TetĂ«mbĂ«dhjetĂ« muaj pa njĂ« takim tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« â dialogu mes KosovĂ«s dhe SerbisĂ« ka mbetur nĂ« vendnumĂ«ro.
Me të dyja vendet të përfshira nga sfidat e brendshme, marrëveshja përfundimtare duket e largët.
Analistët argumentojnë se bashkësia ndërkombëtare duhet të shtyjë përpara njohjen reciproke mes tyre, jo thjesht normalizimin e marrëdhënieve, dhe të ketë një plan B nëse dialogu dështon.
Vizita e parë e Peter Sorensenit në Prishtinë, si i dërguar i Bashkimit Evropian për dialogun Kosovë-Serbi, erdhi në një moment kur ky proces nuk duket se është në agjendën e dikujt.
Në Kosovë, vëmendja mbetet te çështjet paszgjedhore, ndërsa Serbia përballet me protesta dhe trazira të brendshme.
Pavarësisht këtyre, mesazhi i emisarit evropian ishte i qartë: dialogu duhet të vazhdojë.
âDialogu Ă«shtĂ« pĂ«r tâu siguruar qĂ« tĂ« ketĂ« takime. Se a do tĂ« thotĂ« kompromis a jo, iu takon palĂ«ve pĂ«r ta pĂ«rcaktuar. Dialogu Ă«shtĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« dhe kĂ«tĂ« jemi duke e bĂ«rĂ« qĂ« nga viti 2011â, tha Sorensen mĂ« 17 mars nĂ« PrishtinĂ«.
Para 14 vjetësh kanë nisur rundet e para të bisedimeve mes Kosovës dhe Serbisë, të ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian. Ndër vite, ato janë zhvilluar herë më me vrull, herë më ngadalë. Ka pasur me dhjetëra marrëveshje e zotime, por shumë prej tyre nuk janë zbatuar.
Udhëheqësit, ndërkohë, kanë ndërruar në Bruksel, në Prishtinë e në Beograd, por, njësoj, ka ndërruar edhe narrativi. Nëse dikur flitej për njohjen e ndërsjellë si qëllim kryesor, tani flitet vetëm për normalizimin e marrëdhënieve mes dy vendeve.
Sorensen, pasi takoi krerĂ«t shtetĂ«rorĂ« tĂ« KosovĂ«s, theksoi nevojĂ«n pĂ«r tĂ« vazhduar dialogun, por tha se do qĂ« tâi dĂ«gjojĂ« tĂ« dyja palĂ«t, pĂ«rpara se tĂ« vendosĂ« pĂ«r hapat e ardhshĂ«m.
âQĂ«llimi Ă«shtĂ« qĂ« tĂ« vazhdojĂ« procesi dhe tĂ« ecet pĂ«rpara. UnĂ« kam diskutime kĂ«tu nĂ« PrishtinĂ«, por mĂ« duhet tĂ« shkoj edhe nĂ« Beograd. Pasi tâi zhvilloj kĂ«to biseda, do tĂ« ulem dhe tĂ« shoh se ku jemiâ, tha Sorensen.
Dy palët nuk duket se janë askund afër. Bisedime të nivelit të lartë mes tyre nuk ka pasur qysh në shtator të vitit 2023.
Më 14 të atij muaji, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, janë takuar në Bruksel, me ndërmjetësimin e udhëheqësve të atëhershëm evropianë, Josep Borrell dhe Mirosllav Lajçak.
Dhjetë ditë pas atij takimi ka ndodhur sulmi i armatosur në Banjskë, ku grupe të armatosura serbësh kanë vrarë një polic të Kosovës.
PĂ«rpjekjet e mĂ«vonshme tĂ« BE-sĂ« pĂ«r tâi ulur dy liderĂ«t bashkĂ« nĂ« tryezĂ«, kanĂ« dĂ«shtuar â kryesisht pĂ«r shkak tĂ« kushteve qĂ« i ka paraqitur njĂ«ra palĂ«, e qĂ« tjetra i ka kundĂ«rshtuar.
Pas takimit me Sorensenin, edhe Kurti, edhe presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, kanë pasur një sërë kërkesash për të: nga heqja e masave ndëshkuese të BE-së kundër Kosovës deri te dorëzimi i grupit që ka sulmuar Banjskën tek autoritetet e Kosovës.
Për vëzhguesit e procesit të dialogut, topi, në fakt, është në fushën e BE-së. Ata thonë se është koha që ky bllok të fokusohet te një qëllim specifik, që është njohja e ndërsjellë mes dy vendeve, pasi, sipas tyre, kjo është zemra e problemit dhe kjo duhet të adresohet direkt.
Leon Hartwell, bashkĂ«punĂ«tor i lartĂ« nĂ« LSE IDEAS â Shkolla e LondrĂ«s pĂ«r Ekonomi, flet mĂ« shumĂ« pĂ«r programin Expose tĂ« Radios Evropa e LirĂ«:
âĂshtĂ« vĂ«rtet e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« njohja e ndĂ«rsjellĂ« tĂ« vihet nĂ« ballĂ« tĂ« kĂ«tij dialogu, sepse ideja e normalizimit Ă«shtĂ« shumĂ« e papĂ«rcaktuar. NĂ«se nuk keni njĂ« qĂ«llim tĂ« qartĂ«, ju as nuk pĂ«rpiqeni tĂ« arrini diçka specifikeâ.
âNdaj, mendoj se Sorensen duhet ta vendosĂ« kĂ«tĂ« qĂ«llim pĂ«rpara, qĂ« tĂ« mund tâi lĂ«vizĂ« palĂ«t nĂ« njĂ« drejtim tĂ« caktuar dhe ta zgjidhĂ« kĂ«tĂ« konflikt njĂ«herĂ« e pĂ«rgjithmonĂ«â, thotĂ« Hartwell.
Vuçiq kĂ«mbĂ«ngul se Serbia nuk do ta njohĂ« kurrĂ« pavarĂ«sinĂ« e KosovĂ«s. Fokusi i tij Ă«shtĂ« themelimi i Asociacionit tĂ« komunave me shumicĂ« serbe nĂ« KosovĂ« â gjĂ« tĂ« cilĂ«n shpesh e nxjerr edhe si kusht pĂ«r vazhdimin e dialogut me palĂ«n tjetĂ«r.
PĂ«r kĂ«tĂ« asociacion ka njĂ« marrĂ«veshje qysh nĂ« vitin 2013, porse Kosova â pavarĂ«sisht trysninĂ« ndĂ«rkombĂ«tare â nuk e ka zbatuar kurrĂ«, nga frika se njĂ« mekanizĂ«m i tillĂ«, me kompetenca tĂ« gjera, do tĂ« mund tĂ« ndikonte nĂ« funksionalitetin e shtetit.
Kosova ka kohë që ka marrë një draft të hartuar nga BE-ja për statutin e këtij asociacioni, por edhe ai duket se është jashtë tryezës tashmë.
Presidentja Osmani tha këtë javë se drafti, si i tillë, nuk do të merrte dritë jeshile nga Gjykata Kushtetuese e vendit.
âUnĂ«, personalisht, besoj se nuk Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rputhje me KushtetutĂ«n e RepublikĂ«s sĂ« KosovĂ«s, nuk Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rputhje as me vlerat dhe normat e Bashkimit Evropian dhe standardet e KĂ«shillit tĂ« EvropĂ«s, e as me vendimin e GjykatĂ«s Kushtetuese tĂ« vitit 2015âł, tha Osmani.
Një asociacion me kompetenca të gjera do të vinte me rrezikun e krijimit të një Republike Sërpska në Kosovë, thotë Hartwell, duke iu referuar entitetit serb në Bosnje e Hercegovinë, i cili ka pushtet legjislativ.
âEkziston njĂ« perceptim i fortĂ« se Asociacioni do tĂ« ndihmonte nĂ« pĂ«rparimin e dialogut, por unĂ« jam shumĂ« skeptik pĂ«r kĂ«tĂ«. NjĂ« opsion ndoshta pĂ«r KosovĂ«n do tĂ« ishte qĂ« tĂ« prezantonte njĂ« version tĂ« zbutur tĂ« Asociacionit dhe, nĂ« njĂ«farĂ« mĂ«nyre, ta zbatonte atĂ«, vetĂ«m pĂ«r tâi heshtur kritikĂ«tâ.
âPor, theksoj se zbatimi i Asociacionit me kompetenca tĂ« forta ekzekutive do tĂ« bĂ«hej mjaft problematik pĂ«r KosovĂ«nâ, thotĂ« Hartwell.
Kurt Bassuener, nga KĂ«shilli pĂ«r PolitikĂ«n e Demokratizimit nĂ« Berlin, thotĂ« se Bosnje e Hercegovina, pĂ«r shkak tĂ« organizimit tĂ« brendshĂ«m qĂ« ka, ka mbetur çështje e hapur prej dekadash. Nuk e pĂ«rjashton mundĂ«sinĂ« qĂ« edhe kontesti mes KosovĂ«s dhe SerbisĂ« tĂ« mbetet i tillĂ«, ndaj sugjeron qĂ« tĂ« gjitha palĂ«t tâi kthehen qĂ«llimit tĂ« deklaruar fillestar: njohjes sĂ« ndĂ«rsjellĂ«.
âAskush nuk flet mĂ« pĂ«r njohje tĂ« ndĂ«rsjellĂ«. TĂ« gjithĂ« flasin pĂ«r njĂ« normalizim dhe kjo nuk Ă«shtĂ« nĂ« interesin e KosovĂ«s, e do tĂ« thosha se nuk Ă«shtĂ« as nĂ« interesin e njĂ« SerbisĂ« demokratikeâ, thotĂ« Bassuener.
Në vazhdën e ndryshimeve të shpejta gjeopolitike, ai thotë se Ballkani Perëndimor në përgjithësi është një rajon ku BE-ja ka potencial të madh për të ndikuar në stabilizimin e situatës dhe çështja e Kosovës dhe Serbisë, sipas tij, është thelbësore për këtë stabilitet.
âShpresoj tĂ« ketĂ« njĂ« rivlerĂ«sim dhe riorganizim tĂ« politikave nga Bashkimi Evropian. Nuk shoh ende asnjĂ« provĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« â as nĂ« institucionet e BE-sĂ« dhe as nĂ« shtetet anĂ«tare â edhe pse duhet kohĂ« mĂ« e gjatĂ« pĂ«r ta kthyer anijen nĂ« drejtim tjetĂ«râ.
âĂshtĂ« e kuptueshme qĂ« janĂ« fokusuar nĂ« atĂ« se si tâi ndihmojnĂ« ukrainasit, nĂ«se amerikanĂ«t tĂ«rhiqen, si ta mbrojnĂ« veten nĂ« mĂ«nyrĂ« legjitime⊠KĂ«to janĂ« prioritete, por Ballkani PerĂ«ndimor Ă«shtĂ« i vetmi vend nĂ« botĂ« ku BE-ja mund tĂ« jetĂ« vĂ«rtet vendimtareâ, thotĂ« Bassuener.
AnalistĂ«t besojnĂ« se BE-ja ka ende leva ndaj KosovĂ«s dhe SerbisĂ« pĂ«r tâi shtyrĂ« pĂ«rpara drejt njĂ« marrĂ«veshjeje, edhe pse kushtĂ«zimi i integrimit tĂ« tyre evropian me normalizimin e marrĂ«dhĂ«nieve, deri mĂ« tash nuk ka dhĂ«nĂ« rezultate.
Hartwell thotë se Perëndimi duhet të ketë një plan të qartë B nëse dialogu dështon.
âNjĂ« nga zgjidhjet mund tĂ« jetĂ« qĂ« pesĂ« shtetet qĂ« nuk e kanĂ« njohur ende KosovĂ«n, ta njohin atĂ«. Sepse, nĂ« atĂ« rast, Serbia nuk mund tĂ« thotĂ« se çështja e njohjes sĂ« KosovĂ«s Ă«shtĂ« ende nĂ« ajĂ«r. Asaj do tâi duhej tĂ« merrej me njĂ« KosovĂ« qĂ« njihet nga tĂ« gjitha vendet anĂ«tare tĂ« BE-sĂ«. Dhe, nĂ«se vĂ«rtet dĂ«shiron tĂ« anĂ«tarĂ«sohet nĂ« BE, Serbia do tĂ« duhet tĂ« punojĂ« brenda kĂ«saj kornizeâ, thotĂ« Hartwell.
MegjithatĂ«, disa kanĂ« hamendĂ«suar se me presidentin Donald Trump nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«, Serbia ka mĂ« shumĂ« hapĂ«sirĂ« veprimi, pĂ«r shkak tĂ« lidhjeve tĂ« saj mĂ« tĂ« ngushta â qofshin politike, qofshin ekonomike â me njerĂ«z tĂ« afĂ«rt me Trumpin.
Ndaj, analistët thonë se fokusi i Kosovës duhet të jetë te ruajtja e mbështetjes dypartiake në Uashington.
Sipas Hartwellit, vendi duhet të pozicionet si një partner i besueshëm, sidomos në çështjet e sigurisë dhe ekonomisë, si dhe të rrisë bashkëpunimin me SHBA-në në fushën e energjisë dhe mbrojtjes.
Viteve të fundit, Qeveria e Kosovës, e udhëhequr nga Albin Kurti, është përballur me kritika të herëpashershme nga zyrtarët amerikanë, për shkak të disa veprimeve në veri të vendit, të cilat i kanë cilësuar si të pakoordinuara dhe me ndikim të keq te komuniteti serb.
Kontakti i fundit i ditur, që Kosova ka pasur me Shtëpinë e Bardhë, ka qenë një letër që presidenti Trump i ka dërguar presidentes Osmani, me rastin e 17-vjetorit të pavarësisë së Kosovës, në muajin shkurt.
Në atë letër, Trump është zotuar për zgjerimin e lidhjeve me Kosovën dhe nuk e ka përmendur fare dialogun për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit.
NĂ« BE nuk i janĂ« pĂ«rgjigjur pyetjes sĂ« Radios Evropa e LirĂ« nĂ«se planifikojnĂ« tĂ« thĂ«rrasin ndonjĂ« takim mes udhĂ«heqĂ«sve tĂ« tĂ« dyja vendeve sĂ« shpejti. Po ashtu, nuk Ă«shtĂ« e qartĂ« nĂ«se ata do tâi pĂ«rgjigjeshin ftesĂ«s.
Me Kosovën ende pa qeveri të re, pas zgjedhjeve të shkurtit, dhe me protestat e vazhdueshme në Serbi, e vetmja gjë që lëviz me siguri përpara, është kalendari.
The post Stagnimi nĂ« dialog sprovon BE-nĂ« â 18 muaj pa njĂ« takim tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« appeared first on Telegrafi.
Login
man for the issue the
