Nga: Steve Taylor / Psychology Today
Përkthimi i pjesshëm nga: Telegrafi.com
Psikologu polak Andrzej Łobaczewski kaloi pjesën e hershme të jetës duke vuajtur nën pushtimin nazist të Polonisë, i pasuar menjëherë – pas luftës – nga brutaliteti i pushtimit sovjetik. Përvoja e tij me këto tmerre e shtyri Łobaczewskin të zhvillonte konceptin e “patokracisë.” Ky është një sistem ku individë me çrregullime të personalitetit (veçanërisht psikopati) zënë pozita pushteti.[1]
Łobaczewski ia kushtoi jetën studimit të së keqes njerëzore, një fushë të cilën ai e quajti “ponerologji.” Ai donte të kuptonte se pse duket se njerëzit “e këqij” përparojnë, ndërsa shumë njerëz të mirë dhe të moralshëm hasin në vështirësi për të pasur sukses. Ai donte të shpjegonte se pse njerëzit me çrregullime psikologjike arrijnë me lehtësi në pozita të larta dhe marrin në dorë qeverisjen e vendeve. Duke jetuar vetë nën një regjim patokratik, studimi i kësaj teme përbënte një rrezik të madh për të. Ai u arrestua dhe u torturua nga autoritetet polake dhe nuk arriti të botonte veprën e jetës së tij, librin Ponerologjia politike [Political Ponerology], derisa arriti të arratisej në Shtetet e Bashkuara gjatë viteve ’80 të shekullit XX.
Patokracia, siç duket, është një nga problemet më të mëdha në historinë e njerëzimit. Historia ka qenë një sagë e vazhdueshme e konflikteve dhe brutalitetit, me grupe njerëzish që luftojnë mes vete për territore, pushtet dhe pasuri, duke pushtuar dhe vrarë njëri-tjetrin. Duke vështruar rrjedhën e historisë njerëzore, nga lashtësia deri në shekullin XX, historiani Arnold Toynbee foli për “ndjenjën e tmerrshme të mëkatit që manifestohet në punët e njerëzve.”
Por, ekziston një argument që kjo nuk ndodh sepse të gjithë njerëzit për nga natyra janë brutalë dhe mizorë, por sepse një numër i vogël njerëzish – pra, ata me çrregullime të personalitetit – janë brutalë dhe mizorë, thellësisht egoistë dhe pa empati. Kjo pakicë gjithmonë ka mbajtur pushtetin dhe ka arritur të urdhërojë ose të ndikojë shumicën për të kryer mizori në emër të tyre.
Një pakicë e vogël e njerëzve vuan nga çrregullimet e personalitetit, si narcisizmi dhe psikopatia. Njerëzit me këto çrregullime ndiejnë një dëshirë të pangopur për pushtet. Njerëzit me çrregullim të personalitetit narcisistik dëshirojnë vëmendje dhe aprovime të vazhdueshme. Ata ndihen superiorë ndaj të tjerëve dhe mendojnë se kanë të drejtë t’i dominojnë. Ata gjithashtu nuk kanë empati, gjë që do të thotë se janë të aftë të shfrytëzojnë dhe abuzojnë të tjerët pa mëshirë në dëshirën e tyre për pushtet. Psikopatët kanë një ndjenjë të ngjashme superioriteti dhe mungesë empatie, por dallimi kryesor mes tyre dhe narcisistëve është se ata nuk ndiejnë të njëjtin impuls për vëmendje dhe adhurim. Deri në një masë, impulsi për t’u adhuruar vepron si një kontroll mbi sjelljen e narcisistëve. Ata hezitojnë të bëjnë diçka që mund t’i bëjë shumë jopopullorë. Por, psikopatët nuk kanë brenga të tilla.
Në anën tjetër të spektrit, njerëzit me një nivel të lartë empatie dhe dhembshurie zakonisht nuk janë të interesuar për pushtet. Ata preferojnë të jenë “me këmbë në tokë,” duke ndërvepruar dhe duke u lidhur me të tjerët. Ata madje mund të refuzojnë ofertën për një pozitë me status të lartë, sepse janë të vetëdijshëm se statusi i lartë do t’i shkëpusë (ndonëse për një person pa empati, kjo është pikërisht pjesë e joshjes). Kjo i lë pozitat e pushtetit të hapura për njerëz me çrregullime psikologjike (ose të paktën me një nivel të lartë ambicieje dhe mungesë mëshire, edhe nëse nuk është një çrregullim të mirëfilltë).
Gjatë gjithë historisë, këta individë patologjikë gjithmonë kanë arritur në majë. Në njëfarë mënyre, shoqëritë feudale para-industriale i kufizonin ata, pasi pushteti shpesh trashëgohej me lindje dhe nuk arrihej përmes përpjekjeve personale. Rënia e sistemit feudal ishte padyshim një hap pozitiv drejt barazisë dhe demokracisë më të madhe, por efekti anësor negativ ishte se u dha psikopatëve dhe narcisistëve më shumë mundësi për të arritur në pozita pushteti.
Siç vëren Ian Hughes në librin e tij të rëndësishëm Mendjet e çrregullta [Disordered Minds], qëllimi i të gjithë sistemit demokratik është të përpiqet të mbrojë masën e njerëzve nga kjo pakicë patologjike. Kjo ishte ideja qendrore e kushtetutës amerikane dhe Kartës së të Drejtave. Parimet dhe institucionet demokratike u themeluan për të kufizuar pushtetin e individëve patologjikë.
Kjo është arsyeja pse, siç vëren edhe Hughes, liderët patologjikë e urrejnë demokracinë.[2] Pasi arrijnë pushtetin, ata bëjnë çmos për të çmontuar ose diskredituar institucionet demokratike, përfshirë lirinë dhe legjitimitetin e shtypit …
Për më tepër, liderët patologjikë janë plotësisht të paaftë të kuptojnë parimet e demokracisë, pasi ata e konsiderojnë veten superiorë dhe e shohin jetën si një luftë konkurruese, ku më të pamëshirshmit meritojnë të dominojnë të tjerët.
Por, patokracia nuk ka të bëjë vetëm me individë. Siç theksonte Lobaczewski, liderët patologjikë gjithmonë tërheqin njerëz të tjerë me çrregullime të personalitetit, të cilët përfitojnë nga mundësia për të fituar ndikim. Në të njëjtën kohë, individët që janë moralë, empatikë dhe të drejtë, dalëngadalë tërhiqen. Ata ose përjashtohen, ose largohen vetë me neveri nga patologjia në rritje që i rrethon. Si rezultat, me kalimin e kohës, patokracitë priren të bëhen gjithnjë e më të ngulitura dhe ekstreme.
Kjo nuk do të thotë se çdo person që bëhet pjesë e një qeverie patokratike vuan nga një çrregullim i personalitetit. Disa njerëz mund të kenë thjesht një nivel të lartë ambicieje dhe mungesë empatie pa pasur një gjendje të diagnostifikuar, ndërsa të tjerët mund të përfitojnë nga fama dhe fuqia e një lideri patologjik me të cilin ndajnë objektiva të përbashkëta.
Një pjesë e rëndësishme e problemit është tërheqja që shumë njerëz ndiejnë ndaj demagogëve karizmatikë … Në aspektin psikologjik, kjo është shumë e ngjashme me tërheqjen ndaj guruve shpirtërorë, të cilët shpesh fitojnë përkushtimin e verbër të ndjekësve, pavarësisht sjelljes së tyre joetike dhe shfrytëzuese. Tërheqja ndaj guruve dhe demagogëve rrënjoset në një impuls të thellë për t’u kthyer në gjendjen e fëmijërisë ku prindërit shiheshin si të gjithëfuqishëm dhe të pagabueshëm, të aftë për të marrë përgjegjësinë e plotë për jetën tonë dhe për të zgjidhur në mënyrë magjike problemet tona. Në të njëjtën kohë, paranoja e liderëve patologjikë i shtyn ata të demonizojnë grupe të tjera dhe të krijojnë një ndjenjë dehëse të identitetit të grupit me një qëllim të përbashkët …
Por, duhet të kujtojmë se patokracia lulëzon vetëm sepse ne nuk marrim masa të mjaftueshme për t’u mbrojtur nga liderët patologjikë. Duhet të ruajmë dhe forcojmë institucionet dhe proceset tona demokratike për të siguruar që masa e gjerë e njerëzve të mbrohet nga pakica e psikopatëve dhe narcisistëve që kanë një dëshirë të pangopur për pushtet. Duhet të sigurohemi që demokracia jonë të mos shndërrohet në një patokraci.
Në planin afatgjatë, siç kam argumentuar në një postim të mëparshëm, na nevojiten masa të rrepta për të kufizuar arritjen në pushtet. Thënë thjesht: ata njerëz që dëshirojnë pushtetin më shumë – më të pamëshirshmit dhe pa empati – nuk duhet të lejohen të arrijnë në pozita autoriteti. Të gjithë liderët potencialë (ose anëtarët e një qeverie) duhet të vlerësohen me kujdes nga psikologët për të përcaktuar nivelin e tyre të empatisë, narcisizmit apo psikopatisë – dhe rrjedhimisht përshtatshmërinë e tyre për pushtet. /Telegrafi/
____________
[1] Łobaczewski, A. (2006). Political Ponerology: A Science on the Nature of Evil Adjusted for Political Purposes. Grande Prairie: Red Pill Press.
[2] Hughes, I. (2018). Disordered Minds: How Dangerous Personalities Are Destroying Democracy. Winchester, UK: Zero Books.
The post Patokracia appeared first on Telegrafi.
Login
