Burimi: The Guardian
Përkthimi: Telegrafi.com
Për pjesën më të madhe të shekullit të kaluar, jetëgjatësia ka qenë në rritje të vazhdueshme. Në shumicën e vendeve të botës, fëmijët mund të shpresonin të jetonin, mesatarisht, jetë më të gjata dhe më të shëndetshme se prindërit e tyre. Kjo pritshmëri vazhdon të jetë e vërtetë për super të pasurit. Në fakt, miliarderët dhe multimilionerët e teknologjisë janë fiksuar së fundmi me gjetjen e sekretit për jetë më të gjatë, të bindur se me para, teknologji dhe shkencë të avancuar mund të shtyjnë të pashmangshmen edhe për disa dekada, për të arritur moshën 120 apo edhe 150-vjeçare.
Por, përpjekjet e tyre nuk po përhapen te pjesa tjetër e shoqërisë. Krizat shëndetësore në botë po përkeqësohen, me jetëgjatësinë që po bie në disa vende me të ardhura të larta – si Britania dhe ShBA-ja. Në Britani, kjo rënie filloi para pandemisë së Kovidit dhe ka shënuar një ulje prej gjashtë muajsh; në ShBA me 2.33 vjet. Shkallët e obezitetit janë në rritje – jo vetëm në vendet e pasura, por edhe në vende si Gana ku është shënuar një rritje prej 650 për qind në obezitet që nga viti 1980. Jo 65 për qind; 650 për qind. Ajri i pastër është një gjë e rrallë në shumicën e vendeve të botës. Çrregullimet e shëndetit mendor, si depresioni, janë në rritje dhe përkeqësohen nga pasiguria financiare dhe stresi.
Na është thënë për dekada me radhë se, nëse thjesht e përmirësojmë vetveten, mund të jetojmë më gjatë dhe më shëndetshëm. Atëherë, si mund ta shpjegojmë hendekun midis dijes sonë në rritje për jetë më të gjatë dhe shëndetit tonë kolektiv që po përkeqësohet? Personalisht, i kam vënë vetes një qëllim ambicioz: të jetoj deri në moshën 100-vjeçare, me shëndet të mirë, dhe të ndihmoj të tjerët të bëjnë të njëjtën gjë. Sipas kalkulatorit të jetëgjatësisë të ONS-së [Zyra për Statistikat Kombëtare të Mbretërisë së Bashkuar], kam një mundësi prej 9.3 për qind për të arritur këtë moshë (edhe më sfiduese është të kem një jetë me cilësi gjatë kësaj periudhe).
Si dikush që ka interes dhe pasion të fortë për shëndetin, ndjek kërkimet më të fundit mbi ushqimet dhe çfarë duhet të hamë. Kam provuar dieta pa sheqer; për një periudhë kam qenë vegane. Kam eksperimentuar me lloje të ndryshme stërvitjeje – nga vrapimet në distanca të gjata, te stërvitjet me intervale, HIIT (stërvitje me intensitet të lartë), hiroks, kamping në natyrë, spining, pilate në nxehtësi, barre dhe joga mbi dërrasë. Në mesin e të tridhjetave, vendosa të bëhem trajnere personale për të kombinuar interesin tim për fitnesin, ushqimin dhe mirëqenien.
Megjithatë, sa herë që mendja më shkon drejt rrugës së “optimizimit”, më kujtohet puna ime kryesore dhe karriera e gjatë si shkencëtare e shëndetit publik, duke studiuar faktorët që ndikojnë në atë se sa gjatë do të jetojmë. Shumica e këtyre faktorëve janë jashtë kontrollit individual dhe lidhen me vendin dhe komunitetin ku jetojmë. E vërteta është se kjo narrativë e “ndihmës për vetveten” nuk pasqyron realitetin e funksionimit të shëndetit. Në fakt, përqendrimi te përgjegjësia personale dhe vetëpërmirësimi na ka larguar nga çështja e vërtetë – ndikimi që kanë politikat publike, infrastruktura dhe komuniteti në mundësinë tonë për të qenë të shëndetshëm dhe për të jetuar gjatë.
Në shëndetin publik, projektet kërkimore kanë studiuar vendet ku njerëzit jetojnë dukshëm më gjatë dhe më shëndetshëm – mendoni për Japoninë ose Korenë e Jugut ose, brenda Evropës, për Cyrihun, Madridin apo Sardenjën. Në këto vende, sëmundjet kronike, si sëmundjet e zemrës dhe obeziteti, janë shumë më të rralla. Merrni Japoninë, e cila ka 80 për qind më pak raste me kancer të gjirit dhe të prostatës sesa Amerika e Veriut dhe gjysmën e rrezikut për fraktura të ijëve.
Është bërë shumë punë për të analizuar sjelljet e njerëzve që jetojnë në këto qytete dhe rajone. Bazuar në këtë, kemi lista të ndryshimeve që mund të bëjmë në nivel individual për të jetuar më gjatë, si ndjekja e një diete kryesisht me bazë bimore, gjumi nga shtatë deri në nëntë orë në natë dhe ekspozimi ndaj një sasie të caktuar të dritës së diellit çdo ditë. Këto, sigurisht, janë të dobishme, por dyshoj se ndokush në këto zona ka lexuar ndonjë libër për vetëndihmë apo ka një listë të përditshme të gjërave “për të bërë”.
Ajo që bie në sy për këto vende është se njerëzit që jetojnë atje nuk marrin thjesht vendime individuale që çojnë drejt një shëndeti më të mirë – ata jetojnë në vende ku jeta e shëndetshme është e normalizuar nga qeveria dhe kultura.
Merrni çështjen e obezitetit: Mbretëria e Bashkuar nuk është më e shëndoshë se Japonia sepse është thjesht është e populluar me njerëz më ndryshe që zgjedhin të jenë në mbipeshë, dembelë apo të paditur – kjo lloj logjike jo vetëm që është naive, por edhe stigmatizon njerëzit me mbipeshë. Në fakt, duket se në nivel zgjedhjeje, Britania është më e interesuar për dietat, me një industri dietash që vlerësohet në dy miliardë paundë në vit [rreth 2.37 miliardë euro] dhe libra dietash që shiten në miliona kopje çdo vit. Për dallim nga kjo, industria e dietave në Japoni është shumë më e vogël, me vlerë prej vetëm 42.8 milionë dollarë [rreth 39 milionë euro]. Diferenca kryesore qëndron te mjedisi ushqimor – duke përfshirë fruta dhe perime të përballueshme, vakte të shëndetshme në shkolla dhe mbështetje nga qeveria – që do të thotë se është shumë më e lehtë për një individ të mbajë një peshë të shëndetshme nëse jeton në Japoni. Në Britani, shanset janë kundër jush.
Mund të bëhesh person “i veçuar” i shëndetshëm ose të izolohesh nga sfidat më të mëdha shoqërore nëse ke pasuri, kohë dhe burime. Mund të mbash një pastrues ajri, të pish maça-late, të notosh në qendra të shtrenjta rekreative, madje të punësosh një kuzhinier që të përgatisë bukë të freskët dhe vakte të shëndetshme ushqimore. Ka një arsye pse të jesh pjesë e një familjeje mbretërore, apo të martohesh me dikë të tillë, është një nga mënyrat më të sigurta për të jetuar gjatë dhe shëndetshëm. Por, për ne që jemi njerëz të zakonshëm, nuk ka mënyrë tërësisht të shmangshme nga faktorët shoqërorë: na duhet të dalim jashtë për të marrë frymë, për të ecur dhe për të lëvizur me biçikletë në rrugë, të pimë ujë nga çezma dhe të hamë ushqimet që janë të qasshme aty ku jetojmë apo në shkollë.
Siç e përmend edhe në librin tim të ri, nëse dua të jetoj deri në moshën 100-vjeçare, kam nevojë për më shumë sesa të numëroj kaloritë me përpikëri dhe të postoj në Instagram duke ushtruar (për çka jam fajtore). Kam nevojë të jetoj në një botë ku shëndeti është përgjegjësi kolektive, jo individuale. Kjo do të thotë të mbështesim politikat që na bëjnë të gjithëve më të shëndetshëm – dhe politikanë që e vendosin si prioritet krijimin e kushteve për një shëndet të mirë, si ushqimi i duhur (sidomos për fëmijët), qytete aktive, politika për ajër të pastër, kujdes shëndetësor parandalues dhe furnizim publik me ujë, të cilat duhet të jenë në qendër të asaj që një qeveri u ofron qytetarëve të saj. Ka këshilla për përmirësimin e jetës në të gjitha këto fusha anembanë botës – vende ku shëndeti i mirë është i ndërthurur me jetën e përditshme.
Nëse mendojmë për kërkimin e Ponce de Leónit për pavdekësinë në shekullin XVI – në një kohë kur jetëgjatësia në Spanjën e tij ishte vetëm 25 deri në 30 vjet – ndoshta mësimi është se përgjigjja për jetë më të gjatë dhe të shëndetshme nuk qëndronte në një burim rinie, por në ngritjen e një qeverie të qëndrueshme, të shërbimeve publike, shkencës dhe komunitetit. Miliarderët e teknologjisë mund të mësojnë diçka nga kjo. /Telegrafi/
The post Qëllimi im është të jetoj 100 vjet, por dieta dhe ushtrimet nuk më ndihmojnë ta arrij këtë qëllim appeared first on Telegrafi.
Login
