Kur trupat e gjeneralit serb të Bosnjë-Hercegovinës, Ratko Mladiq, kryen gjenocid kundër boshnjakëve nga enklava e atëhershme dhe zona e mbrojtur nga OKB-ja e Srebrenicës në korrik 1995, imazhet e tmerrit dhe dështimit ndërkombëtar pothuajse menjëherë u përhapën në mbarë botën: imazhe të mijëra refugjatëve të pafuqishëm në bazën e OKB-së në Potoçari, imazhe të ndarjes së grave, fëmijëve dhe burrave, imazhe të komandantit të poshtëruar holandez të UNPROFOR-it, i cili i ngre dolli Mladiqit.
Në ditët para gjenocidit, mesazhe të dëshpëruara vinin nga radioamatorët nga Srebrenica. Edhe gjatë vrasjeve masive, dëshmitarët e parë të mbijetuar të marshimit të vdekjes raportuan për ndjekjen e njerëzve dhe tmerret në pyjet përreth Srebrenicës.
Edhe pse dimensionet e sakta të krimit për sa i përket numrit të njerëzve të vrarë, nuk ishin përcaktuar ende në korrik 1995, ishte tashmë e qartë se Srebrenica shënonte kulmin e tmerrshëm të politikës serbe të spastrimit etnik në Bosnjë-Hercegovinë.
Dhe se një nga krimet më të këqija që nga Holokausti u krye atje. Një krim, i cili, duhet pranuar, nuk u krye me dijeninë e plotë të përfaqësuesve të bashkësisë ndërkombëtare.
Por ata nuk bĂ«nĂ« gjĂ« â nĂ« njĂ« kohĂ« kur motoja e kulturĂ«s evropiane tĂ« kujtesĂ«s ishte: âKurrĂ« mĂ«!â
Â

Një tjetër vuajtje
MĂ« 11 korrik tĂ« kĂ«tij viti, nĂ« ditĂ«n e pĂ«rkujtimit tĂ« gjenocidit, dhjetĂ«ra-mijĂ«ra vetĂ« pritet tĂ« mblidhen nĂ« QendrĂ«n Memoriale tĂ« Potoçarit pranĂ« SrebrenicĂ«s â mĂ« shumĂ« se kurrĂ« mĂ« parĂ«, me rastin e 30-vjetorit.
E hapur në vitin 2003, Qendra Memoriale në Srebrenicë është një vend prekës, por dinjitoz përkujtimi.
Mbetjet e afërsisht 7,000 nga 8,372 viktimat e gjenocidit, emrat e të cilëve janë identifikuar deri më tani, janë varrosur në varreza.
ĂshtĂ« vendi mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i pĂ«rkujtimit pĂ«r tĂ« mbijetuarit. MegjithatĂ«, dinjiteti i kujtesĂ«s Ă«shtĂ« i pĂ«rzier me hidhĂ«rim pĂ«r shkak tĂ« shumĂ« gjĂ«rave qĂ« ndodhĂ«n pas vetĂ« krimit. Kjo Ă«shtĂ« diçka qĂ« mund tĂ« quhet vuajtje e dytĂ«.
Emri i qytetit, Srebrenicë, u bë sinonim për vetë krimin. Ekziston një konsensus i gjerë ndërkombëtar se ishte gjenocid, pasi Gjykata Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë (ICTY) e përcaktoi këtë dhe e dokumentoi gjerësisht në disa vendime.
Në vitin 2024, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së shpalli 11 korrikun si Ditën e Përkujtimit të Gjenocidit të Srebrenicës, duke riafirmuar natyrën gjenocidale të krimit.
Mohimi dhe relativizimi
Megjithatë, në Serbi dhe Republikën Srpska, të cilat ishin përgjegjëse për planifikimin dhe kryerjen e gjenocidit, mohimi dhe relativizimi i fortë i krimit tani janë politikë shtetërore.
NĂ« vitin 2010, parlamenti serb miratoi njĂ« deklaratĂ« duke kĂ«rkuar falje pĂ«r krimin nĂ« SrebrenicĂ«, por pa pĂ«rdorur fjalĂ«n âgjenocidâ. QĂ« atĂ«herĂ«, politika serbe nĂ«n presidentin Aleksandar Vuçic Ă«shtĂ« pĂ«rkeqĂ«suar ndjeshĂ«m dhe Ă«shtĂ« distancuar nga ky gjest.
Â

Vuçiçi kundërshton Rezolutën për gjenocidinFotografi: ANGELA WEISS/AFP/Getty Images
Vuçiç ishte ministĂ«r i informacionit nĂ«n diktatorin Slobodan Milosheviq nĂ« vitin 1995, dhe mĂ« 20 korrik 1995, ndĂ«rsa gjenocidi ishte ende nĂ« vazhdim, ai deklaroi nĂ« parlamentin e Beogradit se âpĂ«r çdo serb tĂ« vrarĂ«, njĂ«qind myslimanĂ« (boshnjakĂ«) do tĂ« vriteshinâ, njĂ« deklaratĂ« pĂ«r tĂ« cilĂ«n ai ende nuk ka kĂ«rkuar falje.
Sot Vuçiç pĂ«rhap narrativĂ«n se âtĂ« gjitha palĂ«t vuajtĂ«nâ nĂ« luftĂ«rat jugosllave, por se vetĂ«m serbĂ«t nuk njihen si viktima.
Krimineli i luftĂ«s Mladiq â hero pĂ«r shumĂ« serbĂ«
Në Republikën Srpska, presidenti Milorad Dodik mblodhi një komision, të udhëhequr nga eksperti izraelit i Holokaustit, Gideon Greif, i cili në vitin 2021 publikoi një raport që mohonte gjenocidin dhe hidhte dyshime serioze mbi numrin e viktimave.
Fytyra e Ratko Mladiq, i dĂ«nuar si kriminel lufte, tani mund tĂ« shihet nĂ« grafite, murale, postera dhe fotografi tĂ« shumta nĂ« RepublikĂ«n Srpska dhe Serbi â shumĂ« serbĂ« e konsiderojnĂ« atĂ« hero.
Ădo vit, nĂ« festa dhe ditĂ« tĂ« ndryshme pĂ«rkujtimore serbe, nacionalistĂ«t serbĂ« kalojnĂ« pranĂ« monumentit nĂ« karvane, duke rĂ«nĂ« borive ose duke luajtur muzikĂ« tĂ« lartĂ« nacionaliste.
Â

Udhëheqësit e forcave serbe, Plavshiq, Karaxhiq dhe MladiqFotografi: picture-alliance / dpa
Në ceremonitë e para mortore që nga fillimi i mijëvjeçarit, të mbijetuarit që varrosnin të dashurit e tyre pështyheshin nga nacionalistët serbë, pa ndërhyrjen e policisë. Kryetarët e bashkive serbe të Srebrenicës pas vitit 1995 e mohuan gjenocidin në një mënyrë ose në një tjetër.
Kryetari aktual i bashkisĂ«, Milosh Vuçiç, e sheh fitoren e tij zgjedhore nĂ« tetor 2024 si ânjĂ« pĂ«rgjigje ndaj rezolutĂ«s sĂ« OKB-sĂ«â tĂ« miratuar disa muaj mĂ« parĂ«.
Ligji kundër mohimit të gjenocidit
Hungaria e Viktor Orbånit është bashkuar gjithashtu në radhët e mohuesve të gjenocidit: Së bashku me Serbinë dhe Rusinë, Hungaria ishte i vetmi shtet anëtar i BE-së që votoi kundër rezolutës së OKB-së për Srebrenicën në korrik 2024.
Në korrik 2021, Përfaqësuesi i Lartë i atëhershëm i bashkësisë ndërkombëtare për Bosnjë-Hercegovinën, Valentin Inzko, miratoi një ligj kundër mohimit të gjenocidit në Srebrenicë. Megjithatë, u deshën pothuajse katër vjet që vendimi i parë kundër mohuesve të gjenocidit të jepej në maj 2025.
Vetëm një kërkim i sinqertë faljeje
Bashkësia ndërkombëtare ka ofruar vetëm një kërkim falje të sinqertë për bashkëpërgjegjësinë e saj për Srebrenicën: në korrik 2022 nga qeveria holandeze.
Qeveria kĂ«rkoi falje pĂ«r tĂ« gjitha viktimat dhe tĂ« mbijetuarit e gjenocidit pĂ«r shkak tĂ« âdĂ«shtimit tĂ« bashkĂ«sisĂ« ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r tĂ« ofruar ndihmĂ« tĂ« pĂ«rshtatshme pĂ«r popullin e SrebrenicĂ«sâ.
Edhe pse padyshim nuk Ă«shtĂ« provuar, Ă«shtĂ« shumĂ« e mundshme qĂ« bashkĂ«sia ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« ketĂ« ditur pĂ«r planet konkrete pĂ«r spastrimin etnik nĂ« BosnjĂ«n lindore nĂ« verĂ«n e vitit 1995 dhe tâi ketĂ« pranuar ato nĂ« heshtje si çmim pĂ«r suksesin e negociatave tĂ« paqes. Nuk ka njohje tĂ« kĂ«saj â edhe nĂ«se nĂ« atĂ« kohĂ« ndoshta askush nĂ« nivel ndĂ«rkombĂ«tar nuk mund ta kishte menduar se ishte gjenocid.
Â

Gratë e Srebrenicës në HagëFotografi: Darko Bandic/AP/picture alliance
Kultura e kujtesës mungon
Për boshnjakët, përkujtimi i gjenocidit në Srebrenicë është një komponent themelor i identitetit të tyre kombëtar dhe një moment kyç për vendin e tyre.
Megjithatë vetëdija e shumë përfaqësuesve të shtetit boshnjak zakonisht nuk shkon përtej pranisë së detyrueshme në Qendrën Përkujtimore në Potoçari çdo 11 korrik.
Shumica e të mbijetuarve të gjenocidit jetojnë në kushte modeste, ndonjëherë shumë të varfra dhe të margjinalizuara. Vetëm gratë që e kanë mbijetuar këtë gjenocid dhe të cilat nuk kanë të afërm meshkuj që kanë mbijetuar, marrin mbështetje shtetërore.
Të gjithë të tjerët nuk kanë statusin ligjor të të mbijetuarve dhe nuk kanë marrë kurrë ndihmë nga shteti, as materiale dhe as psikologjike.
Ndoshta më e vështira për të mbijetuarit është se edhe 30 vjet pas gjenocidit dhe pavarësisht Rezolutës së OKB-së të vitit 2024, Srebrenica ende nuk ka një vend të përhershëm në kulturën evropiane të kujtesës.
Një shembull i kësaj është Dita Evropiane e Përkujtimit për Viktimat e të Gjitha Regjimeve Totalitare dhe Autoritare. Që nga viti 2009, kjo ditë është festuar në BE më 23 gusht, ditën në të cilën u nënshkrua Pakti Hitler-Stalin në vitin 1939.
Komisioni Evropian publikon një deklaratë në atë ditë çdo vit. Srebrenica nuk është përmendur në të deri më tani.
The post 30 vjet Srebrenicë: Turpi i Evropës appeared first on Albeu.com.