Një tërmet i madh në Myanmar të premten ka shkaktuar mbi 1600 viktima dhe ka çuar në shembjen e shumë ndërtesave.
Edhe pse ky shtet i AzisĂ« Juglindore Ă«shtĂ« njĂ« zonĂ« me rrezik tĂ« lartĂ« pĂ«r tĂ«rmete, vendet fqinje si Tajlanda dhe Kina â tĂ« cilat gjithashtu u prekĂ«n nga tĂ«rmeti â nuk janĂ«.
Kryeqyteti tajlandez, Bangkoku, ndodhet mĂ« shumĂ« se 1000 km larg epiqendrĂ«s sĂ« tĂ«rmetit tĂ« sĂ« premtes â dhe megjithatĂ« njĂ« ndĂ«rtesĂ« e lartĂ« e papĂ«rfunduar nĂ« qytet u rrĂ«zua prej tij.
Këtu do të shpjegojmë se çfarë e shkaktoi këtë tërmet dhe si arriti të kishte një ndikim kaq të fuqishëm edhe në distanca kaq të largëta.
ĂfarĂ« e shkaktoi tĂ«rmetin?
Shtresa e sipërme e Tokës është e ndarë në seksione të ndryshme, të quajtura pllaka tektonike, të cilat janë në lëvizje të vazhdueshme. Disa lëvizin pranë njëra-tjetrës, ndërsa të tjera lëvizin mbi ose nën njëra-tjetrën.
Kjo lëvizje është ajo që shkakton tërmete dhe vullkane, shkruan bbc.
Myanmari konsiderohet njĂ« nga zonat mĂ« âaktiveâ gjeologjikisht nĂ« botĂ« sepse ndodhet nĂ« pikĂ«takimin e katĂ«r pllakave tektonike â asaj Euroaziatike, Indiane, Sunda dhe mikropllakĂ«s sĂ« BurmĂ«s.
Himalajet janë formuar si rezultat i përplasjes së pllakës Indiane me pllakën Euroaziatike, ndërsa cunami i vitit 2004 ndodhi si pasojë e zhytjes së pllakës Indiane nën mikropllakën e Burmës, transmeton Telegrafi.
Dr. Rebecca Bell, specialiste nĂ« tektonikĂ« nĂ« Imperial College London, shpjegon se pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar gjithĂ« kĂ«tĂ« lĂ«vizje, krijohen çarje nĂ« shkĂ«mbinj â tĂ« quajtura thyerje â qĂ« lejojnĂ« tĂ« ârrĂ«shqasinâ anash pllakat tektonike.
Një nga thyerjet kryesore është thyerja e Sagaing, e cila përshkon Myanmarin nga veriu në jug dhe ka një gjatësi mbi 1200 km.
TĂ« dhĂ«nat e hershme sugjerojnĂ« se lĂ«vizja qĂ« shkaktoi tĂ«rmetin me magnitudĂ« 7.7 shkallĂ«sh tĂ« Rihterit ishte e tipit âstrike-slipâ â ku dy blloqe lĂ«vizin horizontalisht pranĂ« njĂ«ri-tjetrit.
Kjo është në përputhje me lëvizjen tipike të thyerjes së Sagaing.
Ndërsa pllakat lëvizin pranë njëra-tjetrës, ato mund të bllokohen, duke grumbulluar fërkime derisa papritur të çlirohet dhe toka të zhvendoset, duke shkaktuar një tërmet.
Pse tërmeti u ndje kaq larg?
Tërmetet mund të ndodhin deri në 700 km (435 milje) nën sipërfaqe. Ky tërmet ishte vetëm 10 km nga sipërfaqja, duke e bërë atë shumë të cekët. Kjo rrit sasinë e lëkundjeve në sipërfaqe.
Gjithashtu, tĂ«rmeti ishte shumĂ« i fuqishĂ«m â me njĂ« magnitudĂ« 7.7 nĂ« shkallĂ«n e momentit. Sipas ShĂ«rbimit Gjeologjik tĂ« SHBA (USGS), ai prodhoi mĂ« shumĂ« energji sesa bomba atomike e hedhur mbi HiroshimĂ«.
Madhësia e tërmetit lidhet me llojin e thyerjes, tha Dr. Bell.
âNatyra e drejtĂ« e thyerjes do tĂ« thotĂ« qĂ« tĂ«rmetet mund tĂ« pĂ«rhapen nĂ« zona tĂ« mĂ«dha â dhe sa mĂ« e madhe tĂ« jetĂ« zona qĂ« rrĂ«shqet, aq mĂ« i fuqishĂ«m Ă«shtĂ« tĂ«rmetiâ, shpjegoi ajo.
âNĂ« kĂ«tĂ« rajon kanĂ« ndodhur gjashtĂ« tĂ«rmete me magnitudĂ« 7 ose mĂ« tĂ« lartĂ« gjatĂ« shekullit tĂ« funditâ, tha gjeologia.
Kjo thyerje e drejtĂ« gjithashtu bĂ«n qĂ« njĂ« sasi e madhe e energjisĂ« tĂ« pĂ«rhapet pĂ«rgjatĂ« saj â duke u shtrirĂ« 1200 km nĂ« jug, drejt TajlandĂ«s.
Mënyra se si ndihen tërmetet në sipërfaqe varet edhe nga lloji i tokës.
NĂ« tokĂ« tĂ« butĂ« â si ajo mbi tĂ« cilĂ«n Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar Bangkoku â valĂ«t sizmike (vibrimet e tokĂ«s) ngadalĂ«sohen dhe grumbullohen, duke u bĂ«rĂ« mĂ« tĂ« fuqishme.
Prandaj, gjeologjia e Bangkokut e bëri lëkundjen e tokës edhe më të fortë.
Pse u shemb vetëm një ndërtesë e lartë në Bangkok?
NdĂ«rsa pamjet dramatike tregojnĂ« ndĂ«rtesa tĂ« larta nĂ« Bangkok qĂ« lĂ«kunden gjatĂ« tĂ«rmetit â duke shkaktuar rrjedhje uji nga pishinat nĂ« çati â duket se e vetmja grataçelĂ« qĂ« u shemb ishte selia e papĂ«rfunduar e zyrĂ«s sĂ« auditorit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m nĂ« distriktin Chatuchak tĂ« Bangkokut.
Sipas Dr. Christian Malaga-Chuquitaype, një pedagog i lartë në inxhinierinë sizmike në Imperial College London, përpara vitit 2009, Bangkoku nuk kishte një standard gjithëpërfshirës sigurie për ndërtimin e ndërtesave që të përballonin tërmetet.
Kjo do të thotë se ndërtesat më të vjetra ishin veçanërisht të cenueshme.
Kjo nuk Ă«shtĂ« diçka e pazakontĂ«, pasi ndĂ«rtesat rezistente ndaj tĂ«rmeteve janĂ« mĂ« tĂ« shtrenjta pĂ«r tâu ndĂ«rtuar dhe Tajlanda, ndryshe nga Myanmari, nuk pĂ«rjeton shpesh tĂ«rmete.
Dr. Emily So, profesoreshë e inxhinierisë arkitekturore në Universitetin e Kembrixhit, theksoi se ndërtesat më të vjetra mund të forcohen dhe disa vende si Kalifornia, Kanada Perëndimore dhe Zelanda e Re tashmë e kanë bërë këtë.
Prof. Amorn Pimarnmas, presidenti i Shoqatës së Inxhinierëve Strukturorë të Tajlandës, tha se megjithëse në 43 provinca ekzistojnë rregullore për ndërtimin e ndërtesave rezistente ndaj tërmeteve, vlerësohet se më pak se 10 për qind e ndërtesave janë vërtet të tilla.
MegjithatĂ«, ndĂ«rtesa qĂ« u shemb ishte e re â madje ishte ende nĂ« ndĂ«rtim kur ndodhi tĂ«rmeti â dhe standardet e pĂ«rditĂ«suara tĂ« ndĂ«rtimit do tĂ« kishin qenĂ« tĂ« zbatueshme.
Dr. Pimarnmas tha se toka e butë e Bangkokut mund të ketë luajtur një rol në shembjen e saj, pasi mund të amplifikojë lëvizjet e tokës tre deri në katër herë më shumë.
Ai shtoi se âmegjithatĂ«, ka edhe faktorĂ« tĂ« tjerĂ«, si cilĂ«sia e materialeve (betoni dhe armaturat) dhe disa parregullsi nĂ« sistemin strukturor. KĂ«to mbeten pĂ«r tâu hetuar mĂ« nĂ« detajeâ.
Duke analizuar pamjet, Dr. Malaga-Chuquitaype tha se duket se Ă«shtĂ« pĂ«rdorur njĂ« proces ndĂ«rtimi me âpllakĂ« tĂ« sheshtĂ«â â i cili nuk rekomandohet mĂ« pĂ«r zonat tĂ« prirura ndaj tĂ«rmeteve.
âNjĂ« sistem me âpllakĂ« tĂ« sheshtĂ«â Ă«shtĂ« njĂ« metodĂ« ndĂ«rtimi ku katet mbĂ«shteten drejtpĂ«rdrejt mbi kolona, pa pĂ«rdorur trarĂ«â, shpjegoi ai.
âImagjinoni njĂ« tavolinĂ« tĂ« mbĂ«shtetur vetĂ«m nĂ« kĂ«mbĂ«, pa mbĂ«shtetĂ«se horizontale shtesĂ« poshtĂ« saj. NdĂ«rsa ky dizajn ka pĂ«rparĂ«si nĂ« kosto dhe arkitekturĂ«, ai performon dobĂ«t gjatĂ« tĂ«rmeteve, shpesh duke dĂ«shtuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« papritur dhe tĂ« dhunshme (pothuajse shpĂ«rthyese)â, shtoi ai.
Po për ndërtesat në Myanmar?
Mandalay, në Myanmar, ishte shumë më afër zonës ku ndodhi zhvendosja e tokës dhe ka përjetuar lëkundje shumë më të forta sesa Bangkoku.
MegjithĂ«se Myanmari pĂ«rjeton rregullisht tĂ«rmete, Dr. Ian Watkinson, pedagog i shkencave tĂ« tokĂ«s nĂ« Universitetin Royal Holloway, mendon se Ă«shtĂ« e pamundur qĂ« shumica e ndĂ«rtesave tĂ« jenĂ« ndĂ«rtuar pĂ«r tâi rezistuar tĂ«rmeteve.
âVarfĂ«ria e pĂ«rgjithshme, trazirat e mĂ«dha politike dhe fatkeqĂ«si tĂ« tjera â si cunami i Oqeanit Indian nĂ« 2004 â e kanĂ« shpĂ«rqendruar vendin nga pĂ«rqendrimi te rreziqet e paparashikueshme tĂ« tĂ«rmeteveâ, tha ai.
âKjo do tĂ« thotĂ« se, nĂ« shumĂ« raste, rregullat e projektimit tĂ« ndĂ«rtesave nuk zbatohen dhe ndĂ«rtimet bĂ«hen nĂ« zona qĂ« mund tĂ« jenĂ« tĂ« prirura ndaj rrezikut tĂ« lartĂ« sizmik, si pĂ«r shembull luginat e pĂ«rmbytjeve dhe shpate tĂ« pjerrĂ«taâ, shtoi Watkinson.
Pjesë të Mandalayt dhe ndërtesat e tij ndodhen gjithashtu përgjatë luginës së përmbytjeve të lumit Ayerwaddy. Kjo i bën ato shumë të ndjeshme ndaj një fenomeni të quajtur lëngëzimi i tokës.
Ky fenomen ndodh kur toka ka njĂ« pĂ«rmbajtje tĂ« lartĂ« uji dhe lĂ«kundjet bĂ«jnĂ« qĂ« sedimenti tĂ« humbasĂ« forcĂ«n e tij dhe tĂ« sillet si njĂ« lĂ«ng. Kjo rrit rrezikun e rrĂ«shqitjeve tĂ« dheut dhe shembjeve tĂ« ndĂ«rtesave, pasi toka nuk mund tâi mbajĂ« mĂ« ato.
Dr. So paralajmĂ«roi se âgjithmonĂ« ekziston mundĂ«siaâ e dĂ«meve tĂ« mĂ«tejshme nĂ« ndĂ«rtesat pranĂ« njĂ« thyerjeje tektonike pĂ«r shkak tĂ« pasgoditjeve â lĂ«kundjeve qĂ« ndjekin njĂ« tĂ«rmet dhe shkaktohen nga transferimi i papritur i energjisĂ« nĂ« shkĂ«mbinjtĂ« pĂ«rreth.
âShumicĂ«n e rasteve, pasgoditjet janĂ« mĂ« tĂ« vogla se goditja kryesore dhe priren tĂ« zvogĂ«lohen nĂ« madhĂ«si dhe frekuencĂ« me kalimin e kohĂ«sâ, shpjegoi ajo. /Telegrafi/
The post Ăka e shkaktoi tĂ«rmetin e Myanmarit â dhe pse bĂ«ri qĂ« njĂ« kullĂ« tĂ« shembet nĂ« Bangkok? appeared first on Telegrafi.
Login
