nĂ« Berlin nga fondacioni gjerman Heinrich-Böl.
Paqja nuk do të vijë kurrë
 Edhe pse serbët dhe boshnjakët mund të jetojnë sërish pranë njëri-tjetrit pa u përplasur, dallimet shfaqen menjëherë sa herë që flitet për kujtesën e luftës.
âKur shkoj tĂ« pi kafe me miqtĂ« e mi serbĂ«, shumĂ« qajnĂ« si unĂ« pĂ«r shkak tĂ« luftĂ«s, por tĂ« tjerĂ« nuk duan tĂ« shfaqen nĂ« tĂ« njĂ«jtin lokal nga frika se çfarĂ« mund tĂ« thonĂ« njerĂ«zit,â shpjegon Musan Durakoviç, njĂ« boshnjak i plagosur gjatĂ« luftĂ«s dhe qĂ« Ă«shtĂ« kthyer pĂ«r tĂ« jetuar nĂ« SrebrenicĂ« disa vite mĂ« parĂ«. Ai e pranon se shenjat nacionaliste serbe qĂ« mbushin peizazhin e RepublikĂ«s Srpska, si muralet nĂ« lavdi tĂ« Ratko Mlladiçit, âi shkaktojnĂ« dhimbjeâ, por zgjedh tĂ« fokusohet âte ata serbĂ« normalĂ« qĂ« i pranojnĂ« se ndihen keq, edhe pse nuk guxojnĂ« ta thonĂ« publikisht.
âPajtimi nuk mund tĂ« vijĂ« nga poshtĂ«; ata qĂ« janĂ« nĂ« pushtet duhet tĂ« marrin vendimin pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar tĂ« kaluarĂ«n,â pĂ«rsĂ«rit edhe z. Hasanoviç, i bindur se shumĂ« serbĂ« janĂ« peng i udhĂ«heqĂ«sve tĂ« tyre nacionalistĂ«.
Edhe pse nuk e quan Ratko Mlladiçin një kriminel lufte, vetë kryetari i Srebrenicës, Milos Vuçiç, pëlqen ta paraqesë veten si një pengesë ndaj tendencave më ekstreme nacionaliste.
âUnĂ« pĂ«rpiqem tĂ« shikoj nga e ardhmja, duke respektuar tĂ« kaluarĂ«n,â thotĂ« ai duke shtuar:
âNĂ«se arrij tâi bĂ«j serbĂ«t dhe boshnjakĂ«t tĂ« punojnĂ« sĂ« bashku kĂ«tu, kjo mund tĂ« jetĂ« njĂ« shembull pĂ«r gjithĂ« vendinâ. Kryetari i bashkisĂ«, pretendon se kjo mjnd tĂ« ndodhĂ« duke u mbĂ«shtetur tek njĂ« rilindje ekonomike, por ajo ngjan thuajse e pamundur nĂ« kĂ«tĂ« cep tĂ« BosnjĂ«s, tĂ« braktisur nga banorĂ«t pĂ«r mungesĂ« perspektive.
Mjafton të dëgjosh priftin ortodoks Srdjan Laloviç për të rikujtuar të njëjtat fjalë që kanë shërbyer si justifikim ideologjik për Ratko Mlladiçin dhe ish-udhëheqësin politik të serbëve të Bosnjës, Radovan Karaxhiç, për të eliminuar ose dëbuar boshnjakët nga territoret me shumicë serb
âNe nuk kemi nevojĂ« pĂ«r BosnjĂ«n, myslimanĂ«t ishin tĂ« gjithĂ« serbĂ« para se tĂ« konvertoheshin nga osmanĂ«t,â deklaron ai, duke treguar me krenari njĂ« mural tĂ« ri nĂ« kishĂ«n e tij tĂ« dedikuar viktimave serbe tĂ« luftĂ«rave tĂ« shekullit XX. âNe jemi njĂ« popull i vetĂ«m dhe mund tĂ« gjenim njĂ« gjuhĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t nĂ«se PerĂ«ndimi nuk do tĂ« ndĂ«rhynte nĂ« punĂ«t tona,â shton ai, duke fajĂ«suar â ashtu si shumĂ« nacionalistĂ« serbĂ« â njĂ« pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« supozuar tĂ« NATO-s pĂ«r shpĂ«rbĂ«rjen e ish-JugosllavisĂ«.
Në kodrat që rrethojnë Srebrenicën, Luka Babic, abati i një manastiri ortodoks, pret vizitorët në një shtëpi të kuqe që duket si kishë ortodokse, të cilën po e ndërton në mënyrë të paligjshme përballë njërës prej varrezave të viktimave boshnjake. Ky murg me mjekër të gjatë ka një pamje luftarake me jelekun ushtarak të mbuluar me simbole ruse dhe të forcave paramilitare serbe që kanë kryer shumë krime lufte gjatë viteve 1990.
Sipas tij, paqja me boshnjakët nuk do të vijë kurrë.
âĂshtĂ« njĂ« luftĂ« shekullore mes nesh,â shpjegon ai ndĂ«rmjet dy gotash rakie. I mbrojtur dukshĂ«m nga autoritetet lokale serbe, ai shton provokimet duke vendosur varre ortodokse pranĂ« seksioneve myslimane tĂ« varrezave.
TĂ« premten mĂ« 11 korrik, ai ka planifikuar tĂ« âfestojĂ« çlirimin e SrebrenicĂ«sâ qĂ« nga lartĂ«sia e shtĂ«pisĂ«-kishĂ« qĂ« po ndĂ«rton pa leje.
Jean Baptiste Chastanu, Le Monde, pĂ«rshtati T. Ăela Lapsi.al
The post 30 vjet më pas/ Paqja e pamundur mes muslimanëve dhe serbëve në Srebrenicë appeared first on Lapsi.al.