Gjykata Kushtetuese vendos tĂ« mos e shfuqizojĂ« ligjin qĂ« ndryshon kuadrin pĂ«r âZonat e Mbrojturaâ.
PĂ«rmes njĂ« konference pĂ«r shtyp, pasditen e sotme Gjykata Kushtetuese tha se kishte vendosur tĂ« rrĂ«zojĂ« kĂ«rkesĂ«n e njĂ« tĂ« pestĂ«s sĂ« deputetĂ«ve tĂ« Kuvendit dhe organizatave mjedisore âShoqata Ornitologjike e ShqipĂ«risĂ«â (AOS) dhe âEcoAlbaniaâ, tĂ« cilĂ«t kĂ«rkonin shfuqizimin si antikushtetues tĂ« ligjit nr. 21/2024 âPĂ«r disa shtesa dhe ndryshime nĂ« ligjin nr. 81/2017 âPĂ«r Zonat e Mbrojturaââ.
Pretendimet për cenim të barazisë përpara ligjit, parimeve të shtetit të së drejtës dhe hierarkisë së akteve u rrëzuan për mungesë argumentesh kushtetuese.
Njësoj u rrëzua pretendimi se ndryshimet cenojnë trashëgiminë natyrore dhe identitetin kombëtar.
Gjykata vlerësoi se ligji është një ligj kuadër, pra nuk krijon pasoja të drejtpërdrejta dhe konkrete për mjedisin. Efektet reale do të vlerësohen vetëm kur të miratohen aktet nënligjore (si vendimet e Këshillit të Ministrave).
Sa i takon konsultimeve publike, Gjykata vlerësoi se ato ishin përmbushur, pasi nisma ishte parlamentare dhe Kuvendi kreu konsultimin me publikun për versionin përfundimtar të projektligjit.
PĂ«r sa mĂ« sipĂ«r, duke marrĂ« nĂ« konsideratĂ« dhe qĂ«ndrimin e ndarĂ« (pa shumicĂ« tĂ« cilĂ«suar prej 5 gjyqtarĂ«sh) sa i takon pajtueshmĂ«risĂ« ose jo tĂ« ndryshimeve me MarrĂ«veshjen e Stabilizim-Asocimit (MSA) dhe âacquis communautiaireâ, Gjykata Kushtetuese nuk konstatoi shkelje tĂ« KushtetutĂ«s dhe vendosi rrĂ«zimin e kĂ«rkesĂ«s.
Për rrjedhojë ligji nr. 21/2024 mbetet në fuqi.
Në seancën e 23 qershorit, palët patën paraqitur qëndrime të kundërta mbi ndikimin mjedisor dhe standardet kushtetuese të ligjit. Organizatat mjedisore argumentuan se ligji hapte rrugën për ndërtime në zona natyrore të ndjeshme.
Vendimi, i cili pritet të zbardhet në javët e ardhshme, ka ngjallur zhgënjim nga shoqëria civile, pasi krijon precedent për dobësimin e mbrojtjes ligjore të natyrës në emër të investimeve.
Me vendim tĂ« KĂ«shillit tĂ« Ministrave, Konispoli Ă«shtĂ« shpallur AnsambĂ«l Arkitektonik Urban me vlera tĂ« veçanta historike dhe kulturore. Ministri i EkonomisĂ«, KulturĂ«s dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja thotĂ« se Konispoli ka qenĂ« vatĂ«r rezistence dhe kulture kombĂ«tare, ndĂ«rsa sot ky status i ri pĂ«rbĂ«n njĂ« hap tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m drejt zhvillimit. Postimi i plotĂ« Sot, KĂ«shilli i Ministrave miratoiâŠ
Lucia Tozzi, studiuese e politikave urbane dhe gazetare e pavarur nĂ« Itali ka publikuar njĂ« artikull rreth zhvillimit urban nĂ« TiranĂ«. NĂ« artikullin e titulluar âTirana, Milanoja e ardhshmeâ, Lucia Tozzi kritikon ashpĂ«r transformimin e kryeqytetit shqiptar nĂ«n drejtimin e Edi RamĂ«s. Ajo e konsideron QeverinĂ« Rama si njĂ« model autoritar tĂ« zhvillimit tĂ« qyteteve, [âŠ]
Qeveria i ka rritur vetes kompetencat sa i takon zhvillimit urban duke kufizuar më tej rolet e bashkive në vendimmarrje për ndërtimet. Në një vendim që zhvendos më tej balancën e autonomisë vendore, Kryeministri grumbullon më tepër fuqi ekzekutive mbi territorin, mjedisin dhe ekonominë.
NĂ« tre vitet e fundit lejet pĂ«r ndĂ«rtime deri nĂ« 8 kate jepeshin nga bashkitĂ«, por me vendimin e datĂ«s 23 korrik tĂ« KĂ«shillit tĂ« Ministrave, KĂ«shilli KombĂ«tar i Territorit dhe Ujit (KKTU) â i cili drejtohet nga Kryeministri â e uli kĂ«tĂ« kufizim pĂ«r objekte deri nĂ« 6 kate.
Për më tepër, KKTU merr kompetencën për vendime për çdo ndërtim në zonat bregdetare, pavarësisht kushteve dhe kritereve të zhvillimit. Nga ana tjetër qeveria ka ndaluar ndërtimin apo shfrytëzimin si parkingje apo me rrethime të hapësirave të destinuara për të qenë publike.
Ndërtimi nën pushtetin e qeverisë
Para vitit 2015, KKTU (asokohe thjesht KKT) ishte menduar si organ mbikëqyrës për planifikimin urban kombëtar.
Fillimisht, miratonte planet vendore dhe shqyrtonte projekte të rëndësisë kombëtare. Por me ndryshimet në ligjin Nr.107/2014 dhe ndryshimet në VKM 408/2015, profili i Këshillit ndryshoi rrënjësisht.
Prej vitit 2024, KKTU vepron si autoritet që vendos dhe zbaton, pa pasur kufizime lokale apo mjedisore. Ky transformim i KKTU-së u bë teksa po debatohej ndryshimi i ligjit për Zonat e Mbrojtura.
Ky centralizim shqetĂ«soi organizatat mjedisore tĂ« cilat e konsideruan KKTU-nĂ« âZot tĂ« Zonave tĂ« Mbrojturaâ pasi ârrĂ«mben pushtetet dhe politikat pĂ«r kĂ«to zonaâ. Kjo mund tĂ« shihet te kompetenca e pĂ«rcaktimit si âzonĂ« me prioritet ekonomikâ edhe tĂ« pronave shtetĂ«rore duke anashkaluar shqyrtimin nĂ« nivel vendor.
KKTU kontrollohet nga qeveria dhe drejtohet nga kryeministri. Ajo përcakton zonat me prioritet ekonomik, turistik dhe industrial. Jep akses në prona shtetërore, me përjashtim të pyjeve, kullotave dhe tokave bujqësore.
Ka tĂ« drejtĂ« tĂ« vendosĂ« pĂ«r shpronĂ«sime dhe konfiskime. Madje, mund tĂ« legalizojĂ« objekte pa leje âpĂ«r strehim socialâ.
Por, ky përqendrim kompetencash shtron pyetje serioze mbi balancën institucionale.
Për më tepër, KKTU merr vendime pa procese të hapura publike dhe shpesh pa konsultim me komunitetet lokale, apo banorët e zonave ku jepen lejet e zhvillimeve dhe ndërtimeve.
Citizens.al ka dokumentuar mungesën e transparencës në ndarjen e lejeve të zhvillimit apo ndërtimit për rreth 140 kulla në Tiranë.
Në mungesë të transparencës dhe llogaridhënies, favorizohen interesa private dhe klienteliste duke kufizuar më tej edhe të drejtën e zhvillimit.
Në letër, qeveria thotë se synon zhvillim të qëndrueshëm. Në praktikë, po mundohet të kontrollojë çdo rrugë investimi.
KKTU po zëvendëson pushtetin vendor dhe po përjashton qytetarët nga vendimmarrja. Në mungesë transparence, nuk ka garanci për interesin publik në planet e zhvillimit.
Qytetet dhe territori po drejtohen nga njĂ« institucion i vetĂ«m: qeveria â me mĂ« shumĂ« pushtet, por gjithnjĂ« e mĂ« pak llogaridhĂ«nie.
Përballë kësaj qasjeje, nevojitet një trysni më e madhe politike nga opozita, shoqata e njësive vendore, ekspertët e ndërtimit, zhvillimit, administrimit urban si dhe shoqëria civile.
Sunny Hill Festival, një nga ngjarjet më të mëdha muzikore në rajon, do të vazhdojë edhe këtë vit bashkëpunimin e suksesshëm me Trafikun Urban të Prishtinës, për të ofruar transport falas për të gjithë ndjekësit e festivalit.
Të gjithë ata që do të jenë pjesë e këtij edicioni që nis më 1 gusht e përfundon me 3 gusht, do të kenë mundësinë të udhëtojnë pa pagesë për në Festival.
Nisja do të bëhet nga Stacioni i Trenit në Prishtinë drejt parkut të Festivali Sunny Hill, me linja të dedikuar veçmas për Festival.
Autobusët do të operojnë çdo ditë nga ora 14:00 deri në 05:30 të mëngjesit.
Ky bashkëpunim tashmë është shndërruar në një traditë vjetore, që ka për qëllim të lehtësojë qarkullimin, të zvogëlojë fluksin e veturave dhe të ofrojë një përvojë më të këndshme dhe më mirë të organizuar për të gjithë ndjekësit.
Këtë vit po ashtu kemi rrritur numrin e autobusave duke bashkëpunuar edhe me Kolegjin ABB, prej të cilëve në dispozicion për Festivalin do të jenë gjithësej 8 autobusë.
Në të njëjtën kohë, kjo iniciativë kontribuon edhe në uljen e ndotjes së ajrit dhe promovon shfrytëzimin e transportit publik në përditshmëri e veçanërisht gjatë eventeve të mëdha kur fluksi i të interesuar edhe jashtëzakonisht i madh.
Organizatorët e Festivalit Sunny Hill kanë thënë se bashkëpunimi tashmë i përvitshëm me Trafikun Urban është një shembull shumë i mirë i mbarëvajtjes së një procesi të përbashkët.
Për më shumë informata rreth festivalit dhe orarit të autobusëve, vizitoni: www.sunnyhillfestival.com
KĂ«shilli Bashkiak i TiranĂ«s i hapi sot rrugĂ« projektit tĂ« ârijetĂ«zimit tĂ« Pallatit tĂ« Kongreseveâ duke i kaluar njĂ« parcelĂ« toke KorporatĂ«s sĂ« Investimeve Shqiptare (KISH). Zona pĂ«rfshin njĂ« lulishte publike qĂ« rrezikon tĂ« humbasĂ« funksionin si hapĂ«sirĂ« e gjelbĂ«r nga natyra e zhvillimit tĂ« propozuar.
Ngjashëm në diskutim është vënë edhe integriteti i godinës monument i trashëgimisë kulturore për vlerat arkitektonike që mbart.
Vendimi i marrĂ« nĂ« mbledhjen e sotme parashikon kalimin e administrimit tĂ« 2261 mÂČ truall nga bashkia te Korporata, e cila mĂ« parĂ« ka marrĂ« nĂ« administrim edhe truallin e Pallatit tĂ« Kongreseve.
Kryetarja e komanduar, Anuela Ristani, theksoi gjatĂ« mbledhjes sĂ« KĂ«shillit se ndĂ«rtesa Ă«shtĂ« pronĂ« e MinistrisĂ« sĂ« KulturĂ«s, dhe se bĂ«hej fjalĂ« vetĂ«m pĂ«r njĂ« rrip lulishteje para, i cili âduhet pĂ«r projektin rijetĂ«zimitâ.
âI duhet e gjithĂ« prona nĂ« administrim,â theksoi ajo duke justifikuar kĂ«rkesĂ«n nga KISH, teksa kĂ«shilltarĂ«t opozitarĂ« kundĂ«rshtuan kĂ«rkesĂ«n duke u shprehur se prona po kĂ«rkohet pĂ«r tâiu kaluar privatĂ«ve pĂ«r kulla.
âAi rripi i vogĂ«l qĂ« po flisni ju, Ă«shtĂ« 2261 m2 dhe a mund ta na qartĂ«soni nĂ«se aty do tĂ« ketĂ« njĂ« kullĂ«?â, tha nĂ« fjalĂ«n e tij Ilir Alimehmeti.
Znj. Ristani tha se nuk ishte në dijeni të projekteve ende, apo nëse do të ketë shembje apo ndërtim të një kulle.
âKjo Ă«shtĂ« nĂ« dorĂ« tĂ« atyre qĂ« do bĂ«jnĂ« ekspertizĂ«nâ, theksoi ajo.
Trualli me sipërfaqe 2261 m2 pas Pallatit te Kongreseve
Interesi pĂ«r tĂ« rizhvilluar zonĂ«n e Pallatit tĂ« Kongreseve qe shprehur qĂ« nĂ« janar nga Drejtoria e ShĂ«rbimeve Qeveritare. MĂ« 1 prill KISH publikoi nĂ« rubrikĂ«n âThirrje tĂ« Ardhshmeâ njoftimin pĂ«r âRikonstruksionin e Pallatit tĂ« Kongreseveâ. Por ky njoftim ishte i zbrazur, pa asnjĂ« informacion.
NĂ« muajin maj, teksa u prezantua projekti âTirana Moonsâ, Kryeministri Edi Rama tha se pĂ«r âPallatin e Kongreseveâ do tĂ« aplikohej e njĂ«jta formulĂ« si me stadiumin kombĂ«tar, deklaratĂ« e cila nĂ«nkupton zhvillimin me privatĂ« tĂ« strukturave tĂ« larta.
Korporata ka propozuar tâi japĂ« nĂ« kĂ«mbim bashkisĂ« njĂ« tjetĂ«r sipĂ«rfaqe 1,209 mÂČ, por jo nĂ« tĂ« njĂ«jtin vend. Ky model âkĂ«mbimiâ Ă«shtĂ« pĂ«rdorur mĂ« parĂ« pĂ«r tĂ« justifikuar projekte me kulla nĂ« prona publike.
Ligjërisht, ky kalim mbështetet nga VKM-të dhe ligji për Korporatën e Investimeve. Por praktika ka lënë vend për dyshime nga mungesa e transparencës, prioriteteve urbane dhe përfitimeve publike.
Në projektet e kaluara, KISH ka përdorur formulën e Partneritetit Publik-Privat për të nxitur ndërtime intensive në prona publike.
Rasti i Pallatit tĂ« Kongreseve ngre pikĂ«pyetje mbi vizionin urban dhe mbrojtjen e hapĂ«sirave publike nĂ« TiranĂ«. NĂ« mungesĂ« transparence, qytetarĂ«t rrezikojnĂ« tĂ« humbasin njĂ« tjetĂ«r hapĂ«sirĂ« publike dhe ndĂ«rtesĂ« historike nĂ«n logon e âmodernizimitâ.
Diskutimi për këtë truall duhet të zgjerohej, me kërkesë për garë të hapur, dokumentacion publik dhe mbikëqyrje qytetare.
âBetonizimâ Ă«shtĂ« fjala qĂ«, nĂ« zhargonin e pĂ«rditshĂ«m urban shqiptar, e tejkalon kuptimin e saj teknik. Nuk ka nevojĂ« tĂ« ketĂ« beton qĂ« tĂ« ndjesh ftohtĂ«sinĂ« e njĂ« hapĂ«sire tĂ« ngurtĂ«suar, tĂ« mbyllur, tĂ« mbytur nga mungesa e frymĂ«marrjes. ĂshtĂ« njĂ« gjendje â dhe njĂ« fenomen â qĂ« prej vitesh sundon realitetin shqiptar, veçanĂ«risht nĂ« TiranĂ«.
Në vitin 2016, betonieret e para hynë në kodrat e liqenit Artificial, të vetmin park të mirëfilltë publik të Tiranës. Qytetarët panë mjetet ndërtimore të zbrisnin në zemër të natyrës.
Bashkia e drejtuar nga Erion Veliaj e quajti ndĂ«rhyrjen âPark pĂ«r fĂ«mijĂ«â, por shumĂ« shpejt u bĂ« e qartĂ« se bashkĂ« me lodrat vinin dhe strukturat e betonit. Refuzimi i alternativave mĂ« tĂ« buta nga ana e institucioneve, dhe pĂ«rdorimi i policisĂ« pĂ«r tĂ« mbrojtur betonieren, ndezi protestĂ«n qĂ« zgjati tre muaj. Ishte pikĂ«risht aty ku fjala âbetonizimâ mori kuptimin e saj tĂ« plotĂ« politik dhe simbolik.
MĂ« pas erdhi Teatri KombĂ«tar â njĂ« tjetĂ«r zonĂ« publike, njĂ« tjetĂ«r rast i mbrojtjes sĂ« qytetit nga shkatĂ«rrimi, njĂ« tjetĂ«r betejĂ« qĂ« zgjati 27 muaj dhe pĂ«rfshiu tĂ« gjitha pushtetet.
Fundi? Shembja e teatrit nën mbikëqyrjen e 1500 policëve dhe forcave RENEA. Një akt simbolik i një shteti që përdor gjithë arsenalin e tij për të rrënuar kujtesën kolektive dhe hapësirën publike.
Sot, historia përsëritet në Theth. Brenda 7 ditësh, mbi 100 ndërtesa u shembën nga IKMT me një urdhër verbal të Kryeministrit. Asnjë dokument publik, asnjë vendim transparent, asnjë proces gjyqësor. Vetëm urdhra nga lart.
ShumĂ« kanĂ« folur pĂ«r informalitetin, pĂ«r mungesĂ«n e lejeve, pĂ«r nevojĂ«n e ârregullimitâ tĂ« territorit. Por ajo qĂ« po ndodh nĂ« Theth nuk Ă«shtĂ« rregullim â Ă«shtĂ« brutalitet shtetĂ«ror.
Vetë Kryeministri, vetëm një vit më parë, në qershor 2024, i kishte premtuar banorëve të Dukagjinit se ndërtimet pa leje do të trajtoheshin me mirëkuptim dhe se investimet në turizëm do të inkurajoheshin. Ministrja e Kulturës, me krenari e përmendi në Parlament rritjen e numrit të shtretërve turistikë në Theth si sukses të qeverisë.
Dhe sot? TĂ« njĂ«jtĂ«t njerĂ«z, qĂ« ndĂ«rtuan mbi tokat e tyre tĂ« trashĂ«guara, po shpallen zaptues. NdĂ«rtesat â tĂ« cilat dje u pĂ«rshĂ«ndetĂ«n â sot shkatĂ«rrohen me fadroma.
Në zemër të kësaj tragjedie është edhe një dramë më e thellë: ajo e pronësisë. Në Theth, si në shumë zona të Shqipërisë, njerëzit kanë lindur dhe jetuar për breza mbi tokë që nuk iu njihet zyrtarisht. Një shtet që nuk njeh të drejtën e trashëgimisë, por që kërkon leje dhe taksa nga qytetarë të cilëve nuk u ka kthyer ende asnjë dokument pronësie.
Ky Ă«shtĂ« thelbi i njĂ« regjimi betonizues: qĂ« ndĂ«rton e shkatĂ«rron me tĂ« njĂ«jtĂ«n lehtĂ«si, qĂ« premton dhe harron, qĂ« pĂ«rkĂ«dhel dhe dhunon â gjithnjĂ« sipas interesit tĂ« momentit.
NĂ« fund, ajo qĂ« po ndodh nĂ« Theth nuk Ă«shtĂ« thjesht betonizim fizik. ĂshtĂ« njĂ« proces dehumanizimi. ĂshtĂ« mĂ«nyra si shteti sheh qytetarin: si zaptues, si pengesĂ«, si barrĂ«. Dhe Ă«shtĂ« pikĂ«risht kjo qĂ« e bĂ«n betonin mĂ« tĂ« rrezikshĂ«m se çâduket: nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m material â Ă«shtĂ« mendĂ«si, Ă«shtĂ« politikĂ«, Ă«shtĂ« dhunĂ« e sistematizuar.
Struktura e Posaçme Anti Korrupsion (SPAK) po heton koncesionin e Aeroportit të Vlorës. Informacioni u konfirmua nga regjistri i kërkesave për të drejtë informimi, publikuar në faqen e institucionit.
Më 20 qershor, SPAK rezulton të ketë administruar një kërkesë për informacion në lidhje me ekzistencën ose jo të një hetimi mbi kontratën koncesionare të Aeroportit të Vlorës dhe nëse po, në çfarë faze ndodhej ai.
NĂ« pĂ«rgjigjen zyrtare, referuar mĂ« 7 korrik, SPAK deklaron se âka regjistruar procedim penal nĂ« lidhje me kontratĂ«n dhe ky procedim ndodhet nĂ« fazĂ«n e hetimeve paraprakeâ.
Hetimi po ndodh teksa aeroporti ka kryer testet e para të fluturimeve nën një valë të shtuar kontestimesh nga organizatat mjedisore për mënyrën se si u konceptua në një zonë të mbrojtur.
Më herët, ka pasur pretendime për mënyrën se si u dha ky koncesion duke nxitur dyshime për favorizime.
Në maj, teksa u kryen fluturimet testuese, Citizens.al përmblodhi pretendimet dhe historikun e kësaj çështjeje në artikullin:
Aeroporti në Vlorë është ide e hershme e qeverisë Rama. Që në fillim ajo u shoqërua me dritëhije ndikimesh dhe favorizimesh politike.
Zyrtarisht për këtë ide u mësua në tetor 2017 kur ministria e Infrastrukturës shpalli fituesin e tenderit për studimin e fizibilitetit nga një studio arkitekture e lidhur ngushtë me projektet e urbanistike të qeverisë: kompaninë Seed Consulting, asokohe në pronësi të ortakëve të Atelier 4, vëllezërit Alban, Andi dhe Olsi Efthimi (Eftimi).
Pista e Aeroportit të Vlorës gjatë testimit, maj 2025/Facebook.
NĂ« janar 2018, kryeministri Rama deklaroi se kishte marrĂ« kĂ«rkesĂ« zyrtare pĂ«r ndĂ«rtimin e aeroportit dhe se ai do tĂ« niste brenda qershorit tĂ« atij viti. Deklarata u bĂ« ende pa u publikuar studimi i fizibilitetit dhe pa u shpallur ndonjĂ« procedurĂ« tenderimi.Â
KĂ«rkesa nĂ« fjalĂ« ishte nga konsorciumi turk i tre kompanive: âCengiz Constr.â (Mehmet Cengiz), âKalyon Constr.â (Ămer Faruk Kalyoncu) dhe âKolin Constr.â (Celal KoloÄlu) â tĂ« njohura pĂ«r lidhjet e tyre tĂ« ngushta me Presidentin turk Recep Tayyip ErdoÄan.
Kjo kĂ«rkesĂ« pasoi njĂ« vizitĂ« tĂ« RamĂ«s nĂ« Turqi, ku ai bĂ«ri tĂ« ditur se ErdoÄan kishte premtuar ndihmĂ« pĂ«r krijimin e njĂ« kompanie ajrore shqiptare â Air Albania dhe se selia e saj do tĂ« ishte pikĂ«risht Aeroporti i VlorĂ«s.Â
Megjithatë, në prill 2019, konsorciumi turk u tërhoq nga koncesioni pa shpjegime dhe ministria njoftoi hapjen e një gare tjetër. Më herët Komisioneri përgjegjës për zgjerimin në BE qe shprehur se do ta shqyrtonte nëse kishte pasur shkelje të Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit (MSA) në rastin e kësaj ujdie.
NĂ« shtator 2019, kryeministri njoftoi se projekti i ri ishte hartuar nga studioja Archea e arkitektit italian Marco Casamonti â edhe ky i lidhur ngushtĂ« me projektet e urbanistike tĂ« qeverisĂ« â dhe njĂ« ditĂ« mĂ« pas, e prezantoi atĂ« nĂ« qytetin e VlorĂ«s.
Qeveria e dha përfundimisht me koncesion 35-vjeçar projektimin, ndërtimin dhe operimin e Aeroportit të Vlorës në dhjetor 2019.
SipĂ«rmarrĂ«sit Behgjet Pacolli (Mabetex, Mabco Constructions) dhe Valon Ademi (2A Group) u shpallĂ«n fitues me njĂ« ofertĂ« prej rreth 104 milionĂ« eurosh. NĂ« garĂ« ishte dhe kompania e Aldi Ăelit (AL-DE Corporation Ltd), por ajo u skualifikua pasi ânuk paraqiti ofertĂ«â, argumentim qĂ« u kundĂ«rshtua nga pĂ«rfaqĂ«suesit e Ăelit, tĂ« cilĂ«t ngritĂ«n pretendime pĂ«r favorizime.
NĂ« ofertĂ«n fituese tĂ« sipĂ«rmarrĂ«sve Pacolli dhe Ademi ishte edhe dyshja e sipĂ«rmarrĂ«sve turq Cuneyt dhe Huseyin Arslan (YDA Insaat Sanayi Ve Ticaret Anonim Sirketi) â tĂ« cilĂ«t njihen gjithashtu pĂ«r afĂ«rsinĂ« me Presidentin turk Recep Tayyip ErdoÄan pasi me urdhĂ«r tĂ« tij ata ndĂ«rtuan Spitalin Rajonal Memorial tĂ« Fierit â por qĂ« nĂ« shtator 2022 ata ia shitĂ«n kuotat (40%) Pacollit pĂ«r vetĂ«m 4,450 euro.
Punimet pĂ«r aeroportin nisĂ«n me njĂ« ceremoni solemne mĂ« 28 nĂ«ntor 2021, pavarĂ«sisht se projekti nuk kishte marrĂ« ende leje mjedisi dhe ndĂ«rtimi â zyrtarisht qe miratuar vetĂ«m âLeja e zhvillimitâ dhĂ«nĂ« nga qeveria nĂ« nĂ«ntor tĂ« atij viti, leja e mjedisit u dha njĂ« muaj mĂ« vonĂ« dhe ajo e ndĂ«rtimit pas 15 muajsh tĂ« tjerĂ«, mĂ« 9 nĂ«ntor 2022.
Shqetësimet për ndikimet në mjedis
Aeroporti i VlorĂ«s nisi tĂ« ndĂ«rtohej pranĂ« fshatit AkĂ«rni nĂ« lagunĂ«n e NartĂ«s â njĂ« zonĂ« e mbrojtur dhe vendbanim pĂ«r mĂ« shumĂ« se 62 lloje shpendĂ«sh tĂ« listuar nĂ« DirektivĂ«n e ShpendĂ«ve tĂ« BE-sĂ«.
Organizatat mjedisore denoncuan se si projekti shkelte ligjet kombëtare dhe konventat ndërkombëtare teksa rrezikonte dëme të rënda në ekosistemin e zonës dhe në rrugët migratore të shpendëve.
Master-Plani i Aeroportit të Vlorës ku bie në sy zhvillimi masiv me ndërtime në zonën mes Hidrovorit dhe grykëderdhjes së Vjosës.
Qeveria mohoi shkeljet dhe nĂ« tĂ« gjitha rastet e mbrojti investimin duke u zotuar se ky aeroport Ă«shtĂ« konform planit strategjik pĂ«r zhvillimin e ekonomisĂ« dhe turizmit, se ai do tĂ« jetĂ« ndĂ«rkombĂ«tar dhe se do tĂ« presĂ« avionĂ« tĂ« mĂ«dhenj.Â
Por mjedisorët druajnë se zhurmat e mëdha dhe fluturimet e avionëve të mëdhenj do të dëmtojnë shpendë të rrezikuar si pelikanët kaçurrelë. Për këtë Konventa e Bernës ka kërkuar disa herë ndalimin e punimeve dhe rishikimin e projektit.
NdĂ«rkohĂ« masterplani i botuar nga ministria gjatĂ« garĂ«s zbuloi se funksioni i vĂ«rtetĂ« i aeroportit do tĂ« jetĂ« pĂ«r tĂ« pritur flukset e turistĂ«ve qĂ« parashikohet tâi drejtohen zonĂ«s sĂ« lagunĂ«s, e cila prezantohet me ndryshime rrĂ«njĂ«sore me ndĂ«rtime resortesh, mjedisesh sportive, agrikulture dhe njĂ« porti jahtesh.
Përmasat e mëdha të aeroportit të Vlorës marrin kuptim edhe nga projektet e tjera me zhvillime kolosale në dëm të mjedisit që parashikohen në zonat përreth si derdhja e Vjosës, Hidrovori, Zvërneci dhe Sazani, dy të fundit, të prezantuara bujshëm vitin e shkuar nga dhëndri i Presidentit amerikan, Donald Trump, Jared Kushner. Ky fitoi statusin e investitorit strategjik në janar 2025.
Në prill 2025, Bashkia e Mynihut njoftoi tërheqjen nga përfshirja e saj si këshilltare në projektin e Aeroportit të Vlorës, pas presionit të vazhdueshëm nga organizatat mjedisore. Komiteti Ekonomik përgjegjës për ekonominë e qytetit gjerman u distancua kështu nga ndikimi negativ mjedisor që paraqet projekti.
Qeveria ka hapur kompaninë, e cila pritet të bëjë marrëveshje me Jared Kushner për të zhvilluar resort në Sazan. Projekti parashikon ta shndërrojë ishullin nga një ish-bazë ushtarake me site të mbrojtura në resort privat luksoz.
Korporata e Investimeve Shqiptare, (KIS) regjistroi nĂ« QendrĂ«n KombĂ«tare tĂ« Biznesit (QKB) kompaninĂ« âAlbanian State Development & Real Estateâ (ASDRE). Ajo ka kapital 50 milionĂ« lekĂ« (rreth 500 mijĂ« euro) dhe administor Julian Adilin, drejtor ligjor pranĂ« KIS.
Ekstrakti tregon se ASDRE u themelua më 9 qershor, pra rreth 2 javë e gjysmë më parë.
ASDRE thuhet se do të planifikojë dhe zbatojë projekte ndërtimi në pronësi ose administrim shtetëror. Kjo lë të kuptohet se mund të menaxhojë dhe projekte dhe prona të tjera.
Qëllimi i saj thuhet të jetë menaxhimi dhe transparenca në përdorimin e pasurive publike.
Gjithashtu, si qĂ«llim i ASDRE, ka dhe pĂ«rfaqĂ«simin e shtetit nĂ« partneritete strategjike. KĂ«tu pĂ«rmendet konkretisht resorti turistik âIshulli i Sazanitâ.
KĂ«tĂ« projekt e ka paraqitur si ofertĂ« tĂ« pakĂ«rkuar âAffinity Partnersâ e pĂ«rfaqĂ«suar nga Jared Kushner, dhĂ«ndri i Donald Trump.
NĂ« janar Kushner mori statusin âinvestitor strategjikâ. Ai ka thĂ«nĂ« se ideja i lindi pas njĂ« vizite turistike nĂ« ShqipĂ«ri gjatĂ« vitit 2021.
Kushner e vizitoi Shqipërinë edhe në vitin 2023, ku u shoqërua personalisht edhe nga Kryeministri Rama. Pesë muaj më vonë, në dhjetor 2023, paraqiti zyrtarisht kërkesën për zhvillimin e Sazanit.
Por projekti u bë me dije vetëm në vitin 2024 kur Kushner foli për mediat amerikane.
NjĂ«soj si atĂ«herĂ«, zhvillimi i radhĂ«s ndodh pas njĂ« vizite turistike tĂ« dhĂ«ndrit tĂ« Trump-it. Kjo nĂ«nkupton se vizitat e tij janĂ« âvizita puneâ.
Një fotografi e çiftit Kushner me Sazanin në sfond u botua të enjten nga kuzhinieri Aldo Mehmeti në Instagram.
Faksemile e postimit të kuzhinierit Aldo Mehmeti, i cili priti familjen Kushner këtë javë në Vlorë.
Resorti nĂ« Sazan do tĂ« zĂ«rĂ« 8% tĂ« sipĂ«rfaqes sĂ« ishullit â 45 hektarĂ« nga 562 e totalit. Investimi thuhet tĂ« jetĂ« prej rreth 1.4 miliardĂ« eurosh dhe zotohet tĂ« punĂ«sojĂ« rreth 1 mijĂ« persona gjatĂ« ndĂ«rtimit dhe funksionimit.
Kritika për transparencën dhe ndikimin mjedisor
Projekti i Kushnerit ka shkaktuar reagime për mungesën e transparencës dhe rrezikun ndaj mjedisit. Fillimisht në vitin 2024, institucionet dhanë qëndrime kontradiktore për statusin juridik të Sazanit.
Ministria e Mbrojtjes e konsideroi pjesë të planit të vendosjes së Forcave të Armatosura. Ndërsa Ministria e Turizmit deklaroi se nuk kishte kërkesë për zhvillim të zonës.
Aktivistët mjedisorë theksuan se zona është pjesë e Parkut Kombëtar Detar Karaburun-Sazan. Ky park përfshin specie të rralla detare dhe është zonë e mbrojtur që nga viti 2010.
Por, qeveria ndryshoi ligjin për zonat e mbrojtura, duke lejuar zhvillime në këto territore. Në të njëjtën kohë, KKT mori kompetenca të zgjeruara si Këshill Kombëtar i Territorit dhe Ujit.
Parlamenti shtyu gjithashtu ligjin për investimet strategjike deri në vitin 2026. Të gjitha këto veprime ngrenë shqetësime për llogaridhënie dhe mbrojtjen e trashëgimisë natyrore.
Kushner ka deklaruar për mediat ndërkombëtare se nuk ka përfituar trajtim preferencial apo ekstraligjor. Megjithatë qasja e qeverisë shqiptare mbetet jotransparente, çka lë të kuptohet për të kundërtën.
Prej janarit, kur Kushneri mori statusin e investitorit, parashikohej që të zhvilloheshin negociata për mënyrën e investimit. Do të ishte me partneritet publik-privat, koncesion, apo mekanizëm tjetër.
Agjencia Shqiptare e Zhvillimit tĂ« Investimeve (AIDA), i tha Citizens.al se âaktualisht palĂ«t janĂ« nĂ« proces negocimiâ. Deklarata u bĂ« mĂ« 25 qershor, njĂ« ditĂ« para se KIS tĂ« regjistronte ASDRE-n.
Nga ana tjetër institucionet nuk kanë bërë transparencë për propozimin e Kushner në Zvërnec.
Citizens.al iu drejtua për informacion edhe agjencive të planifikimit dhe zhvillimit të territorit (AZHT, AKPT) për propozimin, ku kërkoi të dinte nëse ka pasur aplikime për leje zhvillimi për zonën e Sazanit dhe Zvërnecit. Por deri në publikimin e këtij artikulli nuk pati përgjigje.
Piramida e TiranĂ«s u hap nĂ« vitin 1988, e ndĂ«rtuar nĂ« kujtim tĂ« ish-diktatorit shqiptar Enver Hoxha, pĂ«r tĂ« qenĂ« njĂ« muze i jetĂ«s sĂ« tij. Dikur mĂ« tha: âMos mĂ« harro.â
Këto fjalë ishin shkruar me spraj mbi fasadën e saj prej mermeri të zbehtë si një lutje për mbijetesë. Piramida qëndroi dhe u rinovua, por një pjesë e magjisë së saj u zhduk gjatë këtij procesi.
Megjithatë, kjo lutje më vlon ende në kokë teksa ec nëpër rrugët e pjesës më të vjetër të qytetit, në lindje të qendrës moderne. Shumë prej vilave të braktisura osmane dhe të fillimshekullit të njëzetë duket sikur thonë të njëjtën gjë, duke i lutur kalimtarët të mos i harrojnë, të mos i lënë të shkatërrohen, të mos u hedhin beton në themelet e tyre.
Përtej rrethimeve të metalta gri, çatia e një vile osmane është flakur tej. Brendësia e saj ka dalë jashtë. Qeramika ende e ngjitur dhe e shtresuar njëra mbi tjetrën është shkatërruar.
Druri, qindra vjeçar, është ekspozuar ndaj elementeve natyrorë. Uji dhe barishtet mbushin një dhomë ndenjeje. Suvaja çahet dhe bie në tokë, e zhveshur nga lëkura e saj e brendshme. Dritaret prej druri varen në një fije metali dhe kalbëzimi përhapet. Graviteti e tërheq drejt tokës.
Tirana Ă«shtĂ« njĂ« vend qĂ« mund tâi sjellĂ« ndjesinĂ« e mallit pĂ«r shtĂ«pinĂ« edhe njĂ« qytetari qĂ« ka jetuar aty gjithĂ« jetĂ«n. Zhvillimi i shpejtĂ« dhe i furishĂ«m e ka bĂ«rĂ« qytetin tĂ« huaj. NjĂ« hapĂ«sirĂ« ku dikur luanin fĂ«mijĂ«t Ă«shtĂ« zhdukur nĂ«n njĂ« kullĂ« postmoderne; parku ku dikur ulesha, nĂ« siklet pranĂ« burrave qĂ« luanin domino, Ă«shtĂ« rrethuar si kantier ndĂ«rtimi.
KĂ«to vende, janĂ« viktima tĂ« bumit tĂ« ndĂ«rtimit nĂ« lartĂ«si tĂ« TiranĂ«s. NĂ« vendin e njĂ« vile tĂ« vjetĂ«r, qĂ« mbante fantazmat e jetĂ«ve tĂ« kaluara, shkruhet: âjetesĂ« luksoze qĂ« vjen sĂ« shpejtiâ. ShkĂ«lqimi i njĂ« Ă«ndrre qĂ« pak mund ta prekin.
Një numër tronditës vilash të vjetra tiranase janë humbur në këtë bum ndërtimi; disa prej tyre ishin monumente historike të mbrojtura. Këto vila mund të jenë rrënuar për shkak të pronësisë së paqartë pas komunizmit, ose ndoshta pronarët janë larguar jashtë vendit.
Shpesh familja qĂ« zotĂ«ron vilĂ«n pranon ndĂ«rtimin e ri nĂ« kĂ«mbim tĂ« disa apartamenteve nĂ« pallatin qĂ« do tĂ« ngrihet. Ka vende qĂ« pĂ«rpiqen tĂ« rezistojnĂ«, qĂ« pĂ«rpiqen tĂ« pĂ«rmbajnĂ« lĂ«vizjen lart tĂ« qytetit, por gjithmonĂ« ndĂ«rpriten. ZĂ«ri i njĂ« pĂ«llumbi nĂ« njĂ« oborr tĂ« vjetĂ«r mbivendoset me atĂ« tĂ« njĂ« vinçi mekanik qĂ« lĂ«viz nĂ«pĂ«r qiell, lart e poshtĂ«, djathtas e majtas dhe pĂ«rsĂ«ri lart. Duke u kthyer herĂ« pas here. Krahu i gjatĂ« i âprogresitâ.
Kam shkruar më parë për nevojën që Shqipëria të ndërtojë mbi rrënjët e saj. Të mbështesë dhe vlerësojë atë që është vendase dhe të ndërtojë qytetet dhe vendbanimet e saj mbi këto vlera dhe këtë histori. Por Tirana është kthyer tashmë në një park lojërash për arkitektët e famshëm ndërkombëtarë.
Kullat e reja tĂ« TiranĂ«s shfaqin njĂ« lloj nacionalizmi tĂ« çuditshĂ«m, âkitschâ. Godina me emrin âDowntown Oneâ ka struktura tĂ« dala nĂ« fasadĂ« qĂ« formojnĂ« njĂ« hartĂ« tĂ« çuditshme dhe tĂ« pixelizuar tĂ« ShqipĂ«risĂ«. NjĂ« tjetĂ«r ndĂ«rtesĂ« Ă«shtĂ« e veshur me ngjyrat kuq e zi tĂ« flamurit shqiptar, ndĂ«rsa forma e njĂ« tjetĂ«r godine pasqyron profilin e SkĂ«nderbeut, heroit kombĂ«tar. TingĂ«llon qesharake, por Ă«shtĂ« turpĂ«ruese.
JanĂ« lloje idesh qĂ« mund tâi kesh pas disa gotash nĂ« njĂ« bar, ato qĂ« kritiku i arkitekturĂ«s Oliver Wainwright i quan âkrijesa tĂ« karikaturizuara qĂ« duken sikur janĂ« marrĂ« nga thellĂ«sitĂ« e njĂ« rafti nĂ« njĂ« dyqan shakashâ. Ai nuk gabon nĂ« kĂ«tĂ« vlerĂ«sim. Por pĂ«rtej arkitekturĂ«s, apartamentet qĂ« po ndĂ«rtohen nuk adresojnĂ« asnjĂ« nga problemet reale tĂ« banimit nĂ« ShqipĂ«ri.
Ămimet gjithnjĂ« nĂ« rritje pĂ«r tĂ« blerĂ« ose pĂ«r tĂ« marrĂ« me qira, kushtet e dobĂ«ta dhe tĂ« mbingarkuara tĂ« banimit pĂ«r shumĂ« njerĂ«z nĂ« periferi, dhe cilĂ«sia e mjedisit pĂ«rreth. KĂ«to apartamente nuk bĂ«jnĂ« gjĂ« tjetĂ«r veçse pĂ«rfundojnĂ« nĂ« portofole investimesh, si shumĂ« apartamente tĂ« reja nĂ« qytete tĂ« mĂ«dha anembanĂ« botĂ«s (dhe shpesh si mjete pĂ«r pastrim parash). NatĂ«n, dritat nĂ« kĂ«to ndĂ«rtesa janĂ« tĂ« fikura. Askush nuk banon aty.
Ădo copĂ« toke e rrafshuar dhe çdo copĂ« dheu e gĂ«rryer pa dĂ«shirĂ« nga toka na thotĂ« tĂ« mos e harrojmĂ«. Kujtesa dhe rrĂ«fimi janĂ« fuqi tĂ« mĂ«dha. Ato thonĂ«: âGjĂ«rat nuk kanĂ« qenĂ« gjithmonĂ« kĂ«shtu; nuk kanĂ« pse tĂ« jenĂ« kĂ«shtu.â Kujto si çelnin dahlitĂ«, imagjino jaseminĂ«t me qumĂ«sht qĂ« mbulonin murin, shiko dallĂ«ndyshet qĂ« fluturonin pĂ«rherĂ« nga kĂ«tu andej.
Qershitë ishin plot me fruta, frutat binin mbi kalldrëm dhe shtypeshin nën këmbë. Kujto kur hapej kanata para shëtitjes së mbrëmjes, kur dielli ishte gati të hynte sërish në shtëpi. Ndjej ngrohtësinë. Ndjej ngrohtësinë.
JashtĂ« nĂ« bulevard kalon njĂ« grup turistĂ«sh. UdhĂ«rrĂ«fyesi u thotĂ« nĂ« anglisht: âShikoni, kĂ«tu do tĂ« ndĂ«rtohet njĂ« teatĂ«r krejt i ri!â dhe turistĂ«t murmurisin me miratim. Kthehem pĂ«r tâu treguar historinĂ« e vĂ«rtetĂ«, sesi ndĂ«rtesat historike binjake tĂ« teatrit u shembĂ«n kundĂ«r vullnetit tĂ« qytetarĂ«ve, nĂ« orĂ«n 4 tĂ« mĂ«ngjesit, ditĂ«n e fundit tĂ« karantinĂ«s, por ata tashmĂ« janĂ« larguar.
Nëse historitë e vërteta nuk tregohen, atëherë narrativa zbutet nga qeveria dhe media. E vetmja histori që tregohet është ajo e progresit të pandalshëm dhe zhvillimit ekonomik. Jo shfrytëzimi i tokës që gërryhet dhe mbushet me beton, jo dhimbjet e strehimit që ndiejnë shumë qytetarë, dhe as paratë e mëdha që pastrohen dhe që nuk i sjellin asgjë popullit vendas.
Rezistenca qëndron në mos harrim. Të mos harruarit kurrë. Rezistenca qëndron në të ndenjurit me dhimbjen.
Kjo rezistencë lind në punën e studiuesve dhe gazetarëveqë kanë hartuar vlerën historike dhe kulturore të vilave të humbura dhe çfarë është ndërtuar në vend të tyre. Kjo na mundëson të shohim qytetin siç ka qenë dikur. Të vazhdojmë të ecim nëpër rrugët e tij, duke imagjinuar dhe kujtuar ku rridhte lumi dikur, ku luanin fëmijët, ku shtigjet dhe rrugicat ishin formuar nga e ecura hap pas hapi.
Të dëgjosh zërat e lojtarëve të dominove dhe të ndjesh hijen e freskët të hardhive që vareshin sipër. Të kujtosh festën në oborr teksa nata afrohej dhe ndriçimi ngadalë shtohej. Burrat që vallëzonin dhe kërcenin me gjunjët lart vallen e Kukësit. Rakia që rridhte nga goja dhe zbrazej në fyt, duke ngrohur barkun dhe mendjen.
Ky është syri i mendjes që do të jetë rezistenca. Kjo kërkon ndjeshmëri ndaj së kaluarës, aftësi për të parë qytetin njëkohësisht përmes lentes së së tashmes dhe së dikurshmes, për të hartuar çfarë ka qenë qyteti.
NĂ«n hotelinâ Tirana Internationalâ gjendet gjurma e njĂ« shtĂ«pie tĂ« zhdukur nga komunistĂ«t. Fryma e njerĂ«zve tĂ« saj Ă«shtĂ« ende aty. HistoritĂ« ekzistojnĂ« ende, por duhet tĂ« tregohen e ritregohen brez pas brezi.
Mendja harron vetëm kur pushon së kujtuari. Kjo është një formë aktive dhe shpresëplotë nostalgjie. Të vendosësh emocionin, dhe ndonjëherë edhe dhimbjen, në punë. Për të luftuar amnezinë që bllokon trurin dhe për të shqetësuar sigurinë e rreme të së tashmes.
Por kjo kĂ«rkon qĂ« qytetarĂ«t tâi pĂ«rgjigjen thirrjes gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« fortĂ« tĂ« qytetit: âMos mĂ« harro.â
NĂ« TiranĂ«n qĂ« po ngrihet mbi rrĂ«nojat e kujtesĂ«s dhe interesit publik, u mbajt festivali âBukĂ« dhe ZemĂ«râ (Bread and Heart). Disa prej emrave mĂ« tĂ« mĂ«dhenj tĂ« arkitekturĂ«s botĂ«rore zbritĂ«n nĂ« TiranĂ«, jo pĂ«r tĂ« vĂ«nĂ« nĂ« pikĂ«pyetje betejĂ«n urbane qĂ« zhvillohet pĂ«rditĂ« mbi trupin e qytetit, por pĂ«r tâi dhĂ«nĂ« asaj njĂ« pamje mĂ« tĂ« pranueshme.
NĂ«n shkĂ«lqimin e âBook Buildingâ, njĂ« ndĂ«rtesĂ« ende e papĂ«rfunduar, qĂ« i ka bllokuar qytetarĂ«ve fushĂ«pamjen e sahatit tĂ« qytetit zuri vend njĂ« paradoks i thellĂ« midis diskursit etik tĂ« âstar-arkitektĂ«veâ dhe shĂ«rbimit tĂ« tyre konformist ndaj njĂ« qeverie, qĂ« ka ngritur modelin e vet ekonomik mbi njĂ« vrull ndĂ«rtimesh tĂ« pakontrolluara e me burime tĂ« errĂ«ta financimi.
TĂ« ftuarit ndĂ«rkombĂ«tarĂ« nĂ« kĂ«tĂ« event, pĂ«r tĂ« cilin paguhej deri nĂ« 360 euro pĂ«r njĂ« biletĂ« hyrĂ«se, vinin me njĂ« reputacion tĂ« ngjizur mbi parime tĂ« qĂ«ndrueshmĂ«risĂ« ekonomike, respektit ndaj mjedisit, hapĂ«sirĂ«s dhe vlerave sociale.Â
Alejandro Aravena, pĂ«r shembull, Ă«shtĂ« fitues i çmimit Pritzker â konsideruar si çmimi Nobel nĂ« arkitekturĂ« â pĂ«r projektet e rindĂ«rtimit me funksion strehimin social nĂ« Kili pas tĂ«rmetit shkatĂ«rrimtar tĂ« vitit 2010 ku humbĂ«n jetĂ«n mbi 500 persona.Â
Por nĂ« TiranĂ« ai prezantohet si fitues i konkursit pĂ«r âTirana Society Towersâ, njĂ« projekt âmonstruozâ kullash 300 metra tĂ« larta pas Pallatit tĂ« KulturĂ«s, nĂ« qendĂ«r, i konceptuar si qiellgĂ«rvishtĂ«si i parĂ« nĂ« njĂ« qytet qĂ« po mbytet nga betoni dhe ku asnjĂ« verifikim publik nuk bĂ«het mbi origjinĂ«n e investimeve qĂ« financojnĂ« kĂ«to kulla.
E njĂ«jta gjĂ« vlen pĂ«r Stefano Boerin, autor i planit Tirana 2030, i cili pĂ«r vite u promovua nga qeveria dhe Bashkia TiranĂ« si njĂ« zhvillim vizionar pĂ«r kryeqytetin, me pĂ«rparĂ«si pĂ«r transportin publik, hapĂ«sirat e gjelbra â i paharruar kujtimi i Pyllit Orbital, UnazĂ«s sĂ« GjelbĂ«r tĂ« TiranĂ«sdhe kufizimi i lartĂ«sisĂ« nĂ« zonat historike.
Kryeministri Rama, drejtorja e AZHT Roka dhe arkitekti portugez Camilo Rebelo/Citizens.al
VetĂ« Boeri ka marrĂ« pĂ«rsipĂ«r ndĂ«rtime masive dhe tĂ« larta nĂ« zonĂ«n e ish-Bllokut dhe pas PresidencĂ«s, nĂ« shkelje tĂ« vetĂ« parimeve pĂ«r tĂ« cilat ai punoi dhe shpalli nĂ« planin e tij âTirana 2030â. NĂ« ditĂ«t e festivalit Boeri promovoi edhe librin e tij pĂ«r âPyllin vertikalâ, njĂ« koncept qĂ« nĂ« TiranĂ« u aplikua vetĂ«m te tarraca e BashkisĂ« TiranĂ« dhe te kulla 21-katĂ«she e âGener 2â prapa Stadiumit KombĂ«tar.
NĂ« pĂ«rgjithĂ«si, diskutimet nĂ« katin e parĂ« tĂ« Book Building, nĂ« prani tĂ« Kryeministrit Edi Rama, ishin njĂ« pĂ«rzierje fjalimesh entuziaste, lavdĂ«rimesh pĂ«r ârilindjen arkitekturoreâ tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe paralajmĂ«rimesh utopike pĂ«r njĂ« tĂ« ardhme qĂ« vjen nga qielli.
Arkitekti  Steven Hall, i cili ekspozoi pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« kullĂ«n âKastrati Towerâ nga âKastrati Groupâ â dy herĂ« mĂ« masive se âDonwtown Oneâ, e cila parashikohet tĂ« ngrihet pĂ«rballĂ«, krah Katedrales Katolike ShĂ«n Pali â foli me mbresa pĂ«r njĂ« âkravatĂ« specialeâ qĂ« ia kishte dhuruar Rama.
VetĂ« Kryeministri, nĂ« deklaratĂ«n mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« eventit, ku si rallĂ« herĂ« lexoi njĂ« fjalim tĂ« parapĂ«rgatitur â si pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ«, ky Ă«shtĂ« njĂ« leksion i imi pĂ«r ju, pĂ«r arkitekturĂ«n botĂ«rore, pĂ«r tĂ« cilin meritoj njĂ« âstanding-ovationâ, â pretendoi se âShqipĂ«ria prodhon mĂ« shumĂ« arkitekturĂ« se e gjithĂ« Europa sĂ« bashkuâ, njĂ« deklaratĂ« qĂ« nuk mbĂ«shtetet nĂ« asnjĂ« statistikĂ«, por qĂ« maskon realitetin e njĂ« zhvillimi urban tĂ« pakontrolluar, pa konsultime, pa transparencĂ« dhe pa mekanizma tĂ« qartĂ« qĂ« ndalojnĂ« pastrimin e parave pĂ«rmes ndĂ«rtimit.
NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, vetĂ«m gjatĂ« dekadĂ«s sĂ« fundit, sikurse Citizens.al ka treguar, nĂ« TiranĂ« janĂ« shqyrtuar apo miratuar rreth 140 leje pĂ«r kulla shumĂ«katĂ«she â njĂ« bum ndĂ«rtimi qĂ« ka ardhur jo si rezultat i njĂ« planifikimi tĂ« kujdesshĂ«m urban, por si pasojĂ« e njĂ« strategjie qĂ« favorizon njĂ« grusht sipĂ«rmarrĂ«sish, lidhjet e tyre politike dhe investimet me burime tĂ« dyshimta.Â
ShumĂ« prej projekteve tĂ« ekspozuara nĂ« katin e dytĂ« dhe tĂ« tretĂ« tĂ« âBook Buildingâ nuk ishin miratuar ende zyrtarisht, por ishin aty si pĂ«r tĂ« sinjalizuar pĂ«rkushtimin e qeverisĂ« ndaj kĂ«tij vizioni vertikal, ku betoni zĂ« vendin e kujtesĂ«s historike, bregdetit dhe interesit publik.
Maketi i âKastrati Towerâ dhe paraqitja me vendndodhje sipas njĂ« modelimi nĂ« âSkyscrapercityâ/Citizens.al
NdĂ«rkohĂ«, hapĂ«sirat publike ngushtohen, ndĂ«rtesat historike lihen nĂ«n hije, fshihen ose shemben, dhe qyteti humbet karakterin, zemrĂ«n, shpirtin e vet, pĂ«r tâu zĂ«vendĂ«suar nga kĂ«to ndĂ«rtime masive qĂ« nuk pasqyrojnĂ« as nevojat e banorĂ«ve, as historinĂ« urbane, por vetĂ«m interesat e ndĂ«rtuesve dhe natyrisht: vizionin e Kryeministrit.
NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, pjesĂ«marrja dhe entuziazmi i arkitektĂ«ve tĂ« mĂ«dhenj ndĂ«rkombĂ«tarĂ« nuk mund tĂ« shihen si neutralĂ«. NĂ«se kĂ«ta profesionistĂ« flasin pĂ«r âarkitekturĂ« me ndĂ«rgjegjeâ nĂ« vende tĂ« tjera, nĂ« ShqipĂ«ri po firmosin projekte qĂ« kontribuojnĂ« nĂ«shkatĂ«rrimin urban dhe social, atĂ«herĂ« fjala âhipokriziâ Ă«shtĂ« e paktĂ« dhe e pashmangshme.
NĂ«n kĂ«tĂ« hipokrizi, mes tĂ« ftuarve ishte dhe arkitekti danez Bjarke Ingels (BIG), i cili nuk publikoi shumĂ« kontekst nga eventi nĂ« rrjetet e tij sociale. PavarĂ«sisht kĂ«saj, askush nuk e harron nĂ« ShqipĂ«ri, qĂ« ai u kontraktua nga sipĂ«rmarrĂ«si privat âFusha shpkâ pĂ«r tĂ« dizejnuar, pa konkurs dhe pa garĂ«, njĂ« ndĂ«rtesĂ« publike: âTeatrin KombĂ«tarâ dhe pas tij njĂ« kullĂ« 33-katĂ«she.
NĂ«se ka njĂ« dilemĂ« etike â sipas kritikut britanik Oliver Wainwright: âA duhet tĂ« punojnĂ« arkitektĂ«t pĂ«r regjime shtypĂ«se?â â mund tĂ« themi se kjo nuk mbetet teori nĂ« kontekstin shqiptar. NĂ« artikullin pĂ«r The Guardian (2020), Wainwright kritikonte Ingelsin pĂ«r bashkĂ«punime me regjime si ai i Jair Bolsonaros nĂ« Brazil (2019-2023) dhe Mohammed bin Salman nĂ« ArabinĂ« Saudite, duke ironizuar stilin e tij si âTED-Talk pĂ«r diktatorĂ«â.Â
Kjo qasje ilustrohet qartë në Tiranë. Ingels projektoi Teatrin e ri Kombëtar me shembje në mënyrë të dhunshme të godinës historike jashtë çdo procesi konkurrues apo konsensusi publik.
Projekti, i dhĂ«nĂ« fillimisht pĂ«rmes njĂ« ligji special, u shoqĂ«rua me akuza pĂ«r favorizime politike dhe kafshim tĂ« hapĂ«sirĂ«s publike nĂ« interes ndĂ«rtimi kullash pĂ«r privatin. NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, angazhimi i BIG-ut nĂ« TiranĂ« nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« çështje estetike apo funksionale, por njĂ« akt me ngarkesĂ« politike: njĂ« arkitekt qĂ« nĂ« vende evropiane â aq mĂ« shumĂ« nĂ« DanimarkĂ« â projekton me ndjeshmĂ«ri sociale, nĂ« ShqipĂ«ri bĂ«het palĂ« nĂ« riformatimin autoritar tĂ« qytetit.
Siç paralajmĂ«ron kritiku tjetĂ«r britanik, Jeremy Till, âArkitektura nuk Ă«shtĂ« neutrale: ajo ose e forcon pushtetin ekzistues, ose e sfidon atĂ«â. NĂ« rastin e TiranĂ«s, BIG-u zgjodhi tĂ« ndĂ«rtojĂ« pĂ«r pushtetin, jo pĂ«r qytetin.
Projekti i arkitektit Luca Dini âColosseum 339âł/Citizens.al
Kontrasti dhe shpërfillja e arkitekturës vendase
PĂ«r ata qĂ« patĂ«n mundĂ«si ta ndiqnin nga afĂ«r festivalin âBukĂ« dhe ZemĂ«râ, aktiviteti nxori nĂ« pah kontrastin mes emrave tĂ« mĂ«dhenj tĂ« arkitekturĂ«s ndĂ«rkombĂ«tare dhe mungesĂ«s sĂ« dukshme tĂ« pĂ«rfshirjes reale tĂ« komunitetit vendas tĂ« arkitektĂ«ve, urbanistĂ«ve dhe studiove tĂ« pavarura shqiptare.
PĂ«r njĂ« event tĂ« kĂ«saj shkalle â qĂ« bashkoi 170 pjesĂ«marrĂ«s tĂ« huaj nga mĂ« shumĂ« se 20 vende â pritej qĂ« tĂ« shĂ«rbente si njĂ« platformĂ« ku zĂ«ri i arkitektĂ«ve shqiptarĂ« jo vetĂ«m tĂ« dĂ«gjohej, por tĂ« vihej nĂ« qendĂ«r tĂ« vĂ«mendjes.
NĂ« vend tĂ« kĂ«saj, festivali mbeti nĂ« thelb njĂ« vitrinĂ« e âarkitekturĂ«s sĂ« importitâ, ku projektet pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« u artikuluan nga tĂ« huajt e pĂ«rzgjedhur nga pushteti, ndĂ«rsa profesionistĂ«t vendas u reduktuan nĂ« role logjistike e teknike si ndihmĂ«s ose pĂ«rmendje nĂ« fund tĂ« fletushkave apo ekspozitĂ«s promovuese.
PjesĂ«marrja e kufizuar e arkitektĂ«ve shqiptarĂ« nĂ« panelet e diskutimit â sĂ« paku tĂ« eventit publik tĂ« datĂ«s 6 qershor â ishte simptoma e qartĂ« e qasjes qĂ« nuk njeh, nuk pĂ«rkrah dhe nuk investon nĂ« potencialin vendas tĂ« arkitekturĂ«s.
PĂ«rveç Kryeministrit Rama dhe dy emrave qĂ« lidhen drejtpĂ«rdrejt me organizimin dhe institucionet publike â Falma Fshazi ish-drejtore e QendrĂ«s pĂ«r Hapje dhe Dialog (COD) dhe Sonila Abdalli, arkitekte, drejtuese dhe themeluese e Destil Creative Hub â nuk pati asnjĂ« pĂ«rfaqĂ«sim tjetĂ«r nĂ« fjalime, ligjĂ«rata apo diskutime nga studiues, arkitektĂ« apo zĂ«ra tĂ« pavarur shqiptarĂ«.
Mungesa ishte edhe mĂ« domethĂ«nĂ«se nĂ«se merret parasysh se aktiviteti nuk pati asnjĂ« emĂ«r shqiptar nga Kosova, Maqedonia e Veriut apo Mali i Zi mes tĂ« ftuarve zyrtarĂ« â paraqitur nĂ« webfaqe â ndonĂ«se kĂ«to vende ndajnĂ« realitete tĂ« ngjashme urbane dhe kulturore me ShqipĂ«rinĂ«, dhe mund tĂ« kishin sjellĂ« pĂ«rvoja tĂ« vlefshme rajonale.
Stenda e âAYAâ nĂ« aktivitetin Bread and Heart/Citizens.al
Ekspozitat nĂ« katet e sipĂ«rme tĂ« âBook Buildingâ â qĂ« pĂ«rmbanin projekte tĂ« mĂ« shumĂ« se 60 studiove tĂ« njohura ndĂ«rkombĂ«tare â u ndĂ«rtuan nga stafi i AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« Planifikimit tĂ« Territorit, i studios 51N4E dhe iRI, nĂ« bashkĂ«punim me disa kompani ndĂ«rtimi dhe studio vendase. KĂ«to tĂ« fundit, ishin pĂ«rmendur nĂ« cep tĂ« broshurave mĂ« tepĂ«r ânĂ« rolin e asistentĂ«ve teknikĂ«â sesa si aktorĂ« tĂ« barabartĂ« nĂ« procesin krijues.
NgjashĂ«m, stendat rreth BashkisĂ« TiranĂ« dhe âBook Buildingâ ekspozonin emrat e disa prej kompanive shqiptare, por prania e tyre ishte mĂ« shumĂ« si dĂ«shmi e rolit prej zbatuesi tĂ« projekteve âtĂ« hartuara gjetkĂ«â.
JashtĂ« kĂ«saj fasade zyrtare, nĂ« njĂ« nga stendat mĂ« tĂ« vogla, por mĂ« domethĂ«nĂ«se â tĂ« organizuar nga grupimi Albanian Youth Architects â opinioni ishte krejt ndryshe.
Në një mori fletushkash të vendosura për diskutim të hapur, arkitektët e rinj tërhoqën vëmendjen për mungesën e pjesëmarrjes vendase në vendimmarrjen urbane, për anashkalimin e traditës, mungesën e hapësirave të gjelbra dhe planifikimit gjithëpërfshirës.
âArkitektura Ă«shtĂ« shumĂ« premtuese, por planifikimi urban Ă«shtĂ« lĂ«nĂ« pas dore,â thuhej nĂ« njĂ« prej fletĂ«ve, ndĂ«rsa nĂ« njĂ« tjetĂ«r theksohej se âkorrupsioni i jep formĂ« horizontit tĂ« qytetitâ.
NĂ« pyetjet e hapura pĂ«r tĂ« ardhmen e qyteteve tĂ« ShqipĂ«risĂ«, komentet e pjesĂ«marrĂ«sve ishin shqetĂ«suese: âKaosâ, âmungesĂ« hapĂ«sirash publikeâ, âzhvillim qĂ« nuk merr parasysh njeriunâ.
Kjo qasje kritike ndaj vizionit vertikal të Tiranës dhe rolit gjithnjë e më të kufizuar të arkitektëve vendas u ilustrua edhe me komente mbi projekte specifike.
Opinione të shprehura në stendën e AYA/Citizens.al
PĂ«r shembull, njĂ« i pranishĂ«m e pĂ«rshkruante projektin e kullĂ«s sĂ« Luca Dini-t si âi frikshĂ«mâ, ndĂ«rsa njĂ« tjetĂ«r sugjeronte vlerĂ«simin dhe pĂ«rfshirjen e elementĂ«ve tradicionale dhe ruajtjen e elementĂ«ve qĂ« dallojnĂ« identitetin nĂ« ndĂ«rtimet e reja.
PĂ«r projektin âDowntown Oneâ tĂ« âKastrati Groupâ, njĂ« pjesĂ«marrĂ«s shĂ«nonte: âLartĂ«si mbresĂ«lĂ«nĂ«se, por mungon hapĂ«sira e vĂ«rtetĂ« publike rreth objektitâ. Ishte njĂ« reflektim i drejtpĂ«rdrejtĂ« i problemit thelbĂ«sor: mungesĂ«s sĂ« njĂ« plani urban qĂ« vĂ« nĂ« qendĂ«r qytetarin.
NĂ« kĂ«tĂ« panoramĂ«, festivali âBukĂ« dhe ZemĂ«râ i ngjau mĂ« shumĂ« njĂ« ekspozite tĂ« kontrolluar, ku arkitektura pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« legjitimuar politikat e ndĂ«rtimit, sesa njĂ« forumi tĂ« hapur pĂ«r ide, konkurrencĂ« dhe pĂ«rfshirje.
KĂ«shtu, festivali mund tĂ« ketĂ« sjellĂ« âbukĂ«â pĂ«r karrierat e disave dhe âzemĂ«râ pĂ«r vizionet autoritare tĂ« qeverisĂ« pĂ«r transformimin e vrullshĂ«m urban, por pĂ«r qytetarĂ«t ai pĂ«rforcoi njĂ« tjetĂ«r realitet: atĂ« tĂ« njĂ« vendi qĂ« po shet shpirtin pĂ«r njĂ« fasadĂ« me shkĂ«lqim, tĂ« financuar nga interesa tĂ« padeklaruara dhe tĂ« firmosura nga ata qĂ«, gjoja, do ta mbronin, ruanin, dhe zhvillonin nĂ« tĂ« mirĂ« pĂ«r publiken.
Prej disa vitesh, KamzĂ«s po i transformohet peisazhi urban. Procesi, qĂ« pĂ«rngjan me atĂ« qĂ« u ndoq nĂ« TiranĂ«, Ă«shtĂ« shtrirĂ« jo vetĂ«m nĂ« boshtin kryesor tĂ« qytetit, por dhe nĂ« lagjet e brendshme. NjĂ« nga zonat qĂ« e pĂ«rfaqĂ«son mĂ« mirĂ« kĂ«tĂ« ndryshim thelbĂ«sor Ă«shtĂ« fusha qĂ« rrethonte ish-kompleksin sportiv âRiniaâ dhe shtrihej deri nĂ« rrugĂ«n kombĂ«tare.
KĂ«tĂ« fushĂ« e pĂ«rdornim pĂ«r vite me radhĂ« â gjatĂ« pandemisĂ« dhe viteve mĂ« pas â bashkĂ« me aktorĂ« tĂ« âGrupit Ataâ, ku zhvillonim provat dhe shfaqjet pĂ«r komunitetin. Por pas vitit 2022, hapĂ«sira u rrethua dhe u kthye nĂ« njĂ« kantier tĂ« madh ndĂ«rtimi.
PavarĂ«sisht se ishte tokĂ« private, ajo kishte rĂ«ndĂ«si publike pĂ«r aktivitetin e gjallĂ« qĂ« i shĂ«rbente komunitetit. Duke analizuar zonĂ«n, vlen tĂ« rikujtojmĂ« se nĂ« hartat zyrtare, kjo njĂ«si strukturore figuron si âKZ UB A2 14/257â, e rrethuar nga rrugĂ«t âStockholmâ, âNĂ«nĂ« Terezaâ, âTeutaâ dhe âOSBEâ.
âGrupi Ataâ nĂ« prova pĂ«r shfaqje nĂ« njĂ« nga fushat rreth ish-kompleksit sportiv âRiniaâ, KamĂ«z/Foto R.Qema.
Një pasdite në pallatet e reja: Zëri i banorëve
NĂ« fushat pranĂ« ish-kompleksit tashmĂ« janĂ« ngritur dy ndĂ«rtesa rezidenciale, secila 9-katĂ«she, ndĂ«rtuar nga kompania âMĂ«hillajâ sh.p.k. Godina e dytĂ« â me lejen nr. 4595 â mori miratimin nga kryetari i BashkisĂ«, Rakip Suli, mĂ« 23 dhjetor 2022, katĂ«r muaj pĂ«rpara miratimit tĂ« Planit tĂ« Detajuar Vendor.
Plani i Detajuar Vendor për këtë territor u firmos po nga Suli më 25 prill 2023. Një shqyrtim i lejeve dhe dokumenteve të zhvillimit tregon se numri i kateve, koeficienti i shfrytëzimit të truallit dhe norma e gjelbërimit janë në limitet maksimale por në përputhje me planin.
Megjithatë, sapo banorët u zhvendosën në dy pallatet e reja, doli në pah një problematikë e rëndësishme: mungesa e vendparkimeve, hapësirave publike dhe infrastrukturës për një jetesë cilësore.
PĂ«r tĂ« kuptuar mĂ« shumĂ« rreth shqetĂ«simeve tĂ« banorĂ«ve, kalova njĂ« pasdite nĂ« zonĂ«. Shefqet Dina, pronari i njĂ« ushqimoreje pranĂ« njĂ« prej pallateve â me origjinĂ« nga Hasi dhe ish-sipĂ«rmarrĂ«s nĂ« DivjakĂ« â tregoi pĂ«r ndryshimin mes jetĂ«s rurale dhe asaj urbane.
âMe aq lekĂ« blen 3-4 makina,â tregon ai pĂ«rballĂ« pyetjes pĂ«r çmimin e vend-parkimeve nĂ«ntokĂ« (15â20,000âŻeuro), shifĂ«r qĂ« ai thotĂ« se Ă«shtĂ« shumĂ« e lartĂ«.
Pamje e zonës para ndërtimeve/Citizens.al
PikĂ«risht vendparkimi duket problemi i parĂ«. NĂ«ntokĂ« pallatet ofrojnĂ« rreth 40 vende, shumĂ« mĂ« pak se numri minimal i kĂ«rkuar nga Plani i PĂ«rgjithshĂ«m Vendor i KamzĂ«s â edhe pĂ«r qĂ«llim fitimi. NĂ« Nenin 29 tĂ« kĂ«tij plani thuhet se minimalisht duhet ânjĂ« vend parkimi pĂ«r njĂ«si banimiâ.
Ămimi i qirasĂ« pĂ«r njĂ« vendparkim Ă«shtĂ« i lartĂ«, duke zĂ«nĂ« deri 30âŻ% tĂ« qirasĂ« mujore tĂ« njĂ« apartamenti.
Fatos Demaj, njĂ« tjetĂ«r banor qĂ« jeton nĂ« Greqi dhe kthehet herĂ« pas herĂ« nĂ« banesĂ«n e tij me qera, tregon se parkimin e paguan muaj pĂ«r muaj âvetĂ«m pĂ«r ato pak netĂ« qĂ« kalon nĂ« ShqipĂ«riâ.
âNuk kam kohĂ« dhe nerva tĂ« shpenzoj gjysĂ«m ore a mĂ« shumĂ« pĂ«r tĂ« gjetur vend parkimi,â thekson ai.
Kjo është gjendja e jetës urbane në lagjet e reja të Kamzës që vërvitet mes nevojës për infrastrukturë publike dhe shpërfilljes prej investimeve private.
Mes hapësirës pallateve, tre djem luanin me njëri tjetrin në një hapësirë që duket më shumë si në mes të një kantieri ndërtimi.
Pamje e zonës pas ndërtimeve/Citizens.al
âImagjino po tĂ« kishim njĂ« fushĂ«?!â ngriti si pyetje retorike njĂ«ri prej tyre pasi atyre u thashĂ« se ekzistonte mundĂ«sia qĂ« pĂ«r ta tĂ« ishte parashikuar diçka nĂ« projektin e zhvillimit.
Fëmijët që banojnë në këtë zonë bënë krahasimin me zonat e pa-urbanizuara dhe situatës aktuale që ata shohin në lagjen e tyre dhe shpresonin për një kënd lojërash apo fushë futbolli.
Projeksionet 3D tĂ« projektit nĂ« tabelĂ«n e punimeve tregojnĂ« me vĂ«shtirĂ«si njĂ« park tĂ« vogĂ«l lojĂ«rash, por nĂ« realitet â pasi banorĂ«t u zhvendosĂ«n nĂ« hyrjet e reja â hapĂ«sira pĂ«rreth mbeti e papunuar, me dhe tĂ« kuq e mbetje ndĂ«rtimi.
Nën lupën e Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH)
Proceset administrative të miratimit të këtyre godinve në këtë njjësi strukturore në Kamëz iu nënshtruan një auditimi nga KLSH. Kontrolli, i cili përpiloi një raport përfundimtar në prill 2024, tregoi për parregullsi:
 MungesĂ« tĂ« 334âŻmÂČ parkim nĂ« raport me kĂ«rkesat minimale;
DistancĂ« 13âŻmetra ndĂ«rmjet godinave (nga 15âŻmetra e lejuar);
Dokumentacion i paplotĂ« pĂ«r godinĂ«n nĂ« âRruga Romaâ;
Mos-konsultim me Operatorin e Sistemit të Transmetimit (OST) për ndryshime në linjat ekzistuese.
Pas këtij kontrolli dhe raporti, KLSH ka kërkuar procedime disiplinore për 34 punonjës, përfshirë nënkryetaren Migena Habibi dhe drejtorin e Drejtorisë së Planifikimit, Kontrollit dhe Zhvillimit të Territorit (PKZHT) Erlend Baballëku.
Zona mes pallateve në Kamëz/Foto R.Qema.
Bashkia KamĂ«z kundĂ«rshton pjesĂ«risht gjetjet pĂ«r distancĂ«n, duke argumentuar se gjithçka Ă«shtĂ« brenda kufijve tĂ« VKM-sĂ« nr.âŻ408 duke qĂ«nĂ« se âobjekti nuk rezulton tĂ« jetĂ« ndĂ«rtuar me leje ndĂ«rtimi apo disponon certifikatĂ« pĂ«rdorimiâ. Por kjo lĂ« pasoja nĂ« pĂ«rditshmĂ«rinĂ« dhe jetĂ«n e qytetarĂ«ve nĂ« kĂ«tĂ« zonĂ«, tĂ« cilĂ«ve u privohet âe drejta pĂ«r diell dhe qiellâ.
Paralelisht KLSH ka konstatuar pasaktĂ«si nĂ« llogaritjen e taksave tĂ« ndikimit nĂ« infrastrukturĂ«, ku pĂ«rveç projektit nĂ« rrugĂ«n âRomaâ, kjo duket tĂ« ketĂ« ndodhur edhe nĂ« tetĂ« raste tĂ« tjera. KLSH thekson se kjo praktikĂ« ka ndikuar negativisht nĂ« buxhetin e bashkisĂ«.
Nevoja për llogaridhënie: Bashkia hesht
PĂ«r tâu njohur me reagimin e institucionit mbi raportin e KLSH-sĂ«, por edhe me qasjen e zhvillimit urban, iu drejtuam BashkisĂ« KamĂ«z.
Në hyrje, përballëm një atmosferë refuzuese ku një kërkesë për intervistë me drejtorin e PKZHT-së, kalon në disa hallka shqyrtimi për miratim nga përgjegjësja për komunikimin, te kryetari Suli.
âTa diskutoj edhe me Kryetarin, se cilin do vendosĂ«, pĂ«r tâiu pĂ«rgjigjur pyetjeve.[âŠ] UnĂ« do ia lĂ« shĂ«nim dhe do tĂ« mĂ« telefonojĂ«,â tha pĂ«rgjegjĂ«sja e komunikimit.
Pas dy javësh pritje të një përgjigjeje miratimi ose jo, nuk erdhi asnjë përgjigje. E njëjta histori përsëritet nga i njëjti institucion që refuzoi kërkesën për një reagim të ngjashëm edhe në janar 2023.
Tiranizimi i Kamzës
Kamza po merr pamjen e një qyteti me simptomat urbane të Tiranës: mungesë hapësirash publike, rrjet trafiku të mbingarkuar, parkingje të pamjaftueshme, probleme me menaxhimin e mbetjeve dhe mungesë llogaridhënie.
Banderola e âGrupit Ataâ kundĂ«r mĂ«nyrĂ«s sĂ« zhvillimit nĂ« KamĂ«z/Foto R.Qema.
Kjo pasqyron një model zhvillimi ku interesi privat merr përparësi mbi mirëqenien e komunitetit.
AktivistĂ«t e qytetit e kanĂ« kundĂ«rshtuar kĂ«tĂ« zhvillim urban. Grupi Ata, gjatĂ« JavĂ«s sĂ« ArkitekturĂ«s nĂ« vitin 2023, i priti vizitorĂ«t qĂ« vinin prej kryeqytetit nĂ« njĂ« tur nĂ« njĂ«sitĂ« Bathore dhe Paksuqan me njĂ« banderolĂ« ku shprehej kundĂ«rshtia ndaj ndĂ«rtimit tĂ« pakontrolluar nĂ« KamĂ«z dhe politikave urbane tĂ« diktuara prej pushtetarĂ«ve.Â
Pa ndĂ«rhyrje urgjente institucionale, Kamza do mbetet njĂ« shembull i âtiranizmitâ urban.
Xhafer Lila banon në një prej pallateve pas shkollës Emin Duraku në Tiranë. Ai dhe një grup banorësh po protestojnë prej muajsh, pasi mësuan se në hapësirën mes pallateve dhe oborrit të shkollës do të ndërtohet një kullë 16 katëshe.
âNuk e di si mund tĂ« lejohet njĂ« katrahurĂ« e tillĂ«, pĂ«r mĂ« tepĂ«r ngjitur me njĂ« shkollĂ« ku mĂ«sojnĂ« me qindra nxĂ«nĂ«s, i zĂ« dritĂ«n e syve fĂ«mijĂ«veâ, thotĂ« i revoltuar Xhaferi, i cili ka njĂ« lidhje tĂ« ngushtĂ« me shkollĂ«n pasi Ă«shtĂ« mĂ«sues.
Kulla që nxiti protestën e banorëve nuk është një rast i izoluar, por shembull konkret i një modeli zhvillimi që po përshkon të gjithë Tiranën
Citizens.al analizoi lejet e shqyrtuaranga Këshilli Kombëtar i Territorit dhe Ujit (KKTU) dhe Komiteti i Investimeve Strategjike (AIDA)* në periudhën 2015-2025, duke zbuluar se ky organ kolegjial i ka hapur rrugën ndërtimit të të paktën 139 kullave në kryeqytet.
KKTU drejtohet nga Kryeministri Edi Rama, me fuqi të jashtëzakonshme ligjore, të cilën e ka përdorur rregullisht për të miratuar leje ndërtimi që thyejnë kriteret e planit urbanistik të qytetit.
Agjencia e Zhvillimit të Territorit (AZHT), e cila kryen rolin e sekretariatit mbi vendimet e KKTU-së, në jo pak raste ka dështuar të bëjë transparencë për zbardhjen e vendimeve për lejet zhvillimit dhe ndërtimit për kullat, duke bërë publike vetëm 65 nga 139 vendimet e shqyrtuara nga KKTU për objekte me lartësi nga 8 deri në 100 kate.
Janë plot 72 projekte që gjenden vetëm në rendin e ditës së mbledhjeve të KKT, për të cilat institucionet kanë injoruar detyrën për të informuar publikun nëse këto ndërtime do të realizohen, refuzohen apo ndryshohen.
Citizens.al i është drejtuar AZHT-së me disa kërkesa për informacion, duke kërkuar transparencë mbi vendimet e pa zbardhura. Agjencia u përgjigj zyrtarisht se vendimet gjenden në faqen e AZHT-së, bashkë me hartat e planvendosjes që tregojnë ku do të ndërtohen kullat.
PĂ«r tĂ« provuar se kjo Ă«shtĂ« e pavĂ«rtetĂ«, mjafton tĂ« shqyrtojmĂ« njĂ« nga mbledhjet e fundit tĂ« KKTU-sĂ«, atĂ« tĂ« datĂ«s 27 shkurt 2025, ku janĂ« shqyrtuar 59 leje ndĂ«rtimi dhe zhvillimi, nga tĂ« cilat nĂ« faqen e AZHT-sĂ« janĂ« zbardhur vetĂ«m 9 , ndĂ«rsa 50 tĂ« tjerat mbeten jo-transparente, nĂ« shkelje tĂ« afatit ligjor prej 90- ditĂ«sh. Â
Duke analizuar të dhënat e lejeve të publikuara në 15 vitet e fundit, Citizens.al ka krijuar një hartë të vendodhjes së kullave në kryeqytet. Të dhënat tregojnë një rritje progresive e lartësisë dhe intensiteit të ndërtimeve.
Në përgjithësi, 139 kullat (65 me vendime të zbardhura) kanë një lartësi mesatare prej 26 katesh. Gjysma e këtyre objekteve shkojnë me lartësi nga 24 (mediana) deri në 100 kate.
âAjo qĂ« po ndodh Ă«shtĂ« âkullĂ«zimâ i qĂ«ndrĂ«s nĂ«n arsyetimin e rigjenerimit urban apo modernizimit,â thotĂ« urbanistja Doriana Musai pĂ«r Citizens. Ajo nĂ«nvizon se nĂ« asnjĂ« kryeqytet europian nuk lejohet ndĂ«rtimi i 30-katĂ«shĂ«ve pranĂ« monumenteve tĂ« shek. XVIIIâXIX.
Zonat mĂ« tĂ« prekura janĂ« ato pranĂ« Sahatit, ish-Teatrit KombĂ«tar, BankĂ«s KombĂ«tare dhe stadiumit âArena KombĂ«tareâ, ku janĂ« ndĂ«rtuar ose janĂ« nĂ« proces projekte si âEyes of Tiranaâ, âInterContinental Hotel Tiranaâ, âMount Tiranaâ, âBook Buildingâ, âDowntown Oneâ, etj.
NĂ« horizont, pas Operas, Ă«shtĂ« shpallur projekti fitues pĂ«r qiellgĂ«rvishtĂ«sin e parĂ« qĂ« pritet tĂ« shkojĂ« nĂ« 300 metra lartĂ«si âTirana Society Towersâ.
EkspertĂ«t argumentojnĂ« se kjo Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« e mundur pĂ«rmes njĂ« pĂ«rdorimi selektiv tĂ« Planit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m Vendor (PPV) tĂ« kryeqytetit, qĂ« lejon âzonifikim tĂ« pĂ«rzierâ nĂ« shumĂ« zona.
Zona e ish-Bllokut, është një shembull i qartëse si vendimet e KKTU-së kanë thyer kriteret e lartësisë dhe intensitetit të ndërtimit, të përcaktuara në planin urbanistik. Bashkia Tiranë parashikonte zhvillimin e zonës me godina nga 5 deri në 9 kate, ndërsa KKTU miratoi 12 lejet ndërtimi kullash me intensitet më të lartë.
Lartësia dominuese e ndërtimit në Tiranë ka ndryshuar sipas viteve, në periudhën 2000-2009, ndërtimi ishte kryesisht i kufizuar, me ndërtesa që rrallë e kalonin pragun e 10-kateve. Midis viteve 2010-2014, filloi të vërehej prirje drejt ndërtimeve më të larta, me objekte që shkonin deri në 15-kate, megjithatë me kufizime të qarta në zonat qendrore.
Ndryshimi i vĂ«rtetĂ« ndodhi pas vitit 2015, kur Tirana pĂ«rjetoi njĂ« âboomâ kullash, me projekte qĂ« tejkalojnĂ« 40-katet, duke pĂ«rfshirĂ« ndĂ«rtimet masive edhe nĂ« zona historike apo pranĂ« monumenteve tĂ« mbrojtura.
KKTU: MĂ« shumĂ« fuqi, mĂ« pak kontroll dhe standarde     Â
Që nga ndryshimet ligjore të vitit 2014, Këshilli Kombëtar i Territorit (KKT) është shndërruar në një instrument qendror të vendimmarrjes për zhvillimin urban në vend.
Ky organ ka marrĂ« kompetenca tĂ« shtuara qĂ« kapĂ«rcejnĂ« planifikimin urban tradicional dhe pĂ«rfshijnĂ« edhe administrimin e burimeve ujore â duke u emĂ«rtuar sĂ« fundmi si KĂ«shilli KombĂ«tar i Territorit dhe UjĂ«rave (KKTU).
Sipas urbanistes Doriana Musai, pĂ«rbĂ«rja aktuale e KKTU-sĂ« â e dominuar nga ministra dhe pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« qeverisĂ« â ka zĂ«vendĂ«suar modelin mĂ« tĂ« balancuar qĂ« ekzistonte mĂ« parĂ«, duke dobĂ«suar ndjeshĂ«m mekanizmat e transparencĂ«s dhe kontrollit.
Përmes pesë ndryshimeve në Ligjin 107/2014 dhe dhjetë vendimeve të Këshillit të Ministrave, ky institucion ka përqendruar në mënyrë të pazakontë vendimmarrjen për ndërtimet strategjike, shpesh duke anashkaluar pushtetin vendor dhe institucionet mbikëqyrëse.
NjĂ« shembull domethĂ«nĂ«s Ă«shtĂ« projekti âHora Vertikaleâ â njĂ« kullĂ« 41-katĂ«she pranĂ« Universitetit tĂ« Sporteve â e cila bie ndesh me Planin e PĂ«rgjithshĂ«m Vendor (PPV), qĂ« lejon ndĂ«rtime deri nĂ« 9 kate.
Ndërtimi është planifikuar mbi një fushë sportive publike, ndërsa Bashkia e Tiranës ndryshoi destinacionin e tokës me një vendim të fundvitit 2023, duke hapur rrugën për këtë zhvillim. Ky model është kundërshtuar nga arkitektë, aktivistë dhe qytetarë, duke ngritur shqetësime edhe për raste të shpronësimeve të debatueshme që shoqërojnë projekte të ngjashme.
Musai vĂ« nĂ« dukje gjithashtu pĂ«rplasjen e praktikave aktuale me Ligjin pĂ«r TrashĂ«giminĂ« Kulturore (nr. 27/2018), i cili parashikon qĂ« çdo ndĂ«rhyrje pranĂ« monumenteve tĂ« marrĂ« vlerĂ«sim paraprak nga institucionet pĂ«rkatĂ«se. NĂ« realitet, kĂ«to vlerĂ«sime shpesh merren âpost-factumâ â pasi projekti Ă«shtĂ« miratuar politikisht â ose anashkalohen tĂ«rĂ«sisht pĂ«rmes vendimeve tĂ« veçanta tĂ« KKT-sĂ« qĂ« e justifikojnĂ« ndĂ«rtimin si âinteres kombĂ«tarâ.
Ajo thekson se mungon një sistem funksional monitorimi për ndikimin vizual dhe estetik të kullave në hapësirat historike.
*Mes listĂ«s sĂ« kullave pĂ«rfshihet edhe projekti âThe Cliffsâ â njĂ« propozim i pakĂ«rkuar qĂ« parashikon tre kulla 18-23-30-katĂ«she nĂ« truall publik pranĂ« âBulevardit tĂ« Riâ. NjĂ« rast atipik i kaluar nga AIDA dhe i papĂ«rmendur nĂ« rendet e ditĂ«s nĂ« mbledhjet e KKTU-sĂ«. Ai ka zĂ«nĂ« vendin e projektit tĂ« grupit saudit Al Shiddi, qĂ« parashikonte gjithashtu njĂ« kullĂ« tĂ« lartĂ«. I paraqitur nga kompania Adriatic Resorts (me pronarĂ« pĂ«rfitues Steven Merrill Gallaway dhe EngjĂ«ll Pasha) âThe Cliffsâ mori statusin e investimit strategjik nĂ« vitin 2024 dhe aktualisht nuk ka asnjĂ« informacion nĂ«se ka leje zhvillimi apo leje ndĂ«rtimi tĂ« miratuar.
NĂ« njĂ« ditĂ« qĂ« i pĂ«rket kujtimit tĂ« sakrificĂ«s, nĂ« njĂ« shesh qĂ« i pĂ«rket historisĂ«, u lartĂ«sua njĂ« kullĂ« qĂ« sâka tĂ« bĂ«jĂ« as me Zotin, as me qytetin.
Më 6 qershor 2025, në Kurban Bajram, Edi Rama nuk flijoi një dash. Flijoi një tjetër copë Tirane. Me lavdi dhe spektaklin e ngjyrave të larmishme të tepihëve, inauguroi një nga kullat më të kontestuara të Tiranës.
E ngulur pas Sahatit dhe ngjitur me XhaminĂ« e Etâhem Beut, nĂ« zemĂ«r tĂ« zonĂ«s historike tĂ« qytetit, ajo kullĂ« nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« ndĂ«rhyrje urbane.
Forma e saj pesëkëndëshe nuk është e rastësishme. Si vetë Pentagoni amerikan, simbol i komandës dhe i pushtetit absolut, kjo kullë ngrihet si një shenjë e arkitekturës që nuk strehon njerëz, por mbart një mesazh të koduar: një rit i ri flijimi, një ideologji e re.
Atje ku dikur sakrifikohej biri për një vizion hyjnor, sot sakrifikohet qyteti për një vizion personal.
Kjo kullĂ«, qĂ« ka sfiduar ligjin dhe moralin, e ngritur mbi hirin e Bar Sahatit â e paralajmĂ«ruar dhe denoncuar pesĂ« vjet mĂ« parĂ« â Ă«shtĂ« projektuar si njĂ« lavatriçe gjigande: njĂ« makineri betoni pĂ«r riciklimin e parasĂ« sĂ« zezĂ« dhe larjen e mĂ«kateve shtetĂ«rore me bojĂ« estetike dhe forma arkitektonike.
Fjalimi i hapĂ«s i kryeministrit ishte njĂ« akt i mirĂ«filltĂ« teatral. Me poezi, me metafora tĂ« ngarkuara me folklor, me pĂ«rmendje tĂ« Abrahamit dhe âmendjeve tĂ« lira qĂ« nuk mbyten nga rregulloretâ, ai nisi njĂ« spektakĂ«l ku arkitektura u shndĂ«rrua nĂ« alibi, dhe arti nĂ« pretekst pĂ«r dominim, ku tĂ« vetmit spektator ishin mĂ«kĂ«mbĂ«sit e tij: ArkitektĂ«t.
Ai nuk ishte thjesht njĂ« fjalim, por njĂ« skenar pĂ«r tĂ« legjitimuar njĂ« sistem. NjĂ« mashtrim i paketuar bukur pĂ«r sytĂ« e ushtrisĂ« (siç i quajti vetĂ«) prej 150 arkitektĂ«sh tĂ« huaj tĂ« ftuar, qĂ« si mĂ«kĂ«mbĂ«s tĂ« bindur duartrokitĂ«n â jo nga madhĂ«shtia e idesĂ«, por nga mirĂ«njohja ndaj atij qĂ« u siguron çeqet dhe terrenin âmĂ« tĂ« lirĂ« nĂ« EvropĂ«â pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar pa pyetur askĂ«nd: ânĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pabesueshme e lirĂ« nga komforti i rregulloreve qĂ« nuk mbysinâ (cit.).
NĂ« emĂ«r tĂ« imagjinatĂ«s dhe Ă«ndrrave arkitektonike, me investitorĂ« tĂ« garantuar qĂ« sâkanĂ« asnjĂ« kĂ«rkesĂ« pĂ«rveçse tĂ« ndĂ«rtojnĂ« shpejt, me vetĂ«m njĂ« gjeneral idesh, dhe me projekte ku paguhen mbi 1 milion euro vetĂ«m pĂ«r dizajnin, ShqipĂ«ria u prezantua si vendi ku Ă«ndrrat bĂ«hen realitet â jo Ă«ndrrat e qytetarĂ«ve, por tĂ« atyre qĂ« duan tĂ« pastrojnĂ« para dhe tĂ« lyejnĂ« krimin me ngjyrat e artit.
Si çdo lavatriçe që ka nevojë për aromatizues, edhe kjo lavatriçja e re urbane ka nevojë për arkitektë që të japin miratimin estetik. Ata u prezantuan si ushtri vizionarësh, por në thelb janë bashkëpunëtorë të një makinerie pushteti që përdor arkitekturën për të prodhuar amnezi kolektive.
Rama, i shndĂ«rruar nga piktor nĂ« arkitekt, nga kryeministĂ«r nĂ« âhost-manâ, ndoshta pĂ«r disa minuta edhe e besoi atĂ« qĂ« tha.
Por pĂ«r tĂ« huajt qĂ« i vĂ«rtiten rrotull, fakti qĂ« kryebashkiaku i TiranĂ«s Ă«shtĂ« sot nĂ« burg pĂ«r korrupsion, Ă«shtĂ« thjesht njĂ« detaj â sa kohĂ« qĂ« spektakli vazhdon, lejet vijojnĂ« miratohen pa pengesa dhe çeqet 1 milion dollarĂ«sh plotĂ«sohen me pĂ«rpikĂ«ri.
PĂ«r ne qĂ« jetojmĂ« kĂ«tu, maketet, 3D-tĂ« dhe animacionet janĂ« si tymi i djegies sĂ« plehrave â nĂ« pritje tĂ« inceneratorĂ«ve qĂ« nuk vijnĂ«, dhe me sytĂ« nga SPAK-u: kush e ka radhĂ«n pas Erionit?
Sepse ne e dimë, se pas atyre emrave dhe projekteve fshihen lejet e paligjshme, ndërhyrjet mbi monumente, mbi zonat historike, mbi zonat e mbrojtura, mbi malet dhe pyjet, bregdet, lumenj dhe liqene.
Pas shkĂ«lqimit njĂ« ditor tĂ« âstar-arkitektĂ«veâ fshihet dĂ«bimi i njerĂ«zve nga shtĂ«pitĂ«, dhe njĂ« ekonomi qĂ« mbijeton jo nga zhvillimi, por nga larja e parasĂ« tĂ« bĂ«rĂ« pis nga krimi dhe korrupsioni.
ArkitektĂ«t vendas, trullosur nga poezia e Kryeministrit, ndoshta dolĂ«n nga salla tĂ« frymĂ«zuar â me atĂ« vetĂ«kĂ«naqĂ«sinĂ« e rreme se âarkitektura transformon jo vetĂ«m hapĂ«sirĂ«n, por edhe mendjetâ ose ndoshta si ushtarĂ« tĂ« bindur â janĂ« rreshtuar krah pĂ«r krah me tĂ« huajt, pĂ«rpara udhĂ«heqĂ«sit tĂ« tyre, tĂ« cilit i kanĂ« dhĂ«nĂ« pushtetin e Kryearkitektit.
Ata u bĂ«nĂ« bashkĂ« nĂ« ditĂ«n e kurbanit â jo pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar qytete mĂ« tĂ« drejta, mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme, mĂ« njerĂ«zore â por pĂ«r tĂ« zbatuar njĂ« mision shumĂ« mĂ« tĂ« thjeshtĂ«: TĂ« shpĂ«lajnĂ« mĂ«katin me stil dhe tĂ« legjitimojnĂ« krimin me dizajn.
Andaj, kulla pentagonale ku u prezantua ky âvizionâ nuk Ă«shtĂ« njĂ« koincidencĂ« formale, porse ajo mishĂ«ron formĂ«n gjeometrike tĂ« njĂ« rendi tĂ« ri â ku sakrifica nuk Ă«shtĂ« mĂ« akt besimi, por njĂ« strategji propagande.
Aty futen paratë e pista, betoni i paligjshëm dhe iluzioni i progresit, për të dalë më pas të pastruar me ngjyrat e artit dhe bekimin e arkitektëve të ftuar.
Prandaj, ngritja e saj pranĂ« Sahatit dhe XhamisĂ« nuk ishte njĂ« zgjedhje arkitektonike-urbane â por njĂ« ritual i pĂ«rmbysur flijimi, sepse sot, nĂ« kĂ«tĂ« qytet, nuk sakrifikohet mĂ« djali pĂ«r vizionin â por sakrifikohet vetĂ« qyteti, pĂ«r ta bĂ«rĂ« vizionin tĂ« paprekshĂ«m.
Tirana ka 16 linja urbane dhe mbi 300 autobusĂ«, por pĂ«r banorĂ«t e Treshit â njĂ« zonĂ« periferike nĂ« NjĂ«sinĂ« Administrative Nr. 11 â transporti publik mbetet luks i paarritshĂ«m. Me njĂ« popullsi prej mbi 65 mijĂ« banorĂ«sh, kjo zonĂ« nuk ka qasje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« asnjĂ« nga linjat ekzistuese.
Banorët kujtojnë për Citizens.al se dikur kanë pasur linjë autobusi, por pas vitit 2020 ajo u hoq.
âNa vunĂ« njĂ« herĂ« njĂ« autobus tĂ« vogĂ«l, linja e BĂ«rxullit [njĂ«si e BashkisĂ« VorĂ«]⊠as dy vjet nuk na e lanĂ«,â thotĂ« Xhelali, njĂ« nga banorĂ«t e zonĂ«s. âPastaj ishte njĂ« autobus i linjĂ«s sĂ« Institutit [Bashkia KamĂ«z], qĂ« u fut te lagjja jonĂ«, pak kohĂ« e lanĂ« edhe atĂ«, para 4-5 vitesh.â
PĂ«r tĂ« arritur stacionin mĂ« tĂ« afĂ«rt, te Treshi, pranĂ« shinave nĂ« rrethin ku bĂ«hen bashkĂ« rrugĂ«t âLunxheri-Kastriotetâ, atyre u duhet mbi gjysmĂ« orĂ« ecje, njĂ« sfidĂ« qĂ« pĂ«rkeqĂ«son aksesin nĂ« arsim, punĂ« e shĂ«rbime bazĂ«.
Institucionet pĂ«rgjegjĂ«se â Bashkia TiranĂ«, Bashkia VorĂ« dhe ajo e KamzĂ«s â bĂ«jnĂ« ping-pong me pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«, ndĂ«rkohĂ« qĂ« asnjĂ« zgjidhje konkrete nuk Ă«shtĂ« ofruar qĂ« prej ndĂ«rprerjes sĂ« linjĂ«s Kashar-BĂ«rxullĂ« nĂ« vitin 2023.
â[âŠ] para pandemisĂ« ka pasur linjĂ« tĂ« transportit publik por jo e licencuar nga Bashkia VorĂ«.â tha kjo bashki pĂ«r Citizens.al ndĂ«rsa nuk shpjegon arsyet se pĂ«rse nuk u ofrohet njĂ« zgjidhje banorĂ«ve duke licencuar njĂ« kompani.
Qytetarë duke hipur në autobusin e linjës Kamëz-Qendër (Tiranë)/Shinat e Trenit tek Treshit, në kryeqytet.
âVijnĂ« vetĂ«m pĂ«r vota,â shprehet e zhgĂ«njyer Rita, njĂ« nĂ«nĂ« e dy fĂ«mijĂ«ve, tĂ« cilĂ«t ndjekin shkollĂ«n nĂ« LaprakĂ« â mbi 3 kilometra larg â sepse zona nuk ka gjimnaz.
âE kanĂ« harruar kĂ«tĂ« lagjen tonĂ«!â thekson mĂ« tej ajo.
Kjo mungesë e qasjes në transport përbën një problematikë serioze të barazisë sociale dhe urbanistike në Tiranë.
Dashnor Memaj, kryetar i ShoqatĂ«s sĂ« Transportit Urban, konfirmoi pĂ«r Citizens.al se te zona e ashtuquajtur âShinat e Trenitâ te Treshi, kalojnĂ« linjat âInstitut-QendĂ«râ dhe âKamĂ«z-QendĂ«râ. NdĂ«rkohĂ« rreth 1.2 kilometra mĂ« tutje atyre u shĂ«rben linja âVorĂ«-QendĂ«râ te qendra tregtare âCasa Italiaâ.
âDal me fĂ«mijĂ«t, pasi kanĂ« qejf tĂ« shkojnĂ« te lodrat, por na zĂ« frika,â thotĂ« Silva, njĂ« tjetĂ«r banore, e cila tregon se i druhen faktit se fĂ«mijĂ«t lodhen tĂ« dalin deri nĂ« rrugĂ«n kryesore, teksa taksitĂ« kĂ«rkojnĂ« 300-400 lekĂ« vetĂ«m pĂ«r njĂ« rrugĂ«.
âFĂ«mija im shkon nĂ« shkollĂ« nĂ« kĂ«mbĂ«, unĂ« pĂ«rditĂ« nĂ« kĂ«mbĂ«, nuk e di si nuk menduan njĂ«herĂ« pĂ«r ne,â vijoi ajo.
Qytetarë duke ecur në këmbë dhe automjete në rrugën Princ Vidi, ku mungon një linjë e transportit publik.
Bashkia VorĂ« i tha Citizens.al se pĂ«r zonĂ«n qĂ« mbulon ânuk ka pasur ankesa nga banorĂ«t pĂ«r shtim linje tĂ« reâ.
Citizens iu drejtua BashkisĂ« KamĂ«z, e cila tha se âzona te rruga âPrinc Vidiâ rrugicat pĂ«rreth, deri nĂ« BĂ«rxullĂ«, nuk janĂ« pjesĂ« e juridiksionit tĂ« sajâ.
Kryetari i ShoqatĂ«s sĂ« Transportit Qytetas, Kostandin Foni, sugjeroi qĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« çështje tâi drejtoheshim DrejtorisĂ« sĂ« Transportit Publik pranĂ« BashkisĂ« TiranĂ«, pasi ajo harton mbulimin me linjat urbane.
Bashkia TiranĂ« pranoi se pĂ«r linjĂ«n âKashar-BĂ«rxullĂ«â nĂ« periudhĂ«n 2018-2023 qe lidhur kontratĂ« shĂ«rbimi me kompaninĂ« âDenisi Transâ, por qĂ« pas pĂ«rfundimit tĂ« kontratĂ«s nuk e ka rinovuar atĂ«.
Njësoj si dy bashkitë e tjera, edhe Bashkia Tiranë nuk sqaroi nëse ka pasur ndonjë studim për këtë komunitet apo për përshtatjen e linjave të tjera për ta mbuluar dhe zonën e Treshit duke e lënë çështjen pa zgjidhje.
TIRANĂ, 15 qershor /ATSH/ Rixhin Qoshja, kĂ«shilltar pĂ«r transportin publik, GIZ ShqipĂ«ri, nĂ« njĂ« prononcim pĂ«r ATSH-nĂ« tha se, âtransporti publik nĂ« TiranĂ«, por dhe disa qytete tĂ« tjera tĂ« ShqipĂ«risĂ«, Elbasan apo VlorĂ«, po pĂ«rjeton njĂ« transformim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«mâ.
Qoshja bĂ«ri tĂ« ditur se, si fillim Ă«shtĂ« realizuar njĂ« pyetĂ«sor mbi kĂ«naqĂ«sinĂ« e pasagjerĂ«ve apo mĂ«nyrĂ«n sesi e pĂ«rdorin transportin publik, pĂ«r tĂ« kuptuar mbi nevojat e tyre dhe kemi ndikuar sado pak me ekspertizĂ«n tonĂ«, nĂ« bashkinĂ« e TiranĂ«s pĂ«r tâi pĂ«rmirĂ«suar ato.
âMĂ« kryesori ka qenĂ« implementimi i skemĂ«s subvencionuese pĂ«r operatorĂ«t çka ka sjellĂ« rritjen e shĂ«rbimit. NĂ« vitin 2024 rreth 66 milionĂ« udhĂ«time janĂ« realizuar nĂ« transportin publik, pĂ«r 8 milionĂ« e 700 km tĂ« kryera e nga operatorĂ«tâ, tha Qoshja.
Sipas tij, portali i ankesave është një mjet efikas që i shërben përmirësimit të shërbimit të transportit urban për qytetarët.
Ai tha se një nga projektet madhore që do të implementohet në bashkinë e Tiranës, është për korsinë me shpejtësi të lartë për transportin publik që do të realizojë investime të mëdha në infrastrukturë por edhe në përdorimin e mjete green që sjellin komoditet të lartë për pasagjerët.
Investimet e realizuara deri tani kanë mundësuar një rrjet të rishikuar ti linjave të autobusëve, ndalesa dhe orare itinerari të përcaktuara qartë, ndërtimin e rrugëve për biçikleta si dhe ndërtimin e dy rrugëve speciale për shkollat e biçikletave (në liqenin artificial dhe ngjitur me stadiumin).
Dy muaj më parë, Trafiku Urban kishte marrë vendim që të gjithë udhëtarët që vijnë nga qytetet e tjera të Kosovës dhe mbërrijnë në Stacionin e Autobusëve në Prishtinë, të përfitojnë falas një biletë ditore për shfrytëzimin e transportit urban në Kryeqytet.
Sipas këtij vendimi, e drejta për të përfituar biletën falas vlen vetëm për udhëtarët që zbresin në Stacionin e Autobusëve. Megjithatë, kjo masë kishte ngjallur disa paqartësi tek qytetarët, të cilët kishin shprehur shqetësime nëse biletat e transportit urban janë të vlefshme menjëherë apo nëse duhet të bëhet ndonjë veprim shtesë për validimin e tyre.
Për këtë çështje, Telegrafi ka kontaktuar Trafikun Urban, nga ku është bërë e ditur se pas mbërritjes në stacion, udhëtarët duhet të paraqiten në sportelet përkatëse për të kryer validimin e biletës ndërurbane dhe për të marrë biletën falas për transportin urban.
âTĂ« gjithĂ« qytetarĂ«t qĂ« udhĂ«tojnĂ« nga komunat tjera drejt PrishtinĂ«s dhe zbresin nĂ« Stacionin e AutobusĂ«ve, kanĂ« mundĂ«sinĂ« tĂ« pĂ«rfitojnĂ« nga udhĂ«timi me Trafikun Urban dhe tĂ« gjithĂ« operatorĂ«t e transportit publik nĂ« KomunĂ«n e PrishtinĂ«s, pĂ«rmes njĂ« procedure tĂ« thjeshtĂ«.
Pas mbĂ«rritjes nĂ« Stacionin e AutobusĂ«ve, udhĂ«tarĂ«t duhet tĂ« paraqiten pranĂ« sporteleve nĂ« stacion, ku bĂ«het validimi i biletĂ«s ndĂ«rurbane. Pas validimit, kjo biletĂ« do tĂ« jetĂ« e vlefshme pĂ«r tĂ« gjitha linjat e transportit publik nĂ« KomunĂ«n e PrishtinĂ«s, brenda tĂ« njĂ«jtĂ«s ditĂ«â, thuhet ne pĂ«rgjigjen e tyre.
Mes tjerash, ata theksojnë se ky  shërbim është ofruar me qëllim të lehtësimit të qasjes në transportin publik për të gjithë ata që vijnë në kryeqytet për punë, studime apo shërbime të tjera./Telegrafi/
Trafiku Urban ka njoftuar qytetarĂ«t se, pĂ«r shkak tĂ« punimeve qĂ« po zhvillohen nĂ« rrugĂ«t âEnver Malokuâ dhe âHilmi Rakovicaâ, do tĂ« ketĂ« devijim tĂ« pĂ«rkohshĂ«m tĂ« qarkullimit pĂ«r linjat 3C dhe 4.
Sipas njoftimit, ky devijim do tĂ« jetĂ« nĂ« fuqi sot dhe nesĂ«r, ndĂ«rsa autobusĂ«t e kĂ«tyre linjave do tĂ« kalojnĂ« pĂ«rkohĂ«sisht nĂ« drejtim tĂ« rrugĂ«s âAgim Ramadaniâ, nĂ« afĂ«rsi tĂ« Fakultetit Teknik, deri nĂ« pĂ«rfundimin e punimeve.
Transporti publik në fshatrat e Gollakut të Prishtinës dhe Kamenicës, konkretisht në Gllogovicë dhe fshatin fqinj Krilevë do të lehtësohej sikur të organizohej një vendndalim i përbashkët për autobusë në mes dy fshatrave. Në këtë mënyrë do të shkurtohej rruga për 1.5 kilometra, të cilën rrugë duhet përshkuar banorët e këtyre anëve aktualisht.
Ramush Cakolli, banor i fshatit Krilevë, thotë se do ta falte edhe tokën e tij vetëm të realizohej stacioni i përbashkët për autobus. Kjo për faktin se banorët e këtij fshati të Kamenicës udhëtojnë 1.5 kilometër për të shkuar në stacionin e autobusit në fshatin fqinj Gllogovicë për të vazhduar rrugën për në Prishtinë.
âZbresin, plaka, fĂ«mijĂ«âŠdimrit Ă«shtĂ« vonĂ« nĂ« ora tetĂ« edhe kĂ«tu nuk Ă«shtĂ« keq kudo qĂ« merret vendimi le tĂ« bashkohen pĂ«r njĂ« lehtĂ«si, pĂ«r njĂ« bashkim, pĂ«r njĂ« ardhmĂ«ri ma tĂ« sigurtĂ« ma tĂ« saktĂ« ma tĂ« respektueshme pĂ«r gjeneratat qĂ« po na vijnĂ« pas neshâ, tha Cakolli.
Dita â ditĂ«s po revitalizohet fshati, andaj lehtĂ«simet nĂ« infrastrukturĂ« do tĂ« ishin jetike pĂ«r banorĂ«t.
âNuk Ă«shtĂ« edhe aq shumĂ« e zorshme pĂ«r me krye. Dy komunat me u bĂ« bashkĂ« edhe e lehtĂ«son qarkulliminâ, tha Vehbi Cakolli, banor i fshatit KrilevĂ«.
Ramush Cakolli thotë se numri i qytetarëve të cilët po e shfrytëzojnë transportin publik po shtohet çdo ditë e më shumë.
Komuna e PrishtinĂ«s ka lĂ«shuar njĂ« linjĂ« tĂ« âTrafikut Urbanâ nga Prishtina deri nĂ« GllogovicĂ«, ndĂ«rsa komuna e KamenicĂ«s ka njoftuar banorĂ«t e KrilevĂ«s se janĂ« tĂ« gatshĂ«m tĂ« arrijnĂ« njĂ« marrĂ«veshje, qĂ« autobusi qĂ« vjen deri nĂ« GllogovicĂ«, ta shfrytĂ«zojĂ« edhe territorin e KamenicĂ«s, pĂ«rkatĂ«sisht fshatin KrilevĂ«.
Login
