Login
PS drejt kontrollit të plotë legjislativ, çfarë do të thotë kjo për demokracinë?
Për herë të parë në tre dekada, socialistët po shkojnë drejt një shumice të cilësuar në parlament me 82-84 mandate. Përballë një opozite të fragmentarizuar rezultati i jep asaj mundësinë për një kontroll të gjerë mbi proceset legjislative dhe institucionale në vend. Nisur nga përvoja politike, ekspertët e shohin me shqetësim këtë përqendrim pushteti.
Ashtu si nĂ« zgjedhjet parlamentare tĂ« 25 prillit 2021, edhe nĂ« zgjedhjet e 11 majit 2025, opozita dĂ«shtoi tĂ« paraqiste nĂ« fletĂ«n e votimit njĂ« koalicion gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s, teksa partitĂ« e reja sfiduan ndjeshĂ«m âstatus-quoâ-nĂ« e saj.
Ky polarizim i la rrugë një rezultati të thellë të Partisë Socialiste, e cila megjithëse mori thuajse të njëjtin numër votash me zgjedhjet e shkuara, siguroi numër më të lartë mandatesh.
Për herë të parë që prej vitit 1997, socialistët po shkojnë drejt një shumice të cilësuar në parlament. Asokohe në një parlament me 155 deputetë PS e drejtuar nga Fatos Nano siguronte 101 mandate përballë PD-së së Sali Berishës, e cila u ndëshkua me votë për krizën piramidale të periudhës janar-gusht.
Duke parĂ« prirjen e votave tĂ« 11 majit 2025, legjislatura e XI-tĂ« mund tĂ« shohĂ« rikthimin e PS-sĂ« nĂ« njĂ« âsupermaxhorancĂ«â tĂ« tillĂ« â edhe pse jo fiks nĂ« numĂ«r pĂ«r tĂ« pĂ«rbĂ«rĂ« 3/5 e Kuvendit pĂ«r atĂ« qĂ« konsiderohet si shumicĂ« e cilĂ«suar.
Sidoqoftë, për Lutfi Dervishin, gazetar dhe njohës i mirë i politikës, rikthimi i një situate të tillë në pushtetin legjislativ mund të ketë ndikim të madh për demokracinë e vendit.
âKjo shumicĂ« e madhe i jep qeverisĂ« avantazh nĂ« miratimin e reformave dhe ligjeve, por gjithashtu, vĂ« nĂ« pikĂ«pyetje forcimin e institucioneve dhe cilĂ«sinĂ« e demokracisĂ«,â tha ai pĂ«r Citizens.al.
Ngjashëm mendon dhe Afrim Krasniqi, studiues dhe drejtues i Institutit të Studimeve Politike (ISP). Sipas tij me një situatë të tillë mund të vihen në diskutim ligje apo reforma, të cilat janë miratuar apo kërkojnë shumicë të cilësuar në Kuvend.
âKy Ă«shtĂ« rasti i parĂ« pas 20 viteve kur njĂ« parti politike ka numrin e nevojshĂ«m tĂ« votave pĂ«r tĂ« ndryshuar ligje specifike, siç quhen ligjet organike tĂ« tilla, me votat e saj, ose me aleatĂ« siç mund tĂ« jetĂ« rasti i PSD-sĂ«, e cila voton gjithmonĂ« pĂ«r PS-nĂ«,â komentoi Krasniqi.
Partia Socialdemokrate, e drejtuar nga Tom Doshi, rezultoi e para në Vaun e Dejës, teksa siguroi 2 mandate në qarkun e Shkodrës duke thyer raportet mes partive kryesore. Së bashku me një mandat në qarkun e Tiranës, PSD mund të përsërisë rezultatin e zgjedhjeve të vitit 2021 ku fitoi 3 mandate.
Zakonisht, për ligjet bazë kërkohet shumicë e thjeshtë. Ndërsa për të ndryshuar kodet, ligjet që organizojnë pushtetin gjyqësor, prokurorinë apo dhe institucione të tjera nevojitet shumica e cilësuar.
Ngjashëm kërkohet shumicë e cilësuar për të emëruar anëtarët e Gjykatës Kushtetuese, Këshillit të Lartë Gjyqësor, Inspektoratin e Lartë të Drejtësisë, Prokurorin e Përgjithshëm, Avokatin e Popullit, Kontrollin e Lartë të Shtetit etj.
ThĂ«nĂ« kĂ«tĂ«, njĂ« âsupermaxhorancĂ«â mundet tâi ndryshojĂ« ligjet kyçe dhe tĂ« zgjasĂ« kontrollin mbi institucionet mĂ« tĂ« larta tĂ« shtetit, pa pasur nevojĂ« pĂ«r gjetjen e njĂ« dakordĂ«sie me opozitĂ«n.
KĂ«tĂ« pikĂ«, Dervishi e sheh me shqetĂ«sim, pasi rrezikohen balancat. Ai thotĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« figurative se âme gĂ«rshĂ«rĂ«n e madhe qĂ« mori mĂ« 11 maj, shumica socialiste mundet tâi presĂ« mĂ« lehtĂ« thonjtĂ« SPAK-ut.â
Pas arrestimit të kryebashkiakut të Tiranës, Erion Veliaj, përpara fushatës zgjedhore, Kryeministri Rama, mbajti një qasje të ashpër ndaj SPAK-ut duke paralajmëruar ndërhyrje për të ndryshuar kompetencat apo mënyrën se si kjo strukturë vepron.
Krasniqi sheh te ky paralajmĂ«rim ndĂ«rhyrjen nĂ« sistemin legjislativ pĂ«r tĂ« hequr nga vlerĂ«simi si vepĂ«r penale tĂ« âshpĂ«rdorimit tĂ« detyrĂ«sâ nga zyrtarĂ«t.
â[Rama] nuk e ka fshehur asnjĂ«herĂ« prirjen pĂ«r tĂ« larguar pĂ«rgjegjĂ«sitĂ« publike qĂ« vijnĂ« nga zyrtarĂ«t e lartĂ«, nĂ« lidhje me kĂ«tĂ« vepĂ«r penale qĂ« Ă«shtĂ« objekt i SPAK-ut,â thekson Krasniqi, sipas sĂ« cilit nĂ«se PS ndĂ«rhyn pĂ«r ta ndryshuar kuadrin ligjor do tĂ« deformonte tĂ« gjitha aktet qĂ« lidhen me funksionimin e SPAK-ut.
NjĂ« mazhorancĂ« kaq e fortĂ« numerikisht e ka mĂ« tĂ« lehtĂ« edhe tĂ« ndryshojĂ« KushtetutĂ«n, e cila kĂ«rkon â2/3-at e votaveâ, pra 93 vota. Numrat e bĂ«jnĂ« mĂ« tĂ« lehtĂ« pĂ«r tĂ« negociuar duke ulur ndikimin e opozitĂ«s nĂ« situata tĂ« tilla.
Në këtë perspektivë, nisur nga përvoja e shkuar në zgjedhje ku PS është forcuar, prej 2017 qeveris e vetme, Krasniqi është i mendimit se rezultati tregon një cenim të besimit se vota mund të ndryshojë qeverisjen në Shqipëri.
âĂshtĂ« njĂ« lloj zhvillimi anti-historik nĂ« aspektin e qeverisjes dhe nĂ« aspektin e sovranitetit qytetarâ, analizon Krasniqi, ndĂ«rsa shpjegon se kjo tregon qĂ« problemi Ă«shtĂ« sistemi dhe se PS-ja ka krijuar ânjĂ« lloj sistemi patronazhist qĂ« kontrollon gjithĂ« territorin, kontrollon votĂ«n, kontrollon burimet shtetĂ«rore dhe si tĂ« tilla i pĂ«rkthen kĂ«to nĂ« votaâ.
Ndarja e mandateve në 34 vite sistem pluralist në Shqipëri
Zgjedhjet e para pluraliste nĂ« ShqipĂ«ri u zhvilluan nĂ« vitin 1991. PS, e cila ishte ende e organizuar si Partia e PunĂ«s e ShqipĂ«risĂ« (PPSH), fitoi 169 nga 250 mandate qĂ« kishte asokohe nĂ« total tĂ« Kuvendi â PD mori 75 mandate.
Mirëpo në zgjedhjet e parakohshme të vitit 1992, për Kuvendin e riformatuar me 140 mandate, PD fitoi bindshëm duke siguruar 92 deputetë, ndërsa PS u tkurr në 38, partitë e tjera: PSD 7, Partia Republikane 1, Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut 2.
Zgjedhjet e vitit 1996, u shoqëruan me bojkot të pjesshëm të PS-së dhe aleatëve të saj, pasi PD kishte miratuar një kuadër ligjor që kufizonte pjesëmarrjen e ish-funksionarëve të sistemit komunist në proces. Për rrjedhojë, PD fitoi 122 mandate, por procesi, i cili u shoqërua me parregullsi, u kontestua ashpër.
Për shkak edhe të krizës politike dhe piramidale që pasoi këto zgjedhje, vendi shkoi në zgjedhje të parakohshme në vitin 1997 ku PS u kthye në pushtet duke fituar 101 mandate nga 155 të Kuvendit që u riorganizua.
Në zgjedhjet e vitit 2001, me mbështetjen e aleatëve të saj, PS ruajti pushtetin duke siguruar 73 nga 140 mandate.
Në vitin 2005, pushteti kaloi në duart e PD-së, e cila fitoi 56 mandate, ndërsa Partia Socialiste mori vetëm 42 mandate. PR fitoi 11, PSD 7 dhe Lëvizja Socialiste për Integrim fitoi 5.
Në zgjedhjet e vitit 2009, PS rriti numrin e mandateve në 65, por PD qëndroi në pushtet përmes një koalicioni me LSI, pasi asnjëra prej tyre nuk kishte shumicën e nevojshme për të qeverisur.
Ky koalicion u përmbys në zgjedhjet e vitit 2013, kur PS fitoi sërish 65 mandate, por arriti të formojë qeverinë përmes aleancës me LSI-në, duke çuar numrin e përgjithshëm të mandateve në 83.
Në vitin 2017, PS fitoi e vetme shumicën në Kuvend me 74 mandate dhe të njëjtin rezultat e përsëriti edhe në zgjedhjet e vitit 2021.
Rreziku i përqendrimit të pushtetit
Një parti që zotëron një shumicë kaq të gjerë në Kuvend e ka të lehtë të anashkalojë debatet parlamentare dhe të përjashtojë opozitën nga procesi vendimmarrës duke vënë kështu në rrezik sistemin demokratik.
Paralelisht âsupermaxhorancaâ mund tĂ« zbehĂ« rolin e Presidentit, mund tĂ« çojĂ« pĂ«rpara reforma tĂ« njĂ«anshme dhe tĂ« kthejĂ« opozitĂ«n nĂ« njĂ« âlloj dekoriâ.
âNjĂ« shumicĂ« prej 3/5 nĂ« Kuvend mund tĂ« jetĂ« njĂ« shpatĂ« me dy tehe. NjĂ«ra anĂ« ofron stabilitet dhe efikasitet nĂ« qeverisje, ana tjetĂ«r pĂ«rbĂ«n rrezik pĂ«r minimin e institucioneve tĂ« pavarura,â shpjegon Lutfi Dervishi.
Në shumë raste, Kuvendi ka fuqinë të rrëzojë dekretet e Presidentit me shumicën prej 3/5, duke e reduktuar rolin e Kreut të Shtetit në një funksion kryesisht ceremonial.
Në këto kushte, reforma të rëndësishme si ato në drejtësi, procesin zgjedhor apo ndryshimet kushtetuese, mund të kalojnë pa dakordësi të gjerë dhe pa konsensus me opozitën.
Ky pĂ«rqendrim i pushtetit krijon njĂ« realitet, ku shumica qeverisĂ«se kontrollon edhe Kuvendin, duke e kthyer atĂ« nĂ« njĂ« mekanizĂ«m miratues tĂ« vendimeve tĂ« saj duke i zhbĂ«rĂ« rolin kontrollues qĂ« ka parlamenti. Sipas Dervishit njĂ« situatĂ« e tillĂ« do ta kthente parlamentin ânĂ« noter tĂ« qeverisĂ« dhe ndoshta zeron dhe debatet e brendshmeâ.
PĂ«r Afrim Krasniqin, njĂ« mazhorancĂ« e tillĂ« Ă«shtĂ« âgati vrasĂ«seâ pĂ«r konceptin e demokracisĂ«.
âEdhe nĂ« kuadĂ«r integrimi, njĂ« numĂ«r i tillĂ« votash, tregon qĂ« maxhoranca nuk do tĂ« ketĂ« nevojĂ« pĂ«r opozitĂ«n. Ose do tĂ« ketĂ« nevojĂ« pĂ«r njĂ« opozitĂ« fasadĂ«, qĂ« do tĂ« thotĂ« nuk do tĂ« ndjejĂ« asnjĂ« lloj presioni pĂ«r tĂ« pasur dakordĂ«si politike pĂ«r çdo lloj nisme qĂ« ajo mund tĂ« marrĂ« nĂ« kuadĂ«r tĂ« procesit tĂ« integrimit dhe nĂ« pĂ«rfaqĂ«simin e ShqipĂ«risĂ«,â analizon Krasniqi.
Edhe Dervishi shpreh gjithashtu shqetësimin për dekurajimin e alternativave të reja politike dhe dobësimin e demokracisë pluraliste.
âNĂ« kuadĂ«r tĂ« pĂ«rafrimit me legjislacionin e BE-sĂ«, shumica nuk ka mĂ« nevojĂ« pĂ«r konsensus me opozitĂ«n,â thotĂ« ai.
Në mungesë të balancave dhe kontrollit të vërtetë opozitar, një përqendrim i tillë i pushtetit mund të çojë në kapjen e institucioneve dhe në dobësimin e sistemit demokratik.
âPyetja Ă«shtĂ« âA do ta pĂ«rdorĂ« PS/Rama kĂ«tĂ« fuqi pĂ«r tĂ« forcuar institucionet demokratike, apo pĂ«r tĂ« konsoliduar mĂ« tej kontrollin mbi to?â Druaj se do tĂ« ndodhĂ« kjo e dyta,â pĂ«rmbyll Dervishi.
The post PS drejt kontrollit të plotë legjislativ, çfarë do të thotë kjo për demokracinë? appeared first on Citizens.al.
