TIRANĂ, 1 korrik /ATSH/ NjĂ« vit mĂ« parĂ« u nda nga jeta, nĂ« moshĂ«n 88-vjeçare, gjeniu i letrave shqipe, Ismail Kadare. Kuvendi i ShqipĂ«risĂ« nĂ« bashkĂ«punim me AkademinĂ« e Shkencave, organizoi sot aktivitet pĂ«rkujtimor pĂ«r shkrimtarin Ismail Kadare.
Në fjalën e saj kryetarja e Kuvendit Elisa Spiropali vlerësoi figurën dhe kontributin e shkrimtarit Ismail Kadare për letërsinë shqipe.
âSot nuk jemi kĂ«tu vetĂ«m pĂ«r tĂ« nderuar mĂ« tĂ« pazakonshmin e njeriut shqiptar qĂ« iku, por pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar nĂ« heshtje pĂ«rballĂ« njĂ« ikone qĂ« do tĂ« mbetet mes nesh si dĂ«shmi e gjallĂ« e mendjes dhe shpirtit shqiptar. Kur largohet njĂ« shkrimtar i pĂ«rmasave tĂ« Ismail KadaresĂ«, fjala Ă«shtĂ« gjithçka qĂ« mund tĂ« kemi â dhe njĂ«kohĂ«sisht ajo bĂ«het gjithçka qĂ« ka rĂ«ndĂ«si. Sepse, megjithatĂ«, vetĂ«m fjala mbetet.
âDhe Ă«shtĂ« pothuaj e pamundur tĂ« gjejmĂ« fjalĂ«t e duhura pĂ«r mjeshtrin e shqipes qĂ« krijoi njĂ« univers tĂ« tĂ«rĂ« â njĂ«herazi tĂ« njohur dhe tĂ« panjohur, tĂ« largĂ«t dhe tĂ« afĂ«rt, njĂ« simbiozĂ« e rrallĂ« mes tĂ« kaluarĂ«s dhe tĂ« ardhmes, pĂ«rmes kujtesĂ«s dhe imagjinatĂ«s. NjĂ« personazh i njĂ«rit prej romaneve tĂ« tij tragjikĂ« do tĂ« thoshte me qetĂ«si: âErdha tĂ« flas, jo tĂ« lavdĂ«roj Ismail KadarenĂ«.â Sepse Kadareja nuk ka nevojĂ« pĂ«r lavdĂ«rime. Ai ishte dhe mbetet vetĂ« lavdiaâ, tha Spriopali.
Kryeparlamentarja tha se Kadare mbetet simbol i dinjitetit, i mendimit të pavarur dhe i një përpjekjeje të jashtëzakonshme për të shpëtuar qenien shqiptare përmes letërsisë.
âNĂ« jetĂ«n e tij, si nĂ« krijimtarinĂ« e tij, ai nuk kĂ«rkoi zbukurime , ishte pĂ«rbuztar ndaj tyre! I qetĂ« nĂ« vetmi, i rezervuar nĂ« publik, por pĂ«rherĂ« i gjallĂ« nĂ« fjalĂ«, Kadare mbetet simbol i dinjitetit, i mendimit tĂ« pavarur dhe i njĂ« pĂ«rpjekjeje tĂ« jashtĂ«zakonshme pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar qenien shqiptare pĂ«rmes letĂ«rsisĂ«. NĂ« meritĂ« e tij Homerike ai mbetej dashĂ«si mĂ« i madh i kĂ«saj toke!
âNĂ« veprĂ«n e tij, vdekja dhe pĂ«rsosmĂ«ria nuk janĂ« tĂ« ndara. Ja çâshkruan pĂ«r tĂ« dyja: âE ndjeja atĂ« lodhje morti qĂ« po mĂ« kaplonte prapĂ« risjellja ndĂ«r mend e epilogut tĂ« librit, nĂ« vend qĂ« tĂ« mĂ« jepte njĂ« shkas mĂ« tepĂ«r pĂ«r ta pezulluar, mĂ« bĂ«ri tĂ« mendoja se po tĂ« ishte puna pĂ«r tâu pĂ«rsosur, pra pĂ«r ta pĂ«suar, do tĂ« ishte me tĂ« vĂ«rtetĂ« njĂ« fat qĂ« ta pĂ«soja nga kjo mrekulli. ⊠Ai epilog i kishte tĂ« dyja, pĂ«rsosjen dhe vdekjen, ngaqĂ« njĂ« fat i tillĂ« e kushtĂ«zonte herĂ« pas here artin: sâmund tĂ« ishte i pĂ«rsosur pa qenĂ« i mbaruar.â
âVĂ«zhgues i pĂ«rbindshĂ«m i jetĂ«s, i ndjesive mĂ« tĂ« vogla e mĂ« njerĂ«zore: zgjimi me njĂ« filxhan kafe, njĂ« bisedĂ« e mbetur pĂ«rgjysmĂ«, njĂ« zhgĂ«njim miqĂ«sor, njĂ« kravatĂ« e re apo njĂ« heshtje qĂ« zgjat mĂ« shumĂ« se duhet. NĂ« kĂ«to gjĂ«ra tĂ« pĂ«rditshme, ai ndĂ«rtonte universin e tij tĂ« thellĂ«, ku lexuesit ftoheshin pĂ«r bashkĂ«jetesĂ«. Aty ishte antikiteti dhe e nesĂ«rmja, shqiptari dhe Bota, ShqipĂ«ria dhe Europa!â, tha Spiropali.
Sipas Spiropalit, Kadare âbesonte â me tĂ« drejtĂ« â se bota qĂ« ndĂ«rtonte me fjalĂ« ishte ndoshta mĂ« e drejtĂ«, mĂ« e besueshme, mĂ« e vĂ«rtetĂ«, se ajo ku jetonimâ.
âKadareja ndĂ«rtoi dy tĂ« tilla: njĂ«rĂ«n personalen ku sundonte si njĂ« zot shpesh i mĂ«shirshĂ«m, herĂ« hakmarrĂ«s, por gjithmonĂ« njerĂ«zor; dhe tjetrĂ«n, qĂ« ia dhuroi njerĂ«zimit â njĂ« botĂ« me pĂ«rmasa mitike, por me themele reale, ku ShqipĂ«ria dhe shqiptaria gjenin formĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« vetvetes. NĂ« kĂ«tĂ« univers letrar, ai udhĂ«toi si njĂ« Dante modern, duke pasur pranĂ« jo vetĂ«m Beatriçen e tij â HelenĂ«n â por edhe kujtesĂ«n, mitin, identitetin, tragjedinĂ« dhe Ă«ndrrĂ«nâ, u shpreh Spiropali.
Më tej në fjalën e saj kryetarja e Kuvendit tha se edhe pse Kadare, i është rikthyer tokës si rrënja më e çmuar e identitetit shqiptar, ai i përket qiellit më të epërm të vlerave njerëzore universale.
âI ndarĂ« nga bota jonĂ«, duke vendosur tĂ« IkĂ« pĂ«r tĂ« pushuar vetĂ«m njĂ« çast, Kadare shĂ«njoi dhe njĂ« nga paradokset e shumta tĂ« jetĂ«s sĂ« tij, duke i dhĂ«nĂ« jetĂ« dhe njĂ« paradoksi tĂ« ri, duke i dhĂ«nĂ« paqe edhe armiqve tĂ« tij. Atyre qĂ« nĂ«n uniformĂ«n gri e monotone tĂ« mediokritetit shfaqeshin si njĂ« turmĂ« plot me zulmĂ« e zhurmĂ« kritikĂ«sh dhe turmĂ« ziliqarĂ«sh e lakmitarĂ«sh.
âVetĂ« Kadare ishte ai qĂ« me parimin e tij pĂ«r moshpjegim, i bĂ«nte tĂ« shfaqeshin edhe mĂ« tĂ« vegjĂ«l, edhe mĂ« tĂ« parĂ«ndĂ«sishĂ«m, edhe mĂ« tĂ« papĂ«rfillur. Fitimtar, kur mund tĂ« kthente pĂ«rgjigje, tani nĂ« heshtje u dha paqe, duke lĂ«nĂ« pas indiferencĂ«n dhe moskuptimin tĂ« gjithĂ« atyre qĂ« iu gĂ«rmushĂ«m, gafurrĂ«n dhe e gĂ«rvishĂ«n me gĂ«rvima groteske nĂ«n gĂ«rmĂ«rin qesharak tĂ« marshit funebĂ«r tĂ« mediokĂ«rve.
âHerĂ«t a vonĂ«, ndodh revanshi i shkrimtarit, sidomos atĂ«herĂ« kur ai nuk ka trup pĂ«r tĂ« mbajtur mbi emĂ«r, por Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« emĂ«r mbiemĂ«r mbi letĂ«rsinĂ« e tij tĂ« shkruar. VetĂ«m atĂ«herĂ« kur ai Ă«shtĂ« jashtĂ« hijes dhe peshĂ«s sĂ« kohĂ«s, ai dĂ«shmon mĂ« qartĂ« peshĂ«n e pushtetit tĂ« sĂ« pĂ«rjetshmes mbi tĂ« pĂ«rkohshmenâ, tha kryetarja e Kuvendit.
Sipas Spiropalit, Kadare u shndërrua në pasaportën e Shqipërisë atëherë kur vetë Shqipëria ishte brenda kafazit të izolimit.
âKy prijĂ«s perĂ«ndimor qĂ« ShqipĂ«ria e marrĂ« peng prej Lindjes pati fatin tâi dhurojĂ« PerĂ«ndimit, si ata fare pak shkrimtarĂ« tĂ« kalibrit tĂ« tij, pati njĂ« jetĂ« jo paralele me asnjĂ« regjim; foshnjĂ« dhe fĂ«mijĂ« nĂ«n mbretĂ«rinĂ« komike tĂ« viteve 30-tĂ« dhe mĂ« pas tĂ« viteve tĂ« pushtimit; adoleshent dhe i ri i moçëm nĂ«n regjimin komunist dhe njĂ« i pamoshĂ« nĂ« fĂ«mijĂ«rinĂ« e trazuar tĂ« demokracisĂ« shqiptare. Kadare u shndĂ«rrua nĂ« pasaportĂ«n e ShqipĂ«risĂ« atĂ«herĂ« kur vetĂ« ShqipĂ«ria ishte brenda kafazit tĂ« izolimit, ishte dallga e qytetĂ«rimit tĂ« njĂ« ShqipĂ«rie tĂ« mbytur nĂ«n duhmĂ«n orientale tĂ« gjirokastritit tjetĂ«r tĂ« Sokakut tĂ« tĂ« MarrĂ«ve, si njĂ« shpagĂ« qĂ« qyteti i gurtĂ« ia ofronte vendin nga dy skajet e tĂ« mirĂ«s dhe tĂ« keqes. Si pĂ«r tâi kthyer vetĂ« qytetit borxhin pĂ«r tĂ« gjithĂ« vendin.
Kadare ishte njĂ« udhĂ«tar i madh qĂ« u nda nga Gjirokastra pĂ«r tĂ« udhĂ«tuar nĂ« kohĂ« dhe nĂ« hapĂ«sirĂ«; iu kthye antikitetit tĂ« IlirisĂ« dhe GreqisĂ« sĂ« lashtĂ« dhe mbĂ«rriti nga stepat sovjetike nĂ« brigjet e detit tĂ« KinĂ«s nĂ« Lindjeâ, u shpreh Spiropali.
Spiropali tha mĂ« tej se âai hulumtoi universin njerĂ«zor nĂ« qelizĂ«n e tij, qĂ« nga ADN-ja e banditit tĂ« rĂ«ndomtĂ« tek pafajĂ«sia e dashurisĂ«, nga shiu i dĂ«shpĂ«ruar tek daullet e dasmave, nga krenia e individit si kĂ«shtjellĂ« tek kalatĂ« e mendimit, nga tĂ« rrĂ«zuarit nĂ« fatkeqĂ«si, tek sjellĂ«sit e mynxyrave, nga skllavi tek padroni, nga i vdekuri i gjallĂ« tek tĂ« gjallĂ«t qĂ« patĂ«n lindur tĂ« vdekur. NjĂ« alkimist modern qĂ« nĂ« kohĂ«n e shpresĂ«s sĂ« vdekur, parashihte se shpresa lind edhe nga eshtrat e letĂ«rsisĂ« sĂ« madheâ.
âKadare nuk qe njĂ« ardhĂ«s dhe ikĂ«s i zakonshĂ«m, njĂ« shĂ«titĂ«s, njĂ« kalimtar, ndĂ«r tĂ« shumtit e kĂ«saj bote. Kadare ishte nga raca e qiellorĂ«ve, gjenialĂ«ve, profetĂ«ve. Atyre qĂ« bashkĂ«sive, komuniteteve, popujve, kombeve, racave, u sjellin fat kur janĂ« nĂ« mjerim, u tregojnĂ« zgjidhje kur janĂ« nĂ« hall, nĂ« vĂ«shtirĂ«si, nĂ« moment kritik, u sjellin njĂ« udhĂ«rrĂ«fyes kur nuk dinĂ« nga tâia mbajnĂ«, kur zjarri po fiket dhe duhet ndezur, kur drita meket dhe duhet gjallĂ«ruar. Kadare ishte nga tĂ« parĂ«t qĂ« i dha zĂ« KosovĂ«s nĂ« ShqipĂ«ri dhe i tregoi ShqipĂ«risĂ« KosovĂ«n si dy gjysma tĂ« trupit tĂ« njĂ« kombi tĂ« aksidentuar nga historia. Ishte vĂ«shtrimi qĂ« tregonte adresĂ«n qĂ« duhej tĂ« merrnim edhe nĂ« orĂ« fatale dhe ishte mendja qĂ« dĂ«shmonte se çfarĂ« duhej bĂ«rĂ« qĂ« e ardhmja tĂ« fliste shqip e europianisht nĂ« kĂ«tĂ« skaj tĂ« Ballkanit pĂ«r dy republikat euroshqiptareâ, u shpreh kryetarja e Kuvendit.
Kadare sipas Spiropalit âushqeu shpirtĂ«risht dhe lartĂ«soi mendĂ«risht njĂ« popull tĂ« tĂ«rĂ«â.
âKadare e ngriti Shqipen dhe ShqipĂ«rinĂ« nĂ« lartĂ«si dhe largĂ«si tĂ« panjohura mĂ« parĂ«. MjerĂ« kritizerĂ«t trukokallĂ« qĂ« thonĂ« se qe i tillĂ« si shkrimtar, e i atillĂ« si njeri, dhe broçkulla tĂ« tjera qĂ« Hyut veçse ia shtojnĂ« lavdinĂ«, dhe mediokrit i hedhin nĂ« honet e harresĂ«sâ, tha Spiropali.
Spiropali theksoi se duhet âta nderojmĂ«, respektojmĂ«, kujtojmĂ« nĂ« pafundĂ«si, Ă«shtĂ« mĂ« e pakta qĂ« duhet dhe mund ta bĂ«jmĂ« pĂ«r atĂ« qĂ« erdhi na fali gjithçka, dhe iku pa na marrĂ« asgjĂ«â.
âPoet, prozator, polemist, sagist, eseist, epik, lirik, dramatik, tragjik, kushtuar talentin dhe jetĂ«n sa individit dhe njerĂ«zimit, vepĂ«r me shtrirje kohore deri nĂ« antikitet dhe shtrirje gjeografike planetare, pĂ«rkthyer nĂ« dhjetra gjuhĂ«, pĂ«lqyer nga miliona lexues, mposhtĂ«s i sfidave nga mĂ« tĂ« vĂ«shtirat, pĂ«rballues i rrethanave nga mĂ« dramatiket, volum pune kolosale, perfeksionist i pashĂ«rueshĂ«m i formĂ«s dhe pĂ«rmbajtjes, gdhendur jo çdo paragraf e çdo fjali, por deri çdo gĂ«rmĂ« e çdo tingull, ekzaltues i vlerave njerĂ«zore, kombĂ«tare, intelektuale, europiane nĂ« periudhĂ«n nga mĂ« tragjiket e historisĂ« sonĂ«, nĂ« terrin e diktaturĂ«s, i binduri i patundur qĂ« e provoi dhe provon me punĂ« titanike dhe talent gjenial se rruga pĂ«r te Liria, e vetmja rrugĂ« pĂ«r progres dhe prosperitet, kalon nga arsyeja, bukuria, pasioni, ishte dhe mbetet Ai. Hyji fluturoi lart, por na lidhi pashmangshmĂ«risht mĂ« rrĂ«njĂ«t tona europianeâ, tha Spiropali.
Spiropali e pĂ«rmbylli fjalimin me fjalĂ«t âsot e mot e pĂ«rgjithmonĂ«, i paharruar nĂ« zemrat tona, nĂ« mendjen tonĂ«, nĂ« kujtesĂ«n tonĂ«, mĂ« i ndrituri ynĂ«. FjalĂ«t mĂ« zor i gjejmĂ«. Na duhesh, ngrehu dhe kthehu prej andej ku je, ku pĂ«rkohĂ«sisht ke shkuâ.
/m.q/j.p/
The post 1 vit pa Kadarenë, Spiropali: Ikonë që do të mbetet dëshmi e mendjes dhe e shpirtit shqiptar appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.