Login
Emigracioni po zbraz shkollat dhe universitetet shqiptare
Mimoza Rexhvelaj, mĂ«suese me mbi 20 vite pĂ«rvojĂ«, nuk ndan vetĂ«m dije nĂ« klasĂ«n e saj kolektive nĂ« MalĂ«sinĂ« e Madhe, por edhe shpresĂ«n pĂ«r njĂ« tĂ« ardhme mĂ« tĂ« mirĂ« nĂ« zonat malore tĂ« ShqipĂ«risĂ«. Prej vitit 2015, ajo jep mĂ«sim nĂ« shkollĂ«n 9-vjeçare âLinajâ, tĂ« cilĂ«n aktualisht e ndjekin vetĂ«m 10 nxĂ«nĂ«s nga klasa e gjashtĂ« deri nĂ« tĂ« nĂ«ntĂ«n.
âKam 90 minuta pĂ«r tĂ« shpjeguar tetĂ« tema pĂ«r katĂ«r klasa tĂ« ndryshme. Shpesh ndjej se nuk po i jap fĂ«mijĂ«ve atĂ« qĂ« meritojnĂ«,â rrĂ«fen ajo pĂ«r Citizens.al.
Mimoza përballet me një realitet të ashpër: rrugët e paasfaltuara, mungesa e investimeve dhe braktisja graduale e komunitetit.
Ajo kujton se transferimi në këtë shkollë, në një zonë të izoluar, ndodhi për arsye politike. Për shtatë vite, e përshkonte çdo ditë në këmbë rrugën e gjatë, ndërsa sot, ndërron tre autobusë për të mbërritur në vendin e punës.
Shkollat po mbyllen, nxënësit po largohen
Vetëm në qarkun e Shkodrës, në pesë vitet e fundit janë mbyllur 10 shkolla. Emigrimi është ndër faktorët kryesorë, që nxitet prej mungesës së investimeve dhe pamundësisë për një jetë të denjë.
Rexhvelaj tregon se emigrimi ka prekur dhe familjen e saj ku vajza, pasi kreu studimet për mjekësi, është larguar nga vendi.
âNĂ«se as unĂ« nuk mund tâi mbaj fĂ«mijĂ«t e mi kĂ«tu, çfarĂ« mund tâu them nxĂ«nĂ«sve?â ngre si pyetje retorike mĂ«suesja e shkollĂ«s âLinajâ.
Zyrtarisht nĂ« qarkun e ShkodrĂ«s 229 klasa janĂ« kthyer nĂ« klasa kolektive. NĂ« nivel kombĂ«tar, pĂ«r vitin shkollor 2024â2025, numĂ«rohen plot 18,641 nxĂ«nĂ«s nĂ« 2,320 klasa kolektive (link tabela e zonave) â njĂ« simptomĂ« e qartĂ« e emigrimit masiv dhe rĂ«nies sĂ« lindshmĂ«risĂ«.
NĂ« KukĂ«s, situata Ă«shtĂ« edhe mĂ« dramatike. MĂ«suesi Besmir Muslia, nga shkolla âHamdi Pelivaniâ nĂ« Orgjost, tregon se fshati po zbrazet. Emigracioni pĂ«r shkak tĂ« kushteve tĂ« vĂ«shtira, mungesa e martesave dhe rĂ«nia e lindjeve janĂ« faktorĂ«t kryesorĂ« qĂ« po e tkurrin sistemin arsimor lokal.
Zona është e banuar kryesisht nga pakica kombëtare bullgare, njohur zyrtarisht në vitin 2017.
âShumĂ« familje kĂ«tu aplikojnĂ« pĂ«r pasaporta bullgare pĂ«r tĂ« siguruar lirinĂ« e lĂ«vizjes dhe punĂ«simit nĂ« BE,â thotĂ« Muslia duke konfirmuar dĂ«shpĂ«rimin pĂ«r njĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«.
Aktualisht në Kukës numërohen 214 klasa kolektive dhe dhjetëra shkolla të mbyllura. Zyrtarisht ministria e Arsimit thotë se në 10 vitet e fundit janë mbyllur 22% e shkollave 9-vjeçare.
Si mësues që po edukon një brez, i cili i ka sytë larg vendit, Muslia thotë se kjo e bën të ndihet i zhgënjyer.
âPĂ«rfaqĂ«soj njĂ« brez qĂ« u rrit me shpresa pas diktaturĂ«s dhe si brez i ri besuam dhe menduam se ky vend do tĂ« bĂ«hej,â shprehet ai.
Nga shkollat e zbrazura te universitetet në rënie
Problemi përhapet si zinxhir. Universitetet publike në rrethe po përballen me mungesë drastike të studentëve. Sipas një raporti të Qëndresës Qytetare, 49.22% e programeve të studimit rrezikojnë të mbyllen.
Universiteti i Gjirokastrës ndodhet në një situatë alarmante: 80.95% e programeve kanë më pak se 10 studentë të regjistruar dhe me këtë prirje, njohësit e sistemit arsimor paralajmërojnë se mungesa e vizionit dhe investimeve rrezikon ta shndërrojë arsimin e lartë në një strukturë të pashpresë.
Raporti tregon se në krahasim me një vit më parë, numri i programeve në rrezik është rritur me 23.16%. Me këtë prirje, deri në vitin 2028 universitetet në rrethe mund të mbyllen për mungesë studentësh.
PĂ«rballĂ« kĂ«saj situate si politikĂ« arsimore qĂ« u mendua se do ta frenonte kĂ«tĂ« prirje ishte aplikimi i bursave pĂ«r programet prioritare. MirĂ«po sipas raportit, kjo politikĂ« ka dĂ«shtuar, pasi aktualisht 87.5% e programeve prioritare mbeten nĂ« rrezik mbylljeje â nga 24.5% qĂ« ishte njĂ« vit mĂ« parĂ«.
Të dhënat e Censit dhe Institutit të Statistikave nuk janë shpresëdhënëse. Vitin e shkuar, pati një rënie me 6.8% të numrit të studentëve (nga 38,618 në 36,151) ndërsa popullsia në tërësi rezulton të jetë tkurrur me rreth 400 mijë njerëz gjatë periudhës 2011-2023 duke shkuar në 2.4 milionë banorë.
NjĂ« e ardhme âpa arsimâ
Aleko Miho, pedagog nĂ« Universitetin e TiranĂ«s qĂ« prej vitit 1985, e pĂ«rshkruan situatĂ«n si rrĂ«nuese. Ai sjell njĂ« reflektim tĂ« thelluar pĂ«r transformimin e arsimit tĂ« lartĂ« dhe thekson se pas viteve â90-tĂ«, liberalizimi pa planifikim afatgjatĂ«, solli njĂ« orientim drejt disa degĂ«ve dhe braktisje tĂ« degĂ«ve tĂ« tjera.
Miho thotë se degë si biologjia, që dikur kanë qenë themeli i zhvillimit shkencor, aktualisht po braktisen. Në vitin 2024 pati vetëm 33 të regjistruar (2021, 90).
âNumri i studentĂ«ve nĂ« degĂ«t e shkencave natyrore Ă«shtĂ« ulur tre herĂ« krahasuar me pesĂ« vite mĂ« parĂ«. Po humbasim profesionistĂ« nĂ« fusha kyçe ndĂ«rkohĂ« qĂ« konkurrenca me arsimin privat thellon pabarazinĂ«,â thekson ai.
Përballë kësaj situate Miho bën thirrje për rishikim dhe reformim të sistemit duke përfshirë kuotat e universiteteve. Ai sugjeron mbështetje më të madhe financiare dhe orientim më të qartë drejt nevojave për zhvillim kombëtar.
PĂ«r njohĂ«sin e politikave arsimore, Kolindo Vjerdha, njĂ«herĂ«sh aktivist i âQĂ«ndresĂ«s Qytetareâ kjo Ă«shtĂ« njĂ« krizĂ« qĂ« kapĂ«rcen shifrat.
âArsimi po prodhon diploma qĂ« nuk gjejnĂ« vend nĂ« tregun vendas tĂ« punĂ«s. Kjo e bĂ«n gjithĂ« sistemin jofunksional,â shprehet ai.
Sipas tij ministria e Arsimit ka mungesë vizioni dhe qasje të fragmentuar sa i përket shërbimit të një zgjidhje. Në këtë pikë ai tregon si shembull faktin se të rinjtë po orientohen drejt degëve që ofrojnë punë jashtë vendit.
âNuk Ă«shtĂ« vetĂ«m dĂ«shirĂ« pĂ«r profesion, por strategji emigrimi,â thekson Vjerdha.
Me një buxhet prej vetëm 2.54% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, Shqipëria mbetet e fundit në rajon për investimet në arsim.
EkspertĂ«t e çështjes sĂ« arsimiit vlerĂ«sojnĂ« se rĂ«nia e ndjeshme e numrit tĂ« nxĂ«nĂ«sve dhe studentĂ«ve, Ă«shtĂ« pasojĂ« direkte e emigracionit masiv. Majlinda Keta, eksperte nĂ« fushĂ«n e arsimit shprehet se ky emigracion Ă«shtĂ« njĂ« kĂ«rcĂ«nim ekzistencial pĂ«r shqiptarĂ«t nĂ« tĂ«rĂ«si.Â
âShkaku i kĂ«tij emigracioni janĂ« modelet jo efektive tĂ« zhvillimit tĂ« vendit dhe mungesa e njĂ« politike strategjike efektive dhe besimofruese pĂ«r zhvillim e mirĂ«qeverisje nga dy partitĂ« e mĂ«dha nĂ« vend pĂ«r tĂ« rinjtĂ« dhe familjet e rejaâ, u shpreh pĂ«r Citizens Keta.
Sipas saj, shumë të rinj dhe familjet e tyre shfrytëzojnë dëshirën për të studiuar jashtë si një instrument për të siguruar një emigracion të ligjshëm. Keta thekson se, ndonëse jo të gjithë përfundojnë studimet universitare, ata përfitojnë nga mundësitë për qëndrim dhe punësim në vendet pritëse, ku më pas ndërtojnë edhe familjet e tyre të reja.
NĂ« kĂ«tĂ« dinamikĂ«, vĂ«mendje tĂ« veçantĂ« merr fakti qĂ« elita e ardhshme shqiptare, nxĂ«nĂ«sit e shkĂ«lqyer, tashmĂ« pĂ«rzgjidhen nga universitete tĂ« njohura ndĂ«rkombĂ«tare dhe pĂ«rfitojnĂ« bursa mbĂ«shtetĂ«se pĂ«r studime.Â
NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, Majlinda Keta mbron idenĂ« se nuk duhet fajsuar vetĂ«m Ministria e Arsimit pĂ«r kĂ«tĂ« situatĂ«, duke theksuar se âajo Ă«shtĂ« pjesĂ« e zgjidhjesâ. PĂ«r tĂ« ndaluar kĂ«tĂ« trend negativ, ajo apelon pĂ«r njĂ« politikĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se nĂ« tĂ« gjitha fushat qĂ« prekin jetĂ«n e tĂ« rinjve: rinore, shĂ«ndetĂ«sore, sociale, arsimore, tĂ« sipĂ«rmarrjes dhe karrierĂ«s.
âArsimi si njĂ« nga punĂ«ofruesit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj duhet tĂ« prodhojĂ« jo thjesht arsim cilĂ«sor nĂ« shkolla dhe universitete, por edhe tĂ« jetĂ« modeli ku karriera dhe protagonizmi nĂ« lidership tĂ« bazohet nĂ« meritĂ«, drejtĂ«si dhe vlerĂ«sim mbi standardeâ, pĂ«rfundon ajo.
The post Emigracioni po zbraz shkollat dhe universitetet shqiptare appeared first on Citizens.al.
