Të dielën, Edi Rama postoi një video në profilin e tij në Facebook duke treguar një tarracë kafeneje që po çmontohej në trotuarin e një rruge në Tiranë. “Ecim, u shkroi kryeministri shqiptar 1.6 milionë ndjekësve të tij. Që kur fitoi një mandat të katërt radhazi të paprecedentë në detyrë në zgjedhjet e majit, Rama […]

The post Malaj: Fushata e Ramës për “çlirimin” e trotuareve është kundërproduktive appeared first on Reporter.al.

Bashkëpunimi ekonomik mes Shqipërisë dhe Italisë pritet të rritet më tej këtë vit. Kjo nxitur edhe nga marrëdhëniet e shkëlqyera politike mes dy vendeve, të konkretizuara së fundmi edhe me marrëveshjen e njohjes së ndërsjellë të pensioneve, që është bërë efektive nga 1 korriku. Por cilat janë projektet e radhës, investitorët që pritet të vijnë, si e shohin ata Shqipërinë…

Source

Në prill të këtij viti, Policia e Shtetit deklaroi se kishte zbuluar një skemë mashtrimi financiar me protagonist një 23 vjeçar me shtetësi franceze dhe me viktima qindra qytetarë shqiptarë. Sipas policisë, 23- vjeçari dërgonte linqe të rreme përmes mesazheve të kamufluara në emër të bankave të nivelit të dytë dhe pasi siguronte të dhënat […]

The post Trajektorja e krimeve kibernetike, një shqetësim i shtuar për Policinë shqiptare appeared first on Reporter.al.

Pak ditë më parë u prezantua drafti i Kodit të ri Penal, por aty mungonte Prokurori i përgjithshëm Olsian Çela, pavarësisht ftesës nga Ministria e Drejtësisë. Për të zgjedhja e tij për të mos marrë pjesë erdhi ”për shkak të mosnjohjes paraprake me draftin në fjalë”. E njëjta situatë kishte përfshirë dhe Gjykatën e Lartë, kryetari i së cilës Sokol Sadushi, e bëri të qartë në takim pakënaqësinë e…

Source

TIRANË, 28 korrik /ATSH/ Ka përfunduar sot faza e intervistës për përzgjedhjen e Drejtorit të Byrosë Kombëtare të Hetimit (BKH), pas zhvillimit të testit të poligrafit më datat 24 dhe 25 korrik.

Intervistat u zhvilluan në ambientet e Strukturës së Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK).

Kjo fazë u monitorua nga përfaqësues ndërkombëtarë dhe kishte në fokus vlerësimin e njohurive profesionale, aftësive drejtuese si dhe qasjen e kandidatëve ndaj sfidave që lidhen me detyrën e Drejtorit të BKH-së.

Në përfundim të intervistave, Komisioni i Përzgjedhjes vendosi që të shtatë kandidatët pjesëmarrës, Andi Pogaçe, Artur Beu, Elton Kërluku, Gentian Ndoi, Gentjan Shehaj, Gledis Nano dhe Joni Keta, të kalojnë në fazën e verifikimit të figurës dhe deklarimit të pasurisë, në përputhje me ligjit “Për organizimin dhe funksionimin e institucioneve për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar”.

SPAK rikonfirmon angazhimin për një proces përzgjedhjeje transparent, të drejtë dhe të bazuar në kritere të qarta profesionale dhe ligjore. /j.p/

The post Përfundon faza e intervistës në procesin e përzgjedhjes së kreut të BKH-së appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Këtë të hënë, shtatë kandidatët e mbetur në garë për postin e drejtorit të ri të Byrosë Kombëtare të Hetimit (BKH), do t’i nënshtrohen sot fazës së fundit të konkursit, një intervistë para një paneli të përbërë nga kreu i SPAK Altin Dumani dhe Prokurorët e Posaçëm Arben Kraja dhe Behar Dibra.

Kjo intervistë vjen pas përfundimit të shtatë fazave të testimit, ku kandidatët janë vlerësuar përmes një game të gjerë kriteresh, përfshirë testin logjik, testin e poligrafit, shkrimin e një eseje dhe faza të tjera vlerësimi.

Çdo kandidat paraqitet individualisht për këtë intervistë.

Pas përfundimit të kësaj faze, SPAK do të bëjë publik njoftimin përmbyllës me rezultatet e testimeve dhe renditjen e kandidatëve.

Më tej, kandidatët do t’i nënshtrohen procesit të verifikimit të figurës morale dhe të pasurisë. Në përfundim të gjithë këtij procesi, SPAK do t’i propozojë një emër Këshillit të Lartë të Prokurorisë për miratim.

BKH konsiderohet një nga strukturat kyçe në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Ajo ka rol mbështetës në çdo hetim të ndërmarrë nga SPAK, përfshirë përgjimet, vëzhgimet dhe veprimet e tjera hetimore. Zgjedhja e drejtuesit të saj pritet me interes të lartë, për shkak të ndikimit që kjo figurë do të ketë në efikasitetin e hetimeve të ardhshme.

The post Faza përfundimtare e garës për kreun e ri të BKH, 7 kandidatët zhvillojnë sot intervistën me Dumanin dhe prokurorët e SPAK appeared first on Albeu.com.

TIRANË, 26 korrik/ATSH/ Linda Rama, bashkëshortja e kryeministrit Edi Rama ishte e ftuar sot në Podcastin “Inside Albania” në Euronews Albania, me gazetaren britanike Alice Taylor, në një bisedë mbi rolin dhe kontributin e saj si akademike në fushën e ekonomisë, në të shkuarën dhe aktualisht.

Rama ndau mendime dhe reflektime mbi tranzicionin e viteve ’90, kohën e ndryshimeve të mëdha dhe ndikimin në ekonominë shqiptare, perspektivën e zhvillimit të vendit dhe rolin e të rinjve në këtë drejtim, si dhe pozicionimin e saj si zë i shoqërisë civile.

Alice Taylor : Përshëndetje dhe mirë se vini në Inside Albania me mua. Sot në studio jam e shoqëruar nga Linda Rama. Ajo është ekonomiste, akademike, pedagoge, profesoreshë, dhe një avokate për të drejtat e grave dhe fëmijëve. Është gjithashtu bashkëshortja e Kryeministrit, por kjo nuk është arsyeja pse është këtu sot. Do të flasim për tranzicionin nga vitet ’90, ekonominë shqiptare në të kaluarën, tani dhe në të ardhmen, dhe shumë më tepër  përtej tyre.

Alice Taylor : -Linda, mirë se erdhët në Inside Albania. Faleminderit që u bashkuat me mua sot.

Linda Rama: Po, faleminderit që më ftuat, Alice, dhe dua ta bëj këtë lëvizje. Ashtu siç e bën ti, sepse më pëlqen shumë.

Alice Taylor : Kur të bëjmë tjetrën, do të të ftoj që të bësh një cameo.

Linda Rama: Do ta bëj, kënaqësi të vij sërish këtu.

Alice Taylor : Dua t’i qasemi kësaj interviste në një mënyrë kronologjike, duke filluar nga fillimi. Ti ke punuar në Agjencinë Kombëtare të Privatizimit që herët, në fillim të tranzicionit të Shqipërisë, në fillim të viteve ’90. Dhe mendoj se aty nis gjithçka. Ishte një kohë e vështirë. Ishte një kohë e trazuar, kalimi nga komunizmi në  ekonomi tregu të lirë, dhe ishte shumë e vështirë… Cila ishte sfida më e madhe për ty në atë kohë dhe, kur e shikon pas në kohë, çfarë mund të kishe bërë ndryshe?

Linda Rama: Po flasim për vitin 1993. Pra, fillova të punoj atje vetëm dy ose tre vjet pasi ra komunizmi.

Ndërkohë, në atë moment isha pjesë e dy projekteve, projekte ndërkombëtare që merreshin me çështje ekonomike të vendeve në tranzicion. Dhe, në fakt, kur hyra, kur fillova të punoja për agjencinë, mendoja vetëm për reformën ekonomike. Dhe atje kuptova kompleksitetin e gjithë procesit. Kështu që, pata mundësinë, mundësinë e rrallë, dhe ndihem me fat, gjithmonë jam ndjerë me fat për këtë, të takoja grupe interesi shumë të ndryshme dhe shumë njerëz të ndryshëm që ishin të interesuar për privatizimin në atë kohë. Takova të burgosur politikë dhe të burgosur të tjerë për shkak të regjimit. Takova ish-pronarë të tokave dhe godinave. Takova punëtorë dhe drejtues. Atje takova, në fakt, edhe investitorë, investitorët e parë të huaj ndërkombëtarë që po vinin, të interesuar për të marrë pjesë në proces, por edhe investitorët e parë shqiptarë. Dhe, në fakt, ajo ishte edhe koha kur unë pata kontaktin tim të parë me politikën, në aspektin e qeverisjes dhe institucioneve, por edhe në aspektin e figurave politike të asaj kohe.

Kështu që hyra si ekonomiste në agjencinë e privatizimit, por në fakt dola prej andej si dikush që mendonte më shumë për njerëzit. Ishte një reformë e jashtëzakonshme. Mendoj se përtej emergjencës, përtej krizës së ushqimit dhe përtej përpjekjeve për të mbajtur rendin publik nën kontroll në ato vite, privatizimi i pronës shtetërore dhe ndarja e tokës ishin dy reformat më të rëndësishme që përcaktuan të gjithë ecurinë e tranzicionit në vend, përcaktuan ecurinë e investimeve, të drejtësisë, si edhe paqen sociale.

Çfarë mund të kishim bërë ndryshe, thatë ju?! Kam menduar për këtë me kalimin e kohës. Kam gjetur njëfarë paqeje në zemrën dhe mendjen time. Sepse sa më shumë mendoj për atë… besoj se ndoshta kjo ishte e vetmja mënyrë si mund ta bënim, duke marrë parasysh faktin se po vinim nga dy ndikime shumë fatkeqe historike. Njëri ishte ndikimi i Perandorisë Osmane. Ne ishim periferia më e largët e Perandorisë Osmane, në një prapambetje shumë të thellë. Dhe i dyti ishte regjimi komunist. Pesë dekada regjim komunist nuk mund të kalonin pa një kosto. Dhe kjo ishte kostoja që mendoj se duhej ta paguanim. Është shumë e vështirë për mua të besoj se kishte një rrugë tjetër në ato vite.

 Alice Taylor: Sepse, në njëfarë mënyre, ishte si të kishe një faqe bosh, por në të njëjtën kohë kishe gjithë mbetjet e regjimit komunist në veçanti. Nuk është se regjimi komunist dhe gjithë pushteti i tij thjeshtë u zhduk brenda natës. Duhet të ketë qenë e vështirë të hyje dhe t’i përmbysje gjërat dhe të gjeje atë faqe bosh për të nisur prej saj. A është ky një vlerësim i drejtë?

 Linda Rama: Po, është e vërtetë.

 Alice Taylor: Shumë pengesa, në njëfarë mënyre njerëz që donin atë nivel ndryshimi.

Linda Rama: Të gjithë njerëzit ëndërronin për ndryshimin, por nuk e dinin çfarë ishte ndryshimi. Pra, ata ëndërronin të ishin të lirë nga komunizmi, por liria nuk ishte në mënyrën siç e njohim tani, çfarë do të thotë liri. Ishte nevoja për t’u çliruar nga presioni i plotë nën të cilin kishin qenë për 5 dekada. Nga kushte shumë ekstreme apo të varfëra ekonomike dhe nga mënyra e jetës që kishim, sidomos pas viteve ’80.

Pra, ata thjeshtë kishin nevojë të hiqnin qafe atë, ndërkohë që sa më i izoluar je, aq më shumë ëndrra ndërton dhe mendon që pjesa tjetër e botës është pa probleme. Partia dhe shteti i asaj kohe na bënte lavazh truri, duke na thënë sa të mëdhenj ishim, sa të pathyeshëm ishim, sa të fortë ishim, sa më të mirët në botë ishim. Por, nga ana tjetër ne e dinim që një jetë tjetër ekzistonte përtej. Ne ndiheshim krenarë për atë që bënim. Por në të njëjtën kohë, në imagjinatën tonë po ndërtonim një botë që, në fakt, ishte shumë e zhvilluar, por në të njëjtën kohë kërcënuese; me mundësi, por në të njëjtën kohë shumë e rrezikshme. Sepse gjithë kohës përballeshe me gjëra ku të tregonin një realitet, dhe një realitet tjetër të shfaqej para syve. Dhe Shqipëria ishte i vetmi realitet që njihnim. Dhe nga ana tjetër, merrnim sinjale nga ata që ishin jashtë. Sinjale të heshtura që ndërtonin tek ne një imagjinatë ndryshe. E gjitha ishte kaotike dhe ngatërruese për mendjen e njerëzve.

Alice Taylor: E shoh ende, në një farë mënyre. Kjo ndodh kur njerëzit më thonë: “Ti erdhe këtu nga Anglia, pse doje të rrije këtu me kaq shumë probleme?” Ata mendojnë se Anglia është një vend perfekt, ku gjithçka funksionon, të gjithë janë të pasur dhe rrugët janë të lyera me ar. Ende ekziston kjo lloj mendësie, që këtu është tmerr dhe jashtë është gjithçka e mrekullueshme, perfekte dhe funksionale. Dhe unë u them: nuk është aspak kështu. 

 Linda Rama: Është e vërtetë. Sot e gjithë bota po jeton në pasiguri shumë të mëdha. Dhe fatkeqësisht, disa vite më parë ishim të sigurt që po u linim fëmijëve tanë një botë shumë më të mirë. Nuk mendoj se flasim sot me të njëjtin gjuhë. Mendojmë dy herë para se ta themi këtë. Dhe kjo sepse edhe vendet e zhvilluara po përballen me shumë sfida, e lëre më të flasim për sfida që lidhen me çështje më të mëdha të përbashkëta, si për shembull mjedisi – planeti. Ne ndajmë një planet për të cilin çdo ditë po vërtetojmë që nuk jemi në gjendje të kontribuojmë. Dhe teknologjia. Teknologjia sot është një sfidë shumë e madhe për çdo vend dhe ti sheh që çdo vend, në një mënyrë apo një tjetër, po përpiqet të kuptojë – madje edhe vendet nordike që janë shumë të avancuara – po përpiqen të kuptojnë, cila duhet të jetë qasja për të mbajtur shoqërinë të sigurt në rrethana që askush më parë nuk i ka njohur. Vetëm si shembull, disa javë më parë, doli një studim në Suedi, nëse nuk gaboj, në lidhje me përdorimin e pajisjeve digjitale nga fëmijët në shkolla. Ata ishin të parët që futën këto pajisje në shkolla. Tani, disa vite më vonë, janë të parët që flasin kundër tyre, sepse studimet kanë treguar se ka efekte negative. Pra, ende nuk kemi gjetur përvoja apo le të themi praktika, as në vendet e zhvilluara, mbi të cilat mund të mbështetemi. Kështu që sot Shqipëria është në të njëjtën pozitë si këto vende për sa i përket këtyre sfidave. Dhe sa herë që janë gati t’i adresojnë një sfidë apo që BE mund të bjerë dakord për diçka, çështja ka evoluar. Dinamika është shumë e shpejtë, Alice.

Alice Taylor : Çështja e klimës është njëra anë. Mendoj se tani, çdo vit që kalon, është më nxehtë, ka më shumë zjarre, është më shqetësuese, dhe e shoh vajzën time dhe mendoj: “I madhi Zot, si do të jetë për ty pas 20 vitesh, 30 vitesh, 40 vitesh?”
Rrjetet sociale, inteligjenca artificiale, më trembin. E mbaj larg çdo pajisjeje tani për tani, por dua të them – sa gjatë do të jem realisht në gjendje ta bëj këtë, nëse ato fillojnë të përdoren në shkolla, për shembull?!

 Linda Rama: Dhe nuk di kur duhet të fillosh të flasësh për këtë, sepse ta mbash larg – përpiqesh vetëm të mbrohesh dhe të përballosh pasiguritë që ke. Por, në të njëjtën kohë, duhet të flasim me ta për të gjitha rreziqet dhe të gjitha përfitimet që lidhen me përdorimin e teknologjisë sot. Qasja ime me djalin tim është: “Kjo është diçka që mund ta përdorësh për mësimin. Nuk është argëtim.” Kjo është qasja që kam unë. Djali im është njëmbëdhjetë vjeç dhe kjo është një temë e vazhdueshme, pra një temë që nuk mbaron kurrë çdo ditë – përpiqem të shmang në njëfarë mënyre gjithë keqkuptimet që ai mund të ketë dhe tërheqjet që dikush mund të ketë me pajisjet.

 Alice Taylor: Po, është e vështirë, e di që do të ketë shumë “luftëra” mes meje dhe vajzës sime kur të rritet. Ju përmendet investitorët e parë që erdhën në Shqipëri nga jashtë vendit, dhe ata duhet të kenë qenë mjaft guximtarë në atë kohë, duke hyrë në një territor të panjohur. Por tani po pyes, 30 e ca vjet më vonë, cilat mendon se janë sfidat që mbeten për investitorët e huaj që duan të vijnë në Shqipëri? Po shohim çdo vit e më shumë që vijnë, në forma të ndryshme, por duke përdorur ekspertizën tuaj, cilat sfida mendon se duhet të hiqen për ta shtuar më tej këtë?

Linda Rama: Ne kemi një listë treguesish, në fakt. Dhe aspekte që kanë rëndësi për të marrë vendimin për një investitor që të investojë në një vend të caktuar. Dhe kjo vlen për të gjitha vendet, në thelb. Diçka që është interesante për t’u thënë është se bota nuk vuan për mungesë financimesh. Madje as Shqipëria nuk vuan për mungesë financimesh. Ne kemi shumë para që qëndrojnë jashtë sistemit bankar, por edhe brenda bankave, që ende nuk janë përdorur dhe që presin të përdoren nga investitorët. Është e njëjta situatë edhe në institucionet financiare jashtë vendit. Pra, gjëja më e rëndësishme, përveç faktit që ke financime, është që të bindësh investitorët të financojnë. Nga pikëpamja makroekonomike – që është një aspekt shumë i rëndësishëm – mund të themi se kemi bërë përparime shumë të mira në vitet e fundit.

Nuk kemi paqëndrueshmëri politike, që është një element shumë i rëndësishëm, as paqëndrueshmëri të qeverisë. Një studim që përfundova para dy vitesh, një ose dy vjet më parë, mbi financimet, tregoi qartë – pas një analize të 30 viteve tranzicion – se, në rast se ndodh paqëndrueshmëri politike apo destabilitet qeverisës në një vend, investimet e huaja reagojnë shumë shpejt, duke u distancuar nga vendi. Dhe të duhen më shumë se dhjetë vite për ta rikuperuar dëmin. Pra, ky është një element shumë i rëndësishëm.

Një tjetër element pozitiv është se kemi ligje dhe kuadër rregullator që mbron investimet. Jemi në një proces që është Integrimi Evropian, i cili në fakt rrit shumë besimin e investitorëve. Dhe investimet, investimet e huaja direkte, sidomos në vitet e fundit në krahasim me vitin 2012 kanë pësuar një bum. Kemi pasur më pak se 1 miliardë dollarë investime të huaja direkte në atë kohë. Po flas për stokun. Dhe tani është rreth 1.7 miliardë. Pra, është rritur ndjeshëm. Por ende, si përqindje e PBB-së është e ulët dhe natyrisht që kemi nevojë për më shumë investime të huaja direkte. Keni shumë të drejtë kur pyesni se çfarë duhet të bëjmë për ta rritur këtë nivel. Mendoj se kemi nevojë për sundimin e ligjit, që është jashtëzakonisht i rëndësishëm. Dhe mund të kemi ligje që garantojnë, le të themi, aktivitetin e investimeve të huaja, por në të njëjtën kohë ka shumë mosmarrëveshje që mund të lindin. Një pjesë e tyre lidhen edhe me të drejtat pronësore. Siç e përmenda, prona ishte një nga reformat që ka shkaktuar shumë probleme ndër vite dhe problemet vijojnë ende. Na duhet të kemi një sistem gjyqësor shumë efikas dhe të besueshëm. Dhe në veçanti në gjykatat e shkallës së parë dhe të dytë. Gjykime më të shpejta dhe më të drejta. Dhe duhet të japim prova për këtë, sepse kjo është thelbësore për investimet. Dicka tjetër pozitive që po ndodh është se edhe Plani i Rritjes për Ballkanin Perëndimor në kuadrin e anëtarësimit në BE është zhvendosur nga reformat  institucionale drejt reformave të infrastrukturës, gjë që është jetike për vendin. Me reformat në infrastrukturë nënkuptoj, përveç gjithçkaje që kemi përparuar, edhe investimet në infrastrukturën e ujit, infrastrukturën e kanalizimeve, energjinë – që të jenë me standardet e duhura dhe me aksesin e duhur dhe me të gjitha parametrat teknikë.

Dhe kjo është shumë e rëndësishme, mendoj, për të ecur përpara. Dhe, sigurisht, na duhet gjithashtu të kuptojmë cilat janë avantazhet tona krahasuese. Kjo është thelbësore. Duhet të përcaktojmë profilin tonë, sepse tregu ynë është shumë i vogël. Dhe na duhet të përdorim investimet e huaja duke përdorur avantazhet tona krahasuese, për të rritur madhësinë e tregut tonë dhe për të kontribuar në shtyllat e ekonomisë, gjë që është jashtëzakonisht e rëndësishme për momentin kur do ta gjejmë veten në Bashkimin Evropian.

Alice Taylor : Cilat avantazhe mendoni se ka Shqipëria ose ku mund të fokusohet për të përfituar?

Linda Rama: Po ne kemi profilin sektorial. Zhvillimi bazohet në sektorë. Dhe kjo është arsyeja pse them “cilat janë avantazhet që duhet të përdorim”, sepse duhet të përcaktojmë, të jemi më të qartë, se çfarë do të jetë Shqipëria në 20 vitet e ardhshme. Dhe dinamika është shumë, shumë e madhe. Turizmi, për shembull, padyshim që do të jetë e ardhmja. Nuk ishte aq e qartë më parë sa është tani.

Prandaj, duhet të mendojmë çfarë duhet të bëjmë që të mos e humbasim këtë mundësi, të bëhemi të qëndrueshëm, por gjithashtu të bëhemi një tërheqje e madhe për ata investitorë, investitorët e huaj që sjellin standard në vend. Dhe përmes standardeve ne mund të ngushtojmë hendekun që ekziston mes nesh dhe vendeve të tjera që janë shumë të avancuara në turizëm. Diçka tjetër shumë interesante është sektori i TIK-ut, duke qenë se po flasim për dinamika. Ne bëmë një studim tre vite më parë, në vitin 2021. Sepse zbuluam që TIK-u, bashkë me shërbimet e outsourcing-ut, pra ekonomia e kujdesit, të gjitha shërbimet profesionale, ishin dy sektorë me një rritje shumë të madhe. Dhe ata na u shfaqën si sektorë në zhvillim për ekonominë. Sigurisht, kontributi në PBB është shumë i vogël, por efekti që kanë në të gjithë ekonominë është i madh – nëse flasim për TIK-un, për shembull. Bëmë të njëjtin studim për vitin 2024 i cili sapo ka përfunduar. Dhe zbuluam që nga një sektor në zhvillim, sektori i TIK-ut – pjesa që është e përqendruar në ofrimin e shërbimeve të TIK-ut – tashmë është maturuar. Kemi një treg të maturuar në këtë fushë. Pra, për tri vite jemi në një situatë krejtësisht tjetër, ekstreme. Dhe tjetra shumë interesante ishte që sektori që ofron shërbime, jo ai që konsumon TIK, ofron më shumë se 50% të shërbimeve për eksport. Nuk e kishim menduar kurrë që, kompanitë tona të TIK-ut, sot po ofrojnë këtë lloj shërbimi jashtë vendit. Duket që jemi të fortë brenda vendit, pavarësisht shifrave të ulëta për të cilat flasim. Pra, na duhet të shohim në mënyrë dinamike dhe të qartësojmë vetveten se cilat janë avantazhet që kemi, në mënyrë që t’i përdorim.

Alice Taylor : E kam thënë gjithmonë që sektori i TIK-ut është një sektor shumë i rëndësishëm, sepse ka gjithmonë kërkesë për të, paguhet mirë dhe shpesh këto lloj kompanish u japin mundësi njerëzve të punojnë në distancë – dhe kjo është diçka që unë e shoh si ndihmë për çështjet demografike tek të rinjtë. Nëse mund të jetosh dhe punosh në Shqipëri, të punosh në IT, për një kompani që eksporton shërbime ose mund të punosh në distancë në një mënyrë apo tjetër, kjo është një mënyrë shumë e mirë për të mbajtur talentin, njerëzit vendas në rajon. Sepse sfidat demografike janë një problem i madh. Shumë njerëz po ikin dhe mendoj që kjo është një mënyrë shumë e mirë.

Si e perceptoni këtë ikje të njerëzve nga vendi? E di që njerëzit ikin, por ka dhe nga ata që po kthehen tani, por si e shihni nga pozicioni juaj si ekonomiste?
Çfarë do t’u thonit njerëzve që thonë “Unë dua të iki të jetoj në Angli, këtu nuk ka mundësi”?

Linda Rama: Kemi folur shumë – për arsye të ndryshme – gjatë gjithë tranzicionit, sidomos në dy dekadat e fundit, për çështje ekonomike si arsyet që shtyjnë njerëzit të largohen nga vendi, sidomos të rinjtë. Mendoj se kjo mund të jetë e vërtetë, por në të njëjtën kohë, nuk është e gjithë e vërteta.

Mendoj se asnjëherë nuk kemi gjetur mundësinë dhe kohën, ndoshta as vullnetin, dhe kur them vullnetin, behet fjalë në të gjitha nivelet… për të menduar përtej arsyeve ekonomike. Dhe këtu kam parasysh problemet sociale dhe psikologjike që ekzistojnë në komunitetet tona. Dhe për këto probleme flasim çdo ditë, por nuk i lidhim në rrëfimin tonë me emigrimin. Këto janë probleme për të cilat flasim nga mëngjesi në darkë në vendimmarrje.

Dhe mendoj se, për shkak të së shkuarës sonë, kemi vënë shumë presion mbi jetën tonë. Dhe shumë nga ky presion sot ende rëndon mbi supet e individëve. Me “presion” kam parasysh të gjitha stereotipet e së shkuarës në familje. Kam parasysh të afërmit që ushtrojnë presion, komunitetin që ushtron presion, rrjetet sociale që ushtrojnë shumë presion. Ndoshta edhe në shkolla ka presion, dhe politika gjithashtu ushtron presion me gjuhën dhe ndonjëherë me agresivitetin që përdor.

Kështu që, mendoj se duhet të flasim për të gjitha këto lloj presionesh dhe duhet të punojmë, jo thjeshtë për t’i bindur të rinjtë të mos largohen, por që ata të kuptojnë cilat mund të jenë arsyet e vërteta, dhe të flasim të njëjtën gjuhë me ta, atë që ata ndiejnë, që ata dinë. Dhe problemi është që ata duhet të ndajnë mendimet e tyre, dhe ne duhet të flasim me ta, dhe të çlirojmë, të përpiqemi të çlirojmë shoqërinë nga të gjitha këto lloj presionesh.

Dhe mendoj se vetëm nëse përpiqemi ta zbusim sadopak këtë lloj presioni që vjen nga e kaluara dhe nga të gjitha problemet që kemi pasur gjatë gjithë tranzicionit, atëherë mund të kemi, në fakt, një proces vendimmarrjeje më të qartë dhe më logjik – se ku duam ta ndërtojmë jetën.

Alice Taylor: Kjo ishte, në fakt, një nga pyetjet që do të të bëja. Unë kam thënë që ka një anë ekonomike, po, por mendoj që kjo është arsyeja më sipërfaqësore. Unë besoj se arsyeja pse shumë njerëz duan të largohen është sepse ata mbajnë me vete traumën e brezit – hidhërimin, zemërimin, mllefin, zhgënjimin nga brezat e tjerë, nga komunizmi, ndoshta edhe më gjatë, përmes tranzicionit – dhe edhe nëse nuk kanë lindur në atë kohë, e marrin nga prindërit.

Linda Rama: Sigurisht. Ata e marrin këtë pakënaqësi, këtë zemërim, këtë padrejtësi – dhe nuk i vënë një emër, por thjesht mendojnë: “Dua të iki prej këtej, këtu nuk ka asgjë për mua!”
Për shembull, si ilustrim, nëse ka një fëmijë në një familje dhe babai ose nëna punon në administratën publike, vetëm si shembull, ose në një kompani private, dhe ai fëmijë sheh që padrejtësisht nëna apo babai largohet nga puna pa arsye – pa arsye të vërteta – thjeshtë për shkak të një vendimi të dikujt që është më lart… atëherë mendoj se efekti që ka një fëmijë në perceptim, dhe vetë prindërit, është i madh.

Ata nuk duan që historia e tyre të përsëritet te fëmija, dhe fëmija nuk dëshiron të përballet me të njëjtën gjë që ka parë tek prindi. Prandaj mendoj që duhet ta marrim këtë shumë seriozisht, në të gjitha nivelet, sepse veprime të caktuara – qoftë në sektorin privat apo në qeveri apo në të gjithë sektorët e tjerë, përfshirë median – nuk rezonojnë vetëm me individin dhe shoqërinë, por prekin direkt fëmijët.

Këto janë momente traume që mund të lënë gjurmë shumë të thella në mendjen e tyre. Dhe kjo ndodh edhe sepse askush nuk ka kohë të merret me traumat në mënyrë të dedikuar.
Ndaj, ka ardhur koha për ta, që ta marrim seriozisht –– në veprimet që ndërmarrim.

Alice Taylor: Si të shërohen këto plagë të së shkuarës, kur koha po ecën përpara, shumë njerëz nuk duan t’i adresojnë, nuk duan të flasin për to – “ka ndodhur, ishte në të kaluarën” – por është e qartë që ende i mbajnë peshë edhe sot. Dhe sa më shumë kalojnë vitet, aq më shumë largohet brezi i vjetër… A do të zgjidhen ndonjëherë këto?
Si mund të bëhet kjo në nivel qeveritar, politik, shoqëror? Mendon se është shumë vonë?

Linda Rama: Ky është një proces. Sërish, ashtu siç thashë më parë, ndoshta ka qenë e vështirë të shmangej gjithë trashëgimia fatkeqe që kemi nga e kaluara. Sigurisht që ka përpjekje çdo ditë, në të gjitha nivelet, për të korrigjuar. Mendoj që shoqëria duhet të jetë shumë më e pranishme. Duhet të ulim pak kohën që i kushtojmë kronikës së zezë apo politikës, dhe të lëmë pak më shumë hapësirë pikërisht për të folur për këto çështje.

Diçka që mund të theksoj është që me të rinjtë, nuk mendoj se kemi, le të themi, një shkëmbim kuptimplotë. Si brez, ne kemi humbur një autoritet që  prindërit tanë e kishin. Dhe kjo për shkak të kohës ku po jetojmë. Ndërkohë që brezi i ri ka fituar një autoritet, që është autoriteti i informacionit. Për shembull, kur po vija këtu në mëngjes, po mendoja si do të ishte intervista, dhe po udhëtoja me Zahon për në zyrë. Dhe i thashë: “Zaho, si i quani këto pjesët në makinë?” – po i referohesha frenës dhe pedalit të gazit. Dhe ai po ma jepte versionin në anglisht, versionin e saktë. Pastaj i thashë: “Si i thoni babait të gjyshit?” – sepse nuk më kujtohej saktë– dhe ai tha: “Great-grandfather”. Pra, ata dinë gjëra për të cilat ne mund të ndihemi të pasigurt.

Ata të thonë çdo ditë informacione që i marrin nga burime të ndryshme.
Kështu që, në vend që të përpiqemi t’ua imponojmë gjërat, apo t’u japim slogane të gatshme si “mos ik nga Shqipëria”, ne kemi nevojë të ndërtojmë një rrëfim.
Duhet t’i njohim– çfarë mendojnë, si e perceptojnë botën, cilat janë pasiguritë e tyre – që ata të ndihen të vlefshëm në këtë bisedë.

Dy javë më parë ose tre javë më parë, isha e ftuar – ishte shumë e çuditshme sepse nuk e dija që ekzistonte ai grup – nga një grup profesionistësh të rinj. Në fakt, ata ishin në të 40-at, por disa prej tyre ishin në të 30-at. Ishin jo të rinj në kuptimin përkufizues, por të rinj, shumë të rinj në frymë. Dhe ata punonin në nivelet më të larta të menaxhimit në kompani private.

Kërkuan të kishin një bisedë me mua. U impresionova jashtëzakonisht shumë. Ishte një bisedë dy orëshe. Çdo pyetje që ata bënin ishte shumë e pjekur. Nuk mund ta besoja që asnjë pyetje që vinte prej tyre nuk ishte pa interes për mua. Çdo pyetje ishte me një interes të jashtëzakonshëm. Dhe gjëja tjetër që më la shumë mbresë ishte që, përpara se të flisnin me mua, nga pyetjet kuptova që kishin lexuar gjithçka që kishte rreth meje si informacion nga puna që unë bëja. Dhe, nga pyetjet, përsëri kuptova që ishin njerëz që kishin jo vetëm interes, por edhe një lloj ankthi për të gjetur përgjigje për gjëra për të cilat vetë nuk arrinin t’i jepnin dot përgjigje.

Tani, problemi është që jam e sigurt që askush nuk e di që ata ekzistojnë dhe që kanë jetën e tyre. Po flas për sferën publike. Dhe do të doja shumë që ata të inkurajoheshin, që si individë ose si grup të dilnin dhe të flisnin për atë që pëlqejnë dhe që nuk pëlqejnë. Sepse vetëm në këtë mënyrë ata do të marrin pjesë dhe do të gjejnë edhe ata, në një mënyrë a tjetër, kontributin e tyre në shoqëri.

Alice Taylor: Pra, si mund ta arrijë sistemi arsimor shqiptar këtë hap? Dhe këtë botë që, siç e thashë më herët, evoluon vazhdimisht – që në momentin që ne e kemi arritur, ajo ka ndryshuar sërish – dhe këtë rini që është shumë përpara nesh, përtej çdo gjëje që mund të kuptojmë. Vajza ime do të shkojë në një shkollë publike në shtator dhe unë besoj se kjo është zgjedhja më e duhur. Por sa shpejt duhet të evoluojë sistemi këtu për të përballuar këto sfida dhe për ta mbajtur rininë të angazhuar?

Linda Rama: Të flasësh për arsimin mund të nevojitet e gjithë intervista, sepse mendoj që është sektori më i rëndësishëm. Dinamika sot e sistemit arsimor është kaq e madhe për shkak të të gjitha ndryshimeve, sa që është një makineri e madhe që duhet ta mendosh në dinamikë çdo ditë – gjë që nuk është aspak e lehtë. Mendoj që shkollat publike kanë sfida – shumë sfida – por edhe shkollat private kanë sfidat e tyre. Është e vështirë të vësh gishtin në një pikë të vetme, por modernizimi i kurrikulës është një domosdoshmëri, në kuptimin që ajo duhet të pasqyrojë të gjitha ndryshimet që ndodhin me kalimin e kohës.

Për shembull, një nga arritjet që u përmend dhe që u mat vite më parë ishte STEM. STEM është shkurtimi për Shkencë, Teknologji, Inxhinieri dhe Matematikë. Në një moment të caktuar, STEM u bë STEAM. U shtua një A. Pse? A për Art – Artet. Sepse u kuptua që mendimi krijues dhe lidhja mes arteve dhe lëndëve të tjera mund të krijojnë bazën për të nxitur mendimin krijues.

Pra, modernizimi i kurrikulës dhe vënia e theksit te aftësitë analitike – si ato për të cilat po flasim – por edhe te aftësitë digjitale, është një domosdoshmëri në kohët që po jetojmë. Transformimi digjital i sistemit arsimor është një tjetër element shumë, shumë i rëndësishëm. Pse? Sepse përmes transformimit digjital mund të shmangim subjektivitetin dhe ndikimin njerëzor në të gjithë vlerësimet e performancës. Gjithashtu, mund ta ngremë në një nivel tjetër të gjithë mënyrën se si aktorët në arsim ndikojnë në sistem. Trajnimi i mësuesve është jashtëzakonisht i rëndësishëm. Tani nuk kemi më mësues të TIK-ut dhe mësues të tjerë. Të gjithë mësuesit duhet të kenë aftësi digjitale, sepse duhet t’i përfshijnë ato në procesin mësimor. Pra, po jetojmë në kohën më interesante të mundshme – por duhet të shfrytëzojmë të gjitha mundësitë dhe të mos presim. Duhet thjesht të vazhdojmë përpara duke e rizbuluar veten.

Alice Taylor: Më pëlqen STEAM – përfshirja e Artit – gjë që mendoj se është shumë e rëndësishme. Mendoj që lëndët artistike shpesh nuk konsiderohen si akademike. Po e çoj vajzën time në shkollën e muzikës dhe arteve, sepse ajo është shumë e interesuar për lëndët akademike, por është edhe shumë kreative. E di që, nëse e ke atë krijimtari brenda vetes, është më mirë të ndodhesh në një mjedis ku ajo mund të lulëzojë dhe të zhvillosh lëndë artistike që të mësojnë shumë gjëra – si disiplinë, logjikë – të cilat mund t’i aplikosh pastaj edhe në gjëra të tjera.

Por po, unë zgjodha sistemin shtetëror arsimor sepse kam parë ndryshime të mëdha në të ndër vite. Mamaja ime është mësuese; ajo e çon vajzën time në shkollë pothuajse çdo mëngjes dhe ajo ka qenë mësuese për 45 vjet në Mbretërinë e Bashkuar dhe ishte shumë e impresionuar nga ajo që kishte parë – kështu që për mua kjo ishte një votë shumë e madhe besimi. Digjitalizimi është hapi tjetër, mendoj – mësimi i kodimit.

 Linda Rama: Përpjekjet për digjitalizim kanë nisur; e di që janë vendosur 100 klasat e para në shkollat fillore dhe fokusi duhet të jetë që kjo të jetë një qasje e hapur ndaj gjithë kurrikulës së programimit, që për fëmijët duhet të fillojë në një moshë të hershme. Dhe, në të njëjtën kohë, mendoj që ata do të jenë brezi që do të sigurojë përmirësimin e aftësive digjitale në industri dhe në sektorin privat – si aftësi të nevojshme për të gjitha profesionet.

Alice Taylor: Më kujtohet një mësues që më thoshte kur isha fëmijë: “Duhet të mësosh si të bësh shumëzimin e gjatë. Nuk do të ecësh gjithmonë me një makinë llogaritëse në xhep.” Ende kemi nevojë për këtë. Ende kemi nevojë për këtë. Unë vuajta me shumëzimin e gjatë dhe pjesëtimin e gjatë. 

Linda Rama: Djali im, herë pas here, më thotë: “Mami, pse po e bëj këtë?”Dhe i them: “Duhet ta bësh sepse aftësitë matematikore janë shumë të rëndësishme për aftësitë analitike. Për të zhvilluar trurin në një fazë tjetër, për të parë dhe për të gërmuar brenda tij.”

Nuk mendoj që bota do të lodhet ndonjëherë duke mësuar matematikë në mënyrën tradicionale – dhe kjo është arsyeja pse “M” është në STEAM – sepse këto aftësi analitike që në moshë të hershme janë shumë, shumë të rëndësishme. Kalkulatorët mund ta bëjnë trurin “të fjetur” në një fazë të hershme – dhe kjo është diçka e keqe.

Alice Taylor: Linda, çfarë do t’i thoshe një vajze të re shqiptare që aspiron të punojë në akademi, në kërkim shkencor, apo edhe në politikë, ose në sektorin e qeverisjes?
Çfarë këshille do t’i jepje?

Linda Rama: Të japësh këshilla është… Unë jap ndonjë sugjerim herë pas here. U them: “do të donit një këshillë prej meje?” Sepse përvoja dhe gjithë puna që kam bërë ndoshta më kanë ndihmuar të kuptoj disa gjëra. Por për gratë, unë jam vërtet shumë e ndjeshme ndaj zhvillimeve, ndaj mënyrës si po zhvillohemi në të gjitha nivelet – edhe në ato që përmendni ju: akademia dhe fushat e tjera.

Mendoj se në çdo fushë ku ndodhemi si gra… kemi dëshmuar në Shqipëri që numrat nuk mjaftojnë. Është një e drejtë për një grua të punojë, është një e drejtë të përdorë talentet e saj, të jetë e dobishme për shoqërinë, të trajtohet në mënyrë të barabartë, të ketë një ekuilibër të mirë mes jetës dhe punës. Këto janë të gjitha të drejta. Problemi është se, për aq kohë sa këto të drejta nuk ekzistonin, mendoj se gjithë beteja jonë ishte që këto të drejta të vendoseshin. Tani, prej vitesh, kemi bërë përparim të mirë në përfaqësimin e grave, në nivele të ndryshme të politikës, qeverisë, administratës publike, gjyqësorit, në qeverisjen vendore dhe gjithashtu në sektorin privat.

Kam bërë një studim vite më parë, nuk e kam përsëritur atë studim, por është e qartë që gratë kanë role shumë të rëndësishme në menaxhimin e kompanive private gjithashtu.

Problemi është që ndoshta duhet të mendojmë pak më shumë për disa kapacitete të tjera– cila është gruaja e duhur, profili i duhur. Sepse të kesh thjesht numra të grave, nuk mendoj se ka rëndësi. Është shumë e rëndësishme, por nuk mjafton.… Gratë vetë duhet të pyesin: çfarë profili na duhet në parlament? Çfarë profili na duhet në qeveri? Dhe çfarë vajzash të reja na duhen në politikë? Dinjiteti, integriteti dhe aftësia për të mos u përdorur dhe për të mos u abuzuar janë thelbësore për një grua. Mendoj që për gratë… dhe kjo vlen për çdo sektor në thelb… mendoj që për gratë është shumë e rëndësishme të dinë si të përballen me konkurrencën dhe si të përdorin gjithë njohuritë dhe aftësitë për të qenë në atë konkurrencë – le të themi fituese – por përmes konkurrencës. Mendoj se gratë duhet të jenë shumë të kujdesshme kur janë në politikë, sepse duhet të pranojnë të fitojnë, por edhe të humbasin.

Alice Taylor: Po

Linda Rama: Dhe nuk mendoj që një grua ka të drejtë të sfidojë gjithçka që është në thelb të demokracisë – çfarëdo që të votojnë njerëzit. Gjithçka duhet të bazohet në meritë, në demokraci. Vota, çfarëdo që njerëzit të votojnë, duhet të respektohet seriozisht. Numërimi i çdo vote është shumë i rëndësishëm. Dhe ne kemi përparuar shumë në atë drejtim. Por çdo votë ka rëndësi për të përcaktuar se kush është fituesi. Dhe askush nuk ka të drejtë të kapërcejë vullnetin e njerëzve, nëse ti kërkon nga njerëzit që të të besojnë dhe të të votojnë, bazuar në rregullat që ne i kemi pranuar si rregulla të vendit tonë, pas dekadave katastrofike të votimeve dhe zgjedhjeve të rreme.

Alice Taylor: Totalitarizmi

Linda Rama: Mendoj që mënyra se si gratë përballen me kundërshtarët e tyre është gjithashtu shumë e rëndësishme. Dhe kam parë, në disa raste, gra që thërrasin  origjinën e tyre. Përmendin gjyshërit, përmendin ndonjëherë komunitetet e tyre. I thërrasin për të mbrojtur pozicione të caktuara. Ndërkohë që ankohen se po sulmohen, nga mëngjesi në darkë sulmojnë vetë. Ose thonë se po bullizohen, ndërkohë që bullizojnë vetë.

Nuk mendoj që gratë kanë ndonjë ekskluzivitet mbi gjërat që ne nuk i pëlqejmë në shtëpitë tona të ndodhin, apo që nuk duam që t’i shohin fëmijët tanë. Vetëm të jesh grua nuk e justifikon diçka. Përkundrazi, shoqëria pret nga gratë cilësi më të mira – dhe për këtë kemi luftuar shumë. Dhe mendoj që ky kontribut më i mirë është i rëndësishëm sidomos për gratë dhe vajzat e tjera.

Dhe e di çfarë, Alice?! Ndonjëherë, gratë solidarizohen me gra të tjera kur ato ndodhen në pozicione të gabuara vetëm sepse janë gra. Tani, kjo është edhe më keq. Kushdo grua që vendos të jetë në anën e një gruaje tjetër, edhe kur shoqëria ka mendime shumë të kundërta, vetëm sepse ajo është grua – mendoj se kjo është edhe më keq sesa vetë gruaja që është gabim. Prandaj duhet të jemi shumë të kujdesshme në kohën që po jetojmë, sepse tashmë mbajmë mbi supe të gjitha stereotipet dhe të gjitha problemet që historia dhe shekujt i kanë sjellë profilit të gruas. Nëse një burrë vendos njëfarë energjie, ne duhet të vendosim qindfish më shumë për të na marrë seriozisht. Që të mos paragjykohemi, që të na jepen mundësi – dhe kjo është koha kur duhet të ndërtojmë një profil që, në fakt, e meritojmë të kemi. Sepse ky profil do të shërbejë shumë si model për vajzat e reja dhe gratë e reja, që mund të gjejnë frymëzim për të mos prekur karakterin dhe thelbin e tyre – ndërsa mendojnë se duhet ta ndryshojnë për të ecur përpara. Dhe kjo vlen për çdo sektor, kjo vlen për çdo nivel – dhe kjo vlen për gjithçka në jetë.

Alice Taylor: Po, jam dakord – nuk është vetëm sepse je grua, por sepse e meriton. E meriton të jesh aty sepse është gjëja e duhur për të bërë.
Kjo do të jetë pyetja ime e fundit. Do të doja të kishim më shumë kohë, por kjo që thatë më bëri t’ju pyes këtë… A keni menduar ndonjëherë të futeni në politikë, apo e preferoni më shumë të qëndroni pas skenës? Sepse mënyra si flisni me kaq shumë bindje për këto tema dhe keni këtë pasion në mënyrën si e shprehni veten… A keni menduar ndonjëherë për këtë?

Linda Rama: E kam kuptuar shumë herët në jetën time që, për të hyrë në politikë, duhet të jesh fituese.
Dhe, sigurisht, kur dola nga agjencia, në fakt, u gjenda përballë një dileme: çfarë të bëj më pas?
Dhe në atë moment, për shkak të gjithë përballjes që kisha pasur me politikën – sepse isha në një pozicion që, në fakt, përballesha shumë me të – vendosa që do të isha shumë më e dobishme si pjesë e shoqërisë civile, si pjesë e, le të themi, kërkimit dhe këshillimit të pavarur, së bashku me institucionet ndërkombëtare që janë të pranishme në Shqipëri.

E vlerësoj jashtëzakonisht shumë këdo që është në politikë. Kështu që nuk kam paragjykime.
Por, në të njëjtën kohë, përgjegjshmëria e tyre ka shumë rëndësi për mua.
Dhe mendoj që duhet bërë shumë nga politikanët dhe kushdo që është në politikë për të merituar respektin dhe për të përmbushur gjithçka që u është ngarkuar – sepse është një privilegj i madh të kesh këtë mundësi.

Dhe kur bëtë këtë pyetje, më erdhën ndër mend shumë miq të mi që, në fakt, mund të kishin qenë politikanë fantastikë, deputetë fantastikë dhe ministra fantastikë. Ata tashmë janë në administratën publike. Dhe mendoj që shumë prej tyre – dhe kjo është arsyeja pse procesi i “screening”-ut i surprizoi të gjithë në BE – disi i befasoi të gjithë për nivelin… Sepse në atë nivel ka ekspertë patriotë që në fakt kujdesen shumë për vendin dhe japin çdo ditë më të mirën e tyre. Kështu që, fakti që disave u është dhënë mundësia të jenë në politikë – ata kurrë nuk duhet ta harrojnë që ka shumë të tjerë që e meritojnë të jenë në politikë, por që nuk iu dha mundësia të jenë aty. Prandaj ne duhet të shohim prej tyre maksimumin e mundshëm, në mënyrë që të mos mbeten në borxh me gjithë ata të tjerë, që në fakt, kishin gjithë kapacitetin për t’u bërë dikush. Por që nuk do të mund ta shohin këtë kapacitet të përfaqësuar në këto pozicione gjatë jetës së tyre.

Alice Taylor: Fjalë shumë të mençura. Linda, faleminderit.


Linda Rama: Faleminderit shumë, Alice!

 

/e.i/ /gj.m/

The post Linda Rama: Shqipëria ka potencial për më shumë investime të huaja appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Linda Rama, bashkëshortja e kryeministrit Edi Rama, ishte e ftuar këtë të shtunë në emisionin “Inside Albania” në Euronews Albania, ku u pyet mes të tjerash nëse kishte menduar ndonjëherë të bëhej pjesë e politikës aktive. Intervistën e drejtoi gazetarja e njohur Alice Taylor. Pjesë nga intervista: Alice Taylor: Linda, mirë se erdhët në Inside Albania. Faleminderit që u bashkuat me mua sot.

Source

Diellza Gashi

Arben Llapashtica është një nga emrat më të njohur dhe më të respektuar në fushën e fotografisë dhe videos dokumentare në Kosovë. Me një karrierë që shtrihet për më shumë se dy dekada, ai ka qenë jo vetëm një profesionist i palodhur pas kamerës, por edhe një dëshmitar i historisë së vendit. Përmes objektivit të tij, Llapashtica ka fiksuar momente vendimtare politike, sociale dhe kulturore, duke krijuar një arkiv vizual që sot përbën një pjesë të rëndësishme të memories kolektive të Kosovës.

Në këtë intervistë për KultPlus, ai ndan me lexuesit një rrëfim mbi rrugëtimin e tij profesional, që nga hapat e parë në televizion, e deri te realizimi i projekteve dokumentare që synojnë të ruajnë identitetin dhe trashëgiminë kulturore të vendit.

Rrugëtimi i tij nisi në vitin 2001, kur nisi punën si kameraman në televizionin nacional Koha Vision – KTV. Më vonë, do të udhëhiqte edhe ekipin e kameramanëve dhe do të shërbente si drejtor i fotografisë deri në vitin 2024.

Gjatë kësaj periudhe të gjatë, ai ka dokumentuar me kujdes shumë zhvillime jetike për Kosovën, nga trazirat e pasluftës, te negociatat politike e diplomatike që kulmuan me shpalljen e pavarësisë.

“Për së afërmi, me video dhe foto kam ndjekur periudhën tranzitore të pasluftës, trazirat, proceset e negociatave, vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë dhe procesin e lobimit për njohjen e pavarësisë nëpër vende të botës.” – kujton ai.

Prejardhja e tij është nga një zonë që shpesh është lënë në harresë institucionale, Novobërda. “Kam ardhur në Prishtinë në vitin 1994, sepse shqiptarët nuk kishin shkollë të mesme në atë kohë në Novobërdë,” – rrëfen ai. Studimet i përfundoi në gazetari dhe komunikim, por kamera do të bëhej zëri i tij më i fuqishëm.

Për Llapashticën, që karrierën e nisi si kameraman, e fotografinë e ktheu në qendër të formimit dhe e përvetësoi qysh nga viti 2008, puna me kamerën kishte edhe sfida pasi nuk ishte një zanat i mësuar në bankat shkollore, por një mjeshtëri e përvetësuar në praktikë, në një kohë kur ky profesion nuk kishte një drejtim të qartë në sistemin arsimor të vendit.

“Na u ofruan disa trajnime nga producentë e kameramanë me përvojë, të përkrahur nga amerikanët atëherë”, – thotë ai, duke kujtuar vitet e para të pas luftës, kur të rinjtë si ai ndiheshin inferiorë përballë kolegëve më të vjetër që ktheheshin në televizione me përvojë nga koha e Radio Televizionit të Prishtinës.

Që nga fillimi i karrierës, Arben Llapashtica ka fituar mbi 20 çmime për foto dhe video, ndërsa imazhet e tij janë ekspozuar brenda dhe jashtë vendit. Ekspozita e tij e parë u realizua në vitin 2009, në bashkëpunim me një fotograf gjerman dhe një norvegjez. Projekti quhej “People, Places, Perspectives” dhe u prezantua në Prishtinë, Oslo dhe Berlin.

Ndër fotografitë që i dhanë jehonë publike ishte ajo që i siguroi çmimin e parë nga Departamenti i Integrimeve Evropiane. Në një konkurs me temë “Vlerat Evropiane në Kosovë”, Llapashtica konkurroi me një foto të një lope të martikuluar me numër në vesh.

“Kjo për mua ishte vlerë evropiane, sepse në atë periudhë ende nuk ishte bërë regjistrimi i popullsisë, por i kafshëve po. Juria vendosi që kjo foto të marrë çmimin e parë.” – tregon ai me një dozë ironie domethënëse.

Përveç ngjarjeve politike dhe zhvillimeve shoqërore, një vend të veçantë në arkivin dhe zemrën e tij zë arti dhe muzika. Që nga viti 2009, është pjesë e Filharmonisë së Kosovës, ku ka dokumentuar pothuajse çdo koncert të korit dhe orkestrës. Ky bashkëpunim ka kulmuar edhe me ekspozitën “Simfonia e ndritur”, një homazh vizual për botën klasike të tingujve.

Në të njëjtën frymë, ai ka ndjekur me kamerën e tij festivalet më të mëdha të muzikës klasike në vend: nga ReMusica dhe Chopin Piano Fest, te Opera e Kosovës, Baleti Kombëtar dhe festivali i Rame Lahaj. Ai përmend me entuziazëm edhe kore të të rinjve, si Kori Siparantum apo Orkestra e të Rinjve Amadeus, që kanë triumfuar në skena ndërkombëtare.

Por puna e Llapashticës nuk është ndalur vetëm në botën e artit. Përmes fotografisë, ai ka trajtuar edhe tema sociale delikate. Një nga projektet më të veçanta ishte ekspozita e realizuar në bashkëpunim me UNICEF për të promovuar gjidhënien.

“Nënat tona gjithmonë i kanë ushqyer fëmijët me gji, por zakonisht janë mbuluar, janë fshehur nga turpi,” thotë Llapashtica. Me këtë projekt, ai vendosi t’i japë një përfaqësim ndryshe nënës shqiptare, asaj që nuk fshihet.

Trashëgimia kulturore është një tjetër pasion i tij. Ka dokumentuar objekte arkeologjike e zeje në zhdukje, duke synuar ruajtjen e një memorieje që po zbehet me kohën. Projekti për zejtarët është veçanërisht i rëndësishëm për të, sepse, siç thotë, “qëllimi ishte t’i promovoj përmes fotografive, për t’i shpëtuar nga harresa.”

Puna e tij me fotografitë e vjetra ka krijuar edhe një fushë më ndryshe të punës së tij unike. Ai ka hulumtuar nëpër familje, arkiva e koleksione private për të rindërtuar vizualisht Prishtinën e para shumë dekadave. “Kam fotografuar Prishtinën nga e njëjta perspektivë siç kishin fotografuar kolegët shqiptarë dhe jugosllavë pas Luftës së Dytë Botërore. Duke i kombinuar këto foto, jam munduar të shoh se si ka ndryshuar qyteti, në disa pjesë, për fat të keq, Prishtina dukej më bukur 30-40 vjet më parë” – shprehet me keqardhje.

Një tjetër ekspozitë me ndikim ishte “Gratë udhëheqëse në fokus”, ku portretizoi gra që udhëheqin në fusha të ndryshme në Kosovë, me qëllimin për të frymëzuar gjeneratat e reja. Në të njëjtën frymë, ai realizoi edhe projektin “Testament”, i cili trajtonte jetët dhe historitë e komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian në vend.

“Kam kapur 20 portrete, 20 histori, 20 zëra që sfidojnë paragjykimet. Komunitetet rom, ashkali dhe egjiptian për dekada janë përballur me një narrativë të njëanshme. Përmes këtij projekti, synova t’i jap zë realiteteve të tyre.” – kujton ai.

Së fundmi, Arben Llapashtica është pjesë e përfaqësimit të Kosovës në Pavilionin e Kosovës në Osaka, Japoni, ndërsa më parë ka qenë edhe në Expo Dubai, ku fotografitë e tij janë ekspozuar për të përfaqësuar identitetin dhe kulturën e Kosovës në arenën ndërkombëtare.

Me një arkiv të pasur, një sy të mprehtë dhe një ndjeshmëri të rrallë për historinë, kultura dhe njeriun, Arben Llapashtica vazhdon të jetë një prej figurave më autentike të vizualitetit kosovar./KultPlus.com

Intervistë ekskluzive me Prof. Zeqirja Rexhepin, artistin që jeton e vepron në Kanada, por shpirti dhe zemra i flasin në Dardani

„Ekspozita kam pasur që nga korriku i vitit 1999 e deri më tash. E fundit ka qenë në mars të këtij viti. Deri tash kam pasur 19 ekspozita të pavarura në vende të ndryshme, institucione dhe galeri. Më e rëndësishmja është ekspozita e parë nga një artistë shqiptarë më 2001 në Galerinë Shtetërore të Artit, ku numri i pjesëmarrësve ishe marramendës dhe është publikuar nëpër të gjitha mediet e Kanadasë. Tema ka qenë mbijetesa “Rezistenca”- realiteti i përshkruar në pëlhurë, nga artisti i cili ishte pjesë e persekutimeve dhe shpërnguljes masive, dëshmitar real që do të dëshmojnë në histori dhunën dhe asimilimin e shqiptarëve“, na tha ndër të tjera Prof.Rexhepi

Intervistoi: Dashnim Hebibi, Gjilan

Ka njerëz që flasin me fjalë.
Ka të tjerë që flasin me heshtje.
Por ka edhe nga ata të rrallët – që flasin me ngjyrat.

Profesor Zeqirja Rexhepi është një nga ata që nuk i përdor ngjyrat vetëm për të pikturuar forma, por për të rrëfyer ndjenja, për të shpalosur kohë dhe kujtime, për të komunikuar me botën pa thënë asnjë fjalë.

Ai e njeh alfabetin e ngjyrave. I njeh si shkronjat e zemrës. I kupton. I ndien. U flet. Dhe ato i përgjigjen me një botë që shtrihet në telajo, por shpërthen në shpirt. Nga Kosova në Kanada, nga rinia në pjekuri, ai ka ndërtuar një jetë përmes dritës dhe hijes, përmes të kaltres së thellë dhe së kuqes që digjet si mall.

Sot, kur feston 70 vjet jetë dhe 45 vjet krijimtari artistike, ai vjen në atdhe jo vetëm për të qëndruar, por për të ndarë me ne atë që e ka ndërtuar ndër dekada – një ekspozitë që nuk është thjesht art, por rrëfim, një udhëtim i jetuar përmes ngjyrave që e kanë ndjekur dhe udhëhequr. Intervista që pason nuk është thjesht një bisedë, por një takim me një shpirt të mbështjellë me dritë arti.

Zeqirja Rexhepi -një emër që nuk njeh kufij

Profesor Zeqirja Rexhepi është një nga emrat më të çmuar të artit shqiptar, një krijues që ka shtrirë pikturën dhe shpirtin e tij artistik përtej kufijve të Kosovës, në Evropë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kanada. Ai është një artist i rrallë, i lidhur fort me rrënjët, por njëherësh edhe me horizontin, duke bartur me vete Kosovën në çdo ngjyrë, në çdo telajo.

Sot, kur ai qëndron për pushim në vendlindje, pata nderin dhe kënaqësinë ta takoj dhe të realizoj një intervistë ndryshe – jo të ftohtë, jo vetëm për klikime, por një rrëfim për shpirtin e artit, për jetën që e ka kaluar ndër ngjyra, për emocionin që mbetet i freskët edhe pas 70 viteve jetë dhe 45 viteve krijimtari.

Kjo nuk është një intervistë e zakonshme, sepse për mua është më e lehtë – unë e njoh profesorin. Dhe prandaj nuk di as si ta ndalim bisedën… Thjesht, shpresoj që lexuesit ta ndiejnë atë që ne e përjetuam gjatë këtij rrëfimi: një frymëzim i vërtetë.

Me Prof. Zeqirja Rexhepi mendova se brenda një ore do të zhvillojmë intervistën, por nuk ishte ashtu. Po ju lë ta lexoni këtë intervistë me fjalë të mjalta nga Profesor Rexhepi.

Profesor të falënderoj për kohën që po ndani për këtë intervistë.

Ju lutem edhe unë kam nderin dhe kënaqësinë, kur e di edhe punën tuaj të çmuar për tre dekada në profesionin fisnik të gazetarisë.

Profesor Rexhepi, nga data 15 deri më 28 korrik, në Gjilan do të hapet ekspozita juaj e radhës. Na tregoni: sa punime do të paraqiten dhe si titullohet kjo ekspozitë?

Ashtu është. I falënderoj edhe mediat tjera që i kanë dhënë hapësirë të mjaftueshme ekspozitës e intervista është e para me juve. Ekspozita restrospektive në kuadër të 45 vjetorit të krijimtarisë sime dhe 70 vjetorit të lindjes, ku janë gjithsejtë 45 piktura të përmasave të mëdha. Është një punë e madhe dhe me copa shpirti.

Jetoni e veproni prej vitesh në Kanada. Gjatë cilës periudhë janë realizuar veprat që do të ekspozohen në Gjilan?

Po. Jetoj e veproj në Kanada, por shpirti është në Kosovë. Veprat janë të realizuara nga viti 1977 deri më tani (2025).

A ka në mesin e tyre punime të krijuara pikërisht në Kanada? Si ndikojnë ambienti dhe përditshmëria e atjeshme në veprat tuaja?

Në mesin e pikturave në Kanada, janë të ekspozuara 36 piktura, apo vetëm 2 janë të vitit 1977 të cilat kanë mbijetuar nga lufta e vitit 1999. Të tjerat janë djegur në shtëpinë time në Përlepnicë dhe po ashtu edhe instrumentet muzikore e gjësendet e tjera të familjes. Të gjithë fëmijët e mi kanë pasur instrumentet e tyre.

Kjo ekspozitë hapet në një moment të veçantë – 45-vjetori i krijimtarisë suaj artistike dhe 70-vjetori i lindjes. Si e ndjeni këtë përmbledhje emocionale të një jete në ngjyra dhe shpirt?

Kjo ekspozitë, është një ndër ngjarjet më të rëndësishme të jetës sime pas luftës e dëbimit masiv nga fshati Përlepnicë i Komunës së Gjilanit. Gjithnjë jo që kam ëndërruar, por kam pasur qëllim shpirtëror dhe moral që ta kryej një premtim timin, që të kthehem në vendlindje jo vetëm fizikisht, por edhe me krijimtari. Kjo po ndodh dhe jam tejet i lumtur, duke i’u falënderuar të gjithëve që po angazhohen si dhe organizatës kanadeze “Arts NS” për mbështetjen e realizmit të kësaj ekspozite.

„Ekspozita e parë personale ishte më 1974“

Ju kujtohet puna juaj e parë artistike? Çfarë ndjesie ju kthehet kur e rikujtoni?

Puna e parë e cila mbahet mend tërë jetën time, janë punimet e provimit pranues për tre ditë në Shkollën e Mesme të Artit në Pejë në vitin 1970. Ishte ndjesi e pa harruar vendimtare e jetës. Këto ishin titujt e punimeve: Natyrë e qetë, portret nga skulptura dhe akuarel në natyrë-motiv. Ndërsa ekspozita e parë personale ishte më 1974 në Sh.L.P. Shkup, pastaj në Gjilan më 1974-1975 apo 50 vjet më parë.

Cila është ngjyra juaj më e dashur – ajo që e riktheni më shpesh në punime dhe që ndoshta ju përfaqëson më shumë?

Si artist profesional, ngjyrat janë sipas momentit dhe ngjarjeve që ka koha t’i imponon. Te unë tri ngjyrat kryesore dhe dy neutrale në kombinim, dominojnë herë të mbyllura e herë të çelëta. Njihem me kolorit të çelët dhe optimist në jetë.

A ndodh ndonjëherë t’u “bërtisni” ngjyrave, t’u kërkoni më shumë se sa ato japin?

Kjo është pyetje me vend dhe ndodh në momentin që i largohesh konceptit të planifikuar. Edhe mundohesh që të dali më mirë. Ajo fillon me u bërë konfuze, del nga kompozicioni, ngatërrohet kontrasti me harmoninë dhe fillon me humb origjinalitetin. Është një botë e veçant.

A e njihni “alfabetin” e ngjyrave? Si komunikoni me to përtej formës vizuale?

Me ngjyrën komunikon në rregull, ruhet dinamika dhe personaliteti, origjinaliteti i artistit gjithherë duke e krijuar skenarin dhe temën e serisë deri në përfundim të përgatitjes profesionale të komponimit. Ngjyrat keni të drejtë se e kanë një alfabet që duhet mësuar mirë, po nuk e dite, atëherë nuk ke krijuar, por ke bërë zhurmë.

Ku e gjeni muzën e frymëzimit sot? Dhe a ka ndryshuar ajo me kalimin e viteve, nga rinia deri në këtë moshë kur arti juaj është më i pjekur se kurrë?

Kur lind fëmija, urimi më i mirë është të urohet: „Inshalla i ngjan kohës“. Tek unë prej fillimit të luftës punët e mia artistike kanë qenë të imponuara sipas ngjarjeve që artisti i ka përjetuar. Ndoshta në këto periudha të ndryshme të jetës kam bërë ndryshimet shpirtërore të kohës e cila ka qenë e imponuar në shoqëri dhe janë bërë vepra artistike universale në globe.

Jeni nderuar me shumë medalje dhe mirënjohje. Sipas jush, a vlerësohen artistët sa duhet në kohën e sotme?

Për artistin vlera dhe medalja më me vlerë është prania e audiencës në ekspozitë, përshtypjet e vizitorëve, kritikave të artit për vlerësimin e punës që artisti i ofron dhe kontribuon për komunitetin. Kjo është vlera dhe respekti që i nevojitet krijuesit sa i përket shpërblimeve të tjera e çmimeve. Jam shumë me fat që jetojë dhe veprojë në një vend si Kanadaja, që vlerësohet dhe shpërblehet çdo kush që kontribuon në afirmimin e vlerave kombëtare brenda dhe jashtë vendit. Mbështetja bëhet sipas rregullave dhe numrave që i përcakton Ligji për Mbështetje nga institucionet e kulturës.

Na e zbuloni sekretin e mosplakjes – si qëndroni kaq vital, kaq krijues pas 70 viteve jetë?

Këtu nuk ka sekrete arti, mua më ka mbajt optimist, kam jetuar pa stres, pasi që me pikturë e çliron nga brendësia çdo gjë që të mundon e që nuk mundesh me thënë. Mendoni pozitiv dhe bëni mirë, sinqerisht do ju harroj plakja.

A është ndoshta mbështetja e bashkëshortes dhe dashuria për familjen, me nipër, mbesa dhe një jetë artistike bashkë – “arma” juaj sekrete?

Gjithsesi mbështetësja apo shtysa kryesore për këto 50 vjet, ka qenë dhe është gruaja dhe shoqja ime Bedrija. Ajo vet është artiste dhe ne kemi përkrahur pa rezervë njëri-tjetrin. Edhe pse ajo ka pasur dy herë më tepër angazhim me rritjen e 6 fëmijëve, në kushte të ndryshme politike ku kemi jetuar dhe obligimi kombëtar ka qenë nataliteti dhe nuk kemi kursyer që me çdo mjet ta fitojmë luftën. Pikërisht falë nënës shqiptare. Zoti i bekoftë për vuajtjet dhe sakrificën që ato kanë përjetuar. Edhe qubrilloviqët, kanë thënë se luftën e fituan nënat shqiptare. Duke jetuar me 6 fëmijë, në fillim ishte vështirë, por kemi punuar shumë që ata të rriten shëndetshëm e të edukohen, pastaj të krijojnë familjar. Ia arritëm që tani të kemi 17 nipa e mbesa. Jetë jashtëzakonisht e bukur me plotë dashuri, e pa përshkruar. Edhe pikërisht koloriti i pasur në pikturat e mia vjen nga dashuria e nipave e mbesave të mi. Nganjëherë ne duhet me aktruar në momente të caktuara me i fsheh dhimbjet që kemi përjetuar, për mos me i merakos. Kënaqësi shumë e vërtetë që na e ruajnë freskinë, lum ai që i ka.

Si ju ka pritur komuniteti shqiptar dhe ai vendas në Kanada? Si është rruga juaj artistike atje?

Kohën që ne u dëbuam nga vendlindja, destinacioni u imponua në Halifaks të Kanadasë, një qytet pa komunitet me shumë pak popullatë të re, të cilët kishin migruar nga Suedia edhe në kushte jashtëzakonisht të vështira me nga dy javë udhëtim me anije ilegale. Ne refugjatët nga Kosova, krijuam komunitetin në Halifaks, ku kanadezët nuk kishin parë shqiptarë deri tash kur na panënëve për herë të parë. Pastaj ne filluam me aktivitete e me sjellje të mira, ku integrimi ishte dinamik dhe shumë i shpejt. Shoqëria kanadeze filloi të na adhuroi dhe kemi pasur përkrahje maksimale. Kështu që kjo mbështetje që i’u dha komuniteti shqiptarë u pagua dhe tani jemi duke dhënë kontribut të çmuar e me vlerë në Kanada. Rrugëtimi im artistik, ka filluar që në 10 ditëshin e parë, kur u prezantova në Festivalin gjithë kombëtar si violinist. Aty filloi karriera ime, pastaj në teatër e film si skenaristë në 20 filma dhe anëtarë i unionit.

„Ekspozita kam pasur që nga korriku i vitit 1999 e deri më tash“

Sa ekspozita keni realizuar deri më tani, dhe cilën do ta veçonit si më të veçantën?

Ekspozita kam pasur që nga korriku i vitit 1999 e deri më tash. E fundit ka qenë në mars të këtij viti. Deri tash kam pasur 19 ekspozita të pavarura në vende të ndryshme, institucione dhe galeri. Ndërsa kolektive janë aq shumë saqë vështirë të numërohen. Më të rëndësishme janë ekspozita e parë nga një artistë shqiptarë më 2001 në Galerinë Shtetërore të Artit, ku numri i pjesëmarrësve ishe marramendës dhe është publikuar nëpër të gjitha mediet e Kanadasë. Tema ka qenë mbijetesa “Rezistenca”- realiteti i përshkruar në pëlhurë, nga artisti i cili ishte pjesë e persekutimeve dhe shpërnguljes masive, dëshmitar real që do të dëshmojnë në histori dhunën dhe asimilimin e shqiptarëve.

A e keni menduar ndonjëherë se me rastin e 100-vjetorit të lindjes, do të realizoni një ekspozitë të madhe? Dhe nëse po, cili do të ishte titulli apo tema e saj?

Atë nuk e mendoj, pasi që unë punojë sikurse kurrë nuk kam me vdekur, ndërsa mendoj që sikur nesër të vdes, çfarë kam me lënë pas. Përpiqem që jetën ta bëjë kualitative. Piktura më ndihmon shumë që të mos mendoj negativisht. Për 100 vjetorin është vështirë të mendosh, por nëse edhe ajo ndodh, do të isha shumë i lumtur që të le, shëndetin edhe premtoi se arti im kishte me vazhduar sipas situatës që shoqëria ka me përjetuar. Unë kam me qenë një përshkrues i jetës. Ekspozita im për 100 vjetorin do të ishte në dy shtete, pasi që kam shtetësi të Kosovës dhe Kanadasë, kurrë nuk do të heqi dorë nga vendlindja ime. Titullin e kam “Albanian canadian artist”, integrues i dy kulturave, ky është misioni im.

„Instrumentet dhe muzika janë simbol i jetës, harmonisë së bashkuar me ngjyrat e koloritin e pasur të jetës“

Njihet dashuria juaj për vallen e burrave. A ka vend kjo dashuri edhe në telajot tuaja? A gjeni energji pozitive në atë lëvizje ritmike që pastaj e përcillni përmes penelit?

Është pyetje me vend, në rininë e hershme e kam pas pasion muzikën, instrumentet, këndimin dhe sidomos vallëzimin, ku e kam trashëguar nga gjyshi që ishte një valltar i rrallë i asaj kohe. Prandaj instrumentet dhe muzika janë simbol i jetës, harmonisë së bashkuar me ngjyrat e koloritin e pasur të jetës, ashtu si unë e dëshirojë për jetën e kam kaluar duel muzikë dhe pikturë.

„Kurrë nuk jam ndarë nga vendlindja“

Vizitat tuaja të shpeshta në Kosovë nga Kanadaja tregojnë lidhjen tuaj të fortë me atdheun. I keni thënë ndonjëherë vetes: ‘Do ta kaloj pleqërinë në Kosovë’?

Shpirtërisht kurrë nuk jam ndarë nga vendlindja. Fizikisht qëndrimi im deri në momentin e pensionimit ka qenë më pak kohë dhe tani jam ma gjatë, por nuk jam ndarë nga puna dhe punoj edhe i kam lasat e pikturës me një orar të shkurtuar derisa të qëndroi mirë me shëndet dhe interesimi i studentëve ende ekziston. E ndaj kohën, verës në Kosovë e dimrit në Kanada dhe kontribuojmë në edukimin e nipave. Pra ky ka qenë fati i jetës dhe nuk mund ta ndryshojmë. Njëri i kishte thënë babait, baba e zura hajdutin, mbaje tha. Sun po e mbaj, tha lëshoje, spo më lëshon. Kështu është jeta e ndarë në dy pjesë.

Për fund, edhe pse do të donim ta zgjatnim këtë bisedë shumë më tepër: pse duhet të vijnë artdashësit në ekspozitën tuaj në Gjilan? Përveçse për t’ju uruar ditëlindjen, çfarë duhet të presin ata nga kjo ekspozitë?

Pyetje shumë interesante, pse duhet publiku i Gjilanit edhe më gjerë me ardhur në ekspozitë. Qëndron fakti se unë dua t’i shoh ata që më kanë përkrahur dhe kemi kaluar jetë dhe sfida të përbashkëta. Ky takim do të jetë një bashkim shpirtëror me të gjithë ata që i desha. E kjo është vetëm një “sebep” i takimit jo se unë kam me iu dhuruar shumë nga arti im. Atë që kam krijuar për 50 vjet me një galeri modeste, puna ka qenë e ndryshme. Duke filluar për herë të parë si mësimdhënës i artit nga viti 1976, pastaj dizajni, muralet, skena, muzika, ansamblet e shumë veprimtari tjera. 5 dekada i kam kaluar me brushë dhe muzikë, duke i shërbyer komunitetit të gjerë.

Dhe përtej kësaj ekspozite, dua të besoj se pas pak ditësh do të dëgjoj nga ju sërish – se tashmë po punoni për ekspozitën e 100-vjetorit në vendin tuaj të lindjes. A do ta kemi këtë privilegj?

U kënaqa me këtë bashkëbisedim. Intervistë interesante. Në fund miku im të përshëndes, të uroj shëndet që puna dhe kontributi i yt të vazhdoi pafundësisht.

E sa i përket ekspozitës për 100 vjetorin e lindjes, fjala jote në vesh të Zotit dhe mos harro, je apo nuk je i zënë une të pres në ekspozitë. Përshëndes edhe të gjithë ata që kanë rast ta lexojnë këtë intervistë dhe meqë jemi në prag të pushimeve verore të gjithë mërgimtarëve ju uroj rrugë të mbarë dhe pushime të mbara. Të mos harrohet mërgimtari, sepse me shpirt e zemër është me atdheun. Edhe njëherë shumë faleminderit dhe falënderoj bashkëshorten, fëmijët e mi me familjet e tyre, gjithë familjen, miqtë e shokët që më kanë përkrahur e po më përkrahin. /SAM24.info

The post Ai që flet me ngjyrat – Prof. Zeqirja Rexhepi dhe alfabeti i shpirtit të tij krijues appeared first on Telegrafi.

Polonia ka vendosur kontrolle në kufijtë me Gjermaninë, por do të bëjnë reagimet zinxhir në kufijtë e Schengenit, që refugjatët të ngecin në kufijtë e jashtëm të Bashkimit Evropian? gazetari i Deutche Welle, Auron Dodi, thotë se në maj Gjermania intensifikoi kthimin në kufi të migrantëve pa dokumenta, kjo edhe të atyre që duan të kërkojnë azil në Gjermani. Çfarë është saktësisht reagimi i…

Source

Presidenti i Partisë së Lirisë, Ilir Meta nuk e ndryshuar qëndrimin se beteja e tij me drejtësinë është hakmarrje politike. Në një intervistë për ”Report Tv”, ai u pyet edhe mbi rezultatin thellësisht të dobët të zgjedhjeve të 11 majit. Duke thënë se kandidimi i tij nuk kishte qëllim final marrjen e mandatit, ai e lë përgjegjësinë e rezultatit tek përfaqësimi i ulët në koalicion.

Source

Në një kohë kur letërsia shqipe përpiqet të kapërcejë kufijtë kombëtarë dhe të gjejë jehonë në skenën ndërkombëtare, zëri krijues i shkrimtarit dhe poetit Lan Qyqalla po dëshmohet gjithnjë e më i pranishëm dhe më i fuqishëm në qarqet letrare botërore

Lan Qyqalla, një emër i njohur në letërsinë shqipe bashkëkohore, po lë gjurmë të thella përmes një krijimtarie që pasqyron ndjenjën e thellë njerëzore, shpirtin meditativ dhe një botëkuptim të mbështetur në vlera universale. Poezitë dhe tregimet e tij, të pasura me emocione, metafora të ndërtuara me kujdes dhe imazhe prekëse, deri tani, janë përkthyer dhe botuar në më shumë se 122 revista ndërkombëtare dhe në shumë portale letrare dhe 31 gjuhë botërore, duke krijuar një profil letrar me prani të qëndrueshme në hapësirën kulturore globale.

Së fundmi, tregimet e tij janë botuar në shtatë vazhdime në revistën më prestigjioze franceze RAL’M, secila e shoqëruar me vështrime kritike nga poetja dhe filozofja e njohur franceze, Prof. Catherine Andrieu. Kjo përbën një njohje të veçantë për cilësinë e penës së tij dhe thellësinë që mbartin tekstet e tij letrare. Po ashtu, tregimi “Vajza nga Dardania” është përzgjedhur për botim në numrin e ardhshëm të revistës britanike Morphrog, një platformë e njohur për zëra letrarë eksperimentalë dhe inovatorë me ndikim global.

Catherine Andrieu e ka përshkruar stilin dhe forcën shprehëse të Qyqallës me fjalët: “Lan Qyqalla shkruan për momentin e atëhershëm kur fjalët nuk mjaftojnë më, dhe ku dashuria bëhet një heshtje që flet më shumë se çdo zë. Ai prek atë pjesë intime ku plagët bëhen krijimtari, dhe mungesat – një mënyrë e re për të parë ata që mbeten.”

Përmes veprës së tij, Lan Qyqalla po sjell një përfaqësim të denjë të kulturës dhe shpirtit shqiptar në letërsinë botërore. Ai është një urë lidhëse midis traditës dhe modernitetit, midis rrënjëve kombëtare dhe përvojës së përbashkët njerëzore. Në poezinë dhe tregimet e tij, lexuesi gjen jo vetëm estetikën e fjalës, por edhe një reflektim të thellë mbi dhimbjen, dashurinë, kujtesën dhe identitetin.

Bibliografia e autorit përfshin këto vepra: “Bardhësi në Bardh”, monografi, Prishtinë, 1995; “Nimfa e një zemre të lënduar”, tregime, 2013; “Loti – det dhimbjesh”, poezi, në Prishtinë, 2016; “Lacrima Cuvântului” (Loti i fjalës), në gjuhën rumanisht, Buresht, 2016; “Lora”, poezi, më 2017, në Prishtinë; “Pashaportul iubirii”, në gjuhën rumanisht, Bukuresht, 2018; “Lora, mon amour”, në gjuhën frëngjisht, Bukuresht, 2018; “Passport of Love”, në gjuhën anglisht, Bukuresht, 2018; “À l’ombre des muses” (Në hijen e muzës), në gjuhën frëngjisht, Paris, 2019, botuar nga shtëpia botuese L’Harmattan dhe në shitje përmes Amazon; “Nus vers l’indépendance”, tregime, Antologji, Paris, mars 2020 (i përfshirë në Antologjinë frankofone me një tregim); “Poètes de l’AICL, une anthologie”, poezi, Paris, 2018 (Antologji frankofone me poete botërorë, ku është i përfshirë me poezi); “Lora”, në gjuhën turke, Stamboll, 2022, përkthyer nga akademik Kopi Kyçyku; “Dashuri vjeshtake në Prishtinë”, poezi, Prishtinë, 2022; “Automne à Prishtina”, poezi në gjuhën frëngjisht, botuar nga L’Harmattan, Paris, 2023; “Host i Pristina”, në gjuhën suedeze, Malmo, Suedi, 2022; “Grafiku i shpirtit”, tregime, Prishtinë, 2022; dhe “Vajza e Dardanës”, tregime, Prishtinë, 2024.

Gjithsesi, vlerësimi institucional nuk ka munguar. Në vitin 2017, Lan Qyqalla u nderua me çmimin “Krijuesi i Vitit” nga Komuna e Fushë-Kosovës, si shenjë mirënjohjeje për kontributin e tij të vyer në pasurimin e kulturës dhe letërsisë kombëtare. Ndërsa në vitin 2019, Lidhja e Shkrimtarëve Shqiptarë në Maqedoni-Shkup e nderoi me çmimin për “veprën më të mirë poetike”, duke theksuar veçantinë e zërit të tij poetik dhe ndikimin e thellë që krijimtaria e tij ka në letërsinë shqipe.

Sot, Lan Qyqalla vazhdon të jetë një prej zërave më të njohur dhe më të përfaqësuar të letërsisë shqipe, duke dëshmuar se fjala shqipe, kur shkruhet me shpirt, prek zemra përtej çdo gjuhe dhe çdo kufiri. /Telegrafi

The post Lan Qyqalla: Një zë shqiptar që po pushton skenën letrare ndërkombëtare appeared first on Telegrafi.

Intervistë ekskluzive me artisten dhe aktivisten Nexhibe Imeri

Intervistoi: Dashnim Hebibi, Luzern

„Arti më dha një gjuhë të re – një gjuhë që nuk censurohet, që nuk ka nevojë për leje, që shkon drejtpërdrejt në zemër. Autobiografia mund të shkruhet në letër, por përmes pikturës ajo shpaloset në shtresat më të thella të shpirtit“, na tha ndër të tjera znj.Imeri.

Ajo nuk flet shumë, por puna e saj thërret. Nuk kërkon vëmendjen, por e meriton atë me dinjitet dhe përkushtim. Nexhibe Imeri, artiste me origjinë nga Rahovica e Preshevës, është duke përfunduar studimet e saj Master në programin “Critical Image Practices” në Hochschule Luzern (Zvicër) – Design, Kunst & Film. Më 14 qershor 2025, ajo do të mbrojë projektin e saj të diplomës, të shoqëruar nga një ekspozitë artistike dhe një panel diskutimi.

Në këtë intervistë ekskluzive për mediat shqiptare, Imeri rrëfen për punën e saj, për gruan shqiptare si frymëzim të përhershëm, për sfidat, për artin si formë proteste dhe për mirënjohjen që ndjen ndaj familjes dhe vendit ku jeton.

Zonja Imeri, po përgatiteni të prezantoni një projekt shumë të veçantë. Na tregoni më shumë rreth tij.

Ky projekt është për mua shumë më tepër se një ekspozitë – është një rrëfim personal dhe kolektiv. Është një ftesë për reflektim, për të parë nga afër se si përmes artit mund të flitet për heshtjen, padrejtësinë dhe për guximin për t’u çliruar prej tyre. Çdo pikturë është një kapitull i jetës sime – por edhe një zë për shumë gra që nuk kanë mundur të flasin.

Si lindi ideja për të trajtuar këtë temë nëpërmjet artit?

Idetë e mia nuk lindën në mënyrë abstrakte – ato u shfaqën nga përjetimi, nga dhimbja e jetuar, nga heshtja që më ishte imponuar si grua. Për vite me radhë ndihesha e mbyllur në një rreth ku fjala nuk kishte vend, ku drejtësia nuk dëgjohej dhe ku historia ime personale trajtohej si një turp që duhej heshtur.

Kam shkruar mbi 80 faqe për një ditë të vetme të jetës sime – por e kuptova se ajo që nuk mund të thuhej me fjalë, mund të pikturohej. Arti më dha një gjuhë të re – një gjuhë që nuk censurohet, që nuk ka nevojë për leje, që shkon drejtpërdrejt në zemër. Autobiografia mund të shkruhet në letër, por përmes pikturës ajo shpaloset në shtresat më të thella të shpirtit. Sepse aty nuk flas vetëm unë – aty flasin traumat, kujtimet, heshtjet, por edhe forca. Dhe kur piktura shfaqet para publikut, ajo hap rrugë për analiza, për dialog dhe për diskutime kolektive, që në letër mund të mbeteshin të mbyllura. Kjo e bën artin tim një formë proteste, komunikimi dhe shërimi – jo vetëm për mua, por për çdo njeri që ndjen brenda vetes një histori të ngjashme.

Çfarë do të shohë publiku në këtë ekspozitë?

Publiku do të përballet me dhimbje, guxim, heshtje – dhe zgjim. Do të shohë gra të vendosura në sfond, por me dritë që buron nga vetë duart e tyre. Vepra që flasin për jetën nën hijen e Kanunit dhe patriarkatit, për shtypjen dhe padrejtësinë, por mbi të gjitha për rezistencën dhe shpresën. Nuk është thjesht një ekspozitë arti – është një rrëfim i gjallë.

Në ngjarje do të ketë edhe një panel diskutimi. Pse e konsideroni të rëndësishëm këtë format?

Paneli është thelbësor sepse arti nuk duhet vetëm të shihet – por edhe të kuptohet. Ky është një moment ku publiku mund të reflektojë bashkë me ne, të dëgjojë histori reale dhe të thellojë mirëkuptimin mbi temën. Dialogu e fuqizon mesazhin që duam të japim.

„Gruaja shqiptare është një simbol i qëndresës“

Duket se jeni shumë e lidhur me figurën e gruas shqiptare. Cila është marrëdhënia juaj me këtë figurë?

Unë jam ajo grua. E kam jetuar rrugën e saj, dhe shumë herë kam ecur në këpucët e saj – me frikë, me turp, me dhimbje, por edhe me krenari dhe forcë. Gruaja shqiptare është një simbol i qëndresës. Por është koha që ajo të mos qëndrojë më vetëm – por të dëgjohet, të respektohet dhe të mbështetet.

„Emancipimi nuk është luks – është e drejtë“

Cili është mesazhi juaj për gratë shqiptare të reja që ndihen të pasigurta për të ndjekur rrugën e tyre?

Mos e shtypni zërin tuaj. Mos lejoni që frika apo zakonet t’jua diktojnë jetën. Ju keni të drejtë të ëndërroni, të zgjidhni dhe të jeni të lira. Emancipimi nuk është luks – është e drejtë. Dhe çdo hap i vogël që bëni drejt vetvetes, është një hap për të gjitha gratë.

A keni një mesazh të fundit për lexuesit tanë?

Arti nuk është vetëm estetikë – është armë paqësore. Është protestë, rrëfim dhe shërim. Ju ftoj të vini, të shikoni, të ndjeni dhe të mos heshtni më. Sepse kur një grua flet, flet për të gjitha. Dhe kur një shoqëri dëgjon – fillon ndryshimi. /sam24.info/

The post Nexhibe Imeri: “Art që flet, proteston dhe frymëzon” appeared first on Telegrafi.

Intervistë me Korab Rashitin – Deputet kantonal në Bern, Zvicër

Intervistoi: Dashnim Hebibi, Bernë

“Komuniteti shqiptar në Zvicër duhet fillimisht të çlirohet nga instrumentalizimi politik, si në Zvicër ashtu edhe nga qeveritë e Kosovës dhe Shqipërisë. Së dyti, unë shoh potencial konkret në bashkëpunimin ndërshtetëror për të krijuar shtëpi për të moshuarit shqiptarë që dëshirojnë të kthehen për pleqëri në Kosovë”, na tha ndë të tjera z.Rashiti.

Në një kohë kur roli i diasporës shqiptare në Zvicër është gjithnjë e më i rëndësishëm, zëri i përfaqësuesve të saj në institucionet zvicerane po bëhet gjithnjë e më i dëgjuar. Njëri prej tyre është Korab Rashiti, deputet kantonal në Bern – kryeqytetin e Zvicrës – dhe një nga figurat më premtuese të politikës zvicerane me prejardhje shqiptare. Me një qasje të qartë ideologjike, një diskurs të matur dhe një përkushtim të palëkundur ndaj komunitetit, z. Rashiti sjell një perspektivë të re në debatet publike dhe ofron një analizë të thellë mbi sfidat dhe potencialin e mërgatës shqiptare. Në këtë intervistë ekskluzive, ai flet hapur për përvojën e tij në politikë, rolin e komunitetit shqiptar në Zvicër, nevojën për organizim të mirëfilltë dhe sfidat që vijnë nga instrumentalizimi politik i diasporës.

Ju jeni deputet kantonal në kryeqytetin e Zvicrës, në Bern. Si u pritët nga partia juaj dhe deputetët e tjerë?

Emërimi im si deputet i Kantonit të Bernës nën radhët e SVP-së (UDC) u prit me befasi nga publiku, në veçanti nga komuniteti shqiptar. Megjithatë, brenda vetë partisë sime dhe tek partitë e djathta në përgjithësi, jam pritur shumë mirë. Ka pasur një simpati të natyrshme ndaj qëndrimeve të mia si përfaqësues i linjës klasike liberale.

Ne shqiptarët jetojmë dhe kontribuojmë në Zvicër, e cila për shumë prej nesh është bërë atdheu i dytë. Ju keni kontakte me personalitete të larta të partisë suaj – cila është përshtypja e tyre për komunitetin shqiptar?

Komuniteti shqiptar në Zvicër, në shumicën e rasteve, jo vetëm që është integruar me sukses në shoqërinë zvicerane, por në disa raste ka kaluar edhe në fazën e asimilimit. Tek udhëheqësit e SVP-së, shqiptarët perceptohen si punëtorë, sipërmarrës dhe njerëz me vlera konservatore, sidomos në çështjet që kanë të bëjnë me familjen. Përgjithësisht, imazhi i komunitetit është shumë pozitiv, përjashtuar disa raste individuale që lidhen me keqpërdorime sociale apo ekstremizëm fetar.

 A trajtoni edhe tema që lidhen me shqiptarët që veprojnë në Zvicër gjatë punës suaj si deputet?

Jo në mënyrë të drejtpërdrejtë. Fatkeqësisht, komuniteti shqiptar ende nuk e ka institucionalizuar përfaqësimin e vet politik nëpërmjet shoqatave që dërgojnë përfaqësues në parlamentet kantonale apo federale. Në këtë aspekt, diaspora ka ende një rrugë për të bërë. Për pjesën time, kam iniciuar një projekt për të shpallur një ditë përkujtimore për viktimat e regjimeve totalitare dhe gjenocidale, ku përfshihen edhe shqiptarët që kanë vuajtur nën sisteme të tilla si në Shqipëri apo Kosovë.

Kur mendoni se do të kemi një deputet shqiptar në Parlamentin Nacional të Zvicrës?

Për momentin, më duket pak e mundur që të kemi një deputet shqiptar në Parlamentin Kombëtar të Zvicrës. Kjo për faktin se diaspora, përmes strukturave të saj shoqërore, ende nuk e sheh të nevojshme përfaqësimin e vet politik në atë nivel. Do të doja të theksoja se diaspora duhet të jetë e vëmendshme që të mos keqpërdoret në zgjedhje për interesa të politikanëve që nuk kanë lidhje reale me nevojat e saj.

Ju jeni i përkushtuar dhe veproni me maturi. Sipas jush, çfarë i duhet komunitetit tonë në Zvicër dhe si mund të ndihmohen më mirë nga shtetet tona, Kosova dhe Shqipëria?

Komuniteti shqiptar në Zvicër duhet fillimisht të çlirohet nga instrumentalizimi politik, si në Zvicër ashtu edhe nga qeveritë e Kosovës dhe Shqipërisë. Së dyti, unë shoh potencial konkret në bashkëpunimin ndërshtetëror për të krijuar shtëpi për të moshuarit shqiptarë që dëshirojnë të kthehen për pleqëri në Kosovë. Ky model do të ishte “win-win”: Zvicra do të kursente buxhetin për kujdesin e të moshuarve, ndërsa Kosova do të përfitonte vende pune dhe zhvillim në sektorin shëndetësor dhe social.

Si e shihni gjeneratën e re të mërgatës sonë në Zvicër? A ka potencial të madh për përfshirje më aktive?

Aktualisht, nuk shoh potencial të madh politik tek diaspora, për shkak të mungesës së diversitetit ideologjik dhe përmbajtjes politike. Megjithatë, gjithmonë do të ketë 1–2 individë që do të shquhen. E rëndësishme është që të rinjtë të mos pranohen në politikë vetëm si përfaqësues të “diversitetit”, por si individë që vendosin temën dhe ndikojnë në diskursin publik.

 A mendoni se mërgata jonë duhet të angazhohet më shumë në politikën zvicerane?

Angazhimi politik ka kuptim vetëm kur njeriu ka ide të qarta dhe kapacitet intelektual për të formësuar debatet në shoqëri. Në të kundërt, është humbje kohe. Nëse të rinjtë nuk e kuptojnë strukturën e politikës zvicerane dhe nuk kanë ide të reja, nuk do të kenë ndikim real.

Ju jeni pjesë e një partie me orientim të djathtë. Ku e shihni mërgatën shqiptare në Zvicër – më afër të djathtës apo të majtës politike?

Si liberal në Zvicër, mund të them se komuniteti shqiptar në vlerat e tij është konservator dhe liberal. Megjithatë, për shkak të propagandës së vazhdueshme për mbi 20 vjet, shumë shqiptarë votojnë për partitë e majta, duke e kundërshtuar në mënyrë të pavetëdijshme vetveten. Kjo është një “disfori politike” që duhet trajtuar me debat të hapur dhe të ndershëm.

A mirëpriten të rinjtë shqiptarë që dëshirojnë të jenë pjesë e partisë suaj?

SVP i mirëpret të gjithë. Ka më shumë anëtarë shqiptarë në këtë parti sesa mendohet. Nëse shqiptarët kanë njohuri politike dhe ndajnë vlera liberale-konservatore, SVP është një trampolinë politike jashtëzakonisht efektive.

A keni ndonjë të dhënë se sa shqiptarë janë anëtarë të kësaj partie?

Nuk kam të dhëna të sakta, por në qytetet e mëdha gjermano-folëse, zakonisht 3–4 përqind e anëtarëve të partisë janë me prejardhje shqiptare.

Çfarë do të kërkonit nga institucionet zvicerane që të kontribuojnë më shumë për mërgatën shqiptare?

Institucionet zvicerane duhet të ndalojnë së trajtuari diasporën si kategori “të veçantë” ose “viktimë”. Shqiptarët në Zvicër janë qytetarë me të gjitha të drejtat dhe detyrimet, dhe kërkojnë barazi të vërtetë, jo trajtim paternalist apo diskurse boshe integrimi.

Pse mendoni se ende nuk është themeluar një Muze i Diasporës në Kosovë, pavarësisht kërkesave të shumta?

Krijimi i një Muzeu të Diasporës është ideja më e rëndësishme që kam dëgjuar në këtë kontekst. Do të ishte e pafalshme, në aspektin moral, historik dhe etik, që një projekt i tillë të mos jetë prioritet i Qeverisë së ardhshme të Kosovës. Diaspora jo vetëm që ndihmoi në krijimin e Republikës së Kosovës, por edhe sot është shtylla e saj më e fuqishme.

A keni bashkëpunim me deputetë apo drejtues partish në Kosovë?

Nuk kam bashkëpunime zyrtare me parti apo politikanë në Kosovë, por kam kontakte të shpeshta informale me individë nga spektri i gjerë politik, ku ndajmë ide dhe rekomandime.

A mendoni se diaspora shqiptare është e politizuar apo ndikohet nga zhvillimet politike në atdhe?

Po, diaspora është e instrumentalizuar dhe kjo ndikon negativisht në integrimin e saj në Zvicër. Shumë shqiptarë shikojnë më shumë lajmet nga Kosova sesa nga Zvicra, dhe kështu e orientojnë vëmendjen e tyre politike drejt një shteti të largët, ndërkohë që taksat i paguajnë këtu. Duhet ta kuptojmë se Kosova është një shtet i vogël me 1.7 milion banorë, dhe që shpesh udhëheqësit e saj kanë pretendime joproporcionale me kapacitetin real.

Përdoret diaspora jonë vetëm gjatë kohës së zgjedhjeve në Kosovë dhe Shqipëri?

Po, diaspora kujtohet vetëm gjatë fushatave zgjedhore, për të kërkuar vota. Pas zgjedhjeve, interesimi bie në zero. Kjo duhet të ndryshojë, dhe vetë diaspora duhet të bëhet e vetëdijshme për këtë realitet.

Ka shumë shoqata shqiptare në Zvicër – si e vlerësoni jetën shoqërore dhe aktivitetet e komunitetit tonë?

Ka shumë shoqata që bëjnë punë të jashtëzakonshme. Ata që angazhohen janë heronj të heshtur të diasporës. Mirëpo, është me rëndësi që këto shoqata të kenë lidhje më të afërta me institucionet për të pasur më shumë kapacitete dhe ndikim në aktivitetet e tyre.

A keni ndonjë ide konkrete për organizimin më të mirë të mërgatës sonë?

Po, unë kam përgatitur një koncept për një Federatë të Shoqatave Shqiptaro-Zvicerane, e cila do të funksiononte si një lobi institucional i fuqishëm. Për fat të keq, aktualisht mungojnë njerëz të kualifikuar që mund ta çojnë këtë ide përpara, përveç disa individëve – shpesh jo me shtetësi zvicerane – që kanë dëshirë të ndihmojnë shqiptarët në këtë drejtim.

Dhe për fund, cili është mesazhi juaj për mërgatën shqiptare në Zvicër?

E dashur diasporë, mos bini pre e narrativave politike boshe. Mos u joshni nga simbolet, kërkoni konkretësi nga përfaqësuesit tuaj – si në Zvicër, ashtu edhe në Kosovë. Organizohuni dhe bëhuni një forcë që merret seriozisht. Nëse nuk e bëni këtë, do të vazhdoni të trajtoheni si pjesë anësore dhe e padukshme e shoqërisë. Është koha të thoni: MJAFT.

Ju falënderoj edhe njëherë dhe punë të mbarë.

Gjithashtu z.Hebibi ishte kënaqësi edhe e imja. /sam24.info/

The post Korab Rashiti: “Është koha që diaspora të thotë: Mjaft!” appeared first on Telegrafi.

E la Shqipërinë në moshën 25-vjeçare, jo për të ndjekur një ëndërr, por për t’i ikur një realiteti
që nuk ofronte siguri. U nis me një “çantë” me lot, kujtime dhe me një dhimbje që i flinte në kraharor. Nuk ishte rrugë e lehtë ajo që ndoqi, më shumë dukej si një kalim mes dy botëve: një Shqipëri që e donte si nënë, dhe një Evropë që duhej ta fitonte si betejë.
Në fillim, ishte Italia. Pastaj, Londra. Një qytet i ftohtë, i huaj, gri si retë që nuk largohen kurrë. Ishte shtatzënë kur mbërriti, dhe pa një dorë të ngrohtë që do të kujdesej gjatë ditës për të. E kishte mësuar anglishten për vite me radhë në Shqipëri, por fjalët i ngatërroheshin në gjuhë dhe nuk kishin më tingull. E megjithatë, nuk u tërhoq. Kishte një thirrje të brendshme për të qenë në shërbim, për të ushtruar profesionin e saj, për të ndihmuar, për të qenë një zë i ëmbël në kohë frike.
Sot, Elisabeta Topi punon në një nga strukturat inovative të kujdesit shëndetësor në Londër, një “spital në shtëpi”, që u lind si nevojë pas pandemisë së COVID-19. Aty, mjekësia nuk ndodh më vetëm në sallat sterile apo dhomat e bardha, por edhe në ekran, në distancë, me teknologji, besim dhe shumë profesionalizëm. Ajo është pjesë e këtij revolucioni të kujdesit modern, aty ku njerëzit shërohen pa dalë nga shtëpia, dhe ku një infermiere nuk është vetëm profesioniste, por zemër.
Elisabeta e di se mjekësia online nuk është thjesht një luks i teknologjisë, është një zgjidhje për realitete të vështira, sidomos për ata që janë më të pambrojtur. Dhe nëse ky shërbim do të aplikohej ndonjëherë në Shqipëri, ajo beson fort se duhet të nisë pikërisht nga brezi i tretë, nga ata që kanë dhënë gjithçka dhe tani kanë më shumë nevojë për kujdesin tonë. Sepse, për Elisabetën, infermieria nuk është punë, është mision. Dhe misioni ka shpirtin brenda…

Eja ta nisim nga fillimi… Ku ke lindur, si ishte fëmijëria jote dhe si ka ndikuar ajo në rrugën që ke ndjekur më vonë?
Kam lindur dhe jam rritur në Lushnje në fundin e viteve ’70. Si çdo fëmijë në atë kohë jam rritur mes vështirësive për shkak të sistemit dhe varfërisë që mbizotëronte, por kur kthej kokën pas dhe krahasoj me fëmijët e sotëm, mund të them me siguri që kam qenë fëmijë i lumtur.

Çfarë ke studiuar? Si të lindi dëshira për të ndjekur këtë profesion? A ishte pasion që në fillim apo erdhi me kohën?
Kam studiuar infermieri tek “Zonja e Këshillit të Mirë”. Në fakt, që në fëmijëri më ka lindur dëshira për të qenë infermiere. Motra ime e madhe ishte infermiere dhe unë, që në moshën 5–6 vjeç, dëgjoja pacientët e saj që më pyesnin: “Motra e Mirandës je ti? Lum ti për motrën që ke, sa shumë kujdeset për njerëzit”, dhe unë u rrita me mendimin që edhe unë dua të kujdesem për të tjerët e njerëzit të më duan e respektojnë. Gjithmonë e kam pasur pasion dhe vazhdoj ta kem. Nuk e kam parë kurrë si punë që më jep të ardhura, por si një thirrje të brendshme për të dhënë nga vetja në shërbim të komunitetit ku jetoj.

Si erdhi vendimi për të lëvizur jashtë Shqipërisë? Ishte i menduar gjatë apo një hap që u bë në një moment të caktuar?
Ishte një vendim i paramenduar. Për këtë arsye dhe studimet i kreva tek “Zonja e Këshillit të Mirë”. Në atë kohë dy vëllezër dhe dy motra të miat jetonin në Itali dhe unë doja të shkoja atje gjithashtu. Megjithatë, asnjëherë nuk e mendova se shkëputja nga Shqipëria do të ishte aq e vështirë. Kam qarë me dënesë që nga momenti që jam ndarë me prindërit deri sa arrita në Itali. Më kujtohet mami që më tha: “Mos ik moj bijë pse qan, shumë mirë je edhe këtu, në punë je.” Kam jetuar dhe punuar në Itali pothuajse 4 vjet, para se të shkëputesha përfundimisht në Londër.

Ditët e para në Londër, si ishin? Çfarë kujton më shumë nga ajo periudhë?
Eh, ditët e para në Londër… ç’të them? Të zymta, ashtu si koha. E vetmuar, shtatzënë, pa njohje, mezi prisja tim shoq të kthehej nga puna e të hapej goja të flisja me dikë. Telefonat dhe mundësitë e komunikimit nuk ishin si sot. Sa herë e kujtoj, përlotem. Emigrova për herë të dytë në një moshë të re, isha 27 vjeç dhe duhet të përshtatesha sërish me një vend të ri, gjuhën, mënyrën e jetesës. Qaja gjithë ditën dhe kur vinte bashkëshorti përpiqesha të dukesha sa më e qetë dhe ok me jetën që po jetoja. Ai më kishte dhënë mundësi zgjedhjeje, të vinte ai në Itali ose unë në Angli, dhe mendova se do të ishte më e lehtë profesionalisht për mua të shkoja në Angli. Është pishmani më i madh i jetës sime… por është vonë tashmë.

Cilat ishin pengesat më të mëdha që ke kaluar për të ndërtuar jetën tënde atje? Dhe çfarë të ka dhënë më shumë forcë për të mos u dorëzuar?
Pengesë më e madhe ka qenë gjuha. Edhe pse kisha studiuar për shumë vite anglisht në shkollë dhe privatisht, kur arrita këtu kuptova që s’dija të flisja. Isha mirë në të shkruar dhe për t’u kuptuar, por në lexim dhe në të folur isha shumë keq. Edhe fakti që isha shtatzënë dhe lindja e fëmijës më kufizoi në fillim. Forca ime më e madhe janë familja ime, bashkëshorti dhe fëmijët.

Si lindi ideja për t’u marrë me mjekësinë online?
Mjekësia online nuk është një ide e imja personale, por është një strukturë në të cilën punoj që prej vitit 2010. Lindi si model pas pandemisë së COVID-it, sepse gjatë asaj kohe shumë shërbime u transferuan online.

Si funksionon konkretisht puna jote sot? Me kë punon, cilat janë nevojat që përpiqesh të mbulosh?
Unë bëj dy punë, por do të fokusohem tek mjekësia online, që është risi në shërbimin ndaj pacientit. Quhet “Spitali në shtëpi” dhe ofron shërbim spitalor në kushtet e shtëpisë, për raste që nuk kërkojnë ndërlikime apo trajtime të avancuara. Struktura është e ndarë në tre departamente: Ndërhyrja e shpejtë, Vizitat në shtëpi, Monitorimi online. Pacientët referohen nga mjeku i familjes, spitali, komuniteti ose ambulanca. Qëllimi është të: përmirësojë kujdesin ndaj pacientit në kohë reale; ulë numrin e paraqitjeve në urgjencë; lirojë shtretërit e spitaleve për ata që kanë nevojë të vërtetë; ulë kostot dhe të bëjë sistemin më të përballueshëm.

A ka ndonjë histori të vogël që të ka mbetur në zemër nga puna jote, një pacient, një falënderim, një bisedë që të preku?
Plot. Një më ka mbetur në mendje. Pasi më falënderoi, një pacient më tha: “No, you don’t just do your job, you care. Thank you.” (“Jo, ti nuk bën vetëm punën, ti kujdesesh. Faleminderit.”) Këtu komplimentet për punën nuk mungojnë.

Çfarë është pjesa më e bukur e këtij shërbimi për ty? Dhe cila është më e vështira? A e duan njerëzit këtë gjë apo nuk ndihen të sigurt t’i besojnë dikujt nga një ekran i vogël?
Pjesa më e bukur është që ndihmon pacientin pa e nxjerrë nga shtëpia, shmang urgjencat dhe shtrimet e panevojshme. Vështirësia është që besojmë çdo informacion që pacienti na jep. Ata vetë matin tensionin, oksigjenin, temperaturën dhe të dhënat kalojnë në sistemin tonë. Nëse shohim anomali, i telefonojmë. Rreziku është te saktësia e matjeve dhe interpretimi profesional. Njerëzit e kanë mirëpritur dhe kemi shumë feedback pozitiv, por për raste mosbesimi kemi dhe shërbim “face to face”.

A ndjek çfarë ndodh në Shqipëri sa i përket shëndetësisë dhe teknologjisë? Mendon se vendi ynë është gati të përqafojë telemjekësinë si një zgjidhje?
Po, e ndjek. Ka përmirësime, por do ende kohë që të arrijmë një standard të pranueshëm. Kemi kulturë mosbesimi dhe shumë shkojnë drejt e në farmaci për antibiotikë të panevojshëm. Duhet dhe trajnim i thelluar për personelin që do e aplikojë telemjekësinë.

Nëse do të kishe mundësi të sillje këtë shërbim në Shqipëri, nga do ta nisje? Ku mendon se ka më shumë nevojë?
Do e nisja nga shërbimi infermieristik ambulator. Ka shumë pensionistë apo persona me aftësi të kufizuara që kanë nevojë për kujdes në shtëpi (injeksione, plagë etj.). Infermieret sot bëjnë rolin e sekretareve të mjekëve. Duhet riformuar shërbimi që ato të punojnë në terren dhe të ofrojnë shërbim të licencuar, duke mbrojtur edhe pacientët nga abuzimet dhe duke u vlerësuar vetë si profesioniste.

Si është të jetosh mes dy “botëve” njëra ku je rritur dhe tjetra ku po rritesh si profesioniste? A ndihesh ende “shqiptare” në zemër të Londrës?
Janë dy botë krejt të ndryshme. Jam përshtatur disi, por gjithmonë ndjehem shqiptare dhe e them me shumë krenari. Flas shpesh për Shqipërinë në ambientin e punës dhe disa kolegë të mi kanë prenotuar pushime në Shqipëri.

Kur e ndjen më fort krenarinë për veten? Ka ndonjë moment që e kujton shpesh si dëshmi që “ia vlejti”?
Krenohem me personin që jam, e dashur për njerëzit. Krenohem për arritjet e mia, por nuk harroj kurrë vajzën e vogël të ndrojtur, shpesh zbathur, që ka nisur këtë rrugë.

Nëse një vajzë shqiptare sot të thoshte: “Dua të ndjek rrugën tënde”, çfarë do t’i thoje?
Do t’i thoja: Mos humb më kohë.

A të mungon Shqipëria?
Shumë. Më mungon gjithçka, njerëzit, mënyra e jetës që më duket më e relaksuar. Jam shumë e lidhur me vendin dhe shkoj shpesh, edhe vetëm për një fundjavë. Gjithashtu, gjithë muajin gusht e kaloj në Shqipëri.

Çfarë do të doje që njerëzit të kuptonin për ty, përtej titujve dhe profesionit?
Një vajzë me shpirt të bukur, mirësi, që gjithmonë vë të tjerët para vetes.

Si e pritët risinë për votimin e Diasporës? A do të ketë ndonjë ndikim në jetën tuaj apo familjes?
Më ke prekur atje ku duhet me këtë pyetje. Jam shumë e apasionuar pas politikës, jo vetëm në Shqipëri por edhe jashtë saj. Sigurisht që votova, dhe mendoj që ka ndikim të madh. Ne shqiptarët shpesh jemi në faqet e para për të këqijat dhe jo për të mirat. Por kjo po ndryshon. Po na shohin ndryshe. E shijoj Shqipërinë dhe e ndjej çdo ndryshim sa herë vij.

Intervistoi: Fernada Cenko

Pas zyrtarizimit të tij si drejtori i ri sportiv i AC Milan, Igli Tare ka folur për herë të parë për mediat zyrtare të klubit, duke ndarë emocionet, objektivat dhe vizionin e tij për të ardhmen kuqezi. Ish-sulmuesi dhe ish-drejtuesi i Lazios u shpreh se kjo është një nga ditët më të rëndësishme të karrierës së tij, duke e cilësuar angazhimin te Milani si përmbushjen e një ëndrre që e ka ndjekur që nga fëmijëria.

“Milani ka një histori të lavdishme. E kam ndjekur që kur isha fëmijë. Familja ime, të gjithë xhaxhallarët ishin tifozë të Milanit, dhe kjo lidhje ka qenë gjithmonë e fortë. Tani që jam këtu, është diçka shumë domethënëse për mua”, u shpreh Tare, duke kujtuar se debutimi i tij në Serie A ndodhi pikërisht kundër Milanit dhe se fëmija i tij i parë lindi gjatë një ndeshjeje të këtij klubi.

I pyetur për qëllimet e tij në rolin e ri, Tare tha se synon të rikthejë Milanin në nivelet më të larta të futbollit europian: “Do të përpiqem të jap gjithçka që kjo histori të shkëlqejë sërish. Tifozët presin një reagim të fortë dhe kjo është ajo që duam të ofrojmë.”

Ai pranoi se një nga sfidat kryesore është zgjedhja e trajnerit të ri, pas një sezoni të mbushur me zhgënjime. “Erdha me ide të qarta dhe shumë entuziazëm. Duhet të mësojmë nga gabimet dhe të fillojmë me energji të re. Milani kërkon rezultate të menjëhershme, është një klub që duhet të fitojë,” tha ai.

Tare theksoi rëndësinë e përkatësisë ndaj fanellës dhe nderimit të historisë së klubit: “Lojtarët duhet ta kuptojnë peshën që ka fanella e Milanit. Stadiumi San Siro dhe historia e klubit janë të shenjta. Kjo është një nga gjërat që dua të transmetoj menjëherë te skuadra.”

Duke folur për filozofinë e tij të punës, Tare theksoi rëndësinë e bashkëpunimit brenda strukturës drejtuese. Ai u shpreh se do të punojë ngushtë me Giorgio Furlani, Zlatan Ibrahimovic dhe Geoffrey Moncada për të ndërtuar një strategji afatgjatë, sidomos për zhvillimin e talenteve të rinj.

Në përfundim, Tare theksoi përkushtimin e tij të plotë për të rikthyer lavdinë e kuqezinjve: “Dua të shoh një Milan që djersitet për fanellën, që është i uritur për fitore. Do të jap gjithçka për ta bërë këtë realitet. Ndihem i emocionuar dhe i përmbushur, kam realizuar një ëndërr të vjetër”, përfundoi ai.

The post Tare flet si drejtori i ri sportiv i Milanit: Një ëndërr që u bë realitet appeared first on Euronews Albania.

Një bos droge shqiptar ka zbuluar arsyen pse beson se policia britanike nuk do t’i mposhtë kurrë bandat që kontrabandojnë kokainë në Mbretërinë e Bashkuar.

Gangsteri, i cili foli me kusht anonimiteti për Daily Mail të cilës i referohet Top Channel, tha se një praktikë kryesore e kryer nga mafiozët shqiptarë ishte ndalimi i policisë nga pengimi apo ndërprerja e plotë e aktiviteteve të tyre kriminale në Mbretërinë e Bashkuar.

Që nga viti 1995, shqiptarët kanë qenë lojtarë të rëndësishëm në tregtinë e kokainës në Itali, Belgjikë, Holandë dhe Spanjë, duke pasur rrjete të mirë-vendosura furnizimi.

Për të hyrë në tregun e Mbretërisë së Bashkuar në fund të vitit 2000, ata përdorën si moto ‘shit lirë dhe shit më shumë’.

Një shqiptar në Londër, i cili kreu 17 vjet burg si pjesë e një grupi të madh kriminal të organizuar në tregtinë e kokainës, shpjegoi se një arrestim nuk do të thoshte domosdoshmërisht fundi i rrugës për atë qelizë të kontrabandës së kokainës.

Që nga viti 2005, Agjencia Kombëtare e Krimit, e cila zëvendësoi Agjencinë e Krimit të Organizuar të Rëndë, dhe Drejtoria e Krimit të Specializuar në Scotland Yard kanë arrestuar dhe dënuar me sukses qindra shqiptarë në tregtinë e kokainës.

Në fund të vitit të kaluar, kishte pothuajse 1,100 shqiptarë në burg, përfshirë edhe bosët e frikshëm të mafias ballkanike që transportonin kokainë në rrugët e Britanisë.

Përveç kontrollit të tregtisë së drogës, gangsterët shqiptarë që terrorizojnë Mbretërinë e Bashkuar janë dënuar gjithashtu për vrasje, krime seksuale, pastrim parash dhe trafikim njerëzish.

Por, sapo shkatërrohet një grup i krimit të organizuar shqiptar, një i ri duket se i zëvendëson ata.

Gangsteri shqiptar i tha MailOnline se kjo ishte për shkak të një praktike të quajtur ‘shitja e punës’.

Ai tha se kur një anëtar i bandës arrestohej, nëse policia nuk arrinte të merrte telefonin e tij, bashkëpunëtorët e tij do ta shisnin telefonin e tij dhe kontaktet në të për shuma deri në 100 mijë paund.

Agjencia Kombëtarë e Krimit (NCA) ka paralajmëruar për vite me radhë për ‘kërcënimin e konsiderueshëm’ që paraqesin bandat shqiptare, të famshme për profesionalizmin dhe disiplinën e tyre, si dhe taktikat e egra për të mbajtur konkurrencën në distancë.

Bandat e pamëshirshme shqiptare kanë dominuar tregtinë britanike të drogës, duke negociuar drejtpërdrejt me kartelet kolumbiane dhe duke i dëmtuar rivalët kriminelë për të përmbytur rrugët e Britanisë me kokainë të lirë.

Rrjedha e parave mbrapsht në Shqipëri është një shqetësim në rritje për NCA-në. Frika e saj është rritur aq shumë sa vitin e kaluar agjencia nënshkroi një marrëveshje me zyrën e anti-krimit të organizuar të Shqipërisë, SPAK, që do të shohë njësinë të kërkojë asetet e shqiptarëve të dënuar në Mbretërinë e Bashkuar.

Në vitin 2010, vetëm 1.5% e shtetasve të huaj të burgosur në Angli dhe Uells ishin shqiptarë.

Por deri në fund të vitit 2024, shqiptarët përbënin 10.6%, më shumë se çdo kombësi tjetër.

Numrat në rritje të shqiptarëve janë pjesërisht për shkak të numrit të madh që kalojnë kanalin, me një total prej 12,685 që erdhën në Britani me anije të vogla në vitin 2022.

Megjithatë, shkalla ka rënë që kur ministrat nënshkruan një marrëveshje transferimi të të burgosurve me qeverinë e Shqipërisë në vitin 2022.

Nën Rishi Sunak, 200 u ekstraduan në këmbim të 8 milionë paundëve për të modernizuar sistemin e tyre të burgjeve.

Partia Laburiste është zotuar të ekstradojë kriminelët e huaj më shpejt, duke thënë se “nuk mund të jetë e drejtë” që taksapaguesit britanik të paguajnë faturën.

Mendohet se strehimi i çdo të burgosuri kushton rreth 40 mijë paund në vit, duke sugjeruar kështu që Mbretëria e Bashkuar shpenzon 44 milionë paund për burgosjen e kriminelëve shqiptarë.

Megjithatë, bosi i drogës shqiptar u mburr se si ai dhe gangsterët e tjerë arritën të dominonin tregun e kokainës.

“Ne kishim pastërtinë më të lartë të kokainës për një gram të shitur në rrugë. Kjo bëri që përdoruesit ekzistues ta merrnin drogën nga ne dhe t’i braktisnin shitësit ekzistues”, tha ai.

“Kjo bëri që organizata ime, ku isha unë, të bëhej furnizuesi kryesor i kokainës për Portsmouth dhe Bournemouth përpara se të shitej në rrugë.

“Në vitin 2009/10 ulëm çmimin për një kilogram kokainë nga 35 mijë paund në 30 mijë paund. Ky ishte një ndryshim rrënjësor për tregun në atë kohë”, u shpreh ai.

NCA vitin e kaluar tha se tregtia e drogës e lidhur me shqiptarët ishte aktive në të gjithë vendin në qytete, qyteza dhe madje edhe në zona rurale.

Agjencia tha se bandat shqiptare po kontrabandojnë ‘qindra miliona’ sterlina nga Mbretëria e Bashkuar çdo vit.

“Objektivi i tyre kryesor kur fitojnë para është t’i nxjerrin ato nga vendi sa më shpejt të jetë e mundur”, tha Steve Brocklesby, Menaxher i Inteligjencës nga NCA.

“Ata do t’i kontrabandojnë ato nga Mbretëria e Bashkuar në Shqipëri në çfarëdo forme që të vijnë”, shtoi ai.

“Vlerësimet janë se qindra miliona paund po largohen nga Mbretëria e Bashkuar dhe përfundojnë në Shqipëri, ku më pas legjitimohen gjysmë ose në sistemin bankar ose për të paguar për punime ndërtimi. Ne gjithashtu e dimë se shqiptarët do të transferojnë paratë e Mbretërisë së Bashkuar në zyrat e këmbimit të Mbretërisë së Bashkuar dhe Evropës, do ti këmbejnë për euro dhe do t’i çojnë ato në Shqipëri”, tha Brocklesby.

“Presim të shohim një rritje në përdorimin e kriptovalutave dhe investimeve të tjera më pak të rregulluara në Mbretërinë e Bashkuar, si dhe investime të drejtpërdrejta në MB në vitet e ardhshme”, përfundoi ai./kb

Kryeministri Edi Rama ka rrëfyer në një intervistë se si arti dhe vizatimi janë pjesë e rëndësishme e përditshmërisë së tij dhe e ndihmojnë të ruajë ekuilibrin gjatë punës së tij.

Gjatë një bisede me Richard Attias, organizator i Forumit Ndërkombëtar FII në Tiranë, Rama tha se gjatë takimeve shpesh vizaton, gjë që i ndihmon të përqendrohet dhe të qetësohet.

“Kur ka një temë me intensitet dhe nuk kam diçka që të vizatoj, bëhem nervoz shumë shpejt. E kundërta ndodh kur vizatoj, rri e pret të vijë momenti yt për ‘të vrarë’ dhe nuk i hidhesh çdokujt,” shpjegoi Kryeministri.

Ai shtoi se kjo pasion i ka shërbyer edhe në fillimet e tij kur ishte kryetar bashkie, ku me pak mjete nisi të lyejë ndërtesat me ngjyra, duke kaluar më pas në forma të tjera artistike.

Në intervistë, Rama komentoi edhe një studim të Departamentit të Psikologjisë në MIT, që vërtetonte se njerëzit që vizatojnë gjatë takimeve janë më të përqendruar dhe më pak të stresuar. “Kur syri dhe dora merren me diçka tjetër, je automatikisht i përqendruar tek ajo për të cilën po flitet,” tha ai.

Kryeministri theksoi gjithashtu se përkundër thënies se “na duhen artistë që të qeverisin”, ai mendon se nuk ka lidhje me profesionin, por me personin. “Mund të kesh një artist që është tmerr dhe një jurist që është fantastik për të qeverisur,” përfundoi Rama.

The post Rama: Bëhem nervoz kur nuk kam diçka që të vizatoj appeared first on Lapsi.al.

Maestro Armaldo Kllogjeri, aktorja Julia Ilirjani apo shkrimtari Loer Kume ishin në listat e partive politike për zgjedhjet e 11 Majit. Vetëm ky i fundit ia doli të sigurojë një vend në Kuvendin e katër viteve të ardhshme, falë pozicionit komod në listat e mbyllura të PS. Krahas penës, Kume është gati të veshë kostumin e ligjvënësit. ”Shkrimi është një mënyrë të komunikuari dhe një mënyrë e të…

Source