❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Today — 30 August 2025Main stream

“Eureka nĂ« çdo moment tĂ« ditĂ«s”

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
29 August 2025 at 22:00

Po sikur Inteligjenca Artificiale të nxiste një bum të paprecedentë të rritjes ekonomike globale? Tregjet e mallrave, shërbimeve, aseteve financiare dhe fuqisë punëtore do të ktheheshin përmbys, shkruan The Economist

 

Deri në vitin 1700, ekonomia botërore pothuajse nuk rritej fare, thjesht qëndronte në vend. Gjatë 17 shekujve të mëparshëm, prodhimi global ishte zgjeruar mesatarisht me vetëm 0.1% në vit, një ritëm me të cilin do të duhej një mijëvjeçar që prodhimi të dyfishohej.

Pastaj filloi përdorimi i makinave me bosht rrotullues dhe i motorëve me avull.

Rritja globale u pesëfishua në 0.5% në vit midis viteve 1700 dhe 1820. Në fund të shekullit XIX arriti në 1.9%. Në shekullin XX, ajo ishte mesatarisht 2.8%, një ritëm me të cilin prodhimi dyfishohet çdo 25 vjet. Rritja jo vetëm që u bë normë; por u përshpejtua.

NĂ«se do t’u besohet mbĂ«shtetĂ«sve tĂ« flaktĂ« tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale (IA) nĂ« Silicon Valley, ky shpĂ«rthim ka potencialin pĂ«r t’u bĂ«rĂ« edhe mĂ« i madh.

Ata pohojnë se Inteligjenca Artificiale e përgjithshme (AGI), e aftë të tejkalojë shumicën e njerëzve në shumicën e punëve në zyrë, së shpejti do ta çojë rritjen vjetore të PBB-së në 20-30% në vit, ose më shumë.

Kjo mund të tingëllojë e çuditshme, por për pjesën më të madhe të historisë njerëzore, e tillë ka qenë edhe ideja që ekonomia do të rritej.

Mundësia që IA të bëjë së shpejti të panevojshëm shumë punëtorë është tashmë e pranuar gjerësisht. Ajo që diskutohet shumë më pak është shpresa se IA mund ta vendosë botën në një rrugë rritjeje shpërthyese.

Kjo do të kishte pasoja të thella. Jo vetëm tregjet e punës, por edhe ato të mallrave, shërbimeve dhe aseteve financiare do të përmbyseshin.

Ekonomistët po përpiqen të mendojnë sesi AGI mund ta rimodelojë botën. Pamja që po shfaqet është ndoshta kundërintuitive dhe me siguri tronditëse.

 

Janë idetë, i marrë!

Ekonomitë fillimisht u rritën kryesisht nëpërmjet grumbullimit të njerëzve. Të korrat më të mëdha lejonin ushqimin e më shumë njerëzve, ndërsa më shumë fermerë mundësonin të korrat më të mëdha.

Por kjo formë rritjeje nuk i rriste standardet e jetesës. Më keq akoma, uria ishte një kërcënim konstant.

Thomas Malthus, ekonomist i shekullit XVIII, arsyetoi se rritja e popullsisĂ« do t’i tejkalonte nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pashmangshme rendimentet bujqĂ«sore, duke shkaktuar varfĂ«ri.

Në fakt, ndodhi e kundërta: më shumë njerëz jo vetëm që hanin më shumë, por kishin edhe më shumë ide. Këto ide çuan si në rritje të prodhimit, ashtu edhe, më në fund, në ulje të fertilitetit, çka e ngjiti lart prodhimin për frymë.

Sipas teorisë, AGI do të mundësonte inovacion të pakufizuar edhe pa rritje të popullsisë, duke superfuqizuar rritjen e PBB-së për frymë.

Shumica e ekonomistĂ«ve bien dakord se IA ka potencialin pĂ«r tĂ« rritur produktivitetin dhe, rrjedhimisht, tĂ« shtojĂ« rritjen e PBB-sĂ«. Çështja Ă«shtĂ«: sa shumĂ«? Disa parashikojnĂ« vetĂ«m njĂ« ndryshim tĂ« vogĂ«l.

Daron Acemoglu i Massachusetts Institute of Technology, për shembull, vlerëson se IA do ta rrisë PBB-në globale me jo më shumë se 1-2% në total për një dekadë.

Por ky përfundim mbështetet mbi një supozim se vetëm rreth 5% e detyrave mund të kryhen nga IA me kosto më të ulët sesa nga punëtorët. Ky supozim, nga ana tjetër, mbështetet pjesërisht në studime të kryera në vitin 2023, kur IA ishte më pak e aftë.

Parashikimet më radikale për ndikimin ekonomik të IA supozojnë se pjesa më e madhe e prodhimit ekonomik global do të automatizohet përfundimisht, ndërsa teknologjia përmirësohet dhe arrihet AGI.

Automatizimi i prodhimit kërkon vetëm energji dhe infrastrukturë të mjaftueshme, gjëra që mund të arrihen me investime. Zakonisht, rritja e udhëhequr nga investimi pritet të përballet me kthime gjithnjë e më të pakta.

Nëse shton makina, por jo punëtorë, kapitali qëndron i papërdorur. Por nëse makinat bëhen mjaft të mira për të zëvendësuar njerëzit, i vetmi kufizim për shtimin e kapitalit është vetë kapitali. Dhe shtimi i fuqisë së IA është shumë më i shpejtë sesa pritshmëria që të rritet popullsia, argumenton instituti kërkimor Anson Ho nga Epoch AI.

Megjithatë, edhe automatizimi i plotë i prodhimit nuk do të sillte një shpërthim rritjeje, sipas një përmbledhjeje modelesh të realizuar nga Philip Trammell, atëherë në Universitetin e Oksfordit, dhe Anton Korinek i Universitetit të Virxhinias. Supozoni që prodhimi ishte plotësisht i automatizuar, por teknologjia nuk përmirësohej.

Ekonomia do të stabilizohej në një ritëm konstant rritjeje, të përcaktuar nga përqindja e prodhimit që ruhej dhe riinvestohej në ndërtimin e makinave të reja.

Rritja vërtet shpërthyese kërkon që IA të zëvendësojë punën edhe në detyrën më të vështirë: përmirësimin e teknologjisë. A do të jetë IA ajo që sjell përparime në bioteknologji, energji të gjelbër dhe vetë IA-në?

Pritet që agjentët AGI të jenë të aftë të kryejnë detyra komplekse dhe afatgjata ndërsa ndërveprojnë me ndërfaqe kompjuterike.

Ata nuk do t’u pĂ«rgjigjen vetĂ«m pyetjeve, por do tĂ« menaxhojnĂ« projekte. AI Futures Project, njĂ« grup kĂ«rkimor, parashikon qĂ« deri nĂ« fund tĂ« vitit 2027, laboratorĂ«t shkencorĂ« tĂ« automatizuar gati plotĂ«sisht nga IA do tĂ« kryejnĂ« kĂ«rkime shkencore. Sam Altman, drejtuesi i OpenAI, ka parashikuar se sistemet IA do tĂ« fillojnĂ« ndoshta tĂ« prodhojnĂ« “njohuri tĂ« reja” qĂ« vitin e ardhshĂ«m.

EkonomistĂ«t qĂ« studiojnĂ« teorinĂ« e rritjes “endogjene”, e cila pĂ«rpiqet tĂ« modelojĂ« pĂ«rparimin teknologjik, kanĂ« parashtruar prej kohĂ«sh se, nĂ«se idetĂ« krijojnĂ« mĂ« shumĂ« ide me shpejtĂ«si tĂ« mjaftueshme, rritja mund tĂ« zmadhohet pa kufi. Kapitali jo vetĂ«m qĂ« grumbullohet; ai bĂ«het mĂ« i dobishĂ«m.

Përparimi do të shumëfishohet. Njerëzimi nuk e ka kaluar kurrë këtë prag.

Në fakt, disa ekonomistë kanë sugjeruar se me kalimin e kohës, po bëhet gjithnjë e më e vështirë për të gjetur ide të reja. Studiuesit njerëzorë duhet, për shembull, të zotërojnë gjithnjë e më shumë material për të arritur kufirin e dijes.

AGI mund t’i zbusĂ« kĂ«to kufizime. NĂ« modelin e Epoch, pĂ«rfitimet e hershme nga automatizimi riinvestohen nĂ« kĂ«rkime pĂ«r harduer dhe softuer. Rritja vjetore e PBB-sĂ« kalon 20% sapo IA tĂ« mund tĂ« automatizojĂ« rreth njĂ« tĂ« tretĂ«n e detyrave, dhe vazhdon tĂ« rritet.

Ky model, thotĂ« Anson Ho, Ă«shtĂ« “me siguri i gabuar”, por Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« thuash pse.

Ekonomistët mendojnë se është shumë optimist për nxitjet për të investuar në kërkime, përfitimet e të cilave përhapen në të gjithë ekonominë, duke krijuar një problem të veprimit kolektiv.

Kompanitë IA thonë se Anson Ho po nënvlerëson ciklin e vlerësimit që do të aktivizohet kur AGI do të mund ta përmirësojë vetveten, një proces që, shpresohet, do të sjellë përfundimisht një superinteligjencë shumë më të aftë se çdo njeri.

 

 

Shkenca e vrullshme

Supozoni se kĂ«to cikle kanĂ« forcĂ« maksimale dhe ekonomia bĂ«het “informacion i prodhuar nga kapitali i informacionit, i cili krijohet nga informacioni, i cili nga ana e tij po prodhon informacion çdo vit gjithnjĂ« e mĂ« shpejt”, siç shkruante nĂ« njĂ« studim tĂ« vitit 2021 William Nordhaus, fitues i çmimit “Nobel” nĂ« ekonomi.

Kjo sjell “singularitetin”: njĂ« pikĂ« kur prodhimi bĂ«het i pafund. Singulariteti Ă«shtĂ« nĂ« fakt njĂ« kundĂ«rargument: provĂ« se modeli, nĂ« fund tĂ« fundit, do tĂ« rezultojĂ« i gabuar. Por edhe hapi i parĂ« i kĂ«saj rruge, njĂ« pĂ«rshpejtim i madh i rritjes, do tĂ« ishte njĂ« ngjarje e madhe.

ÇfarĂ« do tĂ« thotĂ« e gjitha kjo pĂ«r punĂ«torĂ«t? ShpĂ«rthimi i parĂ« i rritjes sĂ« njerĂ«zimit nuk ishte veçanĂ«risht bujar me ta.

Një punëtor anglez ndërtimi në vitin 1800 fitonte të njëjtin pagë reale si në vitin 1230, sipas Greg Clark të Universitetit të Danimarkës Jugore.

Numri gjithnjĂ« e mĂ« i madh i gojĂ«ve pĂ«r t’u ushqyer praktikisht e asgjĂ«soi gjithĂ« rritjen e prodhimit. Disa historianĂ« argumentojnĂ« se gjatĂ« 50 viteve nĂ« vijim, standardet e jetesĂ«s sĂ« punĂ«torĂ«ve madje ranĂ«.

KĂ«tĂ« herĂ«, shqetĂ«simi Ă«shtĂ« qĂ« punĂ«torĂ«t bĂ«hen tĂ« panevojshĂ«m. Çmimi i funksionimit tĂ« njĂ« AGI do tĂ« vendoste njĂ« tavan pĂ«r pagat, pasi askush nuk do tĂ« punĂ«sonte njĂ« njeri nĂ«se IA mund ta bĂ«nte punĂ«n pĂ«r mĂ« pak. Ky tavan do tĂ« ulej me kalimin e kohĂ«s ndĂ«rsa teknologjia pĂ«rmirĂ«sohej.

Duke supozuar se IA bëhet mjaft e lirë dhe e aftë, burimi i vetëm i të ardhurave për njerëzit do të ishte si pronarë kapitali.

Nordhaus dhe të tjerë kanë treguar se, kur puna dhe kapitali bëhen mjaft të zëvendësueshëm dhe kapitali grumbullohet, gjithë të ardhurat përfundimisht u kalojnë pronarëve të kapitalit. Kjo është arsyeja pse në Silicon Valley ekziston besimi: është më mirë të jesh i pasur kur shpërthimi të ndodhë.

Një bum ekonomik, por pa punëtorë, mund të jetë fundi i njerëzimit. Por, ekonomisti Tyler Cowen i Universitetit George Mason, kryesisht optimist për IA argumenton se ndryshimi do të jetë më i ngadaltë se sa e lejon vetë teknologjia.

“Ka shumĂ« faktorĂ« tĂ« prodhimit, sa mĂ« e fortĂ« tĂ« jetĂ« IA, aq mĂ« shumĂ« tĂ« kufizojnĂ« dobĂ«sitĂ« e faktorĂ«ve tĂ« tjerĂ«â€, thotĂ« ai. “Mund tĂ« jetĂ« energjia; mund tĂ« jetĂ« marrĂ«zia njerĂ«zore; mund tĂ« jetĂ« rregullimi; mund tĂ« jenĂ« kufizimet e tĂ« dhĂ«nave; mund tĂ« jetĂ« thjesht ngadalĂ«sia institucionale”.

Një mundësi tjetër është që edhe një superinteligjencë mund të mbetet pa ide.

“IA mund tĂ« zgjidhĂ« njĂ« problem pĂ«r peshkatarĂ«t, por nuk mund tĂ« ndryshojĂ« atĂ« qĂ« ka nĂ« liqen”, shkruanin Philippe Aghion i LSE dhe tĂ« tjerĂ« nĂ« njĂ« artikull tĂ« vitit 2017.

 

 

I kufizuar nga të tilla pengesa, ndikimi ekonomik i AGI mund të mos jetë aq dramatik sa sugjerojnë modelet. Për sa kohë që njerëzit ruajnë një avantazh në disa drejtime, ata do të punojnë krah për krah me makinat.

Dhe disa prej tyre do të paguhen jashtëzakonisht mirë. Në studimin e Nordhaus,  zëvendësueshmëria jo e plotë midis punës dhe kapitalit gjatë një shpërthimi të zhvillimit të IA, çon në një bum të pagave.

ÇuditĂ«risht, pagat gjithsesi ende tkurren krahasuar me rritjen ekonomike (shih grafikun).

Ka disa prova tĂ« kĂ«tij dinamizmi tashmĂ« brenda kompanive tĂ« teknologjisĂ«, tĂ« cilat priren t’u paguajnĂ« paga shumĂ« tĂ« larta punonjĂ«sve tĂ« nivelit tĂ« lartĂ«, edhe pse pjesa e tĂ« ardhurave tĂ« tyre qĂ« shkon pĂ«r pronarĂ«t Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht e lartĂ«.

Paga tĂ« larta pĂ«r “superstarĂ«t” nuk do tĂ« ngushĂ«llonin ata me punĂ« mĂ« tĂ« zakonshme nĂ« zyra, tĂ« cilĂ«t do tĂ« detyroheshin tĂ« mbĂ«shteteshin nĂ« pjesĂ« tĂ« ekonomisĂ« qĂ« nuk janĂ« automatizuar.

Supozoni se, pavarësisht AGI, përparimi teknologjik në robotikë do të mbetej i ngadaltë. Atëherë do të kishte plot punë fizike që do të kërkonin njerëz, hidraulikë deri te trajnerët sportivë.

KĂ«to pjesĂ« tĂ« ekonomisĂ«, si industritĂ« e sotme me intensitet tĂ« lartĂ« pune, do tĂ« ndikoheshin nga “sĂ«mundja e kostos sĂ« Baumol” (njĂ« “sĂ«mundje” e mrekullueshme pĂ«r punĂ«torĂ«t), ku pagat rriten pavarĂ«sisht mungesĂ«s sĂ« rritjes sĂ« produktivitetit.

Në rastin klasik, të emërtuar sipas ekonomistit William Baumol, pagat rriten për të mos lejuar punëtorët të kalojnë në industri ku produktiviteti po rritet me shpejtësi.

Kjo nuk do të vlente me AGI, por faktorë të tjerë mund të prodhonin efekte të ngjashme. Pronarët e IA-s dhe punonjësit elitë mund të shpenzonin një pjesë të madhe të pasurive të tyre të reja për disa shërbime të caktuara.

Mendoni për të pasurit e sotëm, që shpenzojnë shumë për gjëra që është e vështirë të automatizohen, nga vaktet në restorante deri te kujdestarët e fëmijëve.

ËshtĂ« njĂ« vizion optimist: edhe ata qĂ« nuk janĂ« “superstarĂ«â€ pĂ«rfitojnĂ« disi.

Por të varfrit do të shijonin vetëm bollëk selektiv. Fuqia e tyre blerëse për gjithçka që IA mund të prodhojë ose përmirësojë do të rritej në mënyrë të jashtëzakonshme.

Mallrat e prodhuara në fabrika të drejtuara nga IA mund të bëheshin pothuajse falas; argëtimi dixhital mund të kushtonte fare pak; çmimet e ushqimit, nëse IA do të gjente mënyra për të rritur prodhimet bujqësore, mund të binin ndjeshëm.

Por çmimi i gjithçkaje qĂ« kĂ«rkon punĂ« njerĂ«zore — kujdesi pĂ«r fĂ«mijĂ«t apo ngrĂ«nia jashtĂ« — do tĂ« duhej tĂ« rritej nĂ« pĂ«rputhje me pagat.

Disa shqetësohen se efekti Baumol mund të bëhet aq i fortë sa të kufizojë rritjen ekonomike. Kur çmimi i diçkaje bie, njerëzit blejnë më shumë. Por pjesa e këtij produkti në shpenzimet e konsumatorëve mund të bjerë gjithsesi.

Le të marrim si shembull ushqimin. Në vitin 1909, amerikanët blinin 3,400 kalori ushqim në ditë, i cili kushtonte 43% të të ardhurave të tyre. Sot ata blejnë 3,900 kalori, por kjo kushton vetëm 11% të të ardhurave.

Kur rënia e çmimeve tejkalon rritjen e konsumit, pesha më e madhe në ekonomi zhvendoset te sektorët që mbeten rezistentë ndaj përmirësimeve të efikasitetit.

“Rritja mund tĂ« kufizohet jo nga ajo qĂ« bĂ«jmĂ« mirĂ«, por nga ajo qĂ« Ă«shtĂ« thelbĂ«sore por e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u pĂ«rmirĂ«suar”, shkruanin Aghion dhe kolegĂ«t e tij.

Megjithatë, është e rëndësishme të ruajmë një perspektivë të qartë për efektet Baumol, argumenton Dominic Coey i Meta-s.

Edhe nëse ato e kufizojnë madhësinë e ekonomisë, AGI mund të sjellë gjithsesi ndryshime të mëdha. Përsëri, ka një jehonë të revolucionit teknologjik të së kaluarës.

Telefonat inteligjentë dhe shërbimet falas online e kanë ndryshuar botën, por nuk duket se kanë ndikuar shumë në rritjen ekonomike.

Dhe, përfundimisht, një superinteligjencë mund të zgjidhë problemet duke zbuluar teknologji të reja që mundësojnë më shumë furnizim me energji ose përshpejtojnë përparimin në robotikë.

ÇfarĂ« duhet tĂ« bĂ«ni nĂ«se besoni se njĂ« bum nĂ« rritjen ekonomike po vjen? KĂ«shilla qĂ« del menjĂ«herĂ« nga modelet Ă«shtĂ« e thjeshtĂ«: zotĂ«roni kapital, kthimet nga i cili do tĂ« rriten nĂ« qiell. Por Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« dini cilat asete duhet tĂ« zotĂ«roni.

Arsyeja është e thjeshtë: rritja jashtëzakonisht e lartë duhet të sjellë norma interesi real jashtëzakonisht të larta.

Konsideroni forcat financiare që do të viheshin në lëvizje sapo një shpërthim i rritjes të duket në horizont. Do të kërkohej një investim masiv në qendra të dhënash dhe prodhim energjie.

Mund tĂ« mendoni se shumat qĂ« po investohen sot, si projekti “Stargate” prej 500 miliardĂ« dollarĂ«sh i OpenAI, janĂ« tashmĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme.

Por sipas modelit të Epoch AI, investimi optimal në IA këtë vit është 50 herë më i madh: 25 trilionë dollarë.

Një ekonomi më e madhe do të sillte më shumë kërkesë për kapital joteknologjik gjithashtu, për të investuar në gjëra si infrastrukturë dhe fabrika më të mëdha, ndërsa bizneset zgjerojnë prodhimin për të përmbushur kërkesën më të lartë. Do të fillonte një garë për të investuar.

Në të njëjtën kohë, dëshira për të kursyer do të binte. Mesatarisht, të ardhurat do të ishin gati të shpërthenin.

Ekonomistët priren të supozojnë se njerëzit përpiqen të ulin konsumin me kalimin e kohës: nëse të gjitha kushtet e tjera janë të pandryshuara, ata parapëlqejnë të shpenzojnë 100 dollarë sot dhe 100 nesër, sesa 200 sot dhe asgjë nesër.

Kjo është arsyeja e nevojës për kursime, që mund të investohen për të nxitur rritjen. Por një ekonomi që po shpërthen e bën kursimin të duket i panevojshëm. Pasuri të mëdha janë duke ardhur, kështu që pse të kurseni?

PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, vuri nĂ« dukje Frank Ramsey, ekonomist i fillimit tĂ« shekullit XX, ndĂ«rsa rritja pĂ«rshpejtohet vazhdimisht, po ashtu rriten edhe normat reale tĂ« interesit, pĂ«r tĂ« joshur konsumatorĂ«t e shkujdesur qĂ« tĂ« kursejnĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« parave qĂ« pĂ«rndryshe do t’i shpenzonin.

Për çmimet e aseteve, kjo do të nënkuptonte një luftë të vërtetë, argumentojnë Trevor Chow dhe kolegët e tij në një punim të fundit. Marrim në konsideratë aksionet.

Norma më të larta interesi rrisin normën e zbritjes, çka ul vlerën aktuale të fitimeve të pritshme.

Nga ana tjetĂ«r, rritja shumĂ« mĂ« e shpejtĂ«, pĂ«r sa kohĂ« qĂ« njĂ« kompani vetĂ« nuk Ă«shtĂ« nĂ« rrezik nga IA, duhet tĂ« çojĂ« nĂ« fitime shumĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« tĂ« ardhmen. “Efekti neto mbi çmimet mesatare tĂ« aksioneve Ă«shtĂ« i paqartĂ«â€, pĂ«rfundojnĂ« ata.

Fuqia e rregullit të Ramsey do të ishte vendimtare: sa më e fortë të jetë shtysa për të zbutur konsumin me kalimin e kohës, aq më shumë do të rriteshin normat nëse rritja e shpejtë në të ardhmen është pothuajse e garantuar.

Fatkeqësisht, nuk ka konsensus për faktin se sa e fortë është kjo prirje për të zbutur konsumin.

Makroekonomistët priren të mendojnë se është aq e rrënjosur, saqë normat zakonisht rriten më shpejt se rritja, duke shkaktuar rënie në tregjet e aksioneve. Profesorët e financës priren të besojnë të kundërtën: se rritja i tejkalon normat.

Nëse kjo tingëllon shumë si lojëra fati, ka një zgjidhje të thjeshtë për të depozituar para në bankë: një investitor do të mund të përfitonte nga normat më të larta të interesit pa u shqetësuar për vlerën e kapitalit.

Por nëse bankat qendrore nuk do ta kuptonin çfarë po ndodhte, dhe do të vendosnin norma interesi më të ulëta nga sa kërkojnë rrethanat, inflacioni do të shpërthente, duke gërryer vlerën e parasë. Toka është një mundësi tjetër.

Furnizimi i saj është i kufizuar, dhe një teori thotë se një superinteligjencë mund të dëshirojë ta mbulojë Tokën me panele diellore dhe qendra të dhënash, duke rritur çmimet e pronës.

Por nga ana tjetër, toka është ndër asetet më të ndjeshme ndaj normave të interesit. Imagjinoni rifinancimin e një hipoteke me 30% interes.

 

Më shumë rritje, më shumë trysni

Normat mĂ« tĂ« larta tĂ« interesit do ta ndĂ«rlikonin gjithashtu panoramĂ«n pĂ«r qeveritĂ« qĂ« kanĂ« borxhe tĂ« mĂ«dha. Rritja e shpejtĂ« do tĂ« lehtĂ«sonte problemet e tyre fiskale, por normat mĂ« tĂ« larta tĂ« interesit do t’i pĂ«rkeqĂ«sonin ato.

Mund t’u duhej tĂ« jepnin shumĂ« para pronarĂ«ve tĂ« obligacioneve, nĂ« njĂ« moment kur humbjet e vendeve tĂ« punĂ«s do tĂ« nxisnin kĂ«rkesa pĂ«r rishpĂ«rndarje nĂ« drejtimin e kundĂ«rt.

Cowen mbĂ«shtet njĂ« fokus optimist nĂ« madhĂ«sinĂ« nĂ« rritje tĂ« “tortĂ«s”, nĂ« vend qĂ« tĂ« shqetĂ«sohemi pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si ajo ndahet.

Por çdo vend që nuk është në gjendje ose nuk dëshiron të çlirojë rritjen e nxitur nga IA, ndërkohë që varet nga investitorët globalë për kapital, do të përballet me një presion brutal.

Nëse investitorët do ta mendonin të gjitha këto si të mundshme, çmimet e aseteve do të kishin filluar të ndryshonin në përputhje me to.

Megjithatë, pavarësisht vlerësimeve të larta të kompanive teknologjike, tregjet janë shumë larg nga parashikimi për një bum ekonomik.

“Tregjet nuk po e parashikojnĂ« atĂ« me probabilitet tĂ« lartĂ«â€, – thotĂ« Basil Halperin nga Stanford, njĂ« nga bashkautorĂ«t e Chow.

Një studim paraprak i publikuar më 15 korrik nga Isaiah Andrews dhe Maryam Farboodi nga MIT, zbulon se rendimentet e bonove të thesarit kanë rënë gjatë kohës së publikimit të modeleve të reja të IA nga kompani si OpenAI dhe DeepSeek, në vend që të jenë rritur.

Me fjalë të tjera, Silicon Valley ende nuk e ka bindur botën për tezën e saj. Por përparimi i IA ka tejkaluar parashikimet gjatë pjesës më të madhe të dekadës për momentin kur do të kalonte pragje të caktuara.

Nuk Ă«shtĂ« nevoja tĂ« kthehemi nĂ« vitin 1700 pĂ«r tĂ« gjetur dikĂ« qĂ« mund tĂ« habitej nga pĂ«rparimi i njerĂ«zimit qĂ« atĂ«herĂ«: mjafton t’i tregosh DeepSeek njĂ« personi nga viti 2015.

Nëse konsensusi rreth efekteve të IA në ekonomi është po aq prapa zhvillimeve sa shumica e parashikimeve për aftësitë e IA, atëherë investitorët, dhe të gjithë të tjerët, i pret një surprizë.

Pasojat e rritjes ekonomike pĂ«r mirĂ«qenien njerĂ«zore, tha dikur ekonomisti Robert Lucas, janĂ« aq tĂ« thella saqĂ« “pasi fillon tĂ« mendosh pĂ«r to, Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« mendosh pĂ«r ndonjĂ« gjĂ« tjetĂ«r”.

Ashtu si në shumë fusha të tjera, perspektiva e AGI vetëm sa e thellon këtë ndjesi.

 

 

 

The post “Eureka nĂ« çdo moment tĂ« ditĂ«s” appeared first on Revista Monitor.

Before yesterdayMain stream

IA po e vret internetin. A ka shpresë për ta shpëtuar?

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
22 August 2025 at 22:02

Rritja e përdorimit të ChatGPT dhe rivalëve të tij po rrezikon ekuilibrin ekonomik mbi të cilin u ndërtua interneti, shkruan The Economist

 

Në fillim të vitit të kaluar, Matthew Prince nisi të merrte telefonata shqetësuese nga drejtues të kompanive të mëdha mediatike. Ata i thanë se po përballeshin me një kërcënim të ri serioz në internet.

“I pyeta, ‘Mos janĂ« koreanoveriorĂ«t?’”, kujton ai. “Dhe ata thanĂ«, ‘Jo. ËshtĂ« Inteligjenca Artificiale’”.

Ata drejtues kishin vënë re shenjat e para të një tendence që tashmë është e qartë: Inteligjenca Artificiale (IA) po ndryshon mënyrën se si njerëzit lundrojnë në internet.

Ndërsa përdoruesit po u drejtohen chatbot-ëve në vend të motorëve të zakonshëm të kërkimit, ata marrin përgjigje direkte, jo lista me adresa interneti për të klikuar.

Si rezultat, publikuesit e përmbajtjeve, nga mediat informative e deri te forumet dhe enciklopeditë si Wikipedia, po përballen me rënie alarmante të trafikut.

Ndërsa IA ndryshon mënyrën se si përdoruesit kërkojnë informacion, ajo po përmbys marrëveshjen ekonomike që qëndron në zemër të internetit. Trafiku njerëzor, prej kohësh, gjeneronte të ardhura nëpërmjet reklamave online; tani, ai trafik po shteron.

Prodhuesit e pĂ«rmbajtjeve po pĂ«rpiqen me urgjencĂ« tĂ« gjejnĂ« mĂ«nyra pĂ«r t’i detyruar kompanitĂ« e IA, qĂ« tĂ« paguajnĂ« pĂ«r informacionin qĂ« pĂ«rdorin.

Nëse nuk ia dalin, interneti mund të shndërrohet në diçka krejt tjetër.

Që nga dalja e ChatGPT në fund të vitit 2022, njerëzit kanë përqafuar një mënyrë të re për të kërkuar informacion online. OpenAI, kompania që e zhvilloi chatbot-in, thotë se rreth 800 milionë njerëz e përdorin atë.

ChatGPT është aplikacioni më i shkarkuar në AppStore të iPhone. Apple deklaroi se në prill, për herë të parë, kërkimet tradicionale në Safari ranë, pasi përdoruesit po i drejtoheshin IA-së. OpenAI pritet të prezantojë së shpejti edhe një motor kërkimi të vetin.

Ndërsa OpenAI dhe kompani të tjera po rriten me shpejtësi, Google, që ka rreth 90% të tregut të kërkimit në SHBA, ka shtuar veçori IA në motorin e vet të kërkimit, për të ruajtur pozitat.

Vitin e kaluar nisi tĂ« paraqesĂ« “pĂ«rmbledhje tĂ« gjeneruara nga IA” para disa rezultateve kĂ«rkimi, tĂ« cilat tani janĂ« bĂ«rĂ« tĂ« zakonshme.

NĂ« maj nisi “modalitetin IA”, njĂ« version tĂ« motorit tĂ« kĂ«rkimit qĂ« funksionon si chatbot.

Kompania tani premton se, me IA, “Google kĂ«rkon pĂ«r ty”.

 

 

Përdoruesit nuk vizitojnë më faqet nga ku përftohet informacioni

Por ndĂ«rsa Google “kĂ«rkon pĂ«r ty”, pĂ«rdoruesit nuk vizitojnĂ« mĂ« faqet nga ku pĂ«rftohet informacioni. Similarweb, njĂ« kompani qĂ« mat trafikun e mĂ« shumĂ« se 100 milionĂ« faqeve, vlerĂ«son se trafiku global nga njerĂ«zit nĂ« motorĂ«t e kĂ«rkimit ka rĂ«nĂ« me rreth 15% nga qershori i vitit tĂ« kaluar.

Disa kategori, si portalet e argëtimit kanë ecuri janë më mirë. Por shumë të tjera janë goditur fort, pikërisht ato që dikur u përgjigjeshin pyetjeve të zakonshme të kërkimit.

Faqet shkencore e arsimore kanë humbur 10% të trafikut, faqet enciklopedike 15%, faqet për shëndetësinë, 31%.

PĂ«r kompanitĂ« qĂ« mbĂ«shteten te reklamat apo abonimet, humbja e vizitorĂ«ve do tĂ« thotĂ« humbje tĂ« ardhurash. “Kemi pasur njĂ« marrĂ«dhĂ«nie shumĂ« tĂ« mirĂ« me Google pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatë 

Por ata e prishĂ«n marrĂ«veshjen” thotĂ« Neil Vogel, drejtues i Dotdash Meredith, qĂ« zotĂ«ron revista si “People” dhe “Food & Wine”. Tre vite mĂ« parĂ«, mbi 60% e trafikut tĂ« tyre vinte nga Google.

Tani kjo shifĂ«r ka rĂ«nĂ« nĂ« 30 e ca pĂ«r qind. “Ata po vjedhin pĂ«rmbajtjen tonĂ« pĂ«r tĂ« konkurruar me ne”, thotĂ« ai. Google kĂ«mbĂ«ngul se pĂ«rdorimi qĂ« i bĂ«n pĂ«rmbajtjeve tĂ« tĂ« tjerĂ«ve Ă«shtĂ« i drejtĂ«.

Por që nga prezantimi i përmbledhjeve me IA, përqindja e kërkimeve të lidhura me lajmet që nuk çojnë në asnjë klikim të mëtejshëm është rritur nga 56% në 69%, sipas Similarweb.

“Natyra e internetit ka ndryshuar plotĂ«sisht”, – thotĂ« Prashanth Chandrasekar, drejtues i Stack Overflow, njĂ« forum pĂ«r programues. “IA po e mbyt trafikun pĂ«r shumicĂ«n e faqeve tĂ« pĂ«rmbajtjes”, – shton ai.

Me mĂ« pak vizitorĂ«, Stack Overflow po sheh mĂ« pak pyetje tĂ« postuara. Wikipedia, qĂ« gjithashtu ekziston falĂ« pĂ«rkushtimit tĂ« kontribuuesve tĂ« saj, paralajmĂ«ron se pĂ«rmbledhjet e IA-sĂ« pa referencĂ« “bllokojnĂ« rrugĂ«n e aksesit dhe kontributit” pĂ«r nĂ« faqe.

PĂ«r tĂ« ruajtur trafikun dhe tĂ« ardhurat, shumĂ« media tĂ« mĂ«dha kanĂ« nisur marrĂ«veshje licencimi me kompanitĂ« e IA, tĂ« mbĂ«shtetura edhe nga kĂ«rcĂ«nime ligjore, njĂ« strategji qĂ« Robert Thomson, drejtues i News Corp, e pĂ«rshkruan si “sharm dhe padi”.

Kompania e tij, qĂ« zotĂ«ron “Wall Street Journal” dhe “New York Post”, ka arritur njĂ« marrĂ«veshje me OpenAI.

Dy prej degĂ«ve tĂ« saj po padisin Perplexity, njĂ« tjetĂ«r motor IA. “New York Times” ka njĂ« marrĂ«veshje me Amazon, por po padit gjithashtu OpenAI.

Ka edhe shumë padi dhe marrëveshje të tjera në zhvillim.

(Grupi “The Economist” ende nuk ka licencuar pĂ«rmbajtjet e veta pĂ«r trajnimin e modeleve IA, por ka rĂ«nĂ« dakord qĂ« Google tĂ« pĂ«rdorĂ« disa artikuj pĂ«r njĂ« shĂ«rbim IA.)

Por kjo qasje ka kufizime. Deri mĂ« tani, gjykatat duket se janĂ« nĂ« anĂ«n e kompanive IA: muajin e kaluar, dy çështje pĂ«r tĂ« drejtat e autorit nĂ« Kaliforni u fituan nga Meta dhe Anthropic, tĂ« cilat argumentuan se pĂ«rdorimi i pĂ«rmbajtjeve pĂ«r trajnimin e modeleve Ă«shtĂ« “pĂ«rdorim i drejtĂ«â€.

Donald Trump gjithashtu mbështet tezën se Silicon Valley duhet të ketë dorë të lirë për të zhvilluar teknologjitë e së ardhmes, përpara Kinës.

Ai shkarkoi drejtoreshën e Zyrës së të Drejtave të Autorit në SHBA pasi ajo tha se përdorimi i përmbajtjeve të mbrojtura nga IA nuk është gjithmonë i ligjshëm.

Kompanitë IA janë më të gatshme të paguajnë për qasje të vazhdueshme sesa për të dhëna trajnimi. Por marrëveshjet e arritura deri tani janë të dobëta.

Reddit, një forum online, ka licencuar përmbajtjet e veta te Google për 60 milionë dollarë në vit.

Por vlera e tij e tregut ra me më shumë se gjysmën pasi njoftoi rritje më të ngadaltë të përdoruesve, për shkak të rënies së trafikut nga kërkimet. (Rritja është përmirësuar që atëherë.)

 

 

Të ngecur në rrjet

Problemi më i madh është se shumica dërrmuese e faqeve në internet, me qindra miliona, janë shumë të vogla për të joshur apo paditur gjigantët teknologjikë.

Përmbajtjet e tyre mund të jenë esenciale në mënyrë kolektive për kompanitë IA, por secila faqe është lehtësisht e zëvendësueshme.

Edhe nëse do të bashkoheshin për të negociuar në grup, ligjet antimonopol e ndalojnë. Ato mund të bllokojnë përdorimin e të dhënave ndaj robotëve të IA, dhe disa e kanë bërë.

Por kjo do të thotë të mos kenë më asnjë dukshmëri në kërkim.

Ofertuesit e shërbimeve softuer mund të ndihmojnë. Të gjithë klientët e rinj të Cloudflare tani pyeten nëse duan të lejojnë robotët e IA të përdorin faqet e tyre dhe për çfarë qëllimi.

Shkalla e Cloudflare i jep njĂ« mundĂ«si mĂ« tĂ« mirĂ« se tĂ« tjerĂ«t pĂ«r tĂ« mundĂ«suar njĂ« reagim kolektiv nga faqe qĂ« duan t’u vĂ«nĂ« çmim kĂ«rkimeve nga IA.

Po testohet njĂ« sistem “paguaj pĂ«r çdo pĂ«rdorim” qĂ« do t’u lejonte faqeve tĂ« tarifojnĂ« hyrjen e robotĂ«ve. “Duhet tĂ« vendosim rregullat e lojĂ«s”, – thotĂ« Prince.

Sipas tij, rezultati mĂ« i mirĂ« do tĂ« ishte “njĂ« botĂ« ku njerĂ«zit marrin pĂ«rmbajtje falas dhe robotĂ«t paguajnĂ« shumĂ« pĂ«r tĂ«â€.

NjĂ« alternativĂ« e ofron Tollbit, qĂ« e prezanton veten si “mur pagesash pĂ«r robotĂ«â€. Ai u lejon faqeve tĂ« tarifojnĂ« qasje tĂ« ndryshme pĂ«r robotĂ«t IA: pĂ«r shembull, njĂ« revistĂ« mund tĂ« kĂ«rkojĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r artikuj tĂ« rinj se pĂ«r tĂ« vjetrit.

NĂ« tremujorin e parĂ« tĂ« kĂ«tij viti, Tollbit pĂ«rpunoi 15 milionĂ« mikro-transaksione pĂ«r 2,000 publikues, pĂ«rfshirĂ« “Associated Press” dhe “Newsweek”.

Drejtori ekzekutiv, Toshit Panigrahi, vëren se ndryshe nga motorët e kërkimit që nxisin përmbajtje të përsëritura, tarifimi për akses nxit origjinalitet.

Një nga normat më të larta për përdorim të dhënash e ka një gazetë lokale.

NjĂ« model tjetĂ«r propozohet nga ProRata, njĂ« startup i drejtuar nga Bill Gross, pionier i reklamave “pay-per-click” nĂ« vitet ’90.

Ai propozon që paratë nga reklamat përkrah përgjigjeve të IA të rishpërndahen te faqet në proporcion me kontributin e tyre në përmbajtje.

ProRata ka motorin e vet tĂ« kĂ«rkimit, Gist.ai, qĂ« ndan tĂ« ardhurat me mbi 500 partnerĂ«, pĂ«rfshirĂ« “Financial Times” dhe “The Atlantic”.

Edhe pse aktualisht është më shumë një shembull sesa konkurrent serioz i Google, qëllimi i Gross është të tregojë një model biznesi të drejtë që mund të kopjohet nga të tjerët.

Prodhuesit e përmbajtjes po rishikojnë gjithashtu modelet e tyre të biznesit.

“E ardhmja e internetit nuk varet vetĂ«m nga trafiku,” thotĂ« Chandrasekar, qĂ« ka zhvilluar produktin me abonim tĂ« Stack Overflow pĂ«r biznese.

Mediat po planifikojnĂ« njĂ« tĂ« ardhme “pa Google”, duke pĂ«rdorur buletine dhe aplikacione pĂ«r tĂ« arritur audiencĂ«n, dhe duke e fshehur pĂ«rmbajtjen pas mure pagesash apo nĂ« evente live.

Dotdash Meredith thotĂ« se ka rritur trafikun total, pavarĂ«sisht rĂ«nies nga Google. Audio dhe video, pĂ«r arsye teknike dhe ligjore, janĂ« mĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r t’u pĂ«rmbledhur nga IA sesa teksti.

Faqja ku motorët IA dërgojnë më shumë trafik është YouTube, sipas Similarweb.

 

A është interneti në rënie

Jo tĂ« gjithĂ« mendojnĂ« se interneti Ă«shtĂ« nĂ« rĂ«nie, pĂ«rkundrazi, Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« “periudhĂ« rritjeje tĂ« vrullshme”, argumenton Robby Stein nga Google.

Ndërsa IA e bën më të lehtë krijimin e përmbajtjes, numri i faqeve po rritet: robotët e Google raportojnë një zgjerim të internetit me 45% në dy vitet e fundit.

KĂ«rkimi me IA u jep njerĂ«zve mĂ«nyra tĂ« reja pĂ«r tĂ« pyetur, pĂ«r shembull, duke fotografuar bibliotekĂ«n personale dhe duke kĂ«rkuar rekomandime pĂ«r ç’tĂ« lexojnĂ« mĂ« pas, çka mund tĂ« rrisĂ« trafikun.

Me pyetjet pĂ«r IA, mĂ« shumĂ« faqe se kurrĂ« po “lexohen”, edhe nĂ«se jo nga sytĂ« njerĂ«zorĂ«.

Një motor përgjigjesh mund të skanojë qindra faqe për një përgjigje të vetme, duke përdorur më shumë burime se një kërkim tradicional.

Sa për idenë se Google po shpërndan më pak trafik njerëzor se më parë, Stein thotë se kompania nuk ka vënë re ndonjë rënie drastike në klikime, edhe pse refuzon ta publikojë këtë numër.

Ka edhe arsye të tjera pse njerëzit mund të vizitojnë më pak faqe: ndoshta janë duke përdorur rrjetet sociale.

Ose po dëgjojnë podcast-e.

“Vdekja” e internetit Ă«shtĂ« paralajmĂ«ruar edhe mĂ« parĂ«, nga rrjetet sociale, pastaj nga aplikacionet, por nuk ka ndodhur.

Megjithatë, IA mund të jetë kërcënimi më i madh deri më sot.

Nëse interneti do të mbijetojë në një formë të afërt me atë aktuale, faqet duhet të gjejnë mënyra të reja për të marrë pagesa.

“NjerĂ«zit padyshim parapĂ«lqejnĂ« kĂ«rkimin me IA”, – thotĂ« Gross. “Dhe pĂ«r ta bĂ«rĂ« internetin tĂ« mbijetojĂ«, dhe me tĂ«, edhe demokracinĂ« dhe krijuesit, kĂ«rkimi me IA duhet tĂ« ndajĂ« tĂ« ardhurat me krijuesit”.

The post IA po e vret internetin. A ka shpresë për ta shpëtuar? appeared first on Revista Monitor.

Inteligjenca Artificiale po përmbys industrinë e reklamave

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
16 August 2025 at 22:02

E ardhmja mund të jetë një botë ku IA krijon reklamat, i targeton dhe i lexon vetë. Ndërkohë, ekspertët e reklamave në Kanë duhet ta shijojnë festën, sa ende vazhdon, shkruan The Economist

 

Industria e reklamave di ta shesë veten më mirë se çdo gjë tjetër.

Kjo aftësi u shfaq qartë në ceremoninë vjetore të ndarjes së çmimeve në Cannes Lions International Festival of Creativity, një nga ngjarjet më prestigjioze në botë për reklamën, marketingun dhe krijimtarinë tregtare, që nisi më 16 qershor.

“Reklama jo vetĂ«m qĂ« zgjeron kufijtĂ« krijues, por tregon ndikimin e prekshĂ«m qĂ« mund tĂ« ketĂ« krijimtaria mbi biznesin dhe shoqĂ«rinĂ«â€, deklaroi njĂ« zyrtar i lartĂ« i festivalit.

Çmimet u ndanĂ« me solemnitet pĂ«r fushata qĂ« promovonin birrĂ«n, çokollatĂ«n dhe madje edhe Fondacionin e Herpesit nĂ« ZelandĂ«n e Re.

Por një industri, që vlerëson krijimtarinë njerëzore, po përballet me një tronditje të madhe nga Inteligjenca Artificiale (IA).

Mark Zuckerberg, drejtuesi i Meta, ka premtuar se sĂ« shpejti markat do tĂ« mund tĂ« “na tregojnĂ« çfarĂ« objektivi duan tĂ« arrijnĂ«, sa duan tĂ« paguajnĂ« pĂ«r çdo rezultat, dhe pastaj ne bĂ«jmĂ« gjithçka tjetĂ«r”.

NdĂ«rkohĂ«, Sam Altman nga OpenAI, beson se “95% e asaj qĂ« sot ekspertĂ«t e marketingut e kĂ«rkojnĂ« nga agjencitĂ«, strategĂ«t dhe profesionistĂ«t krijues, do tĂ« realizohet lehtĂ«sisht, pothuajse menjĂ«herĂ« dhe me kosto minimale nga IA”.

Teknologjia e ka përmbysur industrinë e reklamave edhe më parë këtë shekull, kur buxhetet kaluan nga televizioni, gazetat dhe media tradicionale drejt gjigantëve dixhitalë si Google dhe Meta.

Por tani që IA po hyn në pjesën krijuese të industrisë, dikur e konsideruar e paprekshme nga automatizimi, po nis një revolucion i ri. Kush do të dalë në krye dhe a do të arrijnë ekspertët në Kanë të ruajnë stilin e jetës luksoze që i ka karakterizuar deri tani?

Festat në jahte dhe pritjet buzë pishinave lënë të kuptohet se tregu i reklamave është në gjendje të mirë.

Sipas WPP Media, një blerës i madh reklamash, shpenzimet globale për reklama po rriten me ritëm të qëndrueshëm dhe pritet të kenë rreth 6% rritje në vit për tre vitet e ardhshme.

 

 

Megjithatë, kjo rritje është e përqendruar dhe po bëhet gjithnjë e më shumë e tillë.

KatĂ«r shitĂ«sit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj tĂ« reklamave – Google, Meta, ByteDance dhe Amazon – pĂ«rbĂ«nin mĂ« shumĂ« se gjysmĂ«n e tregut global vitin e kaluar, nga pak mĂ« shumĂ« se njĂ« e treta nĂ« 2019. TetĂ« nga dhjetĂ« shitĂ«sit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj tĂ« reklamave janĂ« kompani teknologjike.

Në Kanë, kompanitë teknologjike shfaqën forcën e tyre me struktura luksoze përgjatë bregdetit, duke e kthyer Croisette në një paradë të dominimit dixhital.

 

IA po forcon edhe më tej kontrollin

Algoritmet e mësimit automatik përmirësojnë ndjeshëm saktësinë e targetimit të reklamave: sistemi Advantage+ i Metës pretendon se rrit kthimin nga shpenzimet për reklama me 22%, ndërsa Performance Max i Google rrit shitjet me mbi 10%.

Google ka nisur testimet me reklama të pozicionuara në mënyrë dinamike brenda kërkimeve të realizuara përmes IA, të cilat pohon se janë edhe më efektive.

KĂ«rkesat qĂ« pĂ«rdoruesit i bĂ«jnĂ« InteligjencĂ«s Artificiale janĂ« dy deri nĂ« tre herĂ« mĂ« tĂ« gjata sesa kĂ«rkimet tradicionale, çka i mundĂ«son kompanisĂ« jo vetĂ«m tĂ« kuptojĂ« çfarĂ« po kĂ«rkojnĂ« njerĂ«zit, por edhe pse. “IA Ă«shtĂ« teknologjia me ndikimin mĂ« tĂ« madh nĂ« rezultatet e biznesit nĂ« njĂ«zetĂ« vitet e fundit, thotĂ« Sean Downey, drejtues i lartĂ« i Google.

Kompani të tjera po përdorin IA për të matur më saktë efektin e reklamave. Alembic, një startup, përdor algoritmet e gjurmimit të kontakteve të zhvilluara gjatë pandemisë së COVID-19, për të ndjekur nëse konsumatorët që kanë parë një reklamë blejnë më vonë produktin.

Duke analizuar miliarda rreshta të dhënash, nga transmetimet televizive te vizitat në faqe web, kompania zbuloi se sponsorizimi nga Delta Airlines i ceremonive të medaljeve në Lojërat Olimpike të vitit të kaluar, dha kthimin më të lartë të investimit krahasuar me çdo fushatë tjetër të kompanisë.

Pasi kanë dominuar pjesën e targetimit dhe matjes, kompanitë teknologjike besojnë tani se mund të krijojnë edhe vetë reklamat, një fushë që deri më tani u përkiste agjencive të specializuara.

Në Kanë, TikTok prezantoi mjete të fuqizuara nga IA, që gjenerojnë reklama video nga teksti apo foto.

Meta prezantoi funksione të reja, si personalizimi automatik i përmbajtjes për audienca të ndryshme në dhjetë gjuhë.

Në fillim të qershorit, Kalshi, kompania amerikane që lejon baste të ligjshme mbi ngjarje ekonomike dhe politike, transmetoi një reklamë televizive me efekte speciale të realizuar përmes IA së Google.

Reklama u krijua pĂ«r 48 orĂ«, me vetĂ«m 2,000 dollarĂ« buxhet, nga njĂ« regjisor qĂ« tha me krenari se “isha me pizhame gjatĂ« gjithĂ« xhirimeve”.

Drejtuesit e agjencive këmbëngulin se nuk do të zëvendësohen nga inxhinierë me pizhame. Modelet e IA, të ndërtuara për të dhënë përgjigjen më të pritshme dhe të mundshme, nuk janë të përshtatshme për krijimin e fushatave që tërheqin vërtet vëmendjen.

Në një botë ku çdo kompani mund të krijojë reklama të mira, agjencitë thonë se do të jetë më e rëndësishme se kurrë të realizohen përmbajtje që bien në sy.

Mjetet DIY (nga anglishtja, Do It Yourself) të Meta dhe TikTok duket se synojnë më shumë bizneset e vogla, sesa markat e mëdha që përdorin agjenci.

Disa agjenci kanë kaluar nga pagesa me orë në tarifa fikse, për të mbrojtur të ardhurat, ndërsa IA po redukton orët e nevojshme për të krijuar një fushatë marketingu.

Klientët mund të paguajnë më pak për krijimin e reklamave, por shumë prej tyre po riinvestojnë kursimet te agjencitë: një drejtuese marketingu e një marke globale thotë se thjesht po blen më shumë hapësirë reklamash me paratë e kursyera.

Investitorët nuk janë aq të bindur. Katër nga pesë grupet e mëdha të agjencive kanë parë rënie të vlerës së aksioneve që nga fillimi i vitit të kaluar. WPP është në kërkim të një drejtuesi të ri.

Omnicom dhe Interpublic planifikojnĂ« tĂ« bashkohen deri nĂ« fund tĂ« vitit pĂ«r tĂ« ulur kostot. Publicis ka shmangur rĂ«nien kryesisht duke bindur tregun se ka investuar mjaftueshĂ«m nĂ« IA pĂ«r t’u mbrojtur.

 

Nga robotët, për robotët

IA mund ta ndryshojĂ« industrinĂ« e reklamĂ«s edhe nĂ« mĂ«nyra mĂ« tĂ« çuditshme. Me kalimin e kĂ«rkimeve nga motorĂ«t klasikĂ« te chatbot-et e fuqizuar nga IA, reklamuesit duhet tĂ« kuptojnĂ« si t’i bĂ«jnĂ« markat e tyre tĂ« rekomandohen nga sisteme si ChatGPT apo Gemini i Google.

Disa po krijojnë tashmë përmbajtje promocionale jo për njerëzit, por për modelet e mëdha gjuhësore (LLM), që përpunojnë informacion në internet.

Evertune, një tjetër startup, analizon mënyrën se si chatbot-ët i perceptojnë markat, duke u bërë dhjetëra mijë pyetje për kategori të ndryshme produktesh.

Kur pyeten për të rekomanduar një markë çarçafësh, për shembull, modelet bien dakord për tre markat kryesore, por pastaj ndahen ndjeshëm në preferenca. (Chatbot-ët e Meta preferojnë markën Mellanni; Casper pëlqehet nga shumica e modeleve, përveç Gemini).

Këto dallime shpjegohen me të dhënat me të cilat modelet janë trajnuar: Google dhe ChatGPT përdorin përmbajtje të licencuar nga Reddit, ndërsa modeli i Meta bazohet më shumë në materialin nga platformat e veta sociale.

Për të ndikuar LLM-të, duhen ndikuar burimet e tyre, që do të thotë të ndërtohet një bazë të fortë ndjekësish online.

PĂ«r grupet e mĂ«dha tĂ« agjencive, kjo do tĂ« thotĂ« se metodat klasike tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve me publikun (PR) vazhdojnĂ« tĂ« jenĂ« jetike. “MarrĂ«dhĂ«niet me publikun janĂ« ndĂ«r mjetet mĂ« tĂ« fuqishme qĂ« mund tĂ« pĂ«rdorni”, thotĂ« Brian Stempeck, drejtues i Evertune.

Por ka edhe teknika të tjera. LLM-të kanë vështirësi të lexojnë grafikët, ndaj ato duhet të përkthehen në tekst.

Gjithashtu, IA “gĂ«lltit” me kĂ«naqĂ«si pĂ«rshkrime tĂ« hollĂ«sishme produktesh, qĂ« pĂ«r njerĂ«zit do tĂ« ishin tĂ« mĂ«rzitshme: njĂ« njeri ndoshta nuk do tĂ« lexonte kurrĂ« listĂ«n e gjatĂ« tĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«sve tĂ« njĂ« produkti, por njĂ« model gjuhĂ«sor po, duke bĂ«rĂ« tĂ« mundur qĂ« ta rekomandojĂ« produktin.

NdĂ«rsa “agjentĂ«t” e fuqizuar nga IA pĂ«rdoren gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« pĂ«r tĂ« kryer detyra nĂ« emĂ«r tĂ« njerĂ«zve, reklamuesit do tĂ« duhet tĂ« kuptojnĂ« si t’i ndikojnĂ« kĂ«ta “ndihmĂ«s” dixhitalĂ«.

Google së fundmi prezantoi një agjent blerjesh, që mund të njoftojë përdoruesin kur çmimi i një produkti bie nën një nivel të caktuar. Së shpejti, këta agjentë mund të marrin vendime më të ndërlikuara blerjeje.

Shitësit e reklamave online po diskutojnë tashmë, sa duhet të tarifojnë kur reklamat shihen nga një agjent, në vend të njeriut.

E ardhmja mund të jetë një botë ku IA krijon reklamat, i targeton dhe i lexon vetë. Ndërkohë, ekspertët e reklamave në Kanë duhet ta shijojnë festën, sa ende vazhdon.

The post Inteligjenca Artificiale po përmbys industrinë e reklamave appeared first on Revista Monitor.

Ekonomitë e reja të shkallës

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
16 August 2025 at 22:00

Pse është koha e përsosur për të qenë një kompani e madhe? Ndryshimet e sjella nga Inteligjenca Artificiale dhe Trump favorizojnë gjigantët e korporatave, tani për tani, shkruan The Economist

 

Pavarësisht vështirësive, ekonomia e shkallës ka sjellë gjithmonë përfitime të mëdha për bizneset.

Kostot fikse vendosen kundrejt më shumë të ardhurave, duke rritur fitimet dhe duke mbështetur investimet.

Pesha në treg sjell fuqi më të madhe negociuese me furnitorët dhe financuesit.

Nga fillimi i viteve 2000, përparësitë e ekonomisë së shkallës u bënë edhe më të theksuara. Asetet e paprekshme, duke përfshirë softuerin dhe pronësinë intelektuale, u dhanë përparësi kompanive që kishin mundësi financiare të investonin në to.

Globalizimi u dha kompanive tĂ« mĂ«dha mĂ« shumĂ« hapĂ«sirĂ« pĂ«r t’u rritur, si dhe qasje nĂ« grupe mĂ« tĂ« mĂ«dha dhe mĂ« tĂ« lira tĂ« punĂ«s.

NĂ« AmerikĂ«, u zgjerua hendeku i fitimit midis kompanive tĂ« mĂ«dha dhe tĂ« vogla (shih grafikun 1). EkonomistĂ«t nisĂ«n tĂ« flasin pĂ«r firmat “super yje” qĂ« garojnĂ« pĂ«rpara konkurrencĂ«s.

 

 

Përparësitë e reja

Tani madhësia po jep përparësi në mënyra të reja. Inteligjenca Artificiale po përforcon mbizotërimin e firmave të mëdha ndaj atyre të vogla.

Po ashtu, edhe presidenca e Donald Trump, e cila ka rritur rëndësinë e qëndrueshmërisë dhe ndikimit politik. Megjithatë, këto ndryshime sjellin edhe rreziqe për gjigantët e korporatave të Amerikës.

Kompani tĂ« ndryshme, nga Apple te Walmart, po zbulojnĂ« se madhĂ«sia e tyre mund t’i bĂ«jĂ« njĂ« shĂ«njestĂ«r tĂ« zemĂ«rimit tĂ« Donald Trump.

Fillojmë me Inteligjencën Artificiale. Ju mund të mendoni se këta leviatanë do të ishin tepër të lidhur pas burokracisë për të përdorur teknologjinë e re.

Në fakt, ekonomia e shkallës u lejon të investojnë shumë më tepër se rivalët më të vegjël.

Sipas një sondazhi të mbajtur në dhjetor nga firma Bain, kompanitë amerikane me më shumë se 5 miliardë dollarë në të ardhura kishin një buxhet mesatar vjetor prej 27 milionë dollarësh për projektet e Inteligjencës Artificiale, pesë herë më shumë se niveli i shkurtit të mëparshëm.

Ato me të ardhura midis 500 dhe 5 miliardë dollarë, kishin lënë mënjanë 9 milionë dollarë, duke u rritur me dy të tretat gjatë së njëjtës kohë (shih grafikun 2).

Banka JPMorgan Chase, më e madhja në Amerikë, thotë se i ka shpërndarë mjetet e Inteligjencës Artificiale për shumicën e 320,000 punonjësve. UnitedHealth, siguruesi më i madh shëndetësor, thotë se ka 1000 aplikacione të ndryshme për teknologjinë.

Sanjin Bicanic nga kompania Bain vë në dukje se funksionimi i mirë i Inteligjencës Artificiale po rezulton më i shtrenjtë se për llojet e tjera të teknologjisë dixhitale, pasi kërkon që kompanitë të organizojnë të dhënat dhe të ndërhyjnë në modele.

Firmat e mëdha kanë përparësinë shtesë të grupeve më të mëdha të të dhënave që mund të përdoren për të përmirësuar sistemet e Inteligjencës Artificiale që ndërtojnë.

Nuk është vetëm teknologjia, por edhe politika, ajo që po favorizon kompanitë më të mëdha.

Megjithëse shumë nga tarifat e zotit Trump tani përballen me pasiguri ligjore, ato që mbeten, do të dëmtojnë shitjet dhe fitimet e bizneseve. Megjithatë, kompanitë e mëdha janë më elastike ndaj goditjeve të tilla.

Midis firmave amerikane të listuara në bursë, ato në kuintilin më të lartë për nga të ardhurat, kanë marzhe operative më të majme dhe një raport më të shëndetshëm të borxhit ndaj fitimeve operative (para zhvlerësimit dhe amortizimit) se sa mesatarja, dhe mbajnë gjithashtu shumë më tepër para të thata.

Kjo do të thotë se ato kanë më pak gjasa të hyjnë në telashe financiare gjatë një rënieje. Gjithashtu kanë mundësi të rimëkëmben më shpejt, siç ndodhi pas pandemisë Covid-19.

Ne vëzhguam fitimet e kompanive amerikane të listuara në bursë, në nëntë sektorë jofinanciarë, para dhe pas pandemisë.

Shtatë nga nëntë firmat më të mëdha ishin mesatarisht më fitimprurëse gjatë viteve 2023 dhe 2024 se gjatë viteve 2018 dhe 2019. Pjesa që fitonte më pak, u bë edhe më pak fitimprurëse në të njëjtin numër sektorësh.

 

 

Madhësia e kompanive i sjell edhe elasticitet zinxhirit të furnizimit, që është po aq i rëndësishëm gjatë një lufte tregtare sa ishte gjatë Covid-19.

“GjatĂ« pandemisĂ«, unĂ« u telefonoja vazhdimisht bizneseve tĂ« vogla dhe tĂ« mesme duke u thĂ«nĂ« se nuk mund tĂ« pĂ«rballonin kapacitetin e transportit.

KompanitĂ« e mĂ«dha nuk e kishin kĂ«tĂ« problem”, thotĂ« Philip Damas, nga firma e transportit Drewry. NjĂ« pĂ«rparĂ«si e tillĂ« shpĂ«rblehet kur kompanitĂ« nxitojnĂ« tĂ« importojnĂ« produkte nĂ« AmerikĂ« pĂ«rpara afateve tarifore.

Këtu ndihmon edhe fakti se kompanitë e mëdha zakonisht kanë më shumë furnizues në më shumë shtete.

Një studim nga Forumi Ekonomik Botëror dhe firma Kearney, zbuloi se kompanitë që rritën pjesën e tregut pas pandemisë kishin më shumë gjasa të kishin furnizues rezervë në një sërë shtetesh, për një sërë produktesh.

Së fundmi, ndërsa shkallëzimi po bëhet një aset gjithnjë e më i vlefshëm, merr rëndësi edhe kapitali politik.

Ne shqyrtuam të dhënat nga organizata jofitimprurëse OpenSecrets, në lidhje me aktivitetet lobuese të firmave amerikane në indeksin S&P 500.

Kompania mesatare sipas të ardhurave, nuk shpenzoi asgjë për lobim në vitin 2024, duke u mbështetur vetëm në grupe si Dhoma e Tregtisë e SHBA-së, për të mbrojtur interesat e saj.

Firmat me fitime të larta shpenzuan mesatarisht 3.3 milionë dollarë për lobim, pesë herë më shumë (shih grafikun 3). Ato gjithashtu punësuan më shumë lobistë në krahasim me numrin e punonjësve.

Trump-it i pëlqen të flasë drejtpërdrejt me drejtuesit e shumë kompanive më të mëdha të Amerikës.

Në prill, shefat e Home Depot, Target dhe Walmart, tre gjigantë të shitjes me pakicë, u takuan me presidentin për të biseduar për shqetësimet mbi tarifat.

Shitësit më të vegjël nuk kanë marrë një vëmendje të tillë. Trump duket veçanërisht i hapur ndaj firmave që premtojnë të investojnë shuma të mëdha në Amerikë.

“ShumĂ« kompani duan tĂ« vijnĂ« nĂ« ShtĂ«pinĂ« e Bardhë  Ato ofrojnĂ« 10 miliardĂ« dollarĂ« ose mĂ« shumĂ«â€, tha ai nĂ« njĂ« fjalim nĂ« shkurt.

Një qasje e tillë e drejtpërdrejtë ndaj presidentit, është edhe më e rëndësishme se zakonisht, vëren Jorge Guajardo nga firma këshillimore DGA.

E gjithë kjo ndihmon për të shpjeguar pse, që nga koha e përurimit të Trump si president, indeksi Russell 2000 i kompanive më të vogla të listuara në Amerikë është ulur me 11%, krahasuar me një rënie prej vetëm 3% në indeksin S&P 100 të kompanive më të mëdha amerikane.

Megjithatë, ndryshimi i peizazhit të biznesit, paraqet gjithashtu rreziqe për gjigantët e korporatave.

 

Hezitimi

Ashtu si me të gjitha teknologjitë e reja, kompanitë e mëdha ngurrojnë në përdorimin e Inteligjencës Artificiale sepse nuk duan të ekspozohen ndaj rreziqeve.

ËshtĂ« edhe rreziku se tarifat e Trump do tĂ« pĂ«rmbysin globalizmin, duke kufizuar qasjen e kompanive nĂ« tregjet e huaja. Ky skenar do tĂ« godiste mĂ« shumĂ« kompanitĂ« e mĂ«dha se ato tĂ« voglat.

Firmat me të ardhurat më të larta i nxjerrin 23% të shitjeve jashtë vendit, krahasuar me vetëm 7% për ato me të ardhura më të ulëta.

VĂ«mendja nga politikanĂ«t mund tĂ« mos jetĂ« gjithmonĂ« e mirĂ«pritur. Walmart sĂ« fundmi zemĂ«roi Trump kur la tĂ« kuptohej se do t’i duhej tĂ« rriste çmimet nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« tarifave mĂ« tĂ« larta.

Në prill, kompania Apple përfitoi një përjashtim të pjesshëm nga tarifat për celularët smartphone të prodhuara në Kinë.

Dy javë më vonë, kompania tha se do të zhvendoste në Indi prodhimin e celularëve iPhone të lidhur me Amerikën. Trump nuk ishte i kënaqur.

MĂ« 23 maj, ai kĂ«rcĂ«noi se do tĂ« vendoste njĂ« tarifĂ« prej “tĂ« paktĂ«n 25%” pĂ«r celularĂ«t iPhone tĂ« shitur nĂ« AmerikĂ«, por tĂ« prodhuara gjetiu.

Edhe nĂ«se gjykatat i hedhin poshtĂ« tarifat e Trump, ai ka shumĂ« mjete tĂ« tjera nĂ« dispozicion pĂ«r t’ua vĂ«shtirĂ«suar jetĂ«n kompanive. KompanitĂ« gjigante tĂ« AmerikĂ«s kanĂ« gĂ«zuar prej kohĂ«sh pĂ«rparĂ«si tĂ« mĂ«dha.

Ato duhet të përgatiten edhe për disa probleme.

The post Ekonomitë e reja të shkallës appeared first on Revista Monitor.

A do të na bëjë Inteligjenca Artificiale më budallenj?

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
9 August 2025 at 22:02

Krijimtaria dhe mendimi kritik mund të ndikohen. Por ka mënyra për të zbutur pasojat, shkruan The Economist

 

Siç mund ta dijë kushdo që ka dhënë një provim të paktën një herë, të shkruash një ese për më pak se 20 minuta kërkon vërtet shumë përqendrim.

Të kesh qasje të pakufizuar në Inteligjencën Artificiale (IA) do ta lehtësonte ndjeshëm këtë ngarkesë mendore.

Por, siç sugjeron një studim i fundit nga studiues të Institutit të Teknologjisë së Masaçusetsit (MIT), kjo ndihmë mund të ketë një kosto.

Gjatë disa seancave me shkrime esesh, studentët që punonin me (dhe pa) ndihmën e ChatGPT u lidhën me elektro-encefalograma (EEG) për të matur aktivitetin e trurit gjatë punës.

Në të gjitha rastet, përdoruesit e IA shfaqën ndjeshëm më pak aktivitet në të zonat e trurit të lidhura me funksionet krijuese dhe përqendrimin.

Studentët që shkruan me ndihmën e chatbot-it gjithashtu e patën më të vështirë të citojnë saktësisht ndonjë pjesë nga eseja që sapo kishin shkruar.

Këto gjetje janë pjesë e një grupi gjithnjë e në rritje studimesh, që shqyrtojnë efektet potencialisht të dëmshme të përdorimit të IA për krijimtarinë dhe procesin e të nxënit.

Kërkimet ngrenë pyetje të rëndësishme, nëse përfitimet mbresëlënëse afatshkurtra që sjell IA gjeneruese mund të vijnë me një kosto të fshehur afatgjatë.

Studimi i MIT e plotëson panoramën e dy kërkimeve të tjera të profilit të lartë mbi marrëdhënien mes përdorimit të IA dhe të menduarit kritik.

I pari, nga studiues në Microsoft Research, përfshiu 319 punonjës që punonin me njohuri (knowledge workers, individë që kryejnë punë që kërkon analizë, mendim kritik, vendimmarrje, kreativitet apo përpunim informacioni) dhe që përdornin IA gjeneruese të paktën një herë në javë.

Të anketuarit përshkruan mbi 900 detyra që kishin kryer me ndihmën e IA, që nga përmbledhja e dokumenteve të gjata e deri te krijimi i fushatave të marketingut.

Sipas vlerĂ«simeve tĂ« tyre vetjake, vetĂ«m 555 nga kĂ«to detyra kĂ«rkonin mendim kritik, si pĂ«r shembull rishikimi i rezultateve tĂ« IA para se t’i dĂ«rgohej klientit, ose riformulimi i njĂ« kĂ«rkese pas njĂ« rezultati jo tĂ« kĂ«naqshĂ«m herĂ«n e parĂ«.

Pjesa tjetër e detyrave konsiderohej thelbësisht e papërfillshme.

Në përgjithësi, shumica e punonjësve raportuan se kishin nevojë për më pak ose shumë më pak përpjekje mendore për të përfunduar detyrat kur përdornin mjete si ChatGPT, Google Gemini apo Copilot i Microsoft, krahasuar me realizimin e tyre pa ndihmën e IA.

NjĂ« studim tjetĂ«r, nga profesori Michael Gerlich nĂ« SBS Swiss Business School, pĂ«rfshiu 666 individĂ« nĂ« Britani tĂ« cilĂ«t u pyetĂ«n se sa shpesh pĂ«rdornin IA dhe sa besim kishin tek ajo, pĂ«rpara se t’u paraqiteshin pyetje tĂ« bazuara nĂ« njĂ« test pĂ«r tĂ« menduarin kritik.

Pjesëmarrësit që përdornin më shumë IA, rezultuan me nota më të ulëta në të gjitha drejtimet.

Gerlich tregon se pas publikimit tĂ« studimit, u kontaktua nga qindra mĂ«sues tĂ« shkollave tĂ« mesme dhe universiteteve, qĂ« po pĂ«rballen me njĂ« pĂ«rdorim nĂ« rritje tĂ« IA nga studentĂ«t. Sipas tij, ata “e ndien se ky studim pĂ«rshkruante saktĂ«sisht atĂ« qĂ« ata po pĂ«rjetojnĂ« aktualisht”.

 

Një pyetje e hapur

A do t’i bĂ«jĂ« IA njerĂ«zit me kapacitet mendor mĂ« tĂ« dobĂ«t nĂ« planin afatgjatĂ«, mbetet ende njĂ« pyetje e hapur.

Studiuesit në të tre studimet theksojnë se nevojiten kërkime të mëtejshme për të përcaktuar një lidhje shkak-pasojë mes përdorimit të lartë të IA dhe dobësimit të funksioneve mendore.

NĂ« rastin e studimit tĂ« Gerlich, pĂ«r shembull, mund tĂ« ndodhĂ« qĂ« njerĂ«zit me aftĂ«si mĂ« tĂ« mĂ«dha mendimi kritik tĂ« kenĂ« mĂ« pak prirje pĂ«r t’u mbĂ«shtetur tek IA.

Ndërsa studimi i MIT kishte një kampion shumë të vogël (vetëm 54 pjesëmarrës) dhe u përqendrua në një detyrë të vetme.

Për më tepër, mjetet e IA gjeneruese synojnë në mënyrë të qartë të lehtësojnë ngarkesën mendore të përdoruesve, njësoj si shumë teknologji të tjera më parë.

QĂ« nĂ« shekullin V p.e.s., Sokrati ankohej se shkrimi nuk Ă«shtĂ« “njĂ« eliksir pĂ«r tĂ« kujtuar, por vetĂ«m pĂ«r tĂ« mbajtur mend”. Makinat llogaritĂ«se  i ndihmojnĂ« arkĂ«tarĂ«t me llogaritjet.

Aplikacionet e orientimit rrugor kanë hequr nevojën për të lexuar harta. Dhe megjithatë, pak vetë do të thoshin se këto mjete na kanë bërë më të paaftë.

Nuk ka shumĂ« dĂ«shmi qĂ« sugjerojnĂ« se lejimi i makinave pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur funksionet mendore tĂ« pĂ«rdoruesve, ndryshon kapacitetin natyror tĂ« trurit pĂ«r tĂ« menduar, thotĂ« Evan Risko, profesor psikologjie nĂ« Universitetin e Waterloos, i cili sĂ« bashku me kolegun Sam Gilbert, krijuan termin “cognitive offloading”, ose shkarkimi i detyrave mendore te ndihmĂ«s tĂ« jashtĂ«m.

Ajo qĂ« Ă«shtĂ« shqetĂ«suese, sipas Risko, Ă«shtĂ« se IA gjeneruese lejon njerĂ«zit tĂ« “shkarkojnĂ« njĂ« grup shumĂ« mĂ« kompleks procesesh”.

Shkarkimi i një detyre aritmetike, me zbatime të kufizuara, nuk është i njëjtë me shkarkimin e një procesi si shkrimi ose zgjidhja e një problemi. Dhe kur truri mëson ta bëjë këtë, është e vështirë ta harrojë.

Prirja pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar rrugĂ«n mĂ« tĂ« lehtĂ« pĂ«r zgjidhjen e njĂ« problemi, e njohur si “kursim mendor” (cognitive miserliness), mund tĂ« krijojĂ« atĂ« qĂ« Gerlich e quan njĂ« cikĂ«l pĂ«rforcues.

IndividĂ«t qĂ« varen nga IA do ta kenĂ« gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« mendojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« kritike, dhe truri i tyre do tĂ« bĂ«het mĂ« “koprac”, duke çuar nĂ« mĂ« shumĂ« shkarkime detyrash.

NjĂ« pjesĂ«marrĂ«s nĂ« studimin e tij, pĂ«rdorues i shpeshtĂ« i IA, tha: “Varem kaq shumĂ« nga IA, saqĂ« nuk besoj se do tĂ« dija si tĂ« zgjidhja disa probleme pa tĂ«.”

Shumë kompani presin rritje të produktivitetit nga përdorimi në shkallë të gjerë i IA. Por mund të ketë pasoja të padëshiruara.

“RĂ«nia afatgjatĂ« e mendimit kritik ka gjasĂ« tĂ« sjellĂ« rĂ«nie tĂ« konkurrueshmĂ«risĂ«â€, – thotĂ« Barbara Larson, profesore menaxhimi nĂ« Universitetin Northeastern.

Përdorimi i gjatë i IA mund të bëjë që punonjësit të jenë më pak krijues.

Në një studim të Universitetit të Torontos, 460 pjesëmarrës u udhëzuan të sugjeronin përdorime krijuese për objekte të përditshme, si një gomë makine apo një palë pantallona.

Ata që kishin parë më parë ide të gjeneruara nga IA, ofruan përgjigje më pak krijuese dhe më pak të larmishme se ata që punuan pa ndihmë.

Për shembull, për pantallonat, chatbot-i propozoi mbushjen e tyre me kashtë për të krijuar gjysmën e një dordoleci, në thelb duke i përdorur sërish si pantallona.

Ndërsa një pjesëmarrës pa ndihmë nga IA sugjeroi vendosjen e arrave në xhepa për ta bërë një ushqyes të veçantë për zogjtë.

Ka mĂ«nyra pĂ«r ta mbajtur trurin nĂ« formĂ«. Larson sugjeron qĂ« mĂ«nyra mĂ« e mençur pĂ«r tĂ« pĂ«rfituar nga IA Ă«shtĂ« ta trajtosh atĂ« si “njĂ« ndihmĂ«s entuziast por paksa naiv”.

Gerlich rekomandon qĂ«, nĂ« vend qĂ« t’i kĂ«rkohet chatbot-it tĂ« gjenerojĂ« menjĂ«herĂ« rezultatin pĂ«rfundimtar, pĂ«rdoruesi ta udhĂ«heqĂ« atĂ« hap pas hapi nĂ« rrugĂ«n drejt zgjidhjes.

NĂ« vend qĂ« tĂ« pyesni “Ku tĂ« shkoj pĂ«r pushime me diell?”, mund tĂ« filloni me pyetjen “Ku bie mĂ« pak shi?” dhe ta zhvilloni prej aty.

Ekipi i Microsoft gjithashtu ka testuar ndihmĂ«s IA qĂ« ndĂ«rhyjnĂ« herĂ« pas here me “provokime” pĂ«r tĂ« nxitur mendim mĂ« tĂ« thellĂ«.

NĂ« njĂ« frymĂ« tĂ« ngjashme, studiues nga Universiteti Emory dhe Stanford kanĂ« propozuar, qĂ« chatbot-Ă«t tĂ« riprogramohen pĂ«r tĂ« vepruar si “asistentĂ« mendimi” qĂ« bĂ«jnĂ« pyetje tĂ« thella, nĂ« vend qĂ« tĂ« japin thjesht pĂ«rgjigje. Ndoshta Sokrati do ta miratonte me kĂ«naqĂ«si kĂ«tĂ«.

 

PĂ«rputhja me programin

Megjithatë, këto strategji mund të mos jenë shumë të dobishme në praktikë, madje edhe nëse modelet e IA do të ndryshoheshin për të qenë më të ngathëta apo më të ngadalta.

Ato mund të sjellin edhe pasoja të padëshiruara. Një studim nga Universiteti i Krishterë i Abilenës në Teksas zbuloi se ndihmësit e IA, që ndërprisnin vazhdimisht përdoruesit me provokime, e përkeqësuan performancën e programuesve të dobët në një detyrë të thjeshtë kodimi.

Masa të tjera të mundshme për të mbajtur trurin aktiv janë më të drejtpërdrejta, edhe pse më imponuese.

Përdoruesit tepër të zellshëm të IA mund të detyrohen të japin vetë një përgjigje ndaj një pyetjeje ose të presin disa minuta përpara se të kenë qasje tek IA.

Ky “detyrim mendor” (cognitive forcing) mund tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« performancĂ«n e pĂ«rdoruesve, sipas Zana Buçinca, njĂ« studiuese te Microsoft qĂ« merret me kĂ«to teknika, por do tĂ« jetĂ« mĂ« pak popullore.

“NjerĂ«zve nuk u pĂ«lqen t’i shtysh tĂ« angazhohen”,- thotĂ« ajo. KĂ«rkesa pĂ«r mĂ«nyra pĂ«r ta anashkaluar kĂ«tĂ« do tĂ« ishte e lartĂ«.

Në një sondazh përfaqësues në 16 vende të kryer nga konsulenca Oliver Wyman, 47% e të anketuarve thanë se do të përdornin IA gjeneruese edhe nëse punëdhënësi do ta ndalonte.

Teknologjia Ă«shtĂ« aq e re, sa qĂ« pĂ«r shumĂ« detyra, truri i njeriut Ă«shtĂ« ende mjeti mĂ« i mprehtĂ« pĂ«r t’u pĂ«rdorur.

Por me kalimin e kohës, përdoruesit e IA dhe rregullatorët e saj do të duhet të vlerësojnë nëse përfitimet e gjera ia vlejnë përballë kostove mendore.

NĂ«se do tĂ« dalĂ« ndonjĂ« provĂ« e fortĂ« se IA e bĂ«n njerĂ«zit mĂ« pak tĂ« mprehtĂ«, a do t’u interesojĂ« atyre vallĂ«?

The post A do të na bëjë Inteligjenca Artificiale më budallenj? appeared first on Revista Monitor.

Udhëzuesi i verës për të mbrojtur fitimet

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
9 August 2025 at 22:00

Këtë verë, drejtuesit e korporatave po përgatiten për pushime
 nga puna, shkruan The Economist

 

Mesi i korrikut është koha kur gjithçka zbulohet. Në plazh, kjo nënkupton veshje gjithnjë e më të lehta.

NĂ« zyrat e bordit, kjo merr formĂ«n e njĂ« rituali tĂ« “zhveshjes” sĂ« korporatave tĂ« quajtur “sezoni i fitimeve verore”.

Rezultatet për tremujorin e dytë të vitit do të dalin në javët e ardhshme.

Muaji prill pritej të ishte një periudhë vërtet e keqe: presidenti Donald Trump sapo kishte nisur luftën e tij tregtare, duke tronditur bursat dhe duke rritur interesat e obligacioneve.

Fitimet ishin në rrezik nga kostot e larta dhe ngadalësimi i rritjes ekonomike.

NĂ« fakt, drejtuesit nuk kanĂ« pasur shumĂ« arsye pĂ«r t’u ndier tĂ« turpĂ«ruar. Trump u tĂ«rhoq pĂ«rballĂ« presionit tĂ« tregjeve dhe pezulloi pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« tarifave pĂ«r 90 ditĂ«.

“Vigjiluesit” e obligacioneve – investitorĂ« qĂ« ndĂ«shkojnĂ« qeverinĂ« duke rritur kostot e huamarrjes kur politikat fiskale duken tĂ« papĂ«rgjegjshme, u qetĂ«suan. Indeksi S&P 500 i kompanive mĂ« tĂ« mĂ«dha amerikane jo vetĂ«m qĂ« i rikuperoi humbjet, por edhe i tejkaloi ato.

Parashikimet për rritjen e fitimeve në tremujorin e dytë për kompanitë e indeksit ranë nga 9% në fund të marsit në 5% në korrik, sipas të dhënave të FactSet.

Sidoqoftë, shumë drejtues do të kenë mundësinë të krenohen me fitime rekord gjatë kësaj vere.

E megjithatĂ«, mund tĂ« mos ndihen mirĂ« kur t’u bĂ«het pyetja klasike: “ÇfarĂ« pritet mĂ« pas?”

Presioni mbi fitimet po rritet. Edhe pse Trump ka zgjatur pezullimin e tarifave deri më 1 gusht, ai u ka bërë thirrje partnerëve tregtarë të përgatiten për tarifa të tjera.

Më 8 korrik, çmimi i kontratave të së ardhmes të bakrit në SHBA u rrit me 13%, pasi presidenti kërcënoi me një tarifë 50% për këtë metal.

Vetëm pak ditë më parë, ai kishte nënshkruar një ligj për buxhetin që pritet të rrisë borxhin publik me rreth 4.5 trilionë dollarë, një zhvillim që mund të rrisë kostot e huamarrjes për të gjithë, ndoshta shumë shpejt nëse tregjet e obligacioneve reagojnë.

Kompanitë kanë pak kontroll mbi koston e importeve apo të borxhit. Por kanë një fushë ku mund të veprojnë: kostoja e fuqisë punëtore.

Për të qetësuar investitorët, shumë prej tyre kanë sinjalizuar së fundmi se po e mbajnë këtë kosto nën kontroll.

Më 2 korrik, Microsoft njoftoi se do të shkarkojë 9,000 punonjës, rreth 4% e totalit, përveç 6,000 të pushuarve në maj. Po në maj, Walmart paralajmëroi 1,500 largime.

NĂ« qershor, BlackRock, Citigroup, Disney dhe Procter & Gamble zbatuan “thjeshtime”, “riorganizime strategjike” dhe terma tĂ« tjerĂ« pĂ«r pushime nga puna.

Deri më tani, kompanitë amerikane kanë njoftuar për 439,000 vendime për largime nga puna, sipas firmës Challenger, Gray & Christmas. Në të njëjtën periudhë të një viti më parë, numri ishte më pak se 400,000.

Më 2 korrik, një raport i rëndësishëm nga kompania ADP tregoi se bizneset amerikane kishin humbur 33,000 punëtorë në qershor.

Të dhënat zyrtare të publikuara një ditë më pas dhanë një pamje më pozitive, por kryesisht falë rritjes së punësimeve në sektorin publik dhe atë të kujdesit shëndetësor.

Punonjësit e korporatave duhet të përgatiten për valë të tjera shkurtimesh.

NĂ«se inovacioni Ă«shtĂ« superfuqia mĂ« e madhe e biznesit amerikan, atĂ«herĂ« aftĂ«sia pĂ«r tĂ« mbajtur njĂ« fuqi punĂ«tore sa mĂ« tĂ« vogĂ«l Ă«shtĂ« padyshim e dyta, veçanĂ«risht nĂ« krahasim me versionet mĂ« “tĂ« buta” tĂ« kapitalizmit qĂ« gjenden nĂ« EuropĂ« apo Japoni.

Në pamje të parë, korporatat amerikane nuk duken më të prira për shkarkime se ato europiane.

Tre të katërtat e kompanive të indeksit S&P 500 kanë zvogëluar fuqinë punëtore në të paktën një vit gjatë dekadës së fundit, një përqindje identike me kompanitë e indeksit europian STOXX 600.

Në nivel indeksi, punësimi ka rënë në nëntë nga 24 vitet e fundit në Europë dhe shtatë herë në SHBA.

Një në katër kompani të mëdha europiane kanë më pak punonjës sot se dhjetë vite më parë, krahasuar me një në pesë në SHBA.

Dallimi i madh, sigurisht, është se bizneset amerikane kanë bërë shkurtimet gati në të njëjtën masë me ato europiane, por ndërkohë kanë rritur të ardhurat në mënyrë shumë më të fuqishme.

Midis viteve 2014 dhe 2024, të ardhurat totale të kompanive në S&P 500 u rritën me mbi 20% (me përjashtim të inflacionit).

Ndërsa për STOXX 600 ato ranë me të njëjtën përqindje. Në më shumë se gjysmën e kompanive amerikane të indeksit, shitjet u rritën më shpejt se punësimi.

Në 27 prej tyre, qarkullimi u rrit edhe pse numri i punonjësve ra. Në Europë ndodhi e kundërta: në dy të tretat e kompanive të mëdha të listuara, punësimi u rrit më shpejt se të ardhurat.

Prirja për të shkurtuar staf sa herë që paraqitet mundësia është veçanërisht e theksuar në sektorin më ambicioz të Amerikës: teknologjia.

Që nga viti 2016, shitjet e përbashkëta të kompanive teknologjike të S&P 500 kanë rënë vetëm një herë në vit, ndërsa fuqia punëtore e tyre u zvogëlua katër herë.

Meta kishte 12,000 punonjës më pak në fund të vitit të kaluar krahasuar me kulmin prej 86,000 në vitin 2022.

Mesatarisht, çdo punonjës gjeneroi 2.2 milionë dollarë të ardhura në vitin 2024, nga 1.4 milionë tre vite më parë.

Në janar, Mark Zuckerberg, drejtuesi i Meta-s u zotua se do të vlerësonte punonjësit dhe do të hiqte 5% që kishte pasur rendiment më të dobët, teksa e transformon kompaninë e tij të rrjeteve sociale në një gjigant të Inteligjencës Artificiale (IA).

 

Kompjuteri thotĂ«: “Je i pushuar”

PĂ«rparimet nĂ« IA, veçanĂ«risht nĂ« agjentĂ«t gjysmautonomĂ« tĂ« IA, pritet t’u japin drejtuesve njĂ« “sĂ«patĂ«â€ edhe mĂ« tĂ« mprehtĂ«. Drejtuesit po presin me padurim.

NĂ« prill, Tobi LĂŒtke njoftoi stafin e Shopify, njĂ« prodhues softuerĂ«sh pĂ«r e-commerce, se pĂ«rpara se tĂ« kĂ«rkonin mĂ« shumĂ« staf apo para, duhej tĂ« tregonin pse nuk mund ta pĂ«rfundonin punĂ«n duke pĂ«rdorur IA.

Muajin e kaluar, Andy Jassy u tha punonjësve të Amazon-it se IA do të ulë ndjeshëm numrin e të punësuarve në nivel korporate gjatë viteve në vijim.

Kur recesioni i radhës të godasë biznesin amerikan, këto deklarata do të shtohen. Kompanitë përdorin recesionet si justifikim për të futur zbatimin e teknologjive që të kursejnë krah pune.

Edhe nĂ«se IA nuk rezulton aq efektive nĂ« kĂ«tĂ« drejtim, ajo shĂ«rben si mbulesĂ« e pĂ«rsosur pĂ«r CEO-t qĂ« kĂ«rkojnĂ« tĂ« reduktojnĂ« stafin. Çdo pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« shmangur ekspozimin “e turpshĂ«m” tĂ« njĂ« bilanci pa fitime.

The post Udhëzuesi i verës për të mbrojtur fitimet appeared first on Revista Monitor.

Rama: Do krijojmë Ministri për Inteligjncën Artificiale! Kryeministri me IA do punojë, ne bëjmë muhabet

✇BoldNews
By: Enrik Braho
18 July 2025 at 16:06

Edi Rama ka vazhduar ditën e sotme me premtimet e radhës rreth Inteligjcës Artificiale, gjatë një takimime përfaqësues të teknologjisë, biznesit dhe start-up. Pa e caktuar kohën se kur do e krijojë, Rama u premtoi përfaqësuesve se ministrin e Shtetit për Inteligjencën Artificiale do e zgjedhin vetë përfaqësuesit që ishin të pranishëm në takim. Sipas [
]

The post Rama: Do krijojmë Ministri për Inteligjncën Artificiale! Kryeministri me IA do punojë, ne bëjmë muhabet appeared first on BoldNews.al.

Rama: Prokurimet publike, me inteligjencë artificiale

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Maela Marini
18 July 2025 at 12:42

TIRANË, 18 korrik/ATSH-Maela Marini/ Kryeministri Edi Rama solli nĂ« vĂ«mendje sot projektin e qeverisĂ« pĂ«r kryerjen e prokurimeve publike me inteligjencĂ« artificiale, qĂ« sipas tij, do t’i japĂ« fund ndĂ«rhyrjeve njerĂ«zore nĂ« kĂ«tĂ« proces.

Në një takim në Berat me përfaqësues të teknologjisë, inovacionit dhe start up-eve, Rama vlerësoi se teknologjia e re është bekim për vende si Shqipëria.

“Duke shfrytĂ«zuar teknologjinĂ« ne kemi bĂ«rĂ« njĂ« kapĂ«rcim qĂ« nuk do ta kishim bĂ«rĂ« dot nĂ« shĂ«rbimet publike. Por faktet tregojnĂ« se ka akoma shumĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ«. NĂ« aspektin e qeverisjes njĂ« nga produktet ku unĂ« jam investuar personalisht janĂ« prokurimet publike me inteligjencĂ« artificiale”, tha Rama.

Kryeministri u shpreh se “prokurimet publike dhe konkurueshmĂ«ria nĂ« prokurime ka qenĂ« dhe mbetet njĂ« problem, pavarĂ«sisht se kemi bĂ«rĂ« shumĂ« progres”.

“Ne kemi kapacitetin pĂ«rmes teknologjisĂ« qĂ« ShqipĂ«rinĂ« ta kthejmĂ« nĂ« vendin qĂ« e zhduk fare interferencĂ«n e njerĂ«zve nĂ« prokurime. Jemi duke punuar pĂ«r modelin e inteligjencĂ«s artificiale pĂ«r prokurimet pa njerĂ«z. Prokurimet i bĂ«n inteligjenca artificiale ku njerĂ«zit kanĂ« njĂ« rol vetĂ«m nĂ« fund, sepse pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« finale tĂ« firmĂ«s sĂ« kontratĂ«s nuk e merr dot kompjuteri por do e marrĂ« njeriu”, theksoi Rama.

Nga ana tjetër, kryeministri theksoi se të gjithë punën nga termat e referencës që janë problem kryesor në hartimin e prokurimeve dhe që aty fillon loja deri tek vlerësimi i ofertave mund ta bëjë fare mirë inteligjenca artificiale.

“Ne jemi duke punuar pĂ«r kĂ«tĂ« produkt i cili nĂ«se do tĂ« funksionojĂ« dhe do tĂ« jetĂ« I suksesshĂ«m mund tĂ« jetĂ« fare mirĂ« ndĂ«r ato produkte qĂ« ShqipĂ«ria mund ta ofrojĂ« pĂ«r vendet e tjera”, shtoi Rama.

/j.p/

The post Rama: Prokurimet publike, me inteligjencë artificiale appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Manipulimi në epokën digjitale: Shpërndarja e videove të rreme me IA në rrjet

✇Reporter
By: Nensi Bogdani
17 July 2025 at 09:09

NĂ« njĂ« video tĂ« shpĂ«rndarĂ« gjerĂ«sisht nĂ« Facebook, gazetari i njohur Blendi Fevziu shfaqet nĂ« studion e tij televizive tĂ« emisionit “Opinion” nĂ« TV Klan duke raportuar mbi njĂ« sulm fizik ndaj doktor SkĂ«nder Bratajt, qĂ« pretendohet se Ă«shtĂ« kryer nga “mafia farmaceutike”, pasi ky i fundit kishte shpĂ«rndarĂ« njĂ« video ku fliste pĂ«r efektet [
]

The post Manipulimi në epokën digjitale: Shpërndarja e videove të rreme me IA në rrjet appeared first on Reporter.al.

Mrekullia e teknologjisĂ«: Çifti bĂ«het me fĂ«mijĂ« pas 18 vitesh falĂ« inteligjencĂ«s artificiale

✇Icon Style
By: gaze tare
4 July 2025 at 09:25

Një çift që kishte provuar të bëhej me fëmijë për plot 18 vite, më në fund është në pritje të fëmijës së tyre të parë, falë inteligjencës artificiale. Ata kishin kaluar nëpër dhjetëra procedura të IVF-së (fertilizim in vitro) në qendra të fertilitetit në mbarë botën, por gjithçka dështonte për shkak të një diagnoze të rrallë: azoospermia, një gjendje ku në spermën e mashkullit nuk gjendet asnjë spermë e matshme. Edhe pas orësh të tëra kërkimesh nën mikroskop, asnjë spermë nuk dilte në pah.

Duke e ditur se mundĂ«sitĂ« po shteronin, çifti – qĂ« ka preferuar tĂ« mbetet anonim – iu drejtua QendrĂ«s sĂ« Fertilitetit nĂ« Universitetin Columbia, pĂ«r tĂ« provuar njĂ« metodĂ« tĂ« re tĂ« quajtur STAR – njĂ« sistem i bazuar nĂ« inteligjencĂ« artificiale qĂ« ndihmon nĂ« identifikimin dhe shpĂ«timin e spermĂ«s sĂ« fshehur nĂ« rastet mĂ« tĂ« pamundura.

Pas analizimit tĂ« mostrĂ«s sĂ« spermĂ«s nga bashkĂ«shorti, AI zbuloi tre spermatozoidĂ« tĂ« gjallĂ« – mjaftueshĂ«m pĂ«r tĂ« fertilizuar vezĂ«t e gruas pĂ«rmes IVF-sĂ«. Rezultati? ShtatzĂ«nia e parĂ« e suksesshme e arritur ndonjĂ«herĂ« me kĂ«tĂ« teknologji.

“M’u deshĂ«n dy ditĂ« pĂ«r ta besuar qĂ« isha vĂ«rtet shtatzĂ«nĂ«,” tha gruaja nĂ« njĂ« deklaratĂ« pĂ«r BBC. “Çdo mĂ«ngjes zgjohem dhe mĂ« duket sikur Ă«shtĂ« njĂ« Ă«ndĂ«rr.”

Si funksionon STAR: Kur teknologjia tejkalon kufijtë e mikroskopit

Sistemi STAR (Sperm Tracking and Recovery) është një teknologji që përdor kamera të shpejtë dhe imazhe me rezolucion të lartë për të skanuar miliona imazhe të spermës në më pak se një orë. AI e trajnuar për të njohur pamjen, lëvizjet dhe karakteristikat e spermës arrin të identifikojë qeliza të padukshme për syrin e njeriut.

“TeknikĂ«t tanĂ« kĂ«rkuan pĂ«r dy ditĂ« dhe nuk gjetĂ«n asgjĂ«. STAR gjeti 44 spermĂ« nĂ« njĂ« orĂ«,” tha Dr. Zev Williams, drejtues i ekipit qĂ« zhvilloi metodĂ«n. “AtĂ«herĂ« kuptuam qĂ« kishim diçka qĂ« do tĂ« ndryshonte lojĂ«n.”

Sistemi nuk pĂ«rdor rreze lazer apo ngjyrosje tĂ« dĂ«mshme – ndaj spermatozoidĂ«t e gjetur mund tĂ« pĂ«rdoren menjĂ«herĂ« pĂ«r fertilizim.

Një shpresë e re për miliona çifte

Rreth 40% e rasteve të infertilitetit lidhen me partnerin mashkull, dhe rreth 10% e meshkujve infertilë diagnostikohen me azoospermi. Deri tani, opsionet ishin të kufizuara dhe shpesh përfshinin ndërhyrje kirurgjikale të dhimbshme dhe të rrezikshme në testikuj.Kjo teknologji e re mund të jetë një alternativë revolucionare, duke shmangur kirurgjinë dhe duke ofruar një rrugë të re për çifte që më parë kishin vetëm dy zgjedhje: dhurim sperme ose jetesë pa fëmijë.

“ËshtĂ« si tĂ« kĂ«rkosh njĂ« gjilpĂ«rĂ« tĂ« humbur nĂ« mijĂ«ra kashtĂ«, por ta gjesh nĂ« njĂ« orĂ« – dhe pa dĂ«mtuar asgjĂ«,” tha Dr. Williams.

Aktualisht, kjo metodë është e disponueshme vetëm në Columbia University Fertility Center, dhe kostoja për identifikim, izolim dhe ngrirje të spermës shkon rreth $3,000.

Por qëllimi i ekipit është të botojë kërkimin dhe ta shpërndajë teknologjinë në qendra të tjera fertiliteti në mbarë botën.

The post Mrekullia e teknologjisĂ«: Çifti bĂ«het me fĂ«mijĂ« pas 18 vitesh falĂ« inteligjencĂ«s artificiale appeared first on iconstyle.al.

Një luftë e vështirë

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
21 June 2025 at 22:02

Mirë se vini në luginën e zhgënjimit të Inteligjencës Artificiale. Gjigantët e teknologjisë po shpenzojnë sasi të mëdha parash, por shumë kompani të tjera po zhgënjehen gjithnjë e më tepër me këtë teknologji, shkruan The Economist

 

Kur drejtuesi i një firme të madhe teknologjike me seli në San Francisko takohet për një pije me drejtuesit e kompanive më të rëndësishme në listën Fortune 500, ai dëgjon pak a shumë të njëjtat ankesa.

“Jam i shqetĂ«suar dhe i zhgĂ«njyer. Nuk e di pse po zgjat kaq shumĂ«. Kam shpenzuar njĂ« mal me para pĂ«r kĂ«tĂ«. Dhe nuk po ndodh”.

Për shumë kompani, ngazëllimi për Inteligjencën Artificiale gjeneruese është zëvendësuar tashmë nga shqetësimi për vështirësinë e përdorimit të kësaj teknologjie në mënyrë efikase.

Sipas ofruesit të të dhënave S&P Global, pjesa e kompanive që kanë braktisur shumicën e projekteve provë me Inteligjencë Artificiale gjeneruese është rritur nga 17% vitin e kaluar, në 42% sot.

Drejtuesi i kompanisë suedeze të shërbimit të pagesave, Klarna, kohët e fundit pranoi se Inteligjenca Artificiale kishte shkuar shumë larg, duke shkurtuar vendet e punës të shërbimit ndaj klientit, dhe tani ai po punëson sërish njerëz për rolet.

Konsumatorët, nga ana tjetër, vazhdojnë të përqafojnë me kënaqësi Inteligjencën Artificiale gjeneruese.

Sam Altman, shefi i kompanisë OpenAI, kohët e fundit tha se roboti i tij ChatGPT, po përdorej nga rreth 800 milionë njerëz në javë, dy herë më shumë se në shkurt.

Disa tashmë e përdorin rregullisht këtë teknologji në punë. Sidoqoftë, Inteligjenca Artificiale gjeneruese do të mund të arrijë potencialin e plotë vetëm atëherë kur një pjesë e mirë e kompanive ta përfshijnë rregullisht në produktet dhe operacionet e tyre.

PĂ«rparimi ka qenĂ« i ngadaltĂ« dhe shumĂ« drejtues po rrĂ«shqasin nĂ« “luginĂ«n e zhgĂ«njimit”, thotĂ« John Lovelock nga kompania Gartner, duke paralajmĂ«ruar pĂ«r “valĂ«n e famshme” tĂ« rĂ«nies qĂ« vjen pas euforisĂ« sĂ« krijuar nga njĂ« teknologji e re.

Ky është një problem për kompanitë gjigante si Alphabet, Amazon, Microsoft dhe Meta, të cilat ende po investojnë shuma të mëdha parash në ndërtimin e infrastrukturës që lehtëson përdorimin e Inteligjencës Artificiale.

Sipas Pierre Ferragu nga kompania New Street Research, shpenzimet e tyre kapitale të përgjithshme do të rriten nga 12% e të ardhurave një dekadë më parë, në 28% këtë vit. A do të jenë në gjendje këto kompani të arrijnë kthime fitimi të shëndetshme për të justifikuar shpenzimet e mëdha?

Ka disa arsye pse firmat e kanë të vështirë të përdorin Inteligjencën Artificiale gjeneruese. Grupet e tyre të të dhënave shpesh ngatërrohen dhe bllokohen në sistemet e çrregullta të IT-së.

Shumë firma nuk arrijnë të punësojnë talentin teknik të nevojshëm. Dhe megjithëse mund ta shohin si premtuese këtë teknologji të re, shefat e dinë se duhet të mbrojnë markat e tyre, që do të thotë të minimizojnë rrezikun që një robot të bëjë një gabim të dëmshëm ose të shkaktojë shkelje të privatësisë ose të të dhënave.

Ndërkohë, kompanitë gjigante të teknologjisë, vazhdojnë të besojnë në potencialin e Inteligjencës Artificiale gjeneruese. Kjo u bë e dukshme së fundmi, gjatë konferencave vjetore të Microsoft dhe Google Alphabet.

GjatĂ« konferencave, dy drejtuesit pĂ«rkatĂ«s tĂ« kĂ«tyre kompanive, Satya Nadella dhe Sundar Pichai, folĂ«n me gjallĂ«ri pĂ«r njĂ« “ndryshim platforme” dhe krijimin e njĂ« “rrjeti agjentor” tĂ« pĂ«rbĂ«rĂ« nga agjentĂ« gjysmĂ« autonomĂ« tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale, qĂ« ndĂ«rveprojnĂ« me njĂ«ri-tjetrin nĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« padronĂ«ve njerĂ«z.

Dy shefat e teknologjisë thanë se me kalimin e kohës, modelet e Inteligjencës Artificiale po bëhen më të mira, më të shpejta, më të lira dhe më të disponueshme.

Gjatë konferencës së Microsoft, Elon Musk njoftoi publikun se laboratori i tij i Inteligjencës Artificiale, i quajtur xAI, do të mundësonte modelet Grok në shërbimin cloud Azure të gjigantit të teknologjisë (menjëherë pasi rivali i tij, zoti Altman, shprehu të njëjtën ide për lidhjen e kompanisë së Inteligjencës Artificiale OpenAI me Microsoft).

Si zoti Nadella dhe Altman, folën për masa të reja që mund të ndërmerren për të rritur përdorimin e Inteligjencës Artificiale gjeneruese.

Vëmendja nuk u përqendrua në shifrat që tregojnë suksesin e një biznesi, si shitjet ose fitimi. Tani për tani, të ardhurat e pakta nga cloud që po fitojnë nga Inteligjenca Artificiale kompani si Alphabet, Amazon dhe Microsoft, vijnë kryesisht nga laboratorët dhe firmat startup, disa prej të cilave financohen nga këto kompani gjigante.

 

PĂ«rfitimet

Sidoqoftë, siç thotë dhe zoti Lovelock nga kompania Gartner, shumica e përfitimeve nga përdorimi i kësaj teknologjie vijnë nga zbatimi i saj në produktet dhe operacionet e kompanive.

NĂ« konferencĂ«n e tij, Google njoftoi se do tĂ« krijonte njĂ« “modalitet tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale” mĂ« tĂ« pĂ«rshtatshĂ«m pĂ«r motorin e tij tĂ« kĂ«rkimit, tĂ« mundĂ«suar nga modelet Gemini. Ai thotĂ« se rezultatet e nxjerra nga Inteligjenca Artificiale, tani shfaqen sĂ« bashku me rezultatet e kĂ«rkimit dhe pĂ«rdoren nga mĂ« shumĂ« se 1.5 miliardĂ« njerĂ«z çdo muaj.

Google e ka pĂ«rfshirĂ« InteligjencĂ«n Artificiale gjeneruese nĂ« biznesin e reklamave, pĂ«r t’i ndihmuar kompanitĂ« tĂ« krijojnĂ« pĂ«rmbajtje dhe tĂ« menaxhojnĂ« fushatat e tyre.

Kompania Meta, e cila nuk shet shërbime kompjuterike cloud, gjithashtu e ka përfshirë teknologjinë e Inteligjencës Artificiale në biznesin e reklamave, duke përdorur modelet Llama me burim të hapur. Kompania Microsoft e ka përfshirë Inteligjencën Artificiale në platformën e kodimit, Github.

Kompania Amazon e ka përfshirë këtë teknologji në biznesin e tregtisë elektronike për të përmirësuar shërbimet dhe logjistikën.

Inteligjenca Artificiale gjithashtu mund t’i lejojĂ« gjigantĂ«t e teknologjisĂ« qĂ« tĂ« shkurtojnĂ« vendet e punĂ«s nĂ« programim. KĂ«tĂ« muaj, kompania Microsoft pushoi nga puna 6000 punĂ«torĂ«, shumĂ« prej tĂ« cilĂ«ve ishin inxhinierĂ« softuerĂ«sh.

Nëse këto përpjekje dalin me sukses, ato mund të nxisin kompanitë e tjera që të vazhdojnë të bëjnë prova me teknologjinë e Inteligjencës Artificiale, derisa ta bëjnë atë të funksionojë.

NĂ« fund tĂ« fundit, cikli i teknologjisĂ« ka edhe “valĂ«n e vrullit”. Dhe kur ajo tĂ« mbĂ«rrijĂ«, kompanitĂ« qĂ« kanĂ« investuar mĂ« pak nĂ« InteligjencĂ«n Artificiale mund tĂ« pendohen.

Kjo ndihet tashmë te kompania Apple, që ka qenë më e ngadaltë se gjigantët e tjerë të teknologjisë për të përqafuar Inteligjencën Artificiale gjeneruese.

Ajo e braktisi versionin e ri të ndihmësit zanor Siri, që do të përforcohej me teknologji artificiale. Roboti i ri është shumë i ngarkuar me gabime, prandaj hedhja në treg është shtyrë.

Zotit Lovelock shpreson se “vala e vrullshme” e ciklit tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale do tĂ« zgjasĂ« deri nĂ« fund tĂ« vitit tĂ« ardhshĂ«m. NdĂ«rkohĂ«, kompanitĂ« gjigante tĂ« teknologjisĂ« kanĂ« punĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ«.

Kevin Scott, drejtuesi i teknologjisë i kompanisë Microsoft, tha së fundmi se, në mënyrë që agjentët e Inteligjencës Artificiale të përmbushin potencialin, duhet bërë punë serioze në kujtesë, që ata të jenë në gjendje të mbajnë mend ndërveprimet e kaluara.

Edhe interneti nĂ« pĂ«rgjithĂ«si ka nevojĂ« pĂ«r protokolle tĂ« reja pĂ«r t’i ndihmuar agjentĂ«t e InteligjencĂ«s Artificiale qĂ« tĂ« kenĂ« qasje nĂ« rrjedha tĂ« ndryshme tĂ« dhĂ«nash.

Kompania Microsoft tani është regjistruar në një sistem me burim të hapur të quajtur Model Context Protocol. Ai u paraqit në nëntor nga Anthropic, një laborator i Inteligjencës Artificiale, në bashkëpunim me Amazon, Google dhe OpenAI.

Shumë kompani thonë se ajo çka u nevojitet më tepër nuk janë modele më të zgjuara të Inteligjencës Artificiale, por më shumë mënyra për ta bërë teknologjinë të dobishme.

Zoti Scott e quan kĂ«tĂ« “tejkalim i aftĂ«sive”. Ai dhe bashkĂ«themeluesi i laboratorit Anthropic, Dario Amodei, pĂ«rfituan nga konferenca e Microsoft pĂ«r t’i nxitur pĂ«rdoruesit tĂ« ruajnĂ« besimin. “Mos e hiqni vĂ«mendjen”, tha zoti Amodei. “Mos i shkĂ«pusni sytĂ«â€.

 

The post Një luftë e vështirë appeared first on Revista Monitor.

Inteligjenca artificiale nĂ« median shqiptare: ÇfarĂ« mĂ«simesh mund tĂ« nxjerrim nga modelet ndĂ«rkombĂ«tare

✇Reporter
By: Erlis Çela
19 June 2025 at 12:18

Pak kohë më parë, një ish kolegu im gazetar më kërkoi një koment në lidhje me një analizë të publikuar në një portal lajmesh. Për këtë rast kishte dyshime se autorja e shkrimit nuk ishte një person real dhe se përmbajtja ishte gjeneruar me ndihmën e inteligjencës artificiale. Artikulli kishte të bënte me zhvillimet e [
]

The post Inteligjenca artificiale nĂ« median shqiptare: ÇfarĂ« mĂ«simesh mund tĂ« nxjerrim nga modelet ndĂ«rkombĂ«tare appeared first on Reporter.al.

Ekonomia e krimit

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
14 June 2025 at 22:02

Mashtruesit amatorë po përdorin metoda të përparuara hakerimi, shkruan The Economist

 

Gjithçka është e mundur në Harrods, thotë faqja online e dyqanit më popullor në Britani. Për fat të keq, më 1 maj, mes këtyre mundësive ishte edhe një tentativë për sulm kibernetik që e detyroi kompaninë të kufizonte qasjen në internet në faqet e saj.

Kjo pĂ«rpjekje ndodhi vetĂ«m disa ditĂ« pasi hakerĂ«t shkatĂ«rruan sistemet kompjuterike nĂ« Marks & Spencer (M&S), njĂ« supermarket dhe shitĂ«s me pakicĂ« i veshjeve, qĂ« tha se dĂ«met do t’i kushtojnĂ« rreth 300 milionĂ« paund (405 milionĂ« dollarĂ«).

Këto shkelje, të cilat goditën edhe zinxhirin e supermarketeve Co-op, ishin më shumë se thjesht sulme kibernetike të kushtueshme.

Ata janë shembuj shqetësues se si krimi po zgjerohet përtej hakerëve të thjeshtë në rrugë, apo edhe punës së grupeve të vogla të hakerëve të zgjuar, duke marrë formën e një ekonomie globale, ku çdokush me kriptovaluta mund të blejë mjetet për të paralizuar një korporatë shumëkombëshe.

Një nga të dyshuarit kryesorë në sulmet në Britani është grupi i hakerimit Scattered Spider, sipas Agjencisë Kombëtare të Krimit të Britanisë, e cila heton krimin e rëndë dhe të organizuar. Spider nuk është një mafia tradicionale dhe hierarkike.

Ky grup është një rrjet elastik hakerash të rinj, që ndoshta mund të mos takohen kurrë ballë për ballë, ama arrijnë të koordinojnë mes tyre sulme shkatërruese nëpër kontinente.

Mendohet se ata kanë përdorur DragonForce, një platformë që u jep kriminelëve softuerin e nevojshëm për të kryer sulme kibernetike. Ata kodojnë të dhënat e viktimës ose bllokojnë qasjen e saj në sistemet kompjuterike, derisa të paguhet një shpërblim.

Ashtu siç Uber ndryshoi industrinë e taksive dhe Airbnb ndryshoi biznesin e hoteleve, edhe bota kriminale po ndryshon, duke kaluar nëpër një evolucion dixhital.

Kriminelë që dikur i kryenin vetë krimet, tani po mundësojnë shërbime në një treg të gjerë nëntokësor.

Ky model i ri shĂ«rbimi “po evoluon me njĂ« ritĂ«m qĂ« nuk e kemi parĂ« kurrĂ« mĂ« parĂ«â€, thotĂ« John Wojcik nga Zyra e Kombeve tĂ« Bashkuara pĂ«r DrogĂ«n dhe Krimin (UNODC).

 

Kosto

Kostoja e saktë e krimit kibernetik nuk mund të dihet, pasi shumica ndodh në hije dhe viktimat e sulmeve kibernetike mund të ngurrojnë të denoncojnë krimet.

Ndonjëherë kjo ndodh nga frika se një veprim i tillë do të dëmtonte reputacionin në sy të klientëve ose se mund të çojë në gjobitjen e firmave sipas ligjeve për mbrojtjen e të dhënave.

Sidoqoftë, është e qartë se ky krim po ndodh në një shkallë mjaft tronditëse, duke shkaktuar çdo vit dëme ekonomike që shkojnë në disa miliarda, apo ndoshta edhe triliona dollarë. Shifrat mbështeten në raportet e krimeve të raportuara nga agjencitë e zbatimit të ligjit.

FBI-ja ka thënë se ka marrë raporte për humbje të drejtpërdrejta prej 16.6 miliardë dollarësh në vitin 2024, një rritje prej 33%, krahasuar me vitin 2023.

Po të shtojmë këtu humbjet e paraportuara dhe kostot më të gjera ekonomike, shifrat janë më të larta. Britania ka vlerësuar se humbjet vjetore shkojnë në më shumë se 27 miliardë paund (sipas të dhënave të vjetra).

Komisioni Europian llogarit se kostot botërore të krimit kibernetik, ishin 5,5 trilionë euro (6,5 trilionë dollarë) në vitin 2021.

Megjithëse vlerësimet për kostot e dëmeve ndryshojnë, pothuajse të gjitha studimet tregojnë qartë se krimi kibernetik po lulëzon.

NjĂ« arsye Ă«shtĂ« shfaqja e platformĂ«s DragonForce dhe shĂ«rbimeve tĂ« tjera tĂ« ngjashme tĂ« hakerimit “plug-and-play”, tĂ« cilat u japin edhe kriminelĂ«ve mĂ« tĂ« pakualifikuar mundĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« kryer sulme kibernetike.

Kjo ul shumë pengesat për hakerët fillestarë, të cilët nuk kanë më nevojë ta hartojnë vetë malware-in. Për më tepër, po merr formë edhe një ekosistem më i gjerë i shërbimeve kriminale.

Kjo u lejon hakerëve të blejnë, në vend që të vjedhin, të dhënat vetjake që u nevojiten për të identifikuar viktimat e mundshme ose për të bërë të pagjurmueshme pagesat e shpërblesës.

Shumë prej këtyre shërbimeve arrihen nëpërmjet forumeve në internet ose aplikacioneve të mesazheve, si Telegram, dhe shpesh paguhen me kriptomonedha.

Hakerët që krijojnë ransomware po përdorin një sërë modelesh biznesi nga shitja e kodit bazë, i cili ndonjëherë kushton deri në 2,000 dollarë.

Sipas modelit të shërbimit, një klient (ose filial) ka qasje në një portal interneti që i lejon të personalizojë sistemin ransomware. Disa grupe hakerësh mundësojnë gjithashtu një portal komunikimi, nëpërmjet të cilit klientët mund të bisedojnë në mënyrë anonime me viktimat e tyre.

Në këmbim të këtyre shërbimeve, grupet e hakerëve marrin një pjesë të fitimeve. Forcat e tregut dhe konkurrenca i kanë ulur këto fitime në rreth 10-20%, nga rreth 30-40% disa vite më parë.

 

Ruajtja e sekreteve

Ky model i ri nuk po pengohet siç duhet nga zyrtarët e zbatimit të ligjit. Kur krimi kibernetik vepron përmes sistemeve të panumërta të shërbimit, mbyllja e një nyjeje të vetme, pothuajse nuk e dëmton fare sistemin.

Në vitin 2023, grupi i hakerimit Scattered Spider sulmoi kompanitë Caesars Entertainment dhe MGM Resorts International, dy operatorë amerikanë të kazinove, megjithatë FBI-ja e kishte të vështirë ta çmontonte rrjetin.

Edhe modelet kriminale të biznesit po evoluojnë. Platforma e hakerimit DragonForce përdor një metodë të zhvatjes së dyfishtë. Shërbimi vjedh një kopje të të dhënave të viktimës dhe gjithashtu e kodon atë në sistemin kompjuterik të viktimës.

Kështu, grupi i hakerimit mund të kërkojë dy shpërblime të veçanta: një për të zhbërë të dhënat, dhe një tjetër për të fshirë kopjen e vjedhur.

Firmat që nuk pranojnë të paguajnë, përballen me kërcënimin se të dhënat e tyre do të merren nga kriminelët e tjerë kibernetikë.

Kompani të mëdha si M&S, Co-op dhe Harrods, përmbajnë një sasi të madhe të të dhënave të klientëve, prandaj shënjestrohen më shpesh nga hakerët.

Pas sulmeve të grupit Scattered Spider ndaj shitësve britanikë, kompania Google paralajmëroi më 21 maj se grupi po e kthen vëmendjen te kompanitë amerikane.

Llojet e të dhënave vetjake që mbajnë shitësit e mëdhenj, si emrat, adresat e email-it, të dhënat e kartave të kreditit, zakonet e blerjeve, madje edhe historitë e internetit që zbulojnë interesat vetjake, janë shtylla kurrizore e shitjes me pakicë.

Këto të dhëna janë ndër elementet më të vlefshme të krimit kibernetik, sepse me to, kriminelët mund të krijojnë sulme më bindëse (email-e që imitojnë kompanitë e vërteta për të mashtruar njerëzit, me qëllim që të zbulojnë fjalëkalimet e tyre ose të dhënat financiare).

Tregjet nëntokësore, të organizuara në aplikacionet e mesazheve ose në rrjetin e errët, tani shërbejnë si qendra tregtare ku shitësit shesin të dhënat e vjedhura të kartave të kreditit, të dhënat bankare dhe të dhëna të tjera vetjake.

Përveç hakerimit të shitësve të mëdhenj, kriminelët kibernetikë specializohen në vjedhjen dhe shitjen e të dhënave që kanë të bëjnë me bankat, firmat e investimeve dhe kompanitë e tjera financiare.

Kriminelët po e përdorin gjithnjë e më shumë sistemin malware për vjedhjen e të dhënave, shpesh duke përdorur email-e të rreme ose reklama mashtruese, që infektojnë kompjuterët dhe celularët smartphone me virus.

Ky sistem malware grumbullon historinë e klikimeve në internet, fjalëkalimet e ruajtura (përfshirë nga internet banking), regjistrat e bisedave, detajet e portofolit të kriptomonedhave dhe përmbajtje të tjera vetjake.

Midis këtyre vjedhësve të fjalëkalimeve, janë sisteme si RedLine Infostealer, i cili është përdorur për të depërtuar në korporata të mëdha, dhe META Infostealer (të mos ngatërrohet me kompaninë që drejton Facebook).

Ato shpërndahen nëpërmjet një modeli malware, ku kriminelët kibernetikë blejnë një licencë të përhershme për 900 dollarë ose abonohen për ta përdorur atë me një kosto prej 150 dollarësh në muaj.

Inteligjenca Artificiale vetëm sa po i shton benzinë zjarrit, Ajo ka bërë të evoluojnë dy lloje të zakonshme të krimit kibernetik: prodhimi i malware dhe kryerja e sulmeve phishing (me email-e të rreme imituese).

Në të kaluarën, grupet kriminale kibernetike kishin nevojë për ekspertë me aftësi të larta kodimi për të hartuar malware-in ose për ta përshtatur atë me synimet e tyre, detyra që tashmë kryhen lehtësisht nga Inteligjenca Artificiale gjeneruese.

“Diçka qĂ« mĂ« parĂ« mund tĂ« realizohej pĂ«r javĂ« tĂ« tĂ«ra, tashmĂ« Ă«shtĂ« nĂ« dispozicion pĂ«r çdo kriminel brenda pak minutash”, thotĂ« Jeff Sims nga firma e sigurisĂ« Infoblox.

Inteligjenca Artificiale gjithashtu i lejon kriminelët të prodhojnë email-e bindëse imituese, të shkruara mirë. Këto kanë më shumë gjasa të kenë sukses në mashtrimin e viktimave, veçanërisht kur ndërthuren me të dhëna të vjedhura.

Sindikatat e krimit, për shembull grupet kineze që veprojnë jashtë Azisë Juglindore, po përdorin Inteligjencën Artificiale për të përkthyer tekstet për mashtrime romantike, oferta të rreme pune ose investime mashtruese, duke shënjestruar viktima në mbarë botën.

 

Pagimi i shpërblimit

AgjencitĂ« e zbatimit tĂ« ligjit janĂ« pĂ«rpjekur t’i pengojnĂ« kĂ«to krime. NĂ« fund tĂ« majit, njĂ« operacion nga agjencitĂ« europiane dhe tĂ« AmerikĂ«s sĂ« Veriut, shpĂ«rbĂ«u njĂ« rrjet tĂ« gjerĂ« dhe lĂ«shoi urdhĂ«r-arreste pĂ«r 20 veta.

Megjithatë, rritja e vazhdueshme e këtij lloj krimi, tregon se zbatimi i ligjit po dështon, duke çuar në propozime për ligje më të rrepta.

Britania ka nĂ« plan tĂ« bĂ«jĂ« tĂ« jashtĂ«ligjshme pagesat e shpĂ«rblimeve nga organet e sektorit publik dhe operatorĂ«t e infrastrukturĂ«s jetike, duke shpresuar se kjo do t’i bĂ«jĂ« ato mĂ« pak tĂ«rheqĂ«se si shĂ«njestra.

Edhe ata qĂ« nuk preken nga ky ndalim, duhet t’i raportojnĂ« sulmet kibernetike tek autoritetet. SidoqoftĂ« ekspertĂ«t ligjorĂ« shqetĂ«sohen se kjo nuk do t’i ndalojĂ« sulmet kibernetike (pasi hakerat sĂ«rish mund tĂ« marrin tĂ« dhĂ«na tĂ« klientĂ«ve dhe t’i shesin) dhe nuk mund tĂ« mbrojĂ« kompanitĂ«, tĂ« cilat mund tĂ« shemben nĂ«se nuk rimarrin kontrollin e tĂ« dhĂ«nave tĂ« tyre.

Dilema se si duhet të frenohen këta kriminelë kibernetikë nxjerr në pah faktin se një nga kërcënimet kriminale me rritjen më të shpejtë në botë, nuk vjen nga gangsterë të armatosur, por nga individë në kompjuterë që shkruajnë dhe shesin kode për botën e krimit.

 

The post Ekonomia e krimit appeared first on Revista Monitor.

Automatizimi, IA po zë vendin e të diplomuarve të rinj në teknologji

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
31 May 2025 at 22:00

Inteligjenca Artificiale (IA) mund të jetë duke zëvendësuar disa vende pune në teknologji në nivel fillestar, sugjeron një studim i ri.

Sipas studimit, ndërsa është e vështirë të thuhet në mënyrë përfundimtare nëse teknologjia po zëvendëson plotësisht rolet e punës, firmat e teknologjisë rekrutuan më pak të diplomuar nga universitetet në vitin 2024 sesa në vitin 2023, ndërsa punësimi i profesionistëve me përvojë u rrit.

Studiuesit analizuan trendet nĂ« 80 milionĂ« kompani dhe 600 milionĂ« punonjĂ«s nĂ« LinkedIn. VĂ«zhgimet e tyre vijnĂ« pas gjetjeve tĂ« ngjashme tĂ« Forumit Ekonomik BotĂ«ror, nĂ« tĂ« cilin 40% e punĂ«dhĂ«nĂ«sve synojnĂ« tĂ« zvogĂ«lojnĂ« numrin e punonjĂ«sve pĂ«r t’iu pĂ«rshtatur automatizimit tĂ« IA-sĂ«.

IA mund të jetë duke marrë përsipër role, që më parë kryheshin nga njerëzit, sipas një studimi të ri nga SignalFire. Sipas Raportit të Gjendjes së Talenteve 2025 (State of Talent Report), kompanitë e mëdha të teknologjisë ulën punësimin e të diplomuarve universitarë me një shifër marramendëse 25% krahasuar me vitin e kaluar. Ndërkohë, startup-et ulën punësimin e të diplomuarve me 11%.

Në të njëjtën kohë, punësimi i profesionistëve me përvojë u rrit. Kompanitë e mëdha të teknologjisë rritën punësimin e punonjësve me dy deri në pesë vjet përvojë me 27%, ndërsa startup-et e rritën atë me 14%.

 

IA preferon punësimet e pakualifikuara

Raporti i SignalFire është pjesë e një numri gjithnjë e në rritje provash, që kompanitë po i drejtohen IA-së në kurriz të punësimeve të reja.

NĂ« prill, Forumi Ekonomik BotĂ«ror publikoi njĂ« anketĂ«, qĂ« zbuloi se 40% e punĂ«dhĂ«nĂ«sve synojnĂ« tĂ« shkurtojnĂ« stafin pĂ«r tĂ« krijuar hapĂ«sirĂ« ​​pĂ«r automatizim.

Në të njëjtën kohë, u raportua në New York Times vitin e kaluar se drejtuesit në Goldman Sachs dhe Morgan Stanley po shqyrtonin shkurtimin e punësimeve të reja në favor të IA-së.

Diku tjetër, gjigandi i teknologjisë Microsoft njoftoi se rreth 6,000 punonjës u pushuan nga puna në një raund të madh pushimesh në maj, me programuesit ndër më të prekurit.

Edhe pse nuk deklaroi në mënyrë të qartë se arsyeja ishte inteligjenca artificiale, shkurtimet e vendeve të punës pasuan komentet e CEO-s Satya Nadella, në të cilat ai konfirmoi se rreth 30% e koduesve të kompanisë ishin shkruar nga inteligjenca artificiale.

Dhe jo shumë kohë para kësaj, Duolingo konfirmoi se do të ndalonte së përdoruri kontraktorë, si pjesë e një ndryshimi drejt të qenit një kompani që i jep prioritet inteligjencës artificiale.

 

Studime të tjera sugjerojnë se inteligjenca artificiale nuk është zgjidhje e shkëlqyer

Ndërsa nuk ka dyshim se, gjithnjë e më shumë, firmat po i drejtohen inteligjencës artificiale për të zgjidhur problemet e tyre të biznesit, ka ende shpresë. Gjithashtu, po grumbullohen prova se ajo nuk është ende zgjidhja e shkëlqyer, që shumë kishin shpresuar.

NĂ« prill, studiuesit nĂ« Carnegie Mellon punĂ«suan njĂ« kompani fiktive tĂ«rĂ«sisht me agjentĂ« tĂ« InteligjencĂ«s Artificiale – tĂ« cilĂ«t ishin nĂ« gjendje tĂ« kryenin vetĂ«m 24% tĂ« detyrave qĂ« u ishin caktuar.

NĂ« tĂ« gjithĂ« sektorin e biznesit, kompanitĂ« mezi presin tĂ« integrojnĂ« inteligjencĂ«n artificiale nĂ« operacionet e pĂ«rditshme – ndonjĂ«herĂ« nĂ« kurriz tĂ« planifikimit tĂ« duhur tĂ« strategjive tĂ« tyre.

Me 58% tĂ« bizneseve, qĂ« pĂ«rdorin InteligjencĂ«n Artificiale tĂ« motivuara nga “presioni nga konkurrentĂ«t”, Ă«shtĂ« e qartĂ« se po shohim shumĂ« vendimmarrje tĂ« nxituara.

Bizneset dhe punonjësit kudo mund të përfitojnë nga një përpjekje e vogël, përpara se të ndërmarrin hapa të tillë. / Tech.co

The post Automatizimi, IA po zë vendin e të diplomuarve të rinj në teknologji appeared first on Revista Monitor.

“ZĂ«vendĂ«sohemi nĂ«se s’e pĂ«rdorim”, si po e ndryshon tregun e punĂ«s Inteligjenca Artificiale?

✇BoldNews
By: Ela
25 May 2025 at 09:52

Pagat më të larta në Kosovë janë në sektorin e teknologjisë së informacionit. Por, shumë detyra në këtë sektor tashmë mund të kryhen nga Inteligjenca Artificiale (IA). Organizata Ndërkombëtare e Punës paralajmëron se asnjë profesion nuk është plotësisht i sigurt, por ekspertët e fushës e shohin atë më shumë si ndihmë sesa rrezik. Që më [
]

The post “ZĂ«vendĂ«sohemi nĂ«se s’e pĂ«rdorim”, si po e ndryshon tregun e punĂ«s Inteligjenca Artificiale? appeared first on BoldNews.al.

Kandidatët për deputetë shkelën heshtjen zgjedhore me reklama politike në Facebook

✇Reporter
By: Besar Likmeta
23 May 2025 at 08:04

NjĂ« ditĂ« pĂ«rpara se shqiptarĂ«t t’u drejtoheshin kutive tĂ« votimit, Komisioneri ShtetĂ«ror i Zgjedhjeve, Ilirjan Celibashi nxorri njĂ« urdhĂ«r tĂ« prerĂ« pĂ«r partitĂ« politike: ‘ndaloni fushatĂ«n’. “Komisioneri ShtetĂ«ror i Zgjedhjeve urdhĂ«ron respektimin e plotĂ« tĂ« heshtjes zgjedhore, e cila ndalon çdo lloj fushate apo thirrjeje elektorale, pĂ«rfshirĂ« edhe atĂ« nĂ« rrjetet sociale,” shkroi KQZ nĂ« [
]

The post Kandidatët për deputetë shkelën heshtjen zgjedhore me reklama politike në Facebook appeared first on Reporter.al.

Fushata në Facebook: Faqe anonime, bot-e nga Vietnami dhe Inteligjencë Artificiale

✇Reporter
By: Besar Likmeta
5 May 2025 at 07:09

MĂ« 19 mars, njĂ« faqe me emrin “Team Edi Rama” u shfaq nĂ« Facebook, Instagram dhe TikTok. Faqja, e cila e pĂ«rshkruan veten si “njĂ« komunitet i dedikuar pĂ«r mbĂ«shtetĂ«sit dhe simpatizantĂ«t e Kryeministrit Edi Rama”, publikon rregullisht pĂ«rmbajtje propagandistike nĂ« mbĂ«shtetje tĂ« PartisĂ« Socialiste dhe shpesh denigruese ndaj opozitĂ«s sĂ« drejtuar nga Sali Berisha. [
]

The post Fushata në Facebook: Faqe anonime, bot-e nga Vietnami dhe Inteligjencë Artificiale appeared first on Reporter.al.

Hap i madh në mjekësi/ Inteligjenca Artificiale ndihmon në diagnostikimin e sëmundjeve të mushkërive

✇Abc News
By: Nijazi Mema
3 April 2025 at 07:45

Një test i shpejtë që shfrytëzon fuqinë e AI është vendosur për të transformuar diagnozën e një gjendjeje të mushkërive që prek 3 milionë njerëz në Britaninë e Madhe.

Dy të tretat e atyre me sëmundje pulmonare obstruktive kronike (COPD) as nuk e dinë se e kanë marrë atë, por është shkaku i dytë më i zakonshëm i shtrimeve urgjente në spital, shkruan skynews.

Dr. Simon Rudland, një mjek i përgjithshëm në Suffolk, është i emocionuar për potencialin për të ofruar diagnozë të shpejtë dhe të arritshme.

Dhe nĂ« vend tĂ« testeve qĂ« mund tĂ« zgjasin gjysmĂ« ore ose mĂ« shumĂ«, pajisja e quajtur N-Tidal Diagnose do t’i mundĂ«sojĂ« njĂ« pacienti tĂ« zbulojĂ« nĂ« vetĂ«m pesĂ« minuta nĂ«se simptomat e tyre si gulçimi dhe kolla e vazhdueshme shkaktohen nga COPD.

“Kjo ndryshon plotĂ«sisht tĂ« gjithĂ« rrugĂ«n”, tha Dr Rudland.

“Me atĂ« diagnozĂ« mund tĂ« filloj trajtimin. Nuk duhet tĂ« pres. Ata nuk marrin barnat e gabuara. ËshtĂ« revolucionare.”

COPD nuk është e shërueshme, por është e trajtueshme, por sa më shpejt të fillojë trajtimi, aq më mirë është për pacientin.

Ndryshe, pajisja është miratuar për përdorim në të gjithë BE-në dhe pritet të fillojë të përdoret në operacionet e mjekëve brenda disa javësh.

Shpresa është se do të transformojë diagnozën dhe do të ulë kostot.

Studimi: Nëse IA nuk e vret një kompani, do ta bëjë më të fortë

✇Revista Monitor
By: Mira Leka
2 April 2025 at 16:22

NĂ«se njĂ« kompani ia del t’u mbijetojĂ« tronditjeve tĂ« shkaktuara nga pĂ«rdorimi i InteligjencĂ«s Artificiale, kjo e fundit do ta ndihmojĂ« tĂ« lulĂ«zojĂ« nĂ« njĂ« afat tĂ« gjatĂ«.

Ky është përfundimi i një studimi të prezantuar me rastin e një konference të Bankës Qendrore Europiane.

Autorët, që përdorën të dhënat e Zyrës së Punës të Shteteve të Bashkuara dhe sondazhet e kryera në periudhën mes 2017 dhe 2021, zbuluan se të parët që përdorën IA në sektorin e prodhimit pësuan rënie të produktivitetit për shkak të zëvendësimit të njerëzve me robotë.

Rezultatet janĂ« nĂ« kontrast me narrativĂ«n mbizotĂ«ruese sipas sĂ« cilĂ«s IA e bĂ«n punĂ«n mĂ« produktive dhe “rrit” numrin e vendeve tĂ« punĂ«s nĂ« shumĂ« raste, nĂ« vend qĂ« t’i automatizojĂ«.

“NĂ« afat tĂ« shkurtĂ«r, shohim shumĂ« dhimbje” – tha nĂ« konferencĂ«, Kristina McElheran, njĂ« nga autoret e studimit.

Ajo shpjegoi se rënia e produktivitetit është një efekt anësor që ndërhyn te praktikat e konsoliduara të prodhuesve, si ruajtja e inventarit të ulët.

MegjithatĂ«, me kalimin e kohĂ«s, kĂ«to kompani nisĂ«n tĂ« regjistrojnĂ« rezultate mĂ« tĂ« mira nĂ« tĂ« gjitha aspektet (rritja e shitjeve, produktiviteti dhe punĂ«simi), me kushtin qĂ« t’ia dalin t’i kapĂ«rcejnĂ« kĂ«to tronditje.

“T’i mbijetosh kĂ«saj duket se Ă«shtĂ« pjesĂ« e problemit” – tha McElheran, kĂ«rkuese nĂ« Universitetin e Torontos.

Sipas saj, ky fenomen nuk do tĂ« vĂ«rehet nĂ« pĂ«rgjithĂ«si te kompanitĂ« mĂ« tĂ« vjetra, qĂ« janĂ« edhe mĂ« tĂ« mĂ«dha dhe “pĂ«rpiqen pĂ«r ta arritur kĂ«tĂ« rezultat”.

McElheran dhe kolegët e saj analizuan një kampion prej 30 mijë kompanish, ku përdorimi i Inteligjencës Artificiale është rritur nga 7.5% në 9.1% gjatë periudhës së studimit.

MĂ« herĂ«t, presidentja e BQE, Christine Lagarde, deklaroi se 23 deri nĂ« 29% e punĂ«torĂ«ve nĂ« EuropĂ« rrezikohen nga IA, por kjo jo domosdoshmĂ«risht do tĂ« paralajmĂ«rojĂ« “njĂ« apokalips tĂ« punĂ«s”, sepse ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« krijohen vende tĂ« reja pune ndĂ«rkohĂ« qĂ« ato tĂ« vjetra do tĂ« shkatĂ«rrohen.

/ Reuters

The post Studimi: Nëse IA nuk e vret një kompani, do ta bëjë më të fortë appeared first on Revista Monitor.

❌
❌