Shqipëria ka më pak doktorë shkencash në universitete, më shumë pedagogë me kohë të pjesshme dhe kurrikula të shkëputura nga tregu. Kjo panoramë e zymtë u bë me dije nga raporti i fundit i Bordit të Akreditimit të Universiteteve për periudhën 2017-2023.
Në tryezën me qeverinë, që u mbajt këtë javë, shqetësimeve të vjetra iu dha vëmendje me shifra.
Kryetarja e Bordit, Shqiponja Tehlaj, theksoi se 42% e stafit akademik në universitete është pa doktoraturë. Ajo tha se krahasuar me vitin 2016, ku kjo shifër ishte 46%, ka një ulje të lehtë, por që sërish “shifra mbetet e lartë”.
Sipas Tehlajt kjo tregon se gjysma e stafit pedagogjik e ka të vështirë të kryejë studime cilësore për shkak të mungesës së kualifikimit të duhur. Pikë shqetësuese në aspektin e kualifikimit u pa te cikli i dytë i studimeve: programet “Master” (MSc; MPS).
“Stafi me ‘Master’ jep mësim në programet ‘Master’,” theksoi si problem Tehlaj.
Në vitin 2023, IAL-të shqiptare patën nga një pedagog për çdo 17 studentë, çka konfirmon prirjen në rënie të numrit të tyre. Ndërkohë sa i takon gjinisë, vajzat mbeten më të shumta në numër.
“Ka një raport më të lartë të vajzave që regjistrohen në Institucionet e Arsimit të Lartë (IAL), gati 60%,” tha Tehlaj gjatë prezantimit të raportit, i cili ka identifikuar gjithashtu probleme me investimet, biblioteka minimale, mungesë literature në shqip dhe akses i kufizuar në burime dhe revista shkencore.
“Ka biblioteka sa një dhomë standarde 4×4 që është shumë shqetësuese. Ka programe që nuk kanë literaturë në shqip”, u shpreh akademikja Tehlaj, sipas së cilës ka mungesë të studimeve të mirëfillta të tregut të punës.
“Na vijnë programe që kanë 2-3 studentë. Para se të hapen duhet të shikojmë sa i shërbejnë shoqërisë dhe a mundet që një universitet ta mbajë një program me tre studentë, sepse mund të krijojë probleme me cilësinë e tyre”, vijoi Tehlaj.
Sa i takon procesit të akreditimit, nga raporti u vu re rritje në cilësi, por ende larg nivelit europian.
“Nëse në 2017 (indeksi i cilësisë) ishte 3.88, në 2023 ka qenë 4.54. Nëse marrim një mesatare është 4.26. Një rritje për t’u vlerësuar, por ka ende punë për të bërë sepse maksimumi i cilësisë në indeksin tonë është 6,”, theksoi Tehlaj.
Në përfundim të prezantimit, u shtrua nevoja për përfshirje të diasporës shqiptare, duke e konsideruar si çelësi për zhvillimin e mëtejshëm të situatës universitare në vend dhe kërkimin shkencor.
Po ashtu u kërkua përmirësim në ndërkombëtarizimin e universiteteve, përmirësimin e laboratorëve dhe infrastrukturës dhe mbështetjen e studentëve që mbarojnë studimet.
Shqetësime “të bërtitura” prej vitesh
Gjetjet e Bordit të Akreditimit u panë nga Taulant Muka, hulumtues shkencor dhe epidemiolog, si korrekte dhe si shqetësime të ngritura edhe më herët. Sipas tij, mungesa e kualifikimeve po i kushton shumë Shqipërisë.
“Për shkak të mungesës së profesoratit të përgatitur, humbasim miliona që mund t’i kishim marrë nga fondet e BE-së për kërkimin shkencor. Sigurisht që është shqetësuese që të kesh staf akademik me vetëm një master për të përgatitur pikërisht studentin e masterit dhe në kundërshtim me ligjin”, tha për Citizens.al Muka.
Rigels Xhemollari nga Qëndresa Qytetare, vlerësoi raportin si të saktë në përgjithësi, por kritikoi përdorimin e të dhënave të vjetra nga ana e bordit dhe Kryeministrit Edi Rama kur i referoheshin universiteteve.
“Nga ana tjetër kishim një konferencë rektorësh, e cila nuk pranonte kritikën”, u shpreh Xhemollari duke marrë shkas nga reagimi kritik i rektorit të Universitetit të Tiranës (UT) Artan Hoxha ndaj raportit.
Hoxha u shpreh se raporti është i njëjtë me atë të vitit 2024, duke pasur disa reflektime të shqetësimeve të adresuara, por që nuk ka ndryshuar gjë.
“Thjesht ka një kozmetikë, por konkluzionet janë po të njëjta, të cilat një pjesë e tyre i pranojmë se e dimë ku është arsimi, por që unë nuk besoj se Shqipëria mund të pranojë që pas pesë vitesh intensive pune, arsimi i lartë të jetë aty-aty apo diku edhe më pak në performancë se ai i viteve 15 apo 16 të këtij shekulli”, deklaroi rektori Hoxha.
Sipas Xhemollarit shifrat ishin të vjetra, mirëpo pavarësisht kësaj ishin therëse për realitetin akademik në vend.
“Duke filluar nga pedagogët pa doktoratura, pavarësisht se në Shqipëri ka pafund njerëz që kanë përfunduar doktoraturat, universiteti nuk i gjen dot këta. Duke filluar nga mos-lidhja e tregut të punës me universitetin dhe ajo që është thelbësore për universitetin që shkenca që ata prodhonin nuk i shërbente fare shoqërisë”, deklaroi Xhemollari.
Për Mukën ideja se duhet të prodhohet një ligj i ri për arsimin e lartë, nuk qëndron, pasi problemi është mungesa e zbatimit të ligjit. Ai sheh me shqetësim edhe plagjiaturat, për të cilat edhe Kryeministri Rama u shpreh se nuk është adresuar siç duhet.
“Sikurse e tha edhe kryeministri jemi atdheu i plagjiaturave, por ka edhe hipokrizi brenda sepse nuk mund të thuash atdheu i plagjiaturave dhe ndërkohë 12 vite kryeministër ke pasur mundësinë ta zgjidhësh këtë çështje dhe jo vetëm që nuk e ke zgjidhur, por vë ministre arsimi Ogerta Manastirliun e cila ka plagjiaturë”, deklaroi Muka.
Muka theksoi dhe një tjetër shqetësim: faktin që Agjencia shqiptare e Sigurimit të Cilësisë në Arsimin e Lartë (ASCAL) nuk është pjesë e Agjencisë Evropiane për Sigurimin e Cilësisë në Arsimin e Lartë (ENQA) dhe kjo, sipas tij hedh poshtë të gjithë propagandën e qeverisë për diploma që njihen nga BE-ja.
“Sigurisht që nuk mund të njihen kur bëhet fjalë për një profesorat që ka nivel masteri, maksimumi doktoraturë në përgatitjen e vet akademike”, deklaroi Muka.
Sipas Xhemollarit nëse sipas rektorit të UT-së, universiteti ka përparuar, mjafton të shikojmë që ky institucion nuk ka një revistë shkencore.
“Mund të pyesni çdo universitet, edhe të dobët edhe të fortë, në Evropë dhe asnjë prej tyre nuk ka një universitet pa një revistë shkencore, që do të thotë pedagogët e tij nuk prodhojnë artikuj dhe shkencë”.
Në këto kushte, sipas Mukës zgjidhje emergjente është ndryshimi i drejtimit në Ministrinë e Arsimit. Ndërsa të dy, Muka dhe Xhemollari bien dakord për nevojën për veting akademik.
“Kemi një nevojë të jashtëzakonshme për rishikimin e titujve akademikë dhe vendosjen e meritokracisë në universitete, përfshirë këtu edhe plagjiaturën”, thekosi Muka.
Qëndresa Qytetare përmes raporteve vjetore që kryen për monitorimin e universiteteve publike ka kostatuar se për vitin 2023-2024, shtatë universitete publike shpenzuan 88 milionë euro, ku shumica e parave shkuan për paga, udhëtime e mobilime zyrash.
Sipas Xhemollarit ky veting nis së pari me vetingun pasuror të dekanëve dhe rektorëve.
“Me vetingun akademik të titujve, të gradave shkencore etj, dhe me vetingun e plagjiaturave që është një problem tashmë i përmendur shpeshherë”, theksoi ai.
Lexoni gjithashtu:
The post Raporti i Akreditimit: Shqetësime për cilësinë e programeve dhe stafit akademik appeared first on Citizens.al.