Të shkruara në kohën e reflektimit dhe të distancimit të tij nga Stalini, në kujtimet e Hrushovit [Nikita Khrushchev], zë një vend të rëndësishëm edhe kapitulli për Shqipërinë. Në Kujtimet botuar në gjuhën shqipe, përkthyera nga Nikolla Sudar, nuk ka asnjë informacion për kohën dhe rrethanat kur Nikita Hrushov i mbajti këto kujtime.
PĂ«rgatiti: Belina Budini
Kur Enver Hoxha mbahej në fije të perit!
Në kujtimet e tij Nikita Hrushov flet jo pak për procesin e demokratizimit, nismëtar i të cilit në fakt ka qenë edhe vetë në Bashkimin Sovjetik, edhe pse brenda idesë komuniste për botën. Për sa i përket Shqipërisë, ai shkruan se në këtë vend kjo çështje mori një kthesë të veçantë.
âBashkĂ«punĂ«torĂ« tĂ« ambasadĂ«s sonĂ« atĂ«herĂ«, mĂ« kanĂ« treguar se aktivi i partisĂ« pĂ«r TiranĂ«n u zhvillua nĂ«n njĂ« tension shumĂ« tĂ« madh. Kjo mbledhje zgjati disa ditĂ« dhe Enver Hoxha mbahej nĂ« fije tĂ« perit. AtĂ« e kritikuan rĂ«ndĂ«, madje u hodh ideja qĂ« tĂ« zĂ«vendĂ«soheshin Hoxha, Shehu dhe Beqir Balluku, e tĂ«rĂ« kjo trojkĂ«. Nuk mĂ« kujtohet se kush tjetĂ«r nga drejtuesit partiakĂ« iu nĂ«nshtrua kritikĂ«s nĂ« aktivin e partisĂ« pĂ«r TiranĂ«n. Por, unĂ« po i kushtoj vĂ«mendje kĂ«tij fakti, sepse, me sa u duk, ai do tĂ« kishte rĂ«ndĂ«si vendimtare pĂ«r zhvillimin e mĂ«tejshĂ«m tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve midis PartisĂ« Komuniste tĂ« Bashkimit Sovjetik dhe tĂ« PartisĂ« sĂ« PunĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ«. MegjithatĂ«, Hoxha e kaloi lumin. Edhe ai, edhe Shehu, edhe Beqir Balluku mbetĂ«n nĂ« udhĂ«heqje, ndonĂ«se kjo ngjarje i trembi pĂ«r vdekjeâ.
PĂ«rveç kĂ«saj, Hrushovi shkruan se ata ishin tĂ« tronditur nĂ« tĂ« gjitha drejtimet, sepse e quanin veten autoritete dhe udhĂ«heqĂ«s tĂ« pakritikueshĂ«m, qĂ« irritoheshin me ata njerĂ«z qĂ« kishin guxuar tĂ« ngrinin zĂ«rin nĂ« aktiv dhe tĂ« tronditnin autoritetin e tyre dhe qĂ« madje jo vetĂ«m e kishin tronditur, por siç shprehet Hrushovi, âgati sa nuk i kishin rrĂ«zuar nga postet e tyre drejtueseâ.
Si do tĂ« âgllabĂ«rohejâ ShqipĂ«ria?!
PĂ«r sa i pĂ«rket çështjes sĂ« pĂ«rfshirjes sĂ« ShqipĂ«risĂ« nĂ« Jugosllavi, Hrushovi kujton se âkur akoma ekzistonin marrĂ«dhĂ«niet shumĂ« tĂ« mira midis Bashkimit Sovjetik dhe JugosllavisĂ« dhe Tito gĂ«zonte besim absolut te Stalini, mĂ« kujtohet se nĂ« prezencĂ«n time Stalini diktoi njĂ« telegram pĂ«r Titon, ku flitej se marrĂ«dhĂ«niet e mĂ«tejshme reciproke me ShqipĂ«rinĂ«, duhet tĂ« synonin qĂ« ajo tĂ« futej nĂ« pĂ«rbĂ«rjen e FederatĂ«s Ballkanike. Ky telegram u dĂ«rgua. Sigurisht qĂ« nĂ« ShqipĂ«ri pĂ«r kĂ«tĂ« çështje askush nuk dinte gjĂ«. Stalini e kishte bĂ«rĂ« tĂ« vetĂ«n idenĂ« e krijimit tĂ« FederatĂ«s Ballkanike dhe shpesh e shfaqte kĂ«tĂ« mendim nĂ« rrethin tonĂ«â.
Më tej, në kujtimet për këtë çështje, Hrushovi shkruan se ajo kishte filluar të konkretizohej aq shumë, saqë për selinë e qeverisë së re të Federatës Ballkanike, ku do të bënte pjesë edhe Shqipëria e vogël, që ende nuk dinte gjë, kishte nisur të ndërtohej një pallat afër Beogradit.
âKur unĂ« isha nĂ« Beograd, e pashĂ« atĂ« vend. Atje ishin ndĂ«rtuar shumĂ« konstruksione betonarmeje, por mĂ« pas gjithçka u braktis. PĂ«rfshirja e ShqipĂ«risĂ« nĂ« pĂ«rbĂ«rje tĂ« JugosllavisĂ«, nuk ishte nĂ« kundĂ«rshtim me idenĂ« e Stalinit pĂ«r krijimin e FederatĂ«s sĂ« Shteteve Ballkanike. Kur u ndĂ«rprenĂ« marrĂ«dhĂ«niet miqĂ«sore me JugosllavinĂ« dhe Stalini filloi ta urrejĂ« Titon, ideja e FederatĂ«s Ballkanike u varrosâ.
Kur flet për marrëdhëniet e mëtejshme me Jugosllavinë, Hrushovi megjithatë përmend si rastin më ekstrem të politikës antijugosllave, pikërisht Shqipërinë. Një gjë e tillë sigurisht që i kishte pëlqyer për një farë kohe Bashkimit Sovjetik, i cili madje e kishte inkurajuar këtë politikë të palës shqiptare. Por, Hrushovi mendonte se ky pozicionin i Shqipërisë u bë dëmtues, kur Bashkimi Sovjetik dhe ai vetë, vendosi të ndërmerrte hapa drejt normalizimit të marrëdhënieve sovjetiko-jugosllave. Shqipëria ishte i vetmi vend që, siç kujton Hrushovi, u bë pengesë për normalizimin e këtyre marrëdhënieve.
âUdhĂ«heqĂ«sit e shtetit shqiptar dhe tĂ« PartisĂ« sĂ« PunĂ«s, i pritĂ«n shumĂ« keq propozimet tona dhe u pĂ«rpoqĂ«n tĂ« vĂ«rtetojnĂ« se jugosllavĂ«t janĂ« njerĂ«z tĂ« pandreqshĂ«m, se ata nuk janĂ« komunistĂ«. E tĂ«ra kjo shprehej me njĂ« duf keqdashĂ«s. VeçanĂ«risht u zemĂ«rua Enver Hoxha. Ai ka karakter tĂ« ashpĂ«r dhe kur flet pĂ«r atĂ« qĂ« nuk i pĂ«lqen, fytyrĂ«n sikur ia kap ngĂ«rçi dhe gati sa nuk kĂ«rcet dhĂ«mbĂ«tâ.
Megjithatë, Shqipëria në fund e pranoi propozimin e BRSS-së dhe Hrushovi thotë se kjo ndodhi, ngaqë Bashkimi Sovjetik i bindi ata, por se e panë që nuk kishte rrugëdalje tjetër. Kur flet më tej për marrëdhëniet mes BRSS-së dhe Jugosllavisë, në politikë dhe në ekonomi, Hrushovi kujton se një gjë e tillë shkaktoi një neveri edhe më të madhe në Shqipëri.
âNĂ« ato kohĂ«ra ne mbanim qĂ«ndrimin e shokut mĂ« tĂ« madh nĂ« moshĂ«: po çâtĂ« bĂ«sh, kur ata nuk e kuptojnĂ«? Por, do tĂ« rriten dhe do ta kuptojnĂ« se nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, kĂ«tu nuk ka asgjĂ« shqetĂ«suese. Dhe ne e sqaruam pozicionin tonĂ«, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« shqiptarĂ«t tĂ« na kuptonin sa mĂ« mirĂ«â.
Sipas tij, marrĂ«dhĂ«niet e BRSS-sĂ« me ShqipĂ«rinĂ«, nuk ishin thjesht vĂ«llazĂ«rore, por marrĂ«dhĂ«nie tĂ« barabarta. Raportet e tĂ« madhit me tĂ« voglin, sipas tij, lindin kur vjen puna te dhĂ«nia e ndihmĂ«s. Dhe nĂ« kĂ«tĂ« rast ishte Bashkimi Sovjetik, shoku i madh qĂ« âkishte harxhuar mjete tĂ« shumta pĂ«r tĂ« ndihmuar ShqipĂ«rinĂ«â.
Meritat për ushtrinë!
Ndërsa vendeve të tjera BRSS-ja u jepte ndihmë me kushte favorizuese, ndaj Shqipërisë Hrushovi shkruan se ndihma është realizuar kryesisht nëpërmjet rrugës së dhurimit. Ai shkruan se ishte Bashkimi Sovjetik, ai që mori përsipër mbajtjen e ushtrisë shqiptare me uniforma, me ushqime, me armatime, me municione dhe të gjitha këto gratis. Sigurisht, një arsye për këtë kishte dhe është pikërisht ajo që imagjinohet. Pakti i Atlantikut Verior ishte krijuar dhe Shqipëria kishte një pozicion të favorshëm strategjik në Detin Mesdhe, të cilin, siç shkruan Hrushovi, Bashkimi Sovjetik e konsideronte si bazë të vendeve socialiste në këtë det.
âShtrohej pyetja: A ishte e nevojshme qĂ« ne tĂ« mbanim atje ushtrinĂ« tonĂ« apo, tĂ« krijonim njĂ« ushtri tĂ« fortĂ« shqiptare? Realisht ShqipĂ«ria mund tĂ« mbante njĂ« ushtri tĂ« vogĂ«l nĂ« numĂ«r, e cila nuk do tĂ« ishte nĂ« gjendje tâi bĂ«nte ndonjĂ« pĂ«rshtypje kundĂ«rshtarit. VetĂ« ajo praktikisht nuk prodhonte armatim. Prandaj vendosĂ«m ta ndihmojmĂ« materialisht pĂ«r krijimin, brenda mundĂ«sive, tĂ« njĂ« ushtrie shqiptare tĂ« madhe nĂ« numĂ«r ⊠Kur filluan tĂ« ashpĂ«rsoheshin marrĂ«dhĂ«niet e BRSS-sĂ« me PerĂ«ndimin, pas luftĂ«s, njĂ« konflikt ushtarak nuk ishte mundĂ«si e pĂ«rjashtuarâ.
Falë pozicionit të vet Shqipëria përbënte një kërcënim serioz për veprimtarinë e bllokut ushtarak të NATO-s në Detin Mesdhe.
âPrandaj, nĂ« atĂ« kohĂ« ne u morĂ«m vesh me shqiptarĂ«t pĂ«r tĂ« ngritur tek ata njĂ« bazĂ« nĂ«ndetĂ«sesh. KĂ«shtu u miratua vendosja atje e 12 nĂ«ndetĂ«seve. Merreni me mend, ky ishte njĂ« pĂ«rqendrim ushtarak mjaft i fuqishĂ«m- 12 nĂ«ndetĂ«se nĂ« detin Mesdhe. Me njĂ« pĂ«rqendrim tĂ« tillĂ«, duhet tĂ« pĂ«rballeshin kundĂ«rshtarĂ«t tanĂ«. KĂ«to nĂ«ndetĂ«se ne donim tâia jepnim ShqipĂ«risĂ«. MarinarĂ«t tanĂ« arritĂ«n atje me tĂ« gjitha pajisjet zhytĂ«se dhe riparuese, pĂ«r tâi trajnuar ushtarakĂ«t vendĂ«s dhe, sapo tĂ« krijohej njĂ«sia shqiptare e nĂ«ndetĂ«seve, tâu dorĂ«zoheshin atyre kĂ«to mjete. NjĂ« hap i tillĂ« dĂ«shmon besimin e madh, por unĂ« do tĂ« thoja, edhe dashurinĂ« e madhe qĂ« tregonim ne pĂ«r miqtĂ« shqiptarĂ«. Delegacionet shqiptare vinin te ne, tĂ« kryesuara nĂ« disa raste nga Enver Hoxha dhe Mehemet Shehu. Midis nesh u krijuan marrĂ«dhĂ«niet mĂ« tĂ« mira, pa folur tashmĂ« pĂ«r popullin e thjeshtĂ« shqiptarâ.
Shqipëria, një ekonomi mizerabël
Hrushovi shkruan në kujtimet e tij se Shqipëria ishte një vend aq i varfër, sa nuk kishte asgjë në kuptimin e rezervave që mund të ngjallte interesin e Bashkimit Sovjetik. Prandaj, marrëdhëniet ekonomike midis dy vendeve, ishin kryesisht në interes të Shqipërisë.
âMadje edhe ajo sasi mizerabĂ«l nafte, tĂ« cilĂ«n ShqipĂ«ria filloi ta nxjerrĂ« me ndihmĂ«n tonĂ«, po vetĂ« ne ia blinim ⊠Kjo ishte naftĂ« e njĂ« cilĂ«sie aq tĂ« ulĂ«t, saqĂ« ishte e pamundur ta nxirrje nĂ« tregun perĂ«ndimor dhe BRSS-ja e bleu atĂ« sasi nafte pĂ«r tĂ« shlyer furnizimet e tyreâ.
Madje, ai shton se një gjë të tillë e bënin sepse po të mos e merrte Bashkimi Sovjetik, askush tjetër nuk do ta blinte këtë naftë, gjë që do të thoshte se duhej të hiqej dorë nga nxjerrja e naftës.
âPastaj, ne u kemi dhĂ«nĂ« shqiptarĂ«ve edhe traktorĂ«. Territori i tyre Ă«shtĂ« i vogĂ«l dhe ka pak tokĂ« tĂ« punueshme. Por, ne donim qĂ« tĂ« ndihmonim pĂ«r ta ngritur ekonominĂ« shqiptare nĂ« nivelin bashkĂ«kohor, pĂ«r ta bĂ«rĂ« ShqipĂ«rinĂ« njĂ« xhevahir, i cili tĂ« joshte botĂ«n myslimane, veçanĂ«risht Lindjen e AfĂ«rme dhe AfrikĂ«n, drejt komunizmit. Ja cilat ishin nĂ« thelb synimet tona dhe politika qĂ« ndiqnim atjeâ.
Mandej, ai nuk lë pa përmendur radiostacionin, të cilin propozuan ta ndërtonin në Shqipëri dhe portin e madh që arriti të ndërtohej.
Kujtimet e Nikita Hrushovit, për vizitën e tij në Shqipëri
âDisa herĂ« shqiptarĂ«t na ishin lutur pĂ«r tĂ« dĂ«rguar nga ana jonĂ« njĂ« delegacion partiak dhe shtetĂ«ror tĂ« nivelit mĂ« tĂ« lartĂ«. U vendos qĂ« njĂ« delegacion tĂ« tillĂ« ta kryesoja unĂ« dhe ne u nisĂ«m pĂ«r nĂ« ShqipĂ«ri. Para se tĂ« niseshim, i informuam miqtĂ« shqiptarĂ«, se nuk dĂ«shironim qĂ« publikisht, nĂ« praninĂ« tonĂ«, tĂ« adresohej ndonjĂ« kritikĂ« ndaj JugosllavisĂ« dhe udhĂ«heqjes sĂ« saj. NĂ« atĂ« periudhĂ«, ShqipĂ«ria mbante marrĂ«dhĂ«nie shumĂ« tĂ« acaruara me JugosllavinĂ« dhe zhvillonte kundĂ«r saj njĂ« duel tĂ« hapur edhe nĂ« shtyp. UnĂ« isha i mendimit se kjo gjĂ« po sillte dĂ«m. Prandaj, e shqyrtuam mes nesh dhe njoftuam Enver HoxhĂ«n se nuk dĂ«shironim qĂ« gjatĂ« kohĂ«s sĂ« qĂ«ndrimit tĂ« delegacionit tonĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, tĂ« vazhdohej konflikti nĂ« shtyp midis ShqipĂ«risĂ« dhe JugosllavisĂ«. Ne i paralajmĂ«ruam qĂ« edhe nĂ«pĂ«r mitingje, tĂ« mos na pĂ«rfshinin nĂ« diskutime tĂ« tilla! GjatĂ« kohĂ«s sĂ« vizitĂ«s sonĂ«, nĂ«pĂ«r mitingje dhe nĂ«pĂ«r mbledhje tĂ« tjera, shqiptarĂ«t iu shmangĂ«n kritikĂ«s ndaj JugosllavisĂ«. Por, dukej qartĂ« se e pĂ«rballonin me vĂ«shtirĂ«si. NĂ« biseda me dyer tĂ« mbyllura shqiptarĂ«t pĂ«rpiqeshin tĂ« na bindnin se me jugosllavĂ«t nuk mund tĂ« kishte pajtim, se ata nuk janĂ« komunistĂ« e plot gjĂ«ra tĂ« tilla. Ne nuk u mirĂ«kuptuam dot me ta, ndonĂ«se edhe nuk i pĂ«rkrahnim tĂ« gjitha gjĂ«rat qĂ« ndodhnin nĂ« Jugosllavi ⊠GjatĂ« kohĂ«s sĂ« qĂ«ndrimit tonĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, shqiptarĂ«t u sollĂ«n si miq dhe midis nesh, nuk lindi asnjĂ« fĂ«rkim âŠ! Atje kaluam disa ditĂ«, pamĂ« kryeqytetin e tyre, vizituam edhe qytete tĂ« tjera, fshatra dhe porte. Kudo vumĂ« re njĂ« qĂ«ndrim jashtĂ«zakonisht entuziast ndaj Bashkimit Sovjetik, ndaj popullit tonĂ«, ndaj partisĂ« sonĂ«, si nga ana e punonjĂ«sve shqiptarĂ«, ashtu edhe nga ana e HoxhĂ«s dhe e Shehut. UnĂ« nuk konstatova ndonjĂ« re tĂ« zezĂ« qĂ« tĂ« mund tĂ« errĂ«sonte diellin e miqĂ«sisĂ«, nĂ«n tĂ« cilin ne dĂ«shironim tâi gĂ«zoheshim jetĂ«s dhe tĂ« ndĂ«rtonim marrĂ«dhĂ«nie vĂ«llazĂ«rore midis BRSS-sĂ« dhe ShqipĂ«risĂ«. Midis nesh nuk lindĂ«n mosmarrĂ«veshje âŠ! Gjithçka e re, e ndĂ«rtuar atje, ishte realizuar me ndihmĂ«n tonĂ«, me kredinĂ« tonĂ«, nga specialistĂ«t dhe punĂ«torĂ«t tanĂ« âŠ! ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« njĂ« vendi vogĂ«l. Por, populli i saj, i kufizuar numerikisht, jeton nĂ« njĂ« vend interesant gjeografik, ku ndĂ«rthuren kontradikta tĂ« ndryshme tĂ« EvropĂ«s, prandaj tĂ« shumtĂ« janĂ« edhe kundĂ«rshtarĂ«t e sajâ.
Nëndetëset
Nikita Hrushov tregon edhe një episod nga konflikti i fundit i Bashkimit Sovjetik me Shqipërinë.
âNe i dhamĂ« asaj 12 nĂ«ndetĂ«se, siç kam thĂ«nĂ« dhe kur marrĂ«dhĂ«niet tona u acaruan. Ne vendosĂ«m tâi merrnim tĂ« tĂ«ra nĂ«ndetĂ«set, si edhe pajisjet qĂ« i shoqĂ«ronin ato. ShqiptarĂ«t e kundĂ«rshtuan kĂ«tĂ« gjĂ«. MĂ« duket se nĂ« tri nĂ«ndetĂ«se ekuipazhi ishte tĂ«rĂ«sisht shqiptar, nĂ« njĂ« apo dy ishte i pĂ«rzier. Ne mundĂ«m tĂ« heqim tetĂ« apo nĂ«ntĂ« nĂ«ndetĂ«se dhe tri apo katĂ«r mbetĂ«n nĂ« ShqipĂ«ri. Madje, prisnim edhe veprime agresive nga ana e shqiptarĂ«ve, prandaj kur i tĂ«rhoqĂ«m nĂ«ndetĂ«set, anijet tona luftarake, nuk mĂ« kujtohet se sa, ndodheshin afĂ«r brigjeve tĂ« ShqipĂ«risĂ« pĂ«r tĂ« ndĂ«rhyrĂ« po ta lypte nevoja. NĂ« rast se autoritetet shqiptare do tĂ« pĂ«rpiqeshin tâi mbanin nĂ«ndetĂ«set tona me forcĂ«, atĂ«herĂ« anijet tona luftarake, do tâi kĂ«rcĂ«nonin ataâ.
Ai i mbyll kujtimet për Shqipërinë, duke shtuar se ky episod shënoi edhe prishjen e plotë me Shqipërinë.
Hrushovi pĂ«r Enver HoxhĂ«n: âKarakter i ashpĂ«râ!
Duke folur për refuzimin që i bënë udhëheqësit e shtetit shqiptar dhe të Partisë së Punës së Shqipërisë, propozimeve të Bashkimit Sovjetik për normalizimin e marrëdhënieve sovjetiko-jugosllave, Nikita Hrushov shkruan në kujtimet e tij se pala shqiptare, shprehu një duf keqdashës.
âVeçanĂ«risht u zemĂ«rua Enver Hoxha. Ai ka karakter tĂ« ashpĂ«r dhe kur flet pĂ«r atĂ« qĂ« nuk i pĂ«lqen, fytyrĂ«n sikur ia kap ngĂ«rçi dhe gati sa sâkĂ«rcet dhĂ«mbĂ«tâ.
Në kujtimet e tij për Shqipërinë, Nikita Hrushov flet edhe për atë që ai e quan trojka e udhëheqësve shqiptarë dhe që përbëhej nga Enver Hoxha, Mehmet Shehu e Beqir Balluku. Hrushovi shkruan se Tito i kishte treguar se drejtuesi kryesor i Partisë Komuniste të Shqipërisë, kishte qenë një shok shumë i mirë, të cilin e njihnin dhe e mbështesnin jugosllavët dhe që vinte nga radhët e klasës punëtore dhe ishte ky organizatori i vërtetë i Partisë Komuniste të Shqipërisë.
âPor, Hoxha, Shehu dhe Balluku organizuan njĂ« komplot kundĂ«r tij, madje flitej se personalisht Shehu e kishte mbytur kĂ«tĂ« njeri. Pa kaluar shumĂ« kohĂ«, ne u informuam edhe pĂ«r raste tĂ« tjera tĂ« llahtarshme: dikĂ« e mbytĂ«n dhe dikĂ« tjetĂ«r e vranĂ« fshehurazi. Atje zbatohej njĂ« sistem i tillĂ«: nĂ«se dikush gabonte dhe kĂ«tĂ« e konstatonin Hoxha, Shehu dhe Balluku, atĂ«herĂ« tĂ« tre bashkĂ« jepnin ndĂ«shkimin. Mjaftonte qĂ« tĂ« tre tĂ« ishin tĂ« njĂ« mendje se ky njeri ishte i dĂ«mshĂ«m dhe ata e gjenin mĂ«nyrĂ«n sesi ta zhduknin fshehurazi, prandaj ky njeri zhdukej pa vonesĂ«. E tĂ«ra kjo i ngjante shumĂ« mĂ«nyrĂ«s qĂ« zbatonte Stalini. NĂ«pĂ«rmjet Berias dhe personave tĂ« tjerĂ« tĂ« tillĂ«, ai arriti tĂ« asgjĂ«sonte shumĂ« njerĂ«z tĂ« ndershĂ«mâ.
The post Hrushovi për Shqipërinë: Hoxha, Shehu dhe Balluku përdornin metodat e Stalinit për asgjësimin e njerëzve të ndershëm appeared first on Telegrafi.
Login
Flisni me dikë që ju besoni
