Ai lindi në vitin 1405 dhe ishte fëmija i parafundit në familjen me shumë fëmijë të Gjonit e të Vojsavës. Këta kishin katër djem (Stanishën, Reposhin, Konstandinin e Gjergjin) dhe pesë vajza (Marën, Jellën, Angjelinën, Vlajkën e Mamicën).
Kur lindi Gjergji, i ati Gjon Kastrioti, ishte sundimtar i një shteti të rëndësishëm, që shtrihej së paku nga rrethinat e Prizrenit e të Tetovës në lindje, deri në detin Adriatik në perëndim. Qendra administrative e tij duhet të ketë qenë Prizreni. Për ditën e vdekjes së Gjerg Kastriotit ka shumë legjenda dhe pak burime historike serioze.
Gjithsesi studiuesi i kësaj periudhe veçanërisht i jetës së Skënderbeut, Aurenc Bebja që jeton dhe punon prej vitesh në Francë ka mundur të zbulojë vitin e shkuar, një tekst të botuar 238 vite më parë në Gjermani ku përshkruhen fjalët e fundit të Gjergj Kastriotit në shtratin e vdekjes.
Fjalimi i mĂ« poshtĂ«m Ă«shtĂ« marrĂ« nga libri i autorit Stephan Zannowich, me titullin âLe Grand Castriotto dâAlbanie, Histoireâ. Teksti prej 131 faqesh Ă«shtĂ« botuar nĂ« vitin 1779 nga shtĂ«pia botuese J. J.Kesler, Frankfurt.
Gjergj Kastrioti, i sëmurë, nuk mund ti shmangej vdekjes dhe për këtë arsye fton në vatrën e tij princat, ambasadorët, gjeneralët, dhe drejtuesit kryesorë të vendit që tu lë amanetet e fundit ashtu siç i ka hije një luftëtari të madh. Para se heroi ynë të fillonte fjalimin, urdhëron që djali i tij i vetëm, Gjoni, asokohe dhjetë vjeç, të ndodhej mes të ftuarve.
Fjalimin e Princit tĂ« Matit dhe mbretit tĂ« shqiptarĂ«ve e gjejmĂ« nĂ« faqet 70 â 89 tĂ« librit, i shkruar nĂ« gjuhĂ«n frĂ«nge. Sipas autorit tĂ« veprĂ«s, ja si Ă«shtĂ« shprehur Gjergj Kastrioti:
âJam nĂ« prag tĂ« varrit. Po ju lĂ« njĂ« mbretĂ«ri me forca tĂ« afta pĂ«r ta mbrojtur, por me njĂ« pasardhĂ«s tĂ« paaftĂ« nga mosha pĂ«r ta drejtuar. MegjithatĂ«, nĂ« qoftĂ« se nĂ« tĂ« ardhmen ju bĂ«heni trima dhe tĂ« virtytshĂ«m, ju mund tĂ« pĂ«rballoni tĂ« gjitha sulmet e armiqve tuaj.
Nuk është sipërfaqja e vendit ajo që bën një fron të respektueshëm, por aftësia e atij që ulet mbi të. Në qoftë se ju jeni i djallëzuar, shërbëtor i ministrave tuaj, dhe naiv i lajkave të oborrtarëve tuaj, atëherë asgjë nuk do të jetë më e lehtë sesa përmbysja nga maja më e lartë ku ju ndodheni.
Duhet të jetë virtyti themel i fronit. Virtyti nuk është fantazi. Ndoshta do ju a thonë një ditë, por mos harroni se ai që do ju a thotë, është një tradhtar, një dinak, që për të mbretëruar në vendin tuaj, do ju sugjerojë maksima të rreme, të cilat herët a vonë do të shkaktojnë përmbysjen tuaj.
Duke pasur virtytin si udhĂ«rrĂ«fyes, lajkatarĂ«t dhe tĂ« pabesĂ«t do tĂ« largohen prej jushâŠTĂ« virtytshĂ«m, ju mund tĂ« mbani lehtĂ« perandorinĂ« qĂ« po ju lĂ« tĂ« tronditur nga lufta e vazhdueshme ; ta pĂ«rforconi, ta rimĂ«kĂ«mbni nĂ«pĂ«rmjet pushimit dhe qetĂ«sisĂ«âŠ
Krijoni vendshkrime të pacensuruara në të gjithë sipërfaqen e mbretërisë ku mund të publikohen të gjitha padrejtësitë dhe dhuna që mund të ushtrohen nga drejtuesit e krahinave tuaja. Bëni këtë edhe për miqtë apo familjarët e tyre që jetojnë në oborrin tuaj, të cilët i fshehin këto shkelje apo i përdorin nën pretekstin e drejtësisë dhe të domosdoshmërisë.
Shqyrtoni gjithçka nga ju vetĂ«, dhe nĂ«se magjistrati, ushtari apo kleriku janĂ« mashtrues dhe tĂ« padrejtĂ«, atĂ«herĂ« pa mĂ«shirĂ« varini nĂ« shtyllĂ« nĂ« vendin e krimit : ju do tĂ« vini re se pasardhĂ«si i tij do tĂ« bĂ«het i drejtĂ« dhe i njerĂ«zishĂ«mâŠKur sapo tĂ« keni marrĂ« drejtimin e pushtetit, ju do tĂ« kujdeseni pĂ«r DrejtĂ«sinĂ«, e cila Ă«shtĂ« themeli i tĂ« gjitha virtyteve.
Ju do të mbroni artizanët, si njerëzit më të dobishëm të zonave të pushtetit tuaj, dhe do të parandaloni shtypjen e tyre nga pasanikët. Krenaria dhe luksi i bën pasanikët të pandjeshëm ndaj fatkeqësive të varfërve, të cilët nuk kanë as tituj (grada) e as mbështetje.
Duhet të jeni të butë dhe të dashur me njerëzit tuaj ; dukuni shpesh mes tyre, bisedoni me ta, pyesni ata nëse dëshirat tuaja për drejtësi janë ekzekutuar nga ministrat tuaj.
Princi qĂ« qĂ«ndron i mbyllur me oborrtarĂ«t e tij shikohet nga populli i tij si armik dhe tiranâŠDĂ«gjoni ankesat dhe kĂ«rkesat e popullit tuaj me qetĂ«si sa qĂ« ti frymĂ«zoni besim atij pĂ«r tâju ndihmuar tĂ« korrigjoni abuzimet dhe fatkeqĂ«sitĂ« e shtetit.
Kujdesuni që Kombi juaj të rritet nëpërmjet fesë katolike, por mos persekutoni asnjeri që ta ndjekë atë me detyrim. Dielli, që është shëmbëllimi i Perëndisë, shkëlqen pa dallim për turkun ashtu si për të krishterin.
Kushdo qĂ« kĂ«shillon pĂ«r tĂ« luftuar pĂ«r hir tĂ« PerĂ«ndisĂ« Ă«shtĂ« njĂ« mashtrues i cili dĂ«shiron tĂ« sakrifikojĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«n pĂ«r interesat e tij. Zoti Ă«shtĂ« i fuqishĂ«m, ai mund tĂ« bĂ«jĂ« gjithçka vetĂ«, pa ndihmĂ«n e askujtâŠNĂ« qoftĂ« se fati ju bĂ«n endacak, tĂ« varfĂ«r apo nevojtar kurrĂ« mos e ndryshoni fenĂ« pĂ«r interesâŠMbyllini qĂ« nĂ« origjinĂ« mosmarrĂ«veshjet e teologĂ«ve dhe hipokritĂ«ve, tĂ« cilat janĂ« mĂ« tĂ« rrezikshmet pĂ«r lumturinĂ« e njĂ« shteti. Kemi parĂ« perandoritĂ« mĂ« tĂ« lulĂ«zuara tĂ« pĂ«rçahen dhe tĂ« tronditen nga kĂ«ta fanatikĂ«âŠ
Shihni Perandorinë e Konstandinit të rrënuar nga Muhamedi, dhe princin Jean Paléologue (Gjon Paleologu) i shkelur nga kuajt e Arabëve. Ai ishte supersticioz, priftërinjtë e tij ambiciozë dhe injorantë, oborrtarët e tij të rremë dhe të shthurur nga luksi, dhe tani princi, priftërinjtë dhe oborrtarët kanë vdekur dhe po vdesin në skllavëri.
Nëse keni fat të mjaftueshëm për të pasur filozofë në vendqeverisjet tuaja, të cilët janë të ndriçuar nga drita e arsyes dhe jo nga sistemet e rreme, le të shkruajnë në paqe dhe të reagojnë ndaj paragjykimeve dhe makinacioneve të kujtdo që flet në emër të
Zotit me qĂ«llim pĂ«r tĂ« heshtur mbretin dhe drejtĂ«sinĂ«. Ju do tâi mbroni ata kundra zellit tĂ« tepruar tĂ« drejtuesve hipokritĂ« duke i shpĂ«rblyer me vende pune nĂ« gjykatat dhe oborret tuaja.
Kur tĂ« ju flasin keq pĂ«r dikĂ«, ju do ta dĂ«gjoni me gjysmĂ« veshi⊠Ju do tĂ« jeni tĂ« sjellshĂ«m me tĂ« gjithĂ« shtresat popullore. Si arsye e dallimit tĂ« gradĂ«s qĂ« do tĂ« keni sĂ« shpejti nĂ« shoqĂ«ri, ju duhet tĂ« dalloheni nga tĂ« tjerĂ«t nĂ«pĂ«rmjet bujarisĂ«, i cili Ă«shtĂ« karakteri dallues i princave. NjĂ« monark, edhe i varfĂ«r, duhet tĂ« jetĂ« bujarâŠ
Mbroni meritĂ«n dhe shpĂ«rblejeni atĂ« kudo qĂ« ajo ndodhet. MirĂ«sia duhet tĂ« shoqĂ«rohet me njĂ« zemĂ«r bujare. Njeriu ndĂ«rton tempuj, ngre altarĂ« pĂ«r Zotin falĂ« mirĂ«sisĂ« sĂ« tij. Evitoni pĂ«r gjithmonĂ« shekullit, rrethit dhe racĂ«s tuaj turpin pĂ«r tĂ« pasur njerĂ«z tĂ« dĂ«shpĂ«ruar nga mizoria, krenaria apo injoranca juaj. Mos harroni se njeriu lind pĂ«r lumturinĂ« e njĂ«ri-tjetritâŠ
Armatosuni nga guximi dhe vendosmĂ«ria nĂ« mjerim, me maturi nĂ« mirĂ«qenie. Mos u zhytuni nĂ« pĂ«rtaci, ajo Ă«shtĂ« nĂ«na e tĂ« gjitha veseveâŠMos mbyllni sytĂ« ndaj fqinjĂ«ve dhe traktateve tĂ« tyre : ata do tĂ« presin momentin kur ju do tĂ« jeni tĂ« brishtĂ« pĂ«r tâju akuzuar dhe do tĂ« pohojnĂ« pretendime tĂ« rreme mbi trashĂ«giminĂ« qĂ« po ju lĂ«. Mos pĂ«rdorni spiunĂ« pĂ«r tĂ« ditur se çfarĂ« thonĂ« njerĂ«zit nĂ« lidhje me administrimin tuaj. BĂ«ni punĂ«n tuaj ashtu si duhet, njerĂ«zia le tĂ« flasin dhe tĂ« shkruajĂ« çfarĂ« tĂ« dĂ«shirojĂ«âŠ
Ti jepet mundĂ«sia gjithsecilit prej rrethit tuaj qĂ« tĂ« ju shkruajĂ« ; Ju do tĂ« punĂ«soni sekretarĂ«t tuaj qĂ« tĂ« pĂ«rgjigjen pĂ«r çështje tĂ« ndryshme ose publike, por sekretet e shtetit duhen tĂ« mbeten mes jushâŠ
Mos përbuzni askënd ; më i vogli dhe më i varfëri mund të ju rrëzojë, ashtu si dhe mund të ju ndihmojë me këshillat dhe kurajon e tij.
Jeni tĂ« durueshĂ«m nĂ« çështjet e luftĂ«s, tĂ« patrembur nĂ« rreziqe, tĂ« butĂ« dhe humanĂ«, kurrĂ« mizorĂ« dhe gjaknxehtĂ«. Fshihni dhimbjen qĂ« fatkeqĂ«sitĂ« tuaja mund tĂ« ju shkaktojnĂ«. ArmiqtĂ« tuaj do tĂ« jenĂ« gjithmonĂ« tĂ« gatshĂ«m tĂ« ju fyejnĂ« pĂ«r fatkeqĂ«sitĂ«, dhe ministrat tĂ« ju tradhtojnĂ«. Ftoni mes jush tĂ« huaj tĂ« arsimuar duke u dhĂ«nĂ« njĂ« rol kĂ«shilltari edhe nĂ« rast kur ata nuk janĂ« fisnikĂ« e tĂ« pasur. Kompetencat qĂ« i akordohen fisnikĂ«risĂ« janĂ« prodhim i politikĂ«s. Ju mund tĂ« pĂ«rdorni fisnikĂ«t si tĂ« dĂ«shironi. PasanikĂ«t injorantĂ« do tâi ledhatoni, kĂ«shtu do tĂ« kurseni pasurinĂ« tuaj pĂ«r mirĂ«mbajtjen e ushtrisĂ«, dhe do tĂ« keni njĂ« oborr tĂ« shkĂ«lqyeshĂ«m falĂ« krenarĂ«ve por dhe budallenjve, qĂ« nuk kanĂ« asnjĂ« lloj virtyti pĂ«rveçse floririt.
Mos jeni të ndrojtur ndaj ndjenjave tuaja. Deklaroni haptazi oborrtarëve tuaj, se ai që do të ju gënjejë dhe do të ju dërgojë në rrugën e gabuar në administrim, pa asnjë falje do të varet në shtyllë.
Poetëve që do të ju thurin vargje, për të ju bindur se jeni më i madhi, më bujari, më i mrekullueshmi, luftëtari më i madh ndër të gjithë mbretërit, u dërgoni në këmbim një copë letër, bojë dhe një pendë nga një oborrtar i panjohur, me urdhrin për të dëshmuar të vërtetën e asaj që shkruajnë, dhe në qoftë se nuk mund të bëjnë një gjë të tillë, të kufizojnë veten në dhënien e këshillave, duke u lënë të kuptohet së nëse vazhdojnë të shkruajnë marrëzira të tilla të rrezikshme, ata do të mbyten nga vetë ju si person i shenjtë i të vërtetës.
Kujdesuni qĂ« tĂ« keni gjithmonĂ« ushtarĂ« tĂ« mirĂ« dhe tĂ« disiplinuar ; qĂ« ushtarĂ«t tuaj tĂ« mos bĂ«hen pĂ«rtacĂ«, ti stĂ«rvitni dhe ti trajtoni jo si skllevĂ«r por si shokĂ«t tuaj. Kur tĂ« jeni nĂ« luftĂ«, ju do tĂ« udhĂ«hiqni ushtrinĂ« si gjeneral dhe nĂ« betejĂ« do tĂ« luftoni si ushtar. Emri i mbretit Ă«shtĂ« njĂ« titull shumĂ« i nderuar, por ky titull ka peshĂ« tĂ« madhe dhe detyra tĂ« vĂ«shtira pĂ«r tĂ« realizuar. Kryesorja Ă«shtĂ« tĂ« pranohesh dhe tĂ« respektohesh nĂ« rrethin tĂ«nd. Zoti nuk ka dhĂ«nĂ« fuqinĂ« supreme pĂ«r tĂ« na zhytur nĂ« qullĂ«si, pĂ«r qĂ« tĂ« jemi mbrojtĂ«s tĂ« çështjes publike. PĂ«r njĂ« zemĂ«r tĂ« butĂ« dhe njĂ« shpirt tĂ« virtytshĂ«m, mirĂ«qenia e pĂ«rgjithshme e popullit tĂ«nd Ă«shtĂ« kĂ«naqĂ«sia mĂ« e madhe qĂ« mund tĂ« pĂ«rjetohet. Neglizhenca dhe njĂ« lloj mirĂ«sie qĂ« e thĂ«rrasim « mendjelehtĂ«sia e njĂ« princi », u shkaktojnĂ« dĂ«me njerĂ«zve ; dhe ju e dini se roli i mbretit Ă«shtĂ« tâi mbrojĂ«
Dëboni larg jush astrologët gjykatës dhe kimistët prodhues ari dhe diamantesh. Një princ është gjithmonë i pasur, kur ai është i mençur dhe i lartësuar shpirtërisht.
Emri juaj do tĂ« jetĂ« i shkruar nĂ« njĂ« pllakĂ« prej mermeri tĂ« bardhĂ« me shkronja tĂ« zeza mbi dyert e kĂ«shtjellave tuaja tĂ« destinuara pĂ«r tĂ« burgosurit. Mjerim pĂ«r guvernatorin qĂ« i fshehu mbretit pafajĂ«sinĂ«, qĂ« pĂ«rkeqĂ«soi nga koprracia dhe zelli i tij dĂ«nimin e fajtorĂ«veâŠ
Mbroni njerëzit e dashur dhe të mirë, ndëshkoni shpirtrat e këqij. Jeni të ndjeshëm ndaj lëndimit, por akoma dhe më shumë ndaj shërbimit të popullit tuaj dhe miqësisë të njerëzve të ngjashëm me ju.
Pika kulmore e njĂ« lufte Ă«shtĂ« çorientuese, duhet ndjerĂ« pasiguria (rreziku). AtĂ«herĂ« kujdesi dhe guximi do tĂ« ju shĂ«rbejnĂ« mĂ« mirĂ« se sa pasuria. Duhet tĂ« dish tĂ« fitosh, por mos harroni se edhe mund tĂ« mposhtesh. Sfidoni veten tuaj : mos e humbisni toruan nga zemĂ«rimi, sepse atĂ«herĂ« i thjeshti bĂ«het i keq dhe mbreti njĂ« pĂ«rbindĂ«shâŠ
Mos harroni se politika turke është për të mbjellë përçarje mes princave të krishterë ; e gjithë madhështia e tyre gjendet në këtë politikë të shkëlqyeshme, e cila bën me shumë pushtime sesa armët e tyre. Së fundi, në qoftë se jeni xheloz se po ju lë një trashëgimtar që ju pengon për të marrë fronin, mos harroni se kam qenë babai juaj, dhe shpatën do e përdorni vetëm për të rrëzuar armikun.
Ju do të keni lidhje të shumta me oborrin e Romës, që unë kam qenë deri tani mbështetës dhe mbrojtës. Interesat e mia më kanë detyruar të përshtat politikën time me të sajën. Rrethanat në të cilat jam gjetur veten nuk më kanë lejuar të luftoj uzurpimet turke dhe pretendimet e papës.
Për të mirën e krahinave të mia kam qenë gjithmonë i lumtur me veprimet që kam ndërmarrë. Roma është fodulle vetëm me princat e dështuar. Roma, duke më pasur frikë, më ka bërë gjithmonë lajka.
Ajo ndryshon maksimat dhe pozicionet sipas rasteve, por frika se humb tokat e saj ndaj sulmeve të Muhamedit, e ka detyruar atë të qëndrojë modeste ndaj meje, duke më njohur të gjitha të drejtat, titujt, dhe zotërimet e realizuara gjatë betejave të mia. Papët nuk kanë arritur kurrë të manipulojnë një ushtar të vjetër si unë, por nuk do të hezitojnë të bëjnë një gjë të tillë ndaj jush si arsye e moshës së re dhe mungesës së eksperiencës për të qeverisur, për të shërbyer.
Mos harroni, se me praktikat e shumta që ata përdorin për të arritur qëllimet e tyre, më e forta, është rrëfimi. Por është e lehtë ta kuptoni : kur prifti do të dojë të dijë më shumë sesa mëkatet tuaja, kthejeni si një mashtrues në vendin e tij, dhe dënojeni si të tillë, që të shërbejë si shembull për pasardhësin e tij.
âŠMegjithatĂ«, Ă«shtĂ« shumĂ« e rrezikshme tĂ« kundĂ«rshtosh hapur PapĂ«n, kĂ«tĂ« idhull tĂ« madh tĂ« fesĂ« sonĂ«. Ai Ă«shtĂ« njĂ« njeri si tĂ« tjerĂ«t, me pasionet dhe dobĂ«sitĂ« e tij⊠NĂ«se Papa ju dĂ«rgon faljet, reliket, bekimet, merrni ato me respekt, dhe i nderoni me njerĂ«zit tuaj duke e dhĂ«nĂ« ju shembullin kryesor⊠Por nĂ« qoftĂ« se Papa pĂ«rpiqet tĂ« rrisĂ« numrin e priftĂ«rinjve dhe murgjve pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« para nga krahinat tuajaâŠose ju nxit qĂ« tĂ« hapni luftĂ«ra nĂ« emĂ«r tĂ« Zotit, rrufeja hakmarrĂ«se qĂ«lloftĂ« mbi ju dhe pasardhĂ«sit tuaj nĂ« rast pranimi.
Zoti hakmerret ndaj fyersve të tij, pra nuk ka nevojë për ndihmën e njeriut. Mos kërcënoni Romën, kur ajo nuk ju kërcënon. Por shpallni luftë ndaj kujtdo që mundohet të prishë harenë e popullit, dhe legjitimitetin e fronit.
Ju do tĂ« ndaloni çdo banor i cili ndodhet nĂ«n qeverisjen tuaj, qĂ« tĂ« mos bĂ«het as prift e as murg pa arritur moshĂ«n dyzet vjeçare. PĂ«r tu ushqyer nga puna e tĂ« tjerĂ«ve, duhet mĂ« parĂ« qĂ« njeriu (mashkulli) tĂ« ketĂ« kontribuar nĂ« mbĂ«shtetjen e komunitetit, prej tĂ« cilit dĂ«shiron tĂ« ndahet pĂ«r tĂ« shijuar jetĂ«n e tijâŠ
Këta priftërinj dhe murgj duhet të ju ndihmojnë të mbroni kombin në kohë lufte, sepse në kohë paqeje po ky komb i ushqen pa i përdorur.
Nëse Papa kundërshton, bindeni atë me butësi, dhe vetëm në qoftë se është e nevojshme përdorni shpatën⊠Një politikë e tillë do të ju pajtojë me dashurinë atërore të pasardhësve të tij, dhe do të bëheni shembull dhe lider për të gjithë mbretërit, të cilët frikacakë, të dobët, injorantë, budallenj, u uzurpohet nga Papa dhe ministrat e tyre, fuqia që Zoti u ka dhënë për të përhapur lumturinë e Kombeve, ku ata duhet të jenë zotërit dhe etërit./ KultPlus.com
Login
