Banorët e gjashtë fshatrave të Kaçinarit në Mirditë u mblodhën sot në shenjë proteste para Gjykatës së Lezhës ku pritej të shqyrtohej vijimi ose jo i hetimeve për mënyrën se si iu dha e drejta për të ndërtuar katër hidrocentrale në këtë zonë kompanisë “Shpërdhaza-Energji”.

Pasi e shtyu fillimisht seancën për mungesë dokumentacioni të plotë, nga ora 11:30 në 15:30, gjykata vendosi që ta shtyjë përfundimisht shqyrtimin e kërkesës së prokurorisë për mbyllje të çështjes për më 15 shtator ora 9:00.

Banorët pretendojnë se kompania e ka përfituar koncesionin me shkelje, pa konsultim publik dhe madje duke falsifikuar firmat e banorëve. Për këtë, në vitin 2019 ngritën kallëzim kundër kompanisë.

Prej asokohe, ata janë endur dyerve të gjykatës duke kërkuar drejtësi. Prokuroria e Lezhës ka kërkuar dy herë pushimin e çështjes, teksa gjykata i ka kërkuar rihetimin. Por situata duket të ketë ngecur këtu.

“Jemi munduar me mbi 32 protesta paqësore në harkun kohor të gjashtë viteve si në Kaçinar dhe Tiranë, dhe sot jemi para gjykatës së Lezhës për të njëjtën gjë, të rihetohet çështja dhe të dalin personat përgjegjës për falsifikimet e të gjithë koncesionit,” u shpreh paraditen e së hënës para gjykatës Gjon Pjetri.

Gjergj Deda, kryetar i fshatit Simon, i bëri thirrje gjykatës të mos të pranojë pushimin e çështjes, por të detyrojë prokurorinë për t’i çuar përgjegjësit para drejtësisë.

“I bëj thirrje prokurorisë e gjykatës së rrethit gjyqësor Lezhë mos ta lerë problemin ta zgjidhë komuniteti. Nëse do të bëhet puna ta zgjidhë komuniteti do të jetë fatale për zonën e Kaçinarit”, u shpreh Deda. 

Për Tonin Beqirin, banor i fshatit Simon kjo është një çështje që prek interesat e një komuniteti prej 3 mijë banorësh, për të cilin nuk mund të vendosin firmat e disa personave.

“Preket interesi  i shumëkujt, jo i dikujt. Nuk kërkojmë kurrgjë, kërkojmë vetëm drejtësi,” theksoi Beqiri.

Për banorët që jetojnë në fshatrat e njësisë administrative të Kaçinarit, uji është jetësor për përditshmërinë e tyre.

“Nëse do ta fusin ujin nëpër tuba nuk do të ketë më burime. Nuk do ketë ku të pinë ujë gjallesat e natyrës. Çdo gjë do të shkretohet do të bëhet Sahara”, u shpreh Gjok Beqiri për Citizens. 

Avokati Marash Logu denoncoi mungesën e dokumenteve dhe shtyrjen e seancave prej katër vitesh. Sipas tij, hetimi nuk ka qenë i thelluar, por tentativë për ta mbyllur rastin teksa banorët protestojnë prej dhjetë vitesh.

Njësoj si një javë më parë, seanca u shty për mungesë dokumentacioni. Logu tregoi se prokuroria paraqiti një akt-ekspertizë të paplotë me mungesë të shumtë faqesh.

“Të gjitha faqet tek mungojnë. Pra kemi faqen 1-2, mungon faqja tre, kemi faqen katër, mungon pesa… si mund ta kuptojmë një akt ekspertimi, të cilit i mungojnë 27 faqe dhe kjo mbetet një pikëpyetje e madhe,” argumentoi avokat Logu.

Ndërkohë banorët janë të shqetësuar pasi kompania ka vazhduar punimet pavarësisht se, sipas avokatit Logu, asaj i kanë përfunduar leja e ndërtimit, leja mjedisore dhe leja për shfrytëzimin e burimeve ujore.

Banorët dhe bashkia Mirditë kanë kërkuar pezullim të punimeve deri në sqarimin e plotë të situatës ligjore, por makineritë në Kaçinar vazhdojnë të dëmtojnë terrenin.

Kundërshtitë ndaj projektit të katër hidrocentraleve të “Shpërdhaza-Energji” vijojnë prej vitesh.

Në fund të marsit të 2025 banorët e Kaçinarit protestuan në Qafën e Vorres, ndërsa makineritë ishin ngjitur në atë zonë. Ata kërkuan zmbrapsjen e tyre teksa kompania kishte nisur të ndërtonte fillimisht rrugën, për të vijuar më pas me ndërtimin e HEC-eve. 

Me 15 prill banorët organizuan protestën tjetër në bjeshkë, ndërsa u panë forca të shumta policie që shoqëronin përkrah makineritë e rënda të kompanisë. 

Në 2 maj, banorët protestuan para ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë ku kërkuan ndërhyrje të institucioneve për të ndalur punimet. Por deri më sot duket se protestat e tyre kanë rënë në vesh të shurdhët.

Lexoni gjithashtu:

• Makineritë e HEC-eve kthehen në Kaçinar nën rojen policore
• HEC-et në Kaçinar, banorët kërkojnë pezullimin e punimeve
• Banorët e Kaçinarit përpara ministrisë së Infrastrukturës, kundër HEC-eve

The post Beteja kundër HEC-eve: Banorët e Kaçinarit kërkojnë vijimin e hetimeve appeared first on Citizens.al.

Të drejtat e punëtorëve mbeten të kërcënuara në vendet e Ballkanit Perëndimor, përfshirë Shqipërinë, Kosovën dhe Serbinë.

Ligji dhe kodet e punës anashkalohen, ndërsa investimet e huaja shpesh përfitojnë në dëm të punëtorëve. Shkelja apo mungesa e kontratave, pagat e ulëta dhe punësimi informal konsiderohen normë e tregut të punës në rajon.

Serbi: Shteti i shërben më pak punëtorit

Prej vitesh kuadri ligjor që mbron të drejtat e punëtorëve në Serbi duket të jetë dobësuar. Bojana Tamindzija, nga Programi për të Drejtat e Punëtorëve, thotë për Citizens.al se kjo prirje është ndjerë që pas shpërbërjes së Jugosllavisë.

Sipas saj, Serbia dhe shtetet e tjera të Ballkanit Perëndimor janë në një garë për tërheqjen e investimeve të huaja përmes lehtësimeve fiskale, ofrimit të krahut të lirë të punës dhe madje edhe mbrojtjes së ulët ligjore për punëtorët.

“Politikat e punësimit të të gjitha qeverive, që nga viti 2000, janë bazuar në tërheqjen e investimeve të huaja,” thekson Tamindzija në këtë këndvështrim.

Kështu, në Serbi kapitalit të huaj u ofrohen subvencione, taksa të ulëta dhe përfitime të tjera si për shembull mbështetje në infrastrukturë, të cilat në thelb favorizojnë kompanitë, jo punëtorët.

Sipas Tamindzijas, ka raste që subvencionet e kësaj politike mund të shkojnë deri në 150,000 euro për një vend të ri pune.

Ajo është e mendimit se me këtë qasje ndaj investimeve të huaja dhe faktit se ekonomia e Serbisë është e varur, grupe punëtorësh, si për shembull punonjësit e sektorit industrial, mbeten pa përkrahjen dhe mbrojtjen e duhur.

Nga ana tjetër, sektori publik, edhe pse më i sigurt dhe me kushte më të mira, vuan nga kufizimet e punësimit, sipas kërkesave të FMN-së – të aplikuara gjatë vitit 2014.

Pavarësisht se kufizimet ishin në plan për dy vite, me disa ndryshime ligjore, ato janë ende në fuqi, duke ndikuar negativisht në të gjithë sektorin publik, sidomos në shëndetësi dhe arsim, thekson më tej ajo.

Pagat minimale nuk mjaftojnë për jetesë, ndërsa shkeljet në sektorin e industrisë duket të jenë të zakonshme.

“Paga minimale që marrin shumica e punonjësve në tregun industrial është tre herë më e ulët se paga minimale,” thekson Tamindzija.

Sipas një hulumtimi të kryer nga Programi për të Drejtat e Punëtorëve në Serbi, në sektorë si tekstili apo industria automobile, puna jashtë orarit aplikohet shpesh nën trysni nga kompanitë.

Disa nga shkeljet më të zakonshme të hasura në këto sektorë janë mohimi i lejes shëndetësore dhe puna në mjedise të ndotura dhe të rrezikshme.

Kosovë: Ligjet mbesin në letër

Drenusha Canolli nga Instituti për Politika Sociale “Musine Kokalari” në Kosovë tregon se edhe pse ligjet që garantojnë të drejtat bazë të punëtorëve ekzistojnë, zbatimi i tyre është i mangët. Për këtë, Canolli thotë se kanë përgjegjësi institucionet, të cilat, sipas saj, neglizhojnë shpesh.

Nën këtë dinamikë, punëtorët në Kosovë janë të ekspozuar ndaj punës informale: pa kontratë, me orare të pacaktuara, pa pushime vjetore, apo dhe pa sigurime shëndetësore.

Sipas Canollit, punësimi shpesh ndikohet edhe nga përkatësia politike ndërsa kontratat afatshkurtra mbeten normë.

“Në disa raste, punëtorët mbahen për vite me kontrata afatshkurtra, ose me kontrata mbi vepër, gjë që i pengon në sigurimin e të drejtave të plota,” tha Canolli për Citizens.al

Ndërkohë, sektori privat në Kosovë duket se përballet edhe me vonesat e pagave dhe kushtet e rrezikshme të punës.

Nga ana tjetër, në sektorin publik sfidë mbeten politizimi, klientelizmi dhe shkelja e orareve të punës.

Teksa punëtorët përballen me pasiguri ekonomike dhe mungesë perspektive, Kosova mbetet i vetmi vend në Ballkanin Perëndimor pa një skemë sigurimi të papunësisë, duke e bërë tregun e punës edhe më të brishtë.

“Ky hendek si dhe dominimi i kontratave afatshkurtra i detyron punëtorët të mbështeten me mjetet private dhe familjare për të përballuar papunësinë,” thekson Canolli.

Shqipëri: Pagat në lekë, çmimet si në BE

Protestat e 1 Majit 2025 në Shqipëri denoncuan pabarazinë në rritjen mes pagave dhe kostos së jetesës. Thirrja “Paga shqiptare, çmime evropiane” vinte si një revoltë ndaj kostove në rritje përballë pagave të ulëta dhe një fuqie punëtore që po largohet nga vendi.

Sipas Gertjana Hasallës, nga Qendra për të Drejtat në Punë, pagat e ulëta janë sfida kryesore e punëtorëve shqiptarë.

“Çdo ditë, mijëra familje detyrohen të bëjnë zgjedhje të pamundura, të paguajnë ushqimin, qiranë apo shërbimet bazë, pasi të gjitha nuk mbulohen nga të ardhurat mujore,” thekson Hasalla.

Mes të tjerash ajo rendit si problematikë punësimin informal, mungesën e kontratave të rregullta dhe mbrojtjes sociale.

“Një numër i konsiderueshëm punëtorësh nuk kanë sigurime shëndetësore, nuk kontribuojnë në skemat e pensioneve dhe për pasojë jetojnë çdo ditë nën rrezikun e mbetur pa garanci për të ardhmen,” argumenton ajo.

Në këtë pikë, situata bëhet më e rëndë për gratë dhe të rinjtë që punojnë në fasoneri apo sektorin e thirrjeve telefonike (Call-Centers), ku paga minimale për punë intensive dhe presioni i vazhdueshëm cenojnë të drejtat themelore.

Sipas Hasallës në gjithë këtë panoramë, të rinjtë nuk shohin perspektivë për jetë dinjitoze.

“Shqipëria mbetet gjithnjë e më e zbrazët, me një treg pune gjithnjë e më të dobët dhe pa fuqi për të ndërtuar të ardhmen,” përfundon ajo.

Vende të ndryshme, problematika të njëjta

Në Serbi, ndërtimi dhe industria kanë numrin më të lartë të aksidenteve fatale në punë. Sipas Bojana Tamindzijës, pagat e ulëta i detyrojnë punëtorët të punojnë orë shtesë, duke rritur rrezikun e aksidenteve. Ajo sheh me shqetësim për këtë prirje edhe punëtorët sezonal, të cilët mbeten të pambrojtur nga ligjet.

Sipas raportit të Inspektoratit të Punës në Serbi, gjatë vitit 2024 janë kryer 59 inspektime lidhur me aksidentet fatale në vendin e punës. Ndërsa numri më i lartë i viktimave ndodh në sektorin e ndërtimit, pa përjashtuar sektorët e tjerë.

Në Shqipëri, ndërtimi, minierat dhe fasoneritë mbeten sektorët më të rrezikshëm. Gertjana Hasalla thotë se natyra e punës së këtyre sektorëve përfshin përdorimin e makinerive të rënda, punën në lartësi, kimikatet dhe faktorë të tjerë, të cilët kërkojnë masa shtesë në siguri.

Ndërsa në Kosovë, punëtorët hezitojnë të raportojnë abuzimet nga frika e pushimit nga puna. Sipas Drenusha Canollit, mungesa e asistencës ligjore përkeqëson më tej situatën. Ajo thotë se në shumë raste inspektorët nuk marrin masa dhe nuk ofrojnë mbrojtje ndaj punëtorëve denoncues duke ndikuar në zbehjen e besimit te institucionet.

Ndërsa të rinjtë përballen shpesh me diskriminimin për shkak të moshës, me praktika të papaguara për të fituar eksperiencë. Për gratë diskriminimi ndodh kur janë të reja, të cilat pyeten shpesh për statusin martesor dhe planifikimin familjar gjatë marrjes në punë.

Ky lloj diskriminimi për gratë është i pranishëm si në Serbi edhe në Kosovë, veçanërisht gjatë shtatzënisë. Bazuar në ligjin e punës, periudha më e gjatë nëntë mujore e pushimit të lehonisë merret përsipër nga punëdhënësi dhe nuk menaxhohet nga një institucion i sigurimeve shoqërore.

“Kjo i dekurajon punëdhënësit të punësojnë gra të reja duke e ditur se ka të ngjarë të lindin”, thekson Canolli.

Ballkani Perëndimor duket se ka nevojë për forcim të organizimit sindikal dhe për një lëvizje të re punëtore. Bojana Tamindzija, Drenusha Canolli dhe Gertjana Hasalla tregojnë për situata relativisht të ngjashme.

Në Serbi, sindikatat kanë ndikim të kufizuar për shkak të strukturave shumëkombëshe të kompanive të mëdha. Në Kosovë, ato nuk u fuqizuan kurrë dhe nuk kanë fituar ndikim të fortë social. Ndërsa në Shqipëri, sindikatat e reja po përpiqen të mbrojnë të drejtat e punëtorëve, por besimi mbetet i ulët.

Lexoni gjithashtu:

• Shtetet e Ballkanit përballen me sfida mjedisore të përbashkëta
• Ndotja kërcënon Drinin dhe degët e tij në tre shtete të Ballkanit
• Arsimi dhe punësimi, sfida të njëjta për të rinjtë në Ballkan

The post “Në punë, por të pambrojtur”: Një vështrim rajonal për kushtet dhe të drejtat e punëtorëve appeared first on Citizens.al.

“Thethi një kartolinë e mrekullisë shqiptare katandisur në një praktikisht territor toke të xanun”, u shpreh kryeministri Rama në një komunikim në Facebook në fillim të javës, ndërsa në terren, në fshatin turistik nisi shembja e dhjetëra godinave prej druri.

“Boll ma, tokë e xanun!” ishte edhe thirrja e kreut të bashkisë Shkodër, Benet Beci. Por, pikërisht kjo shprehje evokon një etiketim përçmues të vuajtur prej vitesh nga qytetarët e Shqipërisë së veriut si “të ardhurit” me veprime “kundër shtetit”. Dhe në këtë rast jo të gjitha janë të vërteta.

Citizens, ishte në terren dhe për këtë ju parashtron disa të vërteta:

Familjet në Theth janë autoktone pasi në këtë zonë banorët jetojnë prej qindra vitesh dhe askush nuk ka zenë tokën e askujt.

Problemi qëndron se jo të gjithë kanë mundur të pajisen me certifikata pronësie. Kjo, për shkak të lëmshit që krijoi qasja me ligjin 7501 dhe se në vitin 1966 zona u shpall Park Kombëtar, status i cili nuk i ndihmoi aspak banorët e Thethit të gëzonin certifikata pronësie.

Madje, edhe ata që mundën të siguronin certifikata hasën në vështirësi për të rregulluar qoftë edhe shtëpitë e vjetra të tyre, pasi në Parqet Kombëtare, zhvillimi urban është i kufizuar.

Pas vitit 2017, Thethi u shpall Qendër Historike e Mbrojtur, duke ua ndërlikuar më tej çështjen. Zona, me këtë cilësim vlerësohet për historinë e saj dhe arkitekturën unike të kullave.

Por, edhe pse rregullorja parashikonte mundësinë e restaurimeve dhe rijetëzimit urban në zonë, banorët u përballën me zvarritje dhe sorollatje në procesin e marrjes së lejeve.

Në disa raste, një projekt restaurimi që miratohej nga Ministria e Kulturës, refuzohej për leje pikërisht nga bashkia Shkodër.

Në tërë këtë histori, familjet e Thethit me dëshirën për të punuar në fshatin dhe tokat e tyre investuan në turizëm duke kthyer shtëpitë dhe bujtinat dhe duke zgjeruar më pas aktivietetin në kabina druri.

Paligjshmëria e tyre u nxit nga mungesa e vullnetit shtetëror për të zgjidhur çështjen e certifikatave të pronësisë dhe mënyrës së ndërtimit, pa plan apo vizion real.

Në këtë këndvështrim, nuk ka kuptim që një vit më parë ata të jenë “kartolina e turizmit të veriut”, dhe një vit më pas “uzurpues të tokave të tyre”.

Qendrime të ndryshme për ndërtimet pa leje në Theth

“Mirë se ke ardhur e mirë se të ka prurë Zoti!”, iu drejtua një vit më parë një nga vajzat e Thethit kryeministrit Rama duke i shërbyer bukë.

Vetë kryeministri iu drejtua banorëve se nuk janë “thjesht banorë të një fshati, sot Thethi është destinacion evropian turistik”.

Rama shpërndau atë kohë 200 tituj pronësie, ndërsa përmendi edhe 50 tituj të tjerë, të cilat sipas tij janë ndërtuar në pronën e tyre, por përtej afatit të lejuar nga ligji ekzistues për legalizimet. Ndërsa përmendi dhe faktin se janë vendosur shumë gjoba për ndërtimet pa leje.

“Janë vendosur si rezultat i ndërhyrjeve apo ndërtimeve aty ku keni pasur shtëpinë e vjetër apo aty ku keni truallin tuaj që janë bërë për shkak të nevojës për të krijuar ekonomi përmes turizmit”, u shpreh Rama, ndërsa premtoi se qeveria do t’i falë të gjitha këto gjoba.

Ai legjitimoi faktin se banesat nuk janë ndërtuar sipas ligjit “jo se banorët nuk kanë dashur”, por se shtrëngimi i legjislaciont në këtë zonë e bën të pamundur.

Një vit më pas, qëndrimi ka ndryshuar: 80 banesa shemben në Theth në kulmin e sezonit turistik.

Lexoni gjithashtu:

• Thethi, Tirana dhe pushteti me dy standarde
• “Turizëm me gjenerator”, në Theth protestohet për energjinë elektrike

The post Thethi, nga kartolinë e turizmit në “tokë e xanun” appeared first on Citizens.al.

Një banor i fshatit Simon të Mirditës u dhunua mëngjesin e sotëm në Rrëshen mes dyshimeve për hakmarrje ndaj aktivizmit të tij kundër HEC-eve në zonën e Kaçinarit.

Kol Ndoji, 58 vjeç, u sulmua pasi kishte blerë ushqime në tregun e qytetit. Ngjarja ndodhi rreth orës 9:00 kur dy persona iu afruan dhe pasi i tërhoqën vëmendjen e goditën. Njëri prej tyre është ndaluar nga policia, ndërsa tjetri është shpallur në kërkim.

Sipas deklaratës së bërë në polici, Ndoji ka mundur t’u largohet, por ata e kanë ndjekur me makinë dhe më pas i kanë bërë pritë pas rrethimit të një banese.

“Aty më kanë dalë para dhe jemi përleshur, më kanë goditur me gurë dhe unë u jam përgjigjur, po me gurë,” ka treguar Ndoji versionin e tij përpara oficerëve të policisë gjyqësore.

Dëshmia iu mor në spitalin e qytetit të Rrëshenit, ku ai u shtrua për të marrë ndihmë mjekësore për plagët e marra në kokë.

Ndoji rezulton ta ketë hasur edhe më parë njërin prej agresorëve: në protestën e 15 prillit në Kaçinar. Sipas 58-vjeçarit, personi në fjalë ndodhej atë ditë “në një fuoristradë të zezë me fenelina policie” që u kishte bllokuar rrugën protestuesve.

Në dëshminë e tij, Ndoji thotë se me këtë person ka shkëmbyer fjalë, të cilat lënë të kuptohet për një përplasje verbale.

“I kam thënë hape rrugën dhe i kam vendosur dorën në qafë. Ai më ka thënë se ‘do të të dalë punë me mua dhe do të shihemi’ dhe pastaj ka hapur rrugë,” ka deklaruar Ndoji.

Prej disa vitesh, banorët e fshatrave të Kaçinarit, rreth 25 kilometra në veri të Rrëshenit, kanë kundërshtuar ndërtimin e katër hidrocentraleve nga kompania “Shpërdhaza sh.p.k”.

Tre muajt e fundit ata kanë përshkallëzuar protestat, duke akuzuar firmën për mungesë transparence dhe dëme mjedisore. Kol Ndoji ka marrë pjesë në to bashkë me të tjerë banorë.

Kjo ka nxitur edhe më shumë dyshimet se ngjarja e fundit ka lidhje me angazhimin e tij si aktivist.

Pas ngjarjes, banorët e zonës u solidarizuan me Kol Ndojin dhe e shoqëruan në spital. Ata e cilësojnë sulmin të paprecedentë dhe si përpjekje për t’i trembur dhe ndalur protestat.

Sipas kryeplakut të fshatit Simon, Gjergj Deda, agresorët janë roje të firmës që po kryen punimet e hidrocentraleve në Kaçinar. Sipas tij nuk ka asgjë personale në aktin e dhunës, veç konfliktit për hidrocentralet.

“Nuk janë të njohur tërë jetën e vetë, vetëm problemi i hidrocentraleve është”, theksoi Deda.

Aktualisht, banorët janë të përfshirë në dy procese gjyqësore me firmën “Shpërdhaza sh.p.k”. Në njërin, ata akuzojnë kompaninë për falsifikim të firmave të banorëve, të cilat i hapën rrugë lejeve.

Në tjetrin, kompania i ka paditur banorët për shpifje. Mes të paditurve është edhe vëllai i Kol Ndojit, i dhunuar së fundmi. Për këtë padi ditën e mërkurë u zhvillua një seancë gjyqësore ku u paraqitën pretendimet mes palëve. Seanca e radhës pritet të mbahet më 6 shtator.

“Ne nuk kemi ofenduar askënd, çfarë kemi folur, e kemi pasur me kompaninë, jo individëve”, shton Deda.

Sipas kryeplakut të fshatit Simon, ndryshimi i administratorëve të kompanisë nuk ndryshon faktin që komuniteti nuk i do hidrocentralet dhe për këtë po përballet me mungesë përgjegjshmërie institucionale.

Dhunimi i Kol Ndojit ngre pikëpyetje të forta mbi sigurinë e qytetarëve dhe komunitetit që ushtron të drejtën për protestë.

Avokati i banorëve në çështjen e HEC-eve, Marash Logu, tha për Citizens se kjo ngjarje është e rëndë dhe se për këtë i janë drejtuar Komisariatit të Policisë Mirditë, Drejtorisë Vendore të Policisë Lezhë dhe Prokurorisë Lezhë për hetimin dhe zbardhjen e plotë të saj.

“Edhe më përpara banorët janë përballur me presione, kërcënime, shantazhe dhe kanosje, por deri më sot nuk kishin hasur dhunë fizike,” tha Logu, sipas së cilit konflikti në Kaçinar ka degraduar dhe për këtë nevojitet medoemos pezullimi i punimeve.

“Deri në sqarimin e plotë të situatës ligjore, dokumenteve, lejeve dhe konsultimeve me banorët, që duhet të ishin bërë dhe nuk janë bërë,” theksoi më tej Logu duke kujtuar se kjo çështje e tensionuar vijon prej vitit 2015.

Lexoni gjithashtu:

• Mirditë: Banorët e Kaçinarit në protestë kundër HEC-eve
• Makineritë e HEC-eve kthehen në Kaçinar nën rojen policore
• HEC-et në Kaçinar, banorët kërkojnë pezullimin e punimeve
• Banorët e Kaçinarit përpara ministrisë së Infrastrukturës, kundër HEC-eve

The post Dhunohet një prej protestuesve kundër hidrocentraleve në Kaçinar appeared first on Citizens.al.

“Ky është Thethi pas një masakre nga një individ i paarritshëm nga ligji”, u shpreh kryeministri Rama në një komunikim në rrjetet sociale të hënën, teksa tregonte kishën e Thethit me disa fjétë për turistët ngritur pas.

Dalja e Ramës “Live!” në Facebook njoftoi aksionin kundër ndërtimeve pa leje që nisi në fshatin turistik. Siç ka ndodhur më parë, ndërhyrjet e tilla vishen me bujë propagandistike.

Në fakt, prej vitit 2013, çdo mandat i kryeministrit Rama ka nisur dhe vijon me fushata të ngjashme. Aksionet shoqërohen me retorikë ndëshkuese, propagandë vizuale dhe identifikimin e një fajtori të tretë si “armik publik”.

Faji nuk është asnjëherë i qeverisë. Pavarësisht se për pak javë nis mandatin e katërt, ajo vijon të matet me qeverinë e një dekade më parë.

Mandat i ri, aksione të vjetra

Maratona qeverisëse e Ramës nisi me moton “Ne [socialistët] bëjmë shtet!”. Por një dekadë më pas, leksionet e saj kanë nevojë për përsëritje.

Në vitin 2013 qeveria Rama nisi “luftën” kundër ndërtimeve pa leje. Fushata e shembjeve u shtri në qytetet kryesore dhe në bregdet. Kryeministri i quajti “kancer agresiv në veprim”.

Në 2014 nisi fushata kundër “hajdutëve të energjisë elektrike”. Rama tha se të gjithë “do të dërgohen prapa hekurave” dhe se “asnjë nuk do të tolerohet”.

Në 2015 vijoi fushata për “kasat fiskale” kundër informalitetit, e cila u përsërit në vitin 2016. Asokohe qeveria nisi dhe aksionin kundër kanabisit, të cilin Rama e quajti “njolla jeshile e turpit”.

Në 2017 u denoncua situata me ujin e pijshëm dhe nisi fushata kundër “vjedhjes së ujit”. Rama tha se nga situata dilej vetëm me një “reformë si ajo e energjisë”.

Në fund të vitit 2018 u mbyllën zyrtarisht bastet sportive duke vijuar aksionin e ashtuquajtur “fund marrëzisë”. Rama i konsideroi bastet si “ves” dhe “gangrenë për shoqërinë”.

Por koha tregoi se asnjë nga këto aksione nuk pati rezultat të qëndrueshëm.

Vesi i basteve vijoi në të zezë. Njësoj dhe kultivimi i kanabisti: jo më në Lazarat, por në plot zona të malësisë.

Entet e energjisë dhe ujësjellësve vijojnë të jenë me bilance negative. Ekonomia vijon në gjysmë-informalitet: rasti i Bankers Petroleum, që dyshohet se nuk ka paguar taksa për 20 vjet.

Qeveria e shpall luftën ndaj çdo problemi. Por betejat e saj janë të përkohshme. Shuhen pas kalimit të “sezonit mediatik” dhe rikthehen pas çdo mandati të ri.

Për shembull, në vitin 2021 qeveria iu rikthye ndërtimeve pa leje në bregdet. Me moton “Bregdeti ynë!” Rama u thoshte sipërmarrësve “prishini dhe pastrojini vetë” pasi “kur të përballeni me forcën e operacionit tonë, do të jetë shumë vonë”.

Ngjashëm, në nisje të mandatit të katërt, Rama ka rikthyer “luftën për hapësirat publike”. Nën moton “Boll ma tokë e xanun!” ai ka bërë thirrje për lirimin edhe të “parkimeve të zaptuara”.

Nisi në Vlorë, vijoi në Durrës, Tiranë e më tej në Theth.

Qeverisje me valë dhe asnjëherë fajtore

Këtë javë, qeveria shpërndau në rrjetet sociale foto të Kishës së Thethit me mbishkrimin “si ishte dhe si u bë”. Pas saj dukeshin 12 kabina turistike, të cilat u tha se ishin ngritur pa leje.

Për këtë “zhvillim”, Rama akuzoi prokurorinë e Shkodrës që “hodhi në kosh denoncimet e policisë”.

Mirëpo prokuroria tha se rasti ishte kundravajtje administrative, jo penale dhe se për të vepruar i takonte bashkisë, jo prokurorisë.

Forca të Inspektoratit Kombëtar të Mbrojtjes së Territorit mësynë të martën Thethin duke thyer zhurmshëm betonin e shtruar poshtë kabinave. Aksioni, në mes të sezonit turistik, u shoqërua me kamera, dronë dhe plot batuta dhe komente në rrjetet sociale.

Daljet “Live!” të Ramës në rrjet, apo “kontrollet e befta” në bashkinë Vlorë, nxisin idenë se “shteti po punon”.

Por askush nuk tha se pse ngritja e 12 kabinave nuk u ndal në kohë. Pse iu lidh energjia elektrike pavarësisht se paskan qenë pa leje? Por institucionet heshtën, veçanërisht bashkia Shkodër.

Dy standarde për të njëjtën shkelje

Në vitin 2022, në Tiranë, katet pa leje të disa kullave “u legalizuan” me një të rënë të lapsit. Vepra penale e ndërtimit pa leje u amnistua me një VKM të Ramës.

VKM-ja parashikonte konfiskim të objektit. Më pas mundësi për marrëveshje me ndërtuesin, e cila i hapte rrugë ndryshimit të lejes në Këshillin Kombëtar të Territorit (KKT).

Pra, Rama u mundësoi ndërtuesve në Tiranë legalizim pa ndëshkim.

Por ky “standard i ri” nuk aplikohet për ndërtime të vogla apo familjare. Ligji duket të jetë “fleksibël” për të mëdhenjtë dhe “i rreptë” për të vegjlit. “Rreptësia” hidhet më pas “online” si një shfaqje përmes së cilës qeveria propagandon “të bërit shtet!”.

Pikërisht kryeqyteti është simboli i normalizimit të zaptimeve të publikes. Edhe trotuaret në Tiranë, nëse i sheh nga afër, e dëshmojnë këtë normalitet. Kulla, kantieret e të cilave rrethojnë trotuaret dhe lokale që shtyjnë këmbësorët në rrugë janë bërë “pjesë të zhvillimit”.

Kësisoj, qeveria duket se punon me fushata, jo me politika. Ajo shmang përgjegjësinë dhe drejton gishtin nga prokuroria, nga gjykatat, opozita apo qytetarët. Ndërkohë, mban pushtetin duke centralizuar çdo institucion që nga viti 2013.

Në këtë pikëpamje, të thuash “fajin e ka tjetri” nuk është më vetëm strategji propagande: është model qeverisës.

The post Thethi, Tirana dhe pushteti me dy standarde  appeared first on Citizens.al.

Qytetarë dhe aktivistë të shoqërisë civile protestuan sot para Prokurorisë dhe Bashkisë së Elbasanit për situatën e rënduar mjedisore të krijuar nga djegia e mbetjeve. Ata theksuan nevojën për ndërhyrje të menjëhershme që situata të mos përsëritet më.

Prej së hënës, banorët janë ekspozuar ndaj një ndotje të rëndë të ajrit, ndërsa ky është i treti vit që vendgrumbullimi i mbetjeve në Elbasan merr flakë gjatë verës.

Protesta, e thirrur nga organizata “Drejtësi Sociale”, nisi fillimisht pranë Prokurorisë. Aty ata kërkuan më shumë masa nga organet hetimore.

Gentian Sejrani, avokat dhe aktivist, i bëri apel prokurorisë që të zhvillojë hetime gjithëpërfshirëse. Ai tha se duhen hetuar jo vetëm rastet e zjarreve, por edhe prokurimet publike që janë mbajtur nga bashkitë e qarkut të Elbasanit, për menaxhimin e mbetjeve si dhe pagesat e kryera për procesin e incenerimit.

“Kjo do të ishte e nevojshme për të parë nëse ka pasur ‘incenerim të taksave’ tona, apo jo,” ironizoi Sejrani, sipas së cilit fakti që prokuroria nuk ka arrestuar ende asnjë përgjegjës për situatën lë vend për mosbesim.

Me pankarta në duar të cilat bënin thirrje se “Elbasani s’është kazan” apo se “Zjarret në ladfill, janë zjarre për shëndetin tonë!” qytetarët më pas iu drejtuan bashkisë të cilën e konsiderojnë përgjegjëse për mosmarrjen e masave të duhura.

“Ne po vrasim fëmijët tonë, ne po flijojmë fëmijët tonë. Ka katër ditë në Elbasan që po qelbemi erë. Era kërrmë, nuk durohet dot. Cfarë bëjnë institucionet?”, u shpreh një nga qytetarët protestues.

Për Ilir Çopjan, banues pranë ish-fushës së mbetjeve, era e tmerrshme e mbetjeve ishte realitet i përditshëm.

” Na u premtua nga kjo qeveri se me hapjen e landfillit qyteti i Elbasanit do të shpëtonte nga mbetjet dhe nga era e keqe. Por ja që shohim që cdo dy vjet, apo cdo herë që duhet të digjet, ajo digjet”, deklaroi Copja.

Për Ervis Çotën, aktivist dhe banues në Elbasan, kjo situatë ka vendosur në vështirësi shëndetësore të moshuarit azmatikë ndërsa nuk janë bërë as udhëzime konkrete nga institucionet se si të mbrohen në këtë situatë. Ndërsa kërkoi hetim të plotë.

“Prokuroria e Elbasanit tashmë e ka nisur një hetim që prej vitit të kaluar, por ndërkohë nuk ka dhënë asnjë shpjegim, nuk ka dalë asnjë gjë konkrete se çfarë ka ndodhur, kush janë personat përgjegjës dhe çfarë masash janë ndërmarrë konkretisht?”, deklaroi Çota.

Prej mesditës së të hënës fusha e mbetjeve në Elbasan u vu nën pushtetin e flakëve. Sot, tymrat dhe erërat e rënda ndjeheshin ende në qytet, ndërsa temperaturat e larta e bënin të vështirë qëndrimin në mjediset publike.

Kjo ishte protesta e dytë qytetare. Paraditen e së enjtes, një grup aktivistësh protestuan edhe në Tiranë, para Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit.

Duke përmendur edhe rastin e zjarreve në Vlorë, ata kërkuan përgjegjësi dhe reagim nga institucionet, teksa në mënyrë simbolike i ndryshuan emrin ministrisë në “Ministria e Tymit dhe Ndotjes”.

Vetëm këtë vit janë regjistruar të paktën tre djegie masive mbetjesh në të gjithë vendin. Sipas aktivistëve, pamjet e tymit që mbulon zonat turistike si ato të Vlorës, “janë bërë simbol i turpit mjedisor shqiptar.”

Një matje në terren gjatë djegies së mbetjeve në Elbasan e organizatës Instituti për Zhvillimin e Habitatit (Co-PLAN), nxori në pah se ndotësit ajrorë ishin disa herë mbi normat e lejuara.

“Matjet në terren treguan përqendrime të larta të ndotësve të ajrit, që paraqesin një rrezik të drejtpërdrejtë për shëndetin publik dhe mjedisin përreth”, u shprehën në reagimin e tyre Co-PLAN.

Zjarret nxjerrin në pah dështimin në menaxhimin e mbetjeve

Leli Kaja, administratori i kompanisë publike “Eco Elb” tha të mërkurën për Citizens.al se zjarri u shkaktua nga temperaturat e larta.

Ai përjashtoi neglizhencën, duke theksuar se ngjarja lidhet me “shkaqe natyrore”. Sipas tij, prej të nxehtit të pazakontë “po digjet gjithandej” dhe kompania është e hapur për hetim të plotë.

Elbasani ka incenerator për djegien e mbeturinave. Projekti prej 26 milionë eurosh që nisi në vitin 2017 në formën e një partneriteti publik-privat, u mbyll me më shumë se 10 persona të dënuar për shpërdorim detyre dhe korrupsion, përfshirë ish-ministrin e Mjedisit Lefter Koka.

Në vitin 2021, impianti u konfiskua dhe i kaloi në përdorim bashkive të qarkut Elbasan. Por inceneratori nuk arriti të vihej në punë plotësisht.

Administratori i “Eco-Elb” tha për Citizens.al se impianti punoi vetëm shtatë muaj gjatë vitit 2023 dhe u fik në dhjetor.

Prej asokohe nuk ka marrë përgjigje nga institucionet për riparimin e tij. Kompania u ka dërguar shkresa të gjitha institucioneve, por pa rezultat.

Rasti i Elbasanit është i ngjashëm me inceneratorët e Fierit dhe Tiranës, të cilët gjithashtu nuk u vunë në punë asnjëherë, pavarësisht pagesave të larta të projekteve.

Lexoni gjithashtu:

• Zjarret në Elbasan nxjerrin në pah dështimet në menaxhimin e mbetjeve
• “Ministria e Tymit dhe Ndotjes”: Aktivistët fajësojnë qeverinë për zjarret në landfille

The post “Korrupsioni juaj, helm për ne”: Protestë në Elbasan, kërkohet hetim për zjarret në landfill appeared first on Citizens.al.

Prej mesditës së të hënës fusha e mbetjeve buzë lumit Shkumbin në Elbasan është nën pushtetin e flakëve. Tymi i zi dhe era mbuluan zonat përreth, duke arritur deri në qendër të qytetit.

Zjarri u përhap shpejt, duke përfshirë gjithë territorin e mbetjeve pranë ish-kombinatit metalurgjik. Forca të shumta zjarrfikëse ndërhynë për shuarjen e flakëve, përpjekje të cilat vijuan edhe gjatë mbrëmjes.

Temperaturat dyshohet se shkaktuan zjarrin

Leli Kaja, administratori i kompanisë publike “Eco-Elb”, e cila merret me trajtimin e mbetjeve, lidhi temperaturat e larta me shpërthimin e zjarrit.

Në një lidhje telefonike për Citizens.al ai përjashtoi neglizhencën njerëzore, duke theksuar për “shkaqe natyrore” dhe se kompania ishte duke bashkëpunuar dhe e hapur për hetime.

“Shkaku është për arsye natyrale, me temperaturat që shikoni dhe që po digjet kudo në çdo shtet e në çdo vend,” tha Kaja.

“Megjithatë janë organet kompetente ato që hetojnë më mirë, do t’ua lemë atyre të shprehen. Ne jemi të hapur për çdo lloj hetimi”, theksoi më tej administratori i “Eco-Elb”.

Sipas Kajës aktualisht janë aktive “disa vatra të vogla zjarri”, të cilat po kapsulohen me dhé.

Në një deklaratë për shtyp shpërndarë edhe në rrjetet sociale, Bashkia Elbasan tha të hënën se zjarri ishte përhapur edhe në zona të tjera si një ullishte në pjesën veriperëndimore, në pyllin me pisha, si dhe në fshatin Samurr.

“Temperaturat mbi 40 gradë sot në Elbasan dhe era e fortë favorizojnë flakët duke vështirësuar punën e ekipeve tona,” thuhej në njoftimin e bashkisë.

Zjarret nuk janë rastësi në Elbasan

Ky nuk është një episod i izoluar për Elbasanin. Çdo verë, fusha e mbetjeve në këtë qytet përfshihet nga zjarret.

Deri tani, asnjë masë efektive nuk është marrë për parandalim apo menaxhim të qëndrueshëm. Për këtë çështje Kaja pohoi për Citizens.al se kanë kërkuar ndërhyrje nga instancat më të larta, por pa sukses konkret.

“Nëse mali me plehra është i madh dhe ekspozohet në diell ne nuk kemi çfarë t’i bëjmë,” u shpreh Kaja, i cili tregoi se paralelisht ishte duke u kryer një studim fizibiliteti për ndërtimin e një vendgrumbullimi të ri.

“Po bëhet një studim, por akoma nuk është përfunduar,” theksoi administratori i “Eco-Elb”.

Por kërkesa për një vendgrumbullim të ri nuk gjeti përkrahjen e Këshillit Bashkiak, i cili në muajin mars votoi kundër projektvendimit. Shkak për këtë bllokim është bërë kontrata dhe situata e paqartë e “Eco-Elb” në lidhje me impiantin e inceneratorit.

Inceneratori “i fikur”, përshkallëzon krizën e mbetjeve

Impianti i inceneratorit të Elbasanit u përurua në prill 2017. Ai kushtoi 26 milionë euro dhe u ndërtua në partneritet me privatin për të përpunuar mbetjet e gjithë qarkut dhe paralelisht për të prodhuar energji.

Por sot, objekti është jashtë funksioni. Sipas administratorit të “Eco-Elb”, inceneratori punoi vetëm shtatë muaj në vitin 2023. Ai u fik në dhjetor të atij viti dhe prej atëherë nuk ka marrë asnjë përgjigje institucionale.

“Kemi çuar shkresat përkatëse çdo lloj bashkie dhe çdo lloj ministrie që ka të bëjë me këtë punë dhe jemi në pritje të zgjidhjes së situatës”, deklaroi Kaja për Citizens.al.

Çështja e inceneratorit kaloi një kalvar hetimesh dhe gjykimesh nën dyshimin se ishte sugjeruar dhe drejtuar nga interesa korruptive. Mbi 10 persona, përfshirë ish-ministrin e Mjedisit Lefter Koka, dhe ish-deputetin Alqi Bllako janë ndër të akuzuarit.

Impianti u konfiskua nga shteti në vitin 2021 dhe i kaloi në përdorim bashkive të qarkut Elbasan.

The post Zjarret në Elbasan nxjerrin në pah dështimet në menaxhimin e mbetjeve appeared first on Citizens.al.

Qeveria ka premtuar shlyerjen e detyrimeve ndaj ish-punonjësve të televizionit “Ora News”, i cili prej vitit 2020 është nën administrim publik. Deklarata erdhi pas denoncimeve të rreth 80 ish-punonjësve për mos pagim të kontributeve shoqërore dhe shëndetësore.

Në një deklaratë për shtyp, ministria e Brendshme pranoi se për shkak të vështirësive financiare, këto pagesa nuk janë kryer. Ajo tha se për këtë situatë Agjencia e Administrimit te Pasurive te Sekuestruara dhe Konfiskuara (AAPSK) ka kryer një auditim dhe shtoi se personat përgjegjës janë referuar në prokurori.

“Në përputhje me legjislacionin […] të gjitha detyrimet e prapambetura ndaj punonjësve të shoqërisë, përfshirë edhe pagesat e kontributeve të sigurimeve shoqërore, do të adresohen në mënyrë të plotë dhe transparente,” theksoi ministria.

Sipas ish-punonjësve, deklarata e ministrisë nuk zgjidh asgjë dhe synon vetëm mbrojtjen e AAPSK-së. Ata thonë se u intereson pagesa e kontributeve të papaguara, jo masat ndaj ish-menaxherëve.

AAPSK e ka çuar çështjen në SPAK, por ish-punonjësit janë të shqetësuar pasi radiotelevizioni ka kërkuar falimentimin dhe kjo u rrezikon pagesat që u takojnë me ligj.

Rrjeti “SafeJournalists” kërkon hetim dhe shlyerjen e pagesave

Rrjeti i Gazetarëve të Sigurt (SafeJournalists) dhe Federata Evropiane e Gazetarëve (EFJ) reagoi duke mbështetur kërkesat e ish-punonjësve për pagesat e kontributeve.

Ata përmendën faktin se, më 19 qershor 2025, dhjetë ish-punonjës dorëzuan ankesë zyrtare në institucionet shtetërore. Në ankesë dokumentoheshin dorëheqje të detyruara, pushime të paligjshme dhe kontrata të ndërprera pa njoftime paraprake.

Nga ana tjetër rreth 80 ish-punonjës pretendojnë se janë hequr padrejtësisht nga regjistrat zyrtarë të punësimit. Veprime të pretenduara se kanë ndodhur gjatë periudhës 2024-2025.

SafeJournalists dhe EFJ i bënë thirrje institucioneve që të garantojnë hetim të pavarur dhe pagesa të menjëhershme.

Historia e administrimit të Ora News dhe RTV Ora

Shoqëria aksionere “Ora”, njohur rëndomtë si “Ora News” u themelua në vitin 2006 dhe një vit më vonë i kaloi në pronësi sipërmarrësit Ylli Ndroqi për 25 milionë lekë. Falë investimeve, televizioni i formatit informativ, fitoi vëmendje të konsiderueshme të publikut.

Në vitin 2010 Ndroqi bleu dhe kompaninë italo-shqiptare “TeknoTrade” për 26.5 milionë lekë, të cilën e rikonceptoi si “Channel One” dhe pak vite më vonë si “RTV Ora”, të cilën e zhvendosi pranë selisë së “Ora News” në ish-Kinostudio.

Ndroqi i shiti 70% të aksioneve të “RTV Ora” në vitin 2019, ndërkohë që një vit më vonë, në gusht 2020 të dy televizionet u vendosën nën sekuestro – ashtu sikurse pasuritë kryesore të Ndroqit, rreth 10 kompani, prona dhe makina luksoze.

Masa u mor me urdhër të SPAK pas dyshimit se pasuritë e Ndroqit ishin kryesisht produkte të pastrimit të parave. Gjatë kësaj periudhe, gazetarët dhe organizatat e medias denoncuan presionin ndaj pavarësisë editoriale të këtyre televizioneve.

Me vendime të shkallës së parë (2022) dhe Apelit të Gjykatës së Posaçme (2023) “Ora News” dhe 30% të aksioneve të “RTV Ora” u konfiskua nga shteti. Prej asaj kohe, ajo ndodhet tërësisht nën administrimin e Agjencisë së Administrimit të Pasurive të Sekuestruara dhe Konfiskuara.

Lexo gjithashtu:

• Administrimi shtetëror i “Ora News” lë pa paguar kontributet e punonjësve

The post Ministria premton zgjidhje, ish-punonjësit e “Ora News” kërkojnë pagesat e sigurimeve appeared first on Citizens.al.

Shtatë vitet e fundit Manjola* i kujton si endje nëpër klinika. Dëshira për të pasur fëmijë me bashkëshortin, me të cilin ka 15 vite martesë, nuk e ka zmbrapsur përpos vështirësive për ta pasur një të tillë në mënyrë natyrale.

Nga analizat dhe vizitat e kryera në disa klinika rezultoi se problemi qëndronte te bashkëshorti: numri i ulët i spermatozoideve të shëndetshëm në riprodhim.

“Na thanë që nuk mund të kishte fëmijë, vetëm nëse aplikohej me ‘in vitro’, por me spermatozoide të dikujt tjetër”, kujton Manjola.

“In vitro” është termi i shkurtuar në latinisht i procesit të “fekondimit në gotë” (shqip) që nënkupton riprodhimin e asistuar jashtë trupit të njeriut. Në zhargon quhet edhe “bebe në provëz”.

Në vitin 2015, Manjola ngulmoi që ta niste këtë proces, mirëpo kushtonte shumë.

“Një analizë spermatozoidi që bënte bashkëshorti, në atë kohë, kushtonte diku te 3,500 lekë,” tregon ajo, teksa kujton se vizitat në spitalet publike ishin të kota: “Mjekët na drejtonin te klinikat e tyre private!”.

Të dy nuk kishin punë fikse. Manjola angazhohej kryesisht si aktiviste e komunitetit rom, ndërsa bashkëshorti si mekanik. Të ardhurat i kishin nën minimalen prandaj, për ta, ishte thuajse e pamundur për ta provuar procesin “in vitro”.

Situata i shtyu që në vitin 2023 të shkonin si azilkërkues në Francë dhe tashmë, dy vite më pas, të jenë në pritje për ta provuar.

“Kjo ka qenë një nga arsyet që kam ardhur këtu,” tregon Manjola, “Burrit i kanë dhënë shpresë se mund të bëjmë fëmijë. Na kanë treguar edhe analizat që nuk përputhen fare me ato që kemi bërë në Shqipëri.”

Ajo tregon se autoritetet franceze po e ndihmojnë në proces duke përgjysmuar koston falë politikave sociale që aplikojnë.

Drejt procesit “in vitro” shkoi edhe Gentjana* me bashkëshortin. Në të 35-at, pas gjashtë vitesh bashkëjetesë, ata donin të kishin fëmijë. Ndiheshin të sigurt se kjo gjë do të ndodhte në mënyrë natyrale, për aq kohë sa edhe miqtë e tyre, në të njëjtën moshë ishin bërë prindër.

“Kam qenë e para që kam folur për dëshirën për fëmijë, ata në një moment u bënë, ndërsa ne na zgjati diku te një vit e gjysmë deri sa kuptuam që duhej të bënim ndonjë analizë se pse nuk po ndodhte”, tregon Gentjana.

Këshillimi me miqtë i drejtoi ata te mjekët, nga ku rezultoi se bashkëshorti i Gentjanës vuante nga varikoçela, një anomali e enëve të gjakut, që mund të shkaktojë infertilitet.

Në këto kushte ata u gjendën përballë dy mundësish: ndërhyrje kirurgjikale te partneri, që kërkonte 1 vit e gjysmë rikuperim, ose t’i futeshin procesit “in vitro”. Faktori kohë i shtyu që të zgjidhnin alternativën e dytë.

Mes konsultash dhe sugjerimesh, çifti iu drejtua një klinike private. Nxjerrja e 25 vezëve për moshën dhe parametrat që kishte Gentjana, 36 vjeçe, ishte një lajm shpresëdhënës. Mirëpo, edhe pse mbeti shtatzënë embrioni nuk u zhvillua, duke pësuar dështim.

Por në përsëritjen e procedurës gjërat shkuan mbarë. Transferimi i kryer pak muaj më vonë rezultoi me sukses dhe Gentjana mbeti shtatzënë.

Përballja me infertilitetin

“In vitro” është një teknikë e aplikuar gjerësisht pas viteve 80-të, ku vezët e gruas pllenohen jashtë mitrës. Kësisoj, embrionet krijohen në laboratorë dhe më pas vendosen në mitër për t’u zhvilluar si shtatzëni.

Andrologu Evin Dani, vlerëson si pozitive ekzistencën e kësaj metode riprodhuese, por thekson se edhe në këtë proces mosha luan rol të rëndësishëm.

Ai thotë se pas moshës 35 vjeç, aftësia e grave për të prodhuar vezë të shëndetshme bie. Për këtë aplikohet një metodë, ku në një moshë më të hershme vezë të shëndetshme vendosen në konservim: ngrirje.

Por ndonëse shpesh pamundësia për të bërë fëmijë iu mveshet grave, statistikat tregojnë përqindje të lartë infertiliteti edhe mes burrave.

“Statistikat nxjerrin që në 60% të rasteve problem është gruaja dhe në 40% burri,” tregon andrologu Dani, i cili thekson se për të siguruar riprodhimin meshkujve iu duhet të gëzojnë numër dhe përqendrim të lartë spermatozoidesh të shëndetshëm: rreth 40 milionë.

“Kur kemi ulje të numrit të spermatozoideve, atëherë çifti do të vonojë ose nuk do të realizojë dot shtatzëni,” shpjegon andrologu.

Por, përveç numrit dhe dendësisë së lartë që të arrihet një shtatzëni duhet që spermatozoidet të kenë dhe lëvizshmëri.

“Mund të kesh numër, por jo lëvizshmëri, atëherë i bie që spermatozoidi të mos shkojë drejt vezës, të rrijë aty deri sa ta shkatërrojë organizmi”, shpjegon andrologu Dani, i cili shton se për të qenë riprodhues një burri i nevojitet të ketë në gjendje lëvizjeje të paktën 32% e spermatozoideve.

Dani shton se që një spermatozoid të quhet normal, duhet që mbi 4% e tërësisë së tyre të kenë formë morfologjike normale. Sipas tij, ndër shkaqet kryesore të infertilitetit te meshkujt është varikoçela.

“Enët e gjakut, për një arsye apo tjetër, nga dëmtimi i kllapave, do të sjellë si pasojë pellgëzimin dhe do të bëjë që të rritet temperatura e skrotumit dhe kjo sjell si pasojë atë që quhet dëmtim i spermatozoideve,” shpjegon andrologu.

Ndër shkaqe të tjera që kanë ndikim në infertilitet ai rreshton mënyrën e jetesës, ushqimin, lëndët toksike që përdoren për rritjen e frutave dhe perimeve si dhe temperatura e ambientit. Sipas mjekut, të tjerë shkaktarë janë edhe lëndët narkotike dhe duhani.

“Kemi vënë re që shumë veta që kanë dëmtim të spermatozoideve janë duhanpirës dhe me ndërprerjen e duhanit, pas 3-6 muajsh kemi rezultat”, shpjegon më tej doktor Dani.

Sipas mjekëve, djemtë dhe burrat e kanë të vështirë të flasin për jetën dhe organet e tyre seksuale. Mirëpo, së fundmi, kjo situatë ka ndryshuar falë edhe medias në sensibilizim dhe emisione të dedikuara.

“E konsiderojmë sukses sepse jeta seksuale nuk është se mbaron në një moshë të caktuar, ajo mbaron kur të mbarojë jeta,” thekson andrologu.

Prindërimi dhe kostoja e lartë e shpresës

Pas vitesh tentativë për të pasur fëmijë Erla dhe bashkëshorti iu drejtuan një klinike private në Tiranë për të nisur fertilizimin “in vitro”. Përtej përgjigjes së një mjekeje se “kurrë nuk do të bëhej nënë”, ajo gjeti forcën për të besuar te procedura.

Procesi kërkoi më tepër kohë se sa kishin menduar: gati pesë vite.

“E kam bërë disa herë procedurën dhe nuk më jepte rezultat. Unë gocën e kam me ‘in vitro’-n e katërt”, rrëfen Erla përvojën e saj.

Sot ajo është sërish shtatzënë, por në mënyrë natyrale. Fakt që i ka lumturuar pamasë të dy.

Erla kujton se në momentin kur lindi vajzën, mjeku i pati thënë që të mos provonte më me “in vitro” pasi do të kishte mundësi për shtatzëni normale.

Rrugëtim të njëjtë ka pasur edhe Brikena. Pas tri vitesh martesë ajo solli në jetë djalin e saj. Mirëpo më pas e kishte të vështirë të kalonte sërish në shtatzëni të dytë.

Shkak për këtë ishte një ndërlikim në tubat e fallopit, ku vezët e kanë të vështirë të kalojnë drejt mitrës për shkak të një bllokimi të tubave. Për këtë Brikena iu drejtua procedurës “in vitro” për të pasur mundësinë për një fëmijë të dytë.

Sot ajo gëzon edhe vajzën e saj, ndërsa gjithë procesi i fertilizimit i zgjati shtatë muaj, duke përfshirë analizat, ekot dhe transfertën e embrionit.

Ajo tregon për Citizens.al se nëse nuk do të kishte rezultuar e suksesshme që në tentativën e parë nuk do ta vijonte më tej, pasi stimulimet dhe mjekimet me hormone kanë efektet e tyre.

“In vitro e kam bërë vetëm për faktin që nesër pasnesër, kur të kalonin vitet mos të thosha pse nuk e provova, të mos më ngelej peng,” vijon ajo.

Pas çdo embrioni, një rrugëtim i lodhshëm emocional

Manjola e kujton si stresuese periudhën e analizave dhe konsultimeve në klinikat private për procesin “in vitro”. Ajo thotë se kjo i ndikoi edhe në sjelljen karshi bashkëshortit.

“Ka qenë stresuese dhe kam qenë pak agresive ato kohë. U bëra keq! Fillova ta përjetoj keq dhe ia hidhja fajin bashkëshortit”, ndan Manjola me Citizens.al

Për Gentjanën terapia te psikologu filloi paralelisht me nisjen e transfertës së dytë të fertilizimit “in vitro”.

“E kam vazhduar terapinë edhe pas lindjes. Ky është proces i ndërlikuar, por asgjë nuk është më e ndërlikuar se sa mëmësia”, rrëfen Gentjana.

Pyetjes nëse në të njëjtin proces ishte edhe partneri i saj, ajoi përgjigjet se “ata janë të lirë”.

“Partnerët mund të jenë aty të të mbështesin në proces, por e gjitha barra fiziologjike është mbi ty”, vijon më tej Gentjana.

Sipas psikologes Tana Aliaj, infertiliteti sjell sfida të shumta fizike, emocionale dhe psikologjike te çiftet. Aliaj analizon se në tërësi koncepti i shoqërisë shqiptare për familjen dhe prioriteti që i jepet krijimit të saj nxit ndjesi zhgënjimi dhe humbjeje në çiftet që nuk ia dalin dot.

Sipas saj, gratë ndikohen më shumë në këtë proces.

“Ky presion shpesh çon në izolim emocional dhe vështirësi në ruajtjen e mirëqenies mendore dhe të marrëdhënies në çift”, shpjegon më tej Aliaj.

Për Erlën, mospasja e një fëmije pas tre tentativash të fertilizimit “in vitro” solli zhgënjim pas zhgënjimi.

“Fillon pastaj një moment që fajëson veten. Nuk është se ka pasur ndonjë krisje. Kemi qenë të dy së bashku duke i dhënë kurajë njëri-tjetrit dhe duke vazhduar akoma, duke këmbëngulur”, tregon ajo.

Sipas psikologes Aliaj, edhe burrat edhe gratë pësojnë dhimbje e trishtim kur secili prej tyre mëson se është infertil. Mirëpo, ndjenja e fajit dhe vetmisë dominon më shumë te gratë, sidomos në realitetin shqiptar.

“Ato shpesh ndihen si ‘të paplota’ për shkak të perceptimit të rrënjosur se të qenit grua lidhet automatikisht me të qenit nënë. Madje, ndjenja e fajit shkon përtej vetes dhe lidhet me pritshmëritë familjare për ‘t’u bërë nënë për prindërit’ apo për të përmbushur rolin që shoqëria i ka përcaktuar”.

Aliaj thekson se ka një presion të shtuar mbi çiftet infertilë, lidhur kjo edhe me strukturat familjare tradicionale.

“Ky presion i jashtëm forcon ndjesinë se vlera e çiftit matet me aftësinë për të lindur fëmijë, duke e lënë pak hapësirë për kuptim dhe mirëkuptim,” thekson psikologia.

Në studime të ndryshme çiftet në pritje e kanë vlerësuar ankthin e fertilizimit “in vitro” si më të madh se çdo ngjarje tjetër të jetës së tyre. 

“Ndonëse zhvillimi i teknikave alternative ka ofruar shpresë për çiftet që përballen me infertilitetin është e rëndësishme të tejkalohen barrierat psikologjike dhe normat kulturore”, përfundon Aliaj.

Kosto të larta financiare, ende pak besim te “publikja”

Kostot e larta financiare dhe pamundësia ekonomike e shtynë Manjolën të shkonte jashtë shtetit, me shpresën se do të përfitonte nga programet sociale atje.

Për Gentjanën nuk ka një përgjigje të saktë të vlerës totale, pasi gjithë procesi ka qenë i fragmentarizuar në periudha të ndryshme.

“Rreth 2,500 euro ‘in vitro’ dhe nja 500 euro ilaçe. Pastaj për çdo transfertë diku te 1,000 euro,” tregon Gentjana.

Mirëpo, ajo kujton se për 14 injeksionet që ia bëri vetes për të përgatitur vezën për procesin e fertilizimit, iu desh të shkonte në Prishtinë, për shkak të kostos së përgjysmuar.

“Të nesëmem i kemi hipur makinës, shkuam në Prishtinë me firgorifer me vete. Diferenca ishte 500 euro deri në 1 mijë euro”, rrëfen Gentjana.

“Nëse dua edhe sot të provoj për një fëmijë të dytë, kam embrione në ngrirje dhe mund të shkoj ta bëj sërish procesin”, shton ajo, duke theksuar edhe kostot e analizave të herëpashershme për të gjithë procesin.

Nga ana tjetër, Brikena tregon për një kosto rreth 8,000 euro.

“Nga fillimi, analizat e mia, të bashkëshortit, pagesën që ishte 3,000 euro dhe ‘in vitro’, embrionet, vizitat, ekot e njëpasnjëshme,” rendit ajo në llogaritjen totale.

Kostoja më e lartë është paguar nga Erla, për shkak se ajo dhe bashkëshorti provuan katër herë. Sipas saj kostoja ka shkuar në 80,000 euro.

“S’do ta besosh, por ka shkuar… ka shkuar kaq sepse mjekimet dhe stimulimet janë të shtrenjta, edhe procedura kushton, analizat përsëri kushtojnë”, na tregon Erla.

Në shkurt të vitit 2024, shërbimi i fertilizimit “in vitro” nisi në sistemin shëndetësor publik, pranë Spitalit Universitar Obstetrikë Gjinekologjik “Koço Gliozheni”. Pavarësisht se laboratori për fertilizimin u ndërtua në këtë institucion prej vitit 2013, financuar nga Bashkimi Evropian me rreth 250 mijë euro dhe trajnim të mjekëve jashtë vendit, kjo sallë nuk u hap kurrë për 11 vite.

Sipas të dhënave nga spitali “Koço Gliozheni” prej nisjes së shërbimit ka pasur shumë kërkesa nga çiftet shqiptare.

“Në vitin 2024 ka pasur 73 aplikime, ndërsa për vitin 2025 deri më tani janë 117 aplikime”, thuhet në përgjigjen zyrtare për Citizens.al nga spitali obstetrikë-gjinekologjik.

Megjithatë, ky proces është përzgjedhës. Sipas formularëve që plotësohen nga çiftet që nisin këtë procedurë, mosha e grave që pranohen për të kryer teknikat e FIV-ICSI (fertilizimi in vitro dhe Injektimi Intracitoplazmatik i Spermatozoidit) nuk duhet të kalojë 42 vjeç për gratë që kanë cikël menstrual të rregullt.

Sipas spitalit “Koço Gliozheni”, në vitin 2024, nga 73 aplikime janë pranuar 30 dhe nga 117 aplikime deri më tani në 2025-ën janë pranuar 53 çifte që plotësojnë kriteret.

Në vitin 2024 ka pasur 9 rezultate pozitive, ndërsa në vitin 2025 (deri më tani) janë 12 rezultate pozitive. Por nga të gjitha këto vetëm dy lindje të shëndetshme janë shënuar në spitalin “Koço Gliozheni” përmes fertilizimit “in vitro”.

Andrologu Dani shpjegon se përse rezultatet pozitive nuk përkthehen në lindje. Ai thotë se mund të ndodhë që të jetë kryer me sukses transferta e vezëve të pllenuara në uterus, por më pas ajo të mos zhvillohet më tej.

Megjithatë, Erla dhe Brikena, të dyja pjesë e administratës publike rrëfejnë se edhe nëse do t’iu jepej mundësia për ta kryer procesin në shtet, sërish do të zgjidhnin ta merrnin këtë shërbim në privat.

“Kam besim te mjeku që jam dhe nuk do ta ndërroja. Kam ndërruar disa mjekë dhe te ky kam gjetur besim”, rrëfen Erla.

“Ne që punojmë në shtet shkojmë të privati mbarojmë punë. Punojmë vetë aty dhe na sorollasin, jo më një qytetar i thjeshtë që nuk di ku të shkojë”, shprehet me mosbesim Brikena.

Projektligji “Për shëndetin seksual dhe riprodhues” ende në rishqyrtim nga ekspertët

“Me buxhetin e vitit të ardhshëm, rreth 150 çifte të reja do të mbështeten për të realizuar ëndrrën e tyre për të krijuar familje”, u shpreh ministrja e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, Albana Koçiu në dhjetor të 2024, duke u shprehur se ky shërbim brenda 2025-ës do të ofrohet edhe në Maternitetin “Mbretëresha Geraldinë”.

Mirëpo, në aspekt ligjor fertilizimi “in vitro” u soll sërish në vëmendje përmes projektligjit “Për shëndetin riprodhues dhe atë seksual” që synon të garantojë të drejta seksuale dhe riprodhuese për qytetarët. Në këtë projektligj nuk përcaktohet qartë se si do të mbështeten çiftet që nuk munden dot të bëjnë fëmijë.

“Projektligji është tërhequr nga ministria, pas konsultimeve publike që ato patën në faqen e tyre online dhe që nga ai moment, nuk ka më asnjë reagim”, tha për Citizens.al Zheni Gjergji, kryetare e Komisionit të Shëndetësisë.

Sipas deputetes Gjergji, ky projektligj nuk kishte asnjë paketë sociale të parashtruar për gratë në nevojë dhe që nuk kanë mundësi ekonomike të kryejnë fertilizimin “in vitro”.

“Nuk ishte parashikuar asgjë, as nuk e citonte që do të ishte në institucionet publike, por thoshte në institucionet publike dhe jopublike. Nuk është se ishte prioritet publiku. Por ishte publike dhe private”, argumenton deputetja Gjergji.

Sipas Gjergjit, Shqipëria nuk ka ende një regjistër kombëtar të infertilitetit, duke mos pasur mundësi kësisoj të hartohen politika të duhura shtetërore.

---

*Emrat janë ndërruar për të ruajtur privatësinë e zonjave që besuan të rrëfejnë historinë e tyre për Citizens.al

The post “Fertilizimi in vitro”: Rruga e gjatë e çifteve për një fëmijë appeared first on Citizens.al.

Oborri i shtëpisë së Jetmira Kajoshit në Shtoj të Ri u mbush me gra e vajza që kishin ardhur për t’u njohur me Shkodrën përmes duarve të një artizaneje.

Në katin e parë të shtëpisë së saj, Jetmira ka ngritur një punishte për prodhimin e sapunëve nga bimët vendase si livanda, sherebela apo çaji i malit.

Dhjetë vite më parë, ideja për të prodhuar sapunë dukej e largët. Sot, ajo është shembull i qëndrueshmërisë, kurajës dhe formalizimit të punës në tregun vendas.

“Në fillim askush nuk besonte që sapuni bëhej këtu. Me kalimin e kohës produkti u përqafua,” rrëfen Jetmira për Citizens.al.

Të bësh biznes në Shqipëri nuk është e lehtë, sidomos për gratë që ndeshen me mosbesim dhe pengesa administrative që nga dita e parë.

“Publiciteti bëhet bukur, por realiteti është ndryshe,” thotë ajo duke treguar vështirësitë që haste për të bindur klientët për produktin vendas.

Sot Jetmira administron punishten vetë. Në periudha sezoni punëson gra të tjera nga komuniteti për mbledhjen e bimëve dhe përgatitjen e sapunëve artizanalë.

Në dallim nga nismat e tjera, Jetmira e formalizoi biznesin që në fillim, edhe pse nuk kishte më shumë se 100 sapunë në magazinë.

“E hapa NIPT-in pa ditur si do shkonte. Por ka qenë vendimi më i mirë që kam marrë,” kujton ajo me bindje.

Sot, sapunët e saj shiten si suvenire shqiptare në dyqane artizanale dhe në aeroportin e Rinasit, duke mbartur aromën dhe identitetin e Shtojit të Ri.

Pasdite në Shirokë me peshkatarët e liqenit

Në të njëjtën ditë, pak kilometra larg, Agim Kallmi përgatitej të nisej me varkë në liqenin e Shkodrës. Ai është një prej peshkatarëve të fundit të zonës.

Për 35 vite, Agimi ka dalë çdo ditë në liqen për të peshkuar. Sot, më shumë sesa punë, e quan këtë një mënyrë jetese.

“Kam peshkuar me vëllain pastaj dhe me nusen, por kemi punuar mirë,” thotë ai teksa shtyn varkën në ujë.

Sipas Agimit, liqeni ka shumë specie, por peshkimi është përqendruar te krapi i madh, që kalon pesë kilogramët.

Dita për të nis në orën katër të mëngjesit dhe përfundon pas perëndimit. Ai thotë se të rinjtë nuk duan më të futen në varkë, e cila mbart dhe rreziqe. Këtu merr për shembull të birin.

“Më mirë thotë rri kamerier se të rrezikoj në liqen,” tregon Agimi i mësuar me motin e paparashikueshëm.

Fuqizimi i gruas përmes turizmit

Jetmira dhe Agimi ishin pjesë e një turi të organizuar nga UN Women Albania, që synon të fuqizojë gratë përmes përfshirjes në turizëm të qëndrueshëm dhe gjithëpërfshirës.

Sipas Irena Shtrazës, drejtuese e projektit, turizmi është një mundësi e artë për të përparuar barazinë gjinore dhe për të ndërtuar ekonomi lokale të qëndrueshme.

“Kjo nuk është vetëm tendencë, është një mundësi reale për zhvillim të qëndrueshëm dhe gjithëpërfshirës,” u shpreh ajo për Citizens.al.

Në guidë përfshihen gra nga zona të ndryshme, që ofrojnë përvoja të ndryshme: hiking, artizanat, kulinari, peshkim, apo kundrim shpendësh.

Shembuj konkretë janë: “Hello Albania” në Vlorë, “Guided Holidays” në Shkodër, apo “Balkan Pearls” në Tiranë që ofron ture për nënat me fëmijë.

Sipas Irenës, 82% e vendimeve për udhëtime në botë merren nga gratë dhe deri më 2028, ato do të kontrollojnë 75% të shpenzimeve për pushime.

“52% e grave në botë kanë udhëtuar solo me prirjen për destinacione të sigurta, fuqizuese dhe autentike nga ana kulturore,” shton ajo.

Industria turistike po përshtatet: gjithnjë e më shumë produkte dhe shërbime po krijohen për gratë që udhëtojnë vetëm, me fëmijë, apo për të takuar komunitete të tjera grash.

Kjo po nxit nevojën për një turizëm që ofron edhe përvoja njerëzore që nxisin ndërveprimin me komunitetet lokale.

The post “Nga gratë për gratë”, përvoja të sigurta në turizëm appeared first on Citizens.al.

Rreth 80 ish-punonjës të radiotelevizionit “Ora” pretendojnë se nuk u janë paguar kontributet shëndetësore dhe shoqërore të tre viteve të fundit.

Sipas tyre, pagesat mujore u janë shlyer rregullisht dhe emrat janë deklaruar në sistemin tatimor, por kontributet nuk figurojnë të paguara.

Shqetësimi për kontributet u bë publik nga Asociacioni i Gazetarëve të Shqipërisë (AGSH), që kërkoi publikisht hetim administrativ mbi këto shkelje nga Inspektorati Shtetëror i Punës.

AGSH deklaroi se largimi i këtij grupi punonjësish është kryer në shkelje të Kodit të Punës, pa ndjekur procedurat ligjore për pushim kolektiv.

Sipas deklaratës, administratorët shtetërorë kanë dështuar të garantojnë funksionimin ligjor, etik dhe transparent të një pasurie që menaxhohet në emër të publikut.

AGSH thekson se pavarësisht statusit juridik apo pronësisë, mediat janë pjesë e interesit publik dhe duhet të funksionojnë sipas standardeve të shtetit të së drejtës.

“[…] të drejtat e gazetarëve dhe punonjësve të medias janë të pandashme nga standardet themelore të të drejtave të njeriut dhe lirisë së shprehjes,” thuhet në deklaratë.

Asociacioni i kërkon Ministrisë së Financave dhe Drejtorisë Tatimore të realizojnë një audit të plotë mbi pagesat dhe kontributet e prapambetura të punonjësve.

Po ashtu, kërkohet që punonjësit të përfshihen si kreditorë të privilegjuar në çdo procedurë falimentimi që mund të zhvillohet ndaj televizionit.

Menaxhimi i dështuar nga AAPSK 

Televizioni “Ora” ka qenë në pronësi të sipërmarrësit Ylli Ndroqi, por prej vitit 2020 administrohet nga shteti përmes Agjencisë së Pasurive të Sekuestruara dhe Konfiskuara.

Sekuestrimi u vendos nga SPAK, pasi dyshon se Ndroqi është përfshirë në veprimtari kriminale me pasuri të pajustifikuara në Shqipëri, Itali dhe Turqi.

Sipas vendimit të Gjykatës së Posaçme Nr.16, datë 1.08.2020, Ndroqit i janë sekuestruar 26 pasuri, përfshirë televizionet “Ora News” dhe “Channel One”.

SPAK pati deklaruar se pasuritë e Ndroqit dhe të familjarëve të tij nuk justifikohen dhe dyshohet se janë përfituar nga aktiviteti kriminal në disa shtete.

Lexoni gjithashtu:

• “Ora News nën mbikqyrje të armatosur” – Organizatat e medias solidarizohen me gazetarët
• Reporterët pa Kufij dhe AEJ: “Procedimi gjyqësor ndaj pronarit të Ora News të mos cënojë pavarësinë e gazetarëve”

The post Administrimi shtetëror i “Ora News” lë pa paguar kontributet e punonjësve appeared first on Citizens.al.

Nga mungesa e rampave e deri te kostot e larta të transportit, jeta në Tiranë për personat me aftësi të kufizuara mbetet sfiduese. Por një projekt pilot i zbatuar nga Fondacioni “Së Bashku”, me mbështetjen e UNDP-së dhe financim nga qeveria zvicerane, ka sjellë për 10 muaj një ndryshim të ndjeshëm në jetën e disa qytetarëve përmes ndihmësit personal.

Për Kristiana Lee, një grua me aftësi të kufizuar, lëvizja e pavarur në Tiranë është sprovë e vazhdueshme nëse nuk shoqërohet nga familjarë. Infrastruktura e dobët, mungesa e rampave dhe përballja me shkallë janë mundim i përditshëm për të.

 “Dy herë që kam provuar të dal vetëm, jam detyruar të eci në rrugën e makinave, një rrezik i madh për mua,” thotë ajo.

Kristiana është e punësuar dhe nënë e një djali. Bashkëshorti e ndihmon në përkujdesjen e tij, prandaj nuk mundet ta shoqërojë kudo. Vajtja dhe ardhja nga puna është mundimi më i madh për Kristianën, e cila tregon se shpesh lëviz me taksi dhe kjo i merr një pjesë të konsiderueshme nga paga.

E njëjta situatë paraqitet edhe për Ervisa Kukën, një vajzë me aftësi të kufizuara në shikim, e cila nuk e gëzon plotësisht pavarësinë në lëvizje për shkak të kostos së lartë që i kërkon transporti me taksi.

Ajo tregon se vajtja dhe kthimi nga puna është një stres për të pasi shërbimi taksi i kushton shtrenjtë.

“Marr taksi kur kam mundësi ekonomike, por prapë para punës sime bëhet keq, parkingu plot, taksisti nuk ndalon ku dua dhe më duhet të kërkoj prapë ndihmë,” tregon Ervisa.

Një ndihmës që nuk është familjar

Projekti pilot i përbashkët i OKB-së “Askush të mos mbetet pas” u dha mundësinë Kristianas, Ervisës dhe disa të tjerëve që për herë të parë të kenë ndihmës personal dhe jo familjar. Kjo përkthehet në pavarësi e mirëfilltë dhe një jetë më e denjë.

Vajtja në punë, në institucione, apo banka u bë më e lehtë me ndihmës personal për Kristianën, e cila vlerëson faktin se me një ndihmës përditshmëria e saj nuk diktohet nga familja.

“Pjesa më me vlerë është se ti i jep komandë jetës sende, ke pavarësinë tënde, që fatkeqësisht e kam të limituar nga ana fizike,” tregoi Kristiana përvojën me asistentin e saj, Ervinin.

Për Ervisën, asistenti personal përfaqëson më shumë se një lehtësim apo ndihmë praktike – ai është burim qetësie dhe besimi. “

“Ta dish që jashtë derës së shtëpisë të pret dikush që të shoqëron në punë, kjo përkthehet në cilësi jetese, mirëqenie, më ndihmon të bëj një jetë dinjitoze,” tha Ervisa.

Sipas Suela Lalës, drejtuese e Fondacionit “Së bashku”, asistenca personale është themelore për të ndërtuar jetë të qëndrueshme për personat me aftësi të kufizuara.

Ajo mund të jetë zgjidhje për prindërit e fëmijëve me aftësi të kufizuara, të cilëve u mundon pyetja se çfarë do të ndodhë me fëmijët e tyre kur ata të mos jenë më.

“Ata që kanë prindërit të moshuar, ose nuk kanë mbështetje të madhe [familjare], me gjasa janë më të izoluar në shoqëri, nuk janë këtu mes nesh”, u shpreh Lala.

Ligji shqiptar e njeh këtë shërbim, por pagesat e ulëta nuk e bëjnë atë të qëndrueshëm.

“Kjo nuk lejon që realisht dikush të punësojë dikë në tregun e hapur të punës dhe të ketë vërtetë përfitime të asistencës personale në mënyrë që të kryejnë aktivitetet e përditshme,” shpjegoi Suela.

Entela Lako nga UNDP theksoi se qasja gjithëpërfshirëse e ndjekur nga projekti mund të shërbejë si model për politika publike.

“Projekti ndihmon për ta bërë këtë problem më të dukshëm, për të nxitur diskutimin, analizën dhe për të sjellë modele konkrete,” u shpreh Entela.

Ligji ekziston, por mungon zbatimi

Xhilda Papajani, përfaqësuese e Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, pranoi gjatë një takimi me komunitetin se Shqipëria ende nuk ka përmbushur angazhimet që dalin nga Konventa për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara.

Sipas saj, nuk mund të vazhdohet me reformat e kërkuara nga procesi i integrimit në BE nëse nuk mundësohet shërbimi i ndihmësit personal.

“Ky është një shërbim kyç për deinstitucionalizimin,” shpjegoi Xhilda, e cila tha se asistenti personal do të nisë të mundësohet fillimisht për fëmijët dhe të rinjtë me aftësi të kufizuara.

Pozicioni i asistentit personal synon të lejojë që personat me aftësi të kufizuara të jetojnë të pavarur në shtëpitë e tyre, pa mbështetjen e përhershme të prindërve.

Mimoza Bendo, nënë e një djali me autizëm, mori pjesë në projektin pilot si asistente personale për një grua me probleme në shikim. Ajo tregoi se ishte hera e parë që përkujdesi i saj shtrihej përtej familjes.

“Fillimi nuk ka qenë i lehtë, por sot jemi dy mikesha të mira,” tregon Mimoza, së cilës iu desh të mësonte aspekte të tjera të kujdesit, pavarësisht se për 15 vite është kujdesur për djalin e saj.

Orari fleksibël dhe mbulimi i sigurimeve e bënë këtë punë të përballueshme për të. Ajo thotë se një projekt i tillë duhet të jetë i përhershëm.

“Aftësia e kufizuar nuk zgjat 10 muaj. Ajo është përjetë, ndaj edhe shërbimi duhet të jetë i vazhdueshëm,” thekson ajo.

Afërdita Seiti, nënë e Erjonës, një vajzë me aftësi të kufizuara në intelekt dhe lëvizje, njëkohësisht aktiviste për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, rrëfeu se për vite me radhë, ajo dhe bashkëshorti kanë punuar me sakrifica për të mos e lënë vajzën pa mbështetjen e duhur.

Megjithatë ajo theksoi se askush nuk mund të zëvendësojë terapinë dhe ndihmën profesionale.

Erjona, falë ndihmësit personal, rifitoi rutinën e saj. “Ngrihej vetë, hapte derën kur vinte ndihmësi, dilte për kafe, për aktivitete. Ishte më e gëzuar, më aktive,” tregon Afërdita.

Ligji shqiptar (93/2014 “Për përfshirjen dhe aksesueshmërinë e personave me aftësi të kufizuar”) parashikon që personat me aftësi të kufizuara mund të kenë akses në ndihmës personal për të jetuar në mënyrë të pavarur. Por zbatimi ka qenë i pjesshëm.

Pagesat e ndihmësit personal janë të ulëta krahasuar me nevojat – nga 8 000 deri në 13 000 lekë – dhe nuk njihen vitet e punës për shumicën e kategorive.

Xhilda Papajani, nga Ministria e Shëndetësisë, pranoi se sistemi aktual i sigurimeve është i mangët në këtë pjesë: “Vitet e punës njihen vetëm për personat tetraplegjikë dhe paraplegjikë.”

Lexoni gjithashtu:

• Personat me aftësi të kufizuar luftojnë për akses në shërbime shëndetësore
• “Ndjesa nuk mjafton”: Personat me aftësi të kufizuar kërkojnë prioritet nga politika
• Piramida e Tiranës “simbol i përjashtimit” për personat me aftësi të kufizuara

The post Asistentët personalë: Shpresë për jetë të pavarur për personat me aftësi të kufizuara appeared first on Citizens.al.

Shqipëria është renditur në nivelin e tretë nga pesë kategoritë e indeksit vjetor të Konfederatës Ndërkombëtare të Sindikatave (ITUC), që mat shkeljet e të drejtave të punëtorëve në mbarë botën. Sipas raportit të publikuar së fundmi, vendi ynë vijon të jetë pjesë e shteteve ku shkeljet e të drejtave të punëtorëve janë të vazhdueshme.

Indeksi i ITUC vlerëson 151 vende duke përdorur 87 tregues të bazuar në standardet e Kombeve të Bashkuara dhe traktatet ndërkombëtare. Ai i ndan vendet në pesë kategori, ku kategoria e pestë përshkruhet me situatën më të keqe – për vendet ku nuk ka asnjë garanci ligjore për të drejtat e punëtorëve – ndërsa kategoria e parë përfshin vendet me shkelje sporadike.

Shqipëria mbetet në nivelin e tretë, duke u pozicionuar si një vend ku shkeljet ndodhin rregullisht.

Raporti thekson një përkeqësim të përgjithshëm të të drejtave të punëtorëve në mbarë botën, me më shumë se një në tre vende që klasifikohen në nivelin më të ulët të mundshëm – pa garanci për të drejtat e punëtorëve.

Në Evropë, vetëm 7 vende kanë arritur të ruajnë vlerësimin më të lartë, përballë 18 vendeve që ishte në vitin 2014.

“Ky trend i tmerrshëm nënvizon ashpërsinë e sulmit të vazhdueshëm nga qeveritë dhe korporatat mbi të drejtat dhe liritë themelore të punës gjatë dekadës së fundit,” thuhet në raport.

Ndërkohë, raporti përmend se në Shqipëri dhe disa vende të tjera si Hungaria, Moldavia, Mali i Zi dhe Mbretëria e Bashkuar, qeveritë kanë abuzuar me pushtetin ligjor duke e zgjeruar në mënyrë të tepërt përkufizimin e “shërbimeve thelbësore”, për të kufizuar të drejtën e grevës.

Sipas raportit shkeljet e të drejtës së punëtorëve për grevë mbetën në nivelin më të lartë globalisht që nga fillimi i Indeksit në vitin 2014.

“Në vitin 2025, grevat u kufizuan ose u ndaluan në 131 vende (87%), të pandryshuara nga viti 2024 dhe nga 63% në vitin 2014”.

Kjo shtypje, sipas raportit, ndodh në një kohë kur greva si e drejtë është njohur nga Konventa 87 e Organizatës Ndërkombëtare të Punës (ILO), e ratifikuar nga 158 prej 187 shteteve anëtare të saj.

Raporti citon gjithashtu përpjekjet sistematike të disa kompanive në Evropë për të minuar aktivitetin sindikal, ndërsa në disa vende është vërejtur krijimi i të ashtuquajturave “sindikata të verdha”, të kontrolluara nga punëdhënësit, që zbehin rolin e mbrojtjes së të drejtave të punonjësve.

Në renditjen globale, 10 vendet me situatën më të keqe për të drejtat e punëtorëve përfshijnë Bangladeshin, Bjellorusinë, Ekuadorin, Egjiptin, Eswatinin (Afrikë), Mianmarin, Nigerinë, Filipinet, Tunizinë dhe Turqinë.

Në vitin 2025, ndalimi ose kufizimi i grevave u evidentua në 131 vende (87%), një shifër që ka mbetur e pandryshuar nga viti i kaluar, por përbën një rritje të madhe krahasuar me vitin 2014, kur kjo ndodhte në 63% të vendeve.

Raste konkrete përmenden edhe në Belgjikë dhe Zvicër, ku sindikalistë u arrestuan apo u gjobitën për pjesëmarrje në greva, duke përforcuar prirjen e frikësimit dhe shtypjes së të drejtës së organizimit sindikal.

The post Indeksi: Shqipëria mes vendeve që shkelin vazhdimisht të drejtat e punëtorëve appeared first on Citizens.al.

Paraditen e së mërkurës, Suela Lala, aktiviste për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, qëndronte në pritje, krah babait të saj, pranë Piramidës së rikonstruktuar të Tiranës. Objekt i investuar me miliona euro, simbol i transformimit urban, por që për Suelën mbetet strukturë e pakonceptuar si duhet në funksion: një simbol përjashtimi.

Vapa e nisur rishtazi në Tiranë nuk e pengoi Suelën t’i qëndronte premtimit për të përshkuar së bashku me të atin godinën e Piramidës së Tiranës, e cila iu rikthye kryeqytetit dy vite më parë, pasi qëndroi e rrethuar për tre vite të tjera rresht nën një projekt rikonstruksioni.

Në ndryshim nga unë, për Suelën, një qytetare me aftësi të kufizuar në lëvizje, të shkosh te Piramida dhe ta vizitosh atë cep më cep, është një sfidë, e cila kryhet me vështirësi edhe nga shoqëruesi i saj: babai.

Barrierat u vunë re që në hyrjen ballore të saj, ku pritëse ishin shkallët. Asnjë sinjalistikë nuk është e dukshme që të tregojë se ku është infrastruktura që lejon hyrjen për personat me aftësi të kufizuara, ndaj për këtë arsye duhet që të ecësh rreth e qark për të venë re dy hyrje anësore ku relievi është i tillë që mundëson kalimin e karrocës.

“Nga mënyra se si është konceptuar është objekt ‘par exellence’ i përjashtimit të personave me aftësi të kufizuara. Ne arritëm të futemi deri këtu nëpërmjet një hyrjeje anësore, e cila nuk ishte shumë e thjeshtë. Shumë labirinth rampat, pa sinjalistikë të caktuar dhe kuptohet jo në çdo mjedis ti ke akses”, rrëfen Suela për Citizens.al

Për Suelën mungesa e aksesit në hyrjen kryesore të piramidës, por vetëm në ato anësore është një formë përjashtimi, veçimi dhe mënyrë për “të zvogëluar njerëzit”.

“Piramida është objekt simbol i përjashtimit, jo i gjithëpërfshirjes dhe i bashkimit. Do duhet të kishte sjellë këtë model në mënyrë që të thyente edhe idenë përse është ndërtuar, atë kultin e individit dhe mbivlerësimit të një njeriu përtej të gjithëve”, shprehet Suela.

Dy hyrjet anësore të krijuara për personat me aftësi të kufizuara nuk kanë mbajtëse anësore, duke e bërë lëvizjen e pavarur për personat me aftësi të kufizuar të pamundur.

“Edhe nëse kishte rampa nuk kishte parmakë për rampat në mënyrë që ti të lëvizësh në mënyrë të sigurt. Në hyrje për shembull, pjesa ku ti kaloje ishte e pjerrët dhe është e rrezikshme”, ndan Suela nga përvoja e saj.

Në brendësi të piramidës ka dy rampa, mirëpo të duhet të përshkosh në mënyrë gjarpëroshe rreth e përqark kubat e vendosur brenda, vështirësuar kjo edhe nga mungesa e sinjalistikës për personat me aftësi të kufizuara.

Godina ka edhe dy ashensorë, të cilët sikurse edhe tualetet funksionojnë me kartë dhe kod, ndaj për këtë duhet të vësh re punonjësit aty pranë.

Mirëpo, edhe nëse ngjitesh me ashensor në katin e fundit, një tjetër shkallë nuk të lejon të lëvrosh për të parë qytetin nga lart.

“Ne e pamë që për të vajtur në pikën e vështrimit, lart, mund të merrje ashensorin, ashensori ishte me cip, pra jo i hapur për të gjithë qytetarët dhe pastaj nuk mund të zbrisje, kishte shkallë për të arritur atë pikën e vrojtimit”, rrëfen Suela.

Kuadër ligjor në letra, por jo në praktikë

Shqipëria ka një kuadër ligjor që detyron ndërtuesit të ndërtojnë në mënyrë gjithëpërfshirëse, duke i bërë godinat të aksesueshme nga të gjithë, fëmijë, të moshuar dhe persona me aftësi të kufizuar.

Sipas ligjit për planifikimin e territorit, të gjitha ndërtesat, hapësirat publike duke përfshirë parqet, sheshet dhe rrugët duhet të jenë të përshtatura për personat me aftësi të kufizuar.

Ndërsa, mes të tjerash thuhet se për ndërtesat e reja apo ato në proces rikonstruksioni është kusht që për të marrë lejen e ndërtimit dhe certifikatën e përdorimit të përshtaten me infrastrukturë për personat me aftësi të kufizuar.

Situata në piramidë sipas Suelës është në shkelje të ligjit.

“Te ndërtesat edhe të reja ka shkelje të dy parashikimeve ligjore, një që kërkon kontrollin për aksesueshmërinë në momentin e marrjes së lejes së ndërtimit dhe pastaj në dhënien e certifikatës së përdorimit që duket që nuk janë respektuar”, argumenton Suela Lala.

Po ashtu, sipas vendimit të vitit 2015, nr.1074, ndalohet dhënia e financimeve nga ana e shtetit apo enteve publike dhe jopublike/donatorëve për ndërtimin e një vepre që ofron shërbim publik nëse nuk përmbush kërkesat sa i takon aksesueshmërisë për personat me aftësi të kufizuara.

“Nuk duhen shpenzuar para publike ose të donatorëve për objekte të cilat janë përjashtuese në thelb”, shton më tej Suela.

Shqipe Berisha, drejtuese e Qendrës së Piramidës që menaxhon godinën u shpreh për Citizens.al se Piramida ofron qasje për personat me aftësi të kufizuara.

“Për të hyrë në qendër ka [akses], janë dyert anësore që janë për personat me aftësi të kufizuar, që kanë atë si rrugë. Jo hyrje ballore, por hyrjet anësore. Për në majë të piramidës kemi ashensorë, por duhet të drejtohen me anë të rojës që është te dera, për t’ju shoqëruar me ashensor”, deklaroi Berisha.

Ndërsa për mungesën e sinjalistikës për personat që nuk shikojnë, ajo pranoi mungesën e sinjalistikës, por u shpreh se nuk është personi kompetent për t’u përgjigjur pasi janë arkitektët ata që kanë bërë planin e ndërtesës.

“Për atë po punojmë tani, po bëhet plani i sinjalistikës tani, sepse është bërë baza, tani po bëhen edhe gjërat që po mungojnë. Shpresoj ta mbyllim deri brenda verës planin e sinjalistikës totale”, deklaroi Shqipe Berisha.

Projektin për rijetësimin e Piramidës e ka realizuar studio holandeze MVDRV, e arkitektit Wini Maas, i përshkruar si arkitekt i afërt me qeverinë, i cili ka fituar një sërë projektesh publike dhe private në Tiranë, si kulla “DownTown One”, qendrën Toptani dhe kullën “Tirana Rock”. 

Projekti për rijetësimin e Piramidës ka kushtuar 1.6 miliardë lekë, investim i kryer nga Bashkia e Tiranës dhe Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF).

Lexoni gjithashtu:

• Piramida u mbyll një ditë pas inaugurimit, projekti i ri tkurri gjelbërimin
• Një OJF menaxhon Piramidën e Tiranës
• “Premtimi bëhet fakt”, mediat shpërndanë tituj dezinformues mbi kurset falas tek Piramida

The post Piramida e Tiranës “simbol i përjashtimit” për personat me aftësi të kufizuara appeared first on Citizens.al.

Në një kohë kur shpesh emigrimi shihet si zgjidhje, të rinj si Klajdi dhe Anxhela kanë vendosur të qëndrojnë.

Klajdi Koka nga Peza e Tiranës, me dëshirën për t’iu kthyer rrënjëve të familjes, ka vendosur të kthejë shtëpinë e vjetër në bujtinë që ruan kujtesën dhe hap dyert për të tjerët.

Në Hamallaj të Durrësit, Anxhela Meta është frymëzuar nga të afërmit e saj bletarë për të ndërtuar idenë e një sipërmarrjeje sociale që prodhon mjaltë dhe jep mundësi për të rinjtë e zonës.

Të dy janë pjesë e programit ‘Toka Jonë” – Ripërdorimi i tokave të konfiskuara për promovimin e bujqësisë sociale, një iniciativë për ripërdorimin e tokave të konfiskuara në funksion të bujqësisë sociale, që mbështetet nga Bashkimi Evropian.

Ajo po zbatohet nga një tërësi organizatash të udhëhequra nga “Coordinamento delle Organizzazioni per il Servizio Volontario” (COSV), në partneritet me Rrjetin Shqiptar për Zhvillimin Rural (ANRD) dhe Consorzio Nazionale della Cooperazione di solidarietà sociale Gino Matterelli (CGM).

“Mendova të bëj restaurime dhe ta kthej në shtëpi të dytë për pushime familjare. Aty lindi ideja për ta ngritur bujtinë apo agroturizëm”, tregon Klajdi për Citizens.al.

“Kam parë gjyshin ,nënën, prindërit që kanë punuar tokën. Nga njëra anë më vjen keq se përfitimet e tyre nuk kanë qenë të mëdhaja. Por fshati ka diçka të bukur sepse të lejon të jetosh në komunitet”, thotë Anxhela.

Ajo dëshiron që në të ardhmen të investohet në këtë ide, duke krijuar një sipërmarrje sociale për prodhimin e mjaltit, propolisit dhe dyllit të bletës.

“Dua të përfshij edhe të rinj të tjerë nga zona”, rrëfen Anxhela, ndërsa shprehet se nuk dëshiron të largohet nga Shqipëria, edhe pse vështirësitë janë të shumta.

Anxhela dhe Klajdi janë në mesin e 15 të rinjve që janë mentoruar nga ANRD për të përmirësuar aftësitë e tyre në krijimin dhe menaxhimin e sipërmarrjeve sociale në bujqësi.

Alba Tema, oficere projekti pranë ANRD-së tregoi se qëllimi kryesor i projektit ishte mbështetja e të rinjve dhe përfshirja e tyre në sipërmarrjet sociale në sektorin e bujqësisë.

“Është qasje e re e sipërmarrjes sociale bujqësore ashtu edhe për tokat e konfiskuara. Rritja e kapaciteteve lidhur me këtë tematikë, hartimi i ideve të biznesit për të rinj dhe përmirësimi i aftësive të tyre lidhur me hartimin e projekteve, menaxhimin dhe aksesin në fonde ishin disa nga arritjet”, u shpreh Alba.

Saimir Bakalli, drejtues i Fondacionit “Josleyn”, i pranishëm në aktivitet, u shpreh se qëllimi është që përmes këtyre ideve, të rinjtë të përfshijnë edhe të tjerë qytetarë në pamundësi ekonomike.

“Nuk do bëhesh milioner apo biznes i madh, por nëse ke fokus social është mundësia më e mirë për t’u integruar. Keni ndërmarrë hapin, keni guximin, e keni idenë, tani ju duhet ta çoni më tej idenë tuaj”, iu drejtua ai të rinjve.

Për Evelina Azizajn, drejtuese e ANRD-së, në ndryshim nga biznesi i zakonshëm, sipërmarrja sociale nuk përqëndrohet vetëm te të ardhurat monetare, por adreson edhe probleme sociale në komunitet.

“Sipërmarrjen sociale e përdor si një mënyrë për t’u integruar qoftë në tregun e punës, qoftë për një mirëqenie më të mirë në komunitetet rurale për shembull ku ka papunësi, mungesë perspektive, është sipërmarrje që integron të gjitha dimensionet”, deklaroi Evelina Azizaj.

Sipas drejtueses së ANRD-së, fakti që ky program vë në fokus të rinjtë jep mesazhe të rëndësishme.

“Fakti që sipërmarrjet i kanë të lidhura me tokën e gjyshit, me tokën e prindërve, me komunitetin ku janë rritur, kjo tregon që rrënjët e të rinjve janë aty dhe ata po e shikojnë të ardhmen për ta ndërtuar aty”, tha Azizaj për Citizens.al

Ripërdorimi i tokave të konfiskuara duke promovuar bujqësinë sociale

Një pemëtore me agrume zuri vend në Shijak, në një nga tokat e konfiskuara nga krimi, duke u kthyer në një nismë komunitare me fokus ripërdorimin social të trojeve.

“ADAD Malore”, organizata që po zbaton këtë nismë, duke e quajtur “Fermë Sociale, e Shëndetshme dhe e Qëndrueshme” e sheh edhe një lloj fuqizimi social dhe ekonomik për zonën.

Hafuz Domi nga “ADAD Malore” thotë se sfidat kanë qenë të mëdha dhe hezitimi nga komuniteti ka qenë i pranishëm.

“Fillimisht kam qenë i rezervuar, por hap pas hapi ne arritëm që t’ia dalim me sukses”, u shpreh Domi.

Tanimë, ferma është e përshtatur me teknologji të re, me sistem ujitës me pika e shoqëruar me mulçërim me plastmas bio-degjenerues, që sipas Domit aplikohet për herë të parë në agrume dhe shërben edhe si model për fermerët e zonës.

Sipas një raporti të ANRD-së, të dhënat e AAPSK-së tregojnë se në Shqipëri deri më tani vlera e aseteve të konfiskuara ka arritur në 140 milionë lekë.

Sipas Evelina Azizajt, projekti për ripërdorimin e trojeve të konfiskuara zhvillohet për herë të parë në Shqipëri, ndaj dhe ka nevojë të diskutohet dhe të ndahen rezultatet me të tjerët.

“…mund të replikohet në të ardhmen si instrument për zhvillimin e qëndrueshëm, gjithëpërfshirës dhe mbi të gjitha që tregon sundimin e ligjit, që tokat e përfituara përmes krimit të mund t’i kthehen komunitetit”, u shpreh Azizaj.

Deri më tani është punuar me komunitete në Yzberisht, Durrës dhe Shijak, duke promovuar këtë lloj bujqësie që synon të adresojë problematikat sociale, ekonomike dhe mjedisore.

Edukimi për tokën

“Zëri i Tokës” ishte pjesa teatrale e sjellë nga të rinjtë e Yzberishtit në Tiranë që solli përmes zërave mesazhe të rëndësishme për menaxhimin e trojeve.

Të vendosur në rolin e qytetarit, shtetit, pronarit, tokës ata sollën mes fjalëve të thjeshta një panoramë të përgjithshme se si është menaxhuar deri më sot toka në Shqipëri.

“Projekti ka punuar me grupet komunitare siç janë të rinjtë e shkollave, të cilët janë edukuar mbi sipërmarrjen bujqësore dhe mbi përdorimin e drejtë të tokës”, u shpreh Azizaj.

Çështja e pronës në Shqipëri mbetet delikate. Pas vitit 1991 u ndërmor një reformë radikale duke e shpërndarë tokën në mënyrë të barabartë me të gjitha familjet në zonat rurale, duke mos marrë parasysh pronësinë para komunizmit.

“Kjo qasje krijoi probleme me sigurinë e të drejtave pronësore dhe u krijuan konflikte midis përfituesve të rinj dhe ish-pronarëve që nuk u kompensuan për humbjen”, thuhet në dokumentin e politikave të hartuara nga ANRD.

Sot, edhe pse shumë vite pas reformës shqetësimet mbeten aktuale, duke çuar edhe në konflikte të rënda mes pronarëve dhe ish-pronarëve. Këto konflikte u reflektuan edhe në zbatimin e projektit në Shijak dhe Yzberisht.

AAPSK zgjati vënien në dispozicion të trojeve në 6 muaj, më shumë se sa ishte parashikuar.

“Në përfundim AAPSK kaloi në përdorim tre toka bujqësore të konfiskuara duke përfshirë një parcelë prej 2930 m² në Shijak dhe dy nga 1000 m² secila në Yzberisht”, thuhet në dokumentin e ANRD-së.

Sipas zbatuesve të projektit “Toka Jonë” përdorim i tokave të konfiskuara për promovimin e bujqësisë sociale krijon mundësi konkrete për punësimin dhe fuqizimin e të rinjve, grave dhe grupeve vulnerabël, mirëpo ka nevojë për një seri nismash për të përmirësuar qeverisjen e mirë.

Mes të tjerash organizatat sugjerojnë forcimin e kapaciteteve të AAPSK-së, kryerjen e një analize paraprake të detajuar për asetet e konfiskuara, krijimin e një regjistri publik digjital për të aksesuar asetet e konfiskuara me të dhëna të përditësuara për vendndodhjen, statusin ligjor, sipërfaqen e tyre dhe përdoruesit aktualë.

Lexoni gjithashtu:

• “Toka Jonë”, një nismë për rijetëzimin e pronave të konfiskuara nga krimi

The post Bujqësia sociale me tokat e konfiskuara, një mundësi e re për të rinjtë appeared first on Citizens.al.

Dy aksidente në minierat e kromit në Bulqizë dhe Martanesh rikthejnë në vëmendje mungesën e sigurisë në sektorin minerar. Ngjarjet ndodhën më 29 dhe 27 maj, por u raportuan më vonë nga policia.

I.D, 40 vjeç, u plagos në Martanesh të enjten, më 29 maj, teksa policia e raportoi ngjarjen sot. Ajo tha për mediat se “40-vjeçari u lëndua në këmbë gjatë punës” dhe “ndodhet në spital jashtë rrezikut për jetën”.

Njësoj, me 24 orë vonesë, policia raportoi dhe aksidentin e së martës, ndodhur në galeritë e Bulqizës, ku mbeti i lënduar A.N, 40 vjeç. Policia tha se ai u godit nga një masiv gurësh teksa ndodhej nëntokë, por që aktualisht gjendet në spital pa rrezik për jetën.

Aksidentet në sektorin minerar kanë qenë të shpeshta ditët e fundit. Po të martën, më 27 maj, në minierën e Katjelit në Përrenjas humbi jetën Saimir Bego, 57 vjeç, me profesion minator.

Ai u zu nga një masiv minerar që u shkëput në galerinë ku po punonte.

Në fillim të muajit maj, për një javë rresht, 29 vjeçari Ardit Beshiri, punëtor pranë fabrikës së pasurimit të kromit në zonën e Bulqizës u shpall i humbur.

Trupi i tij u gjet  pas disa ditësh kërkimi, ndërkohë që familjarët ngritën akuza ndaj autoriteteve për neglizhencë dhe mungesë logjistike.

Më shumë se 65 punëtorë kanë humbur jetën në dy vitet e fundit, shumica në sektorin minerar dhe atë të ndërtimit. Sektorët me shkeljet më të rënda të standardeve të sigurisë në punë.

Po gjatë muajit maj, Abaz Basha, 22 vjeç, dhe Egzon Lleshi, 32 vjeç, humbën jetën në kantierin e ndërtimit të një hidrocentrali në fshatin Holtë në Gramsh.

Shumica e aksidenteve lidhen me mungesën e kontrolleve nga institucionet, mbikëqyrjes teknike, kushtet e amortizuara të galerive, logjistikës, apo mungesës së pajimeve dhe trajnimeve për sigurinë.

Lexo gjithashtu:

• Katjel, Përrenjas: Minatori humb jetën në galeri
• Humbi jetën në fabrikën e pasurimit të kromit, familja prej 4 ditësh në kërkim të trupit
• Minatorët e Bulqizës në protestë: S’punojmë pa u plotësuar kërkesat

The post Punëtorë të lënduar në dy aksidente minerare në Bulqizë dhe Martanesh appeared first on Citizens.al.

Saimir Bego, 57 vjeç, minator në minierën e Katjelit në Përrenjas, humbi jetën të hënën si pasojë e shembjes së një masivi minerali brenda galerisë ku punonte. Vdekja e tij në sektorin minerar ngre sërish alarmin mbi mungesën e sigurisë në vendin e punës – prej vitesh problem kronik dhe i paadresuar si duhet në Shqipëri.

Policia e Librazhdit tha se ngjarja ndodhi rreth orës 18:00 dhe se për këtë kishte nisur procedim penal për “shkelje të rregullave të mbrojtjes në punë” ndaj përgjegjësit të turnit, Gëzim Kllogjrit, Hysni Kllogjrit dhe Gëzim Balla – dy të fundit pronarë ortakë në kompanisë “Miniera e Kromit Katjel” ku ndodhi ngjarja.

Për shkak të vështirësive për t’iu qasur galerisë, strukturat e shpëtimit nuk arritën të ndërhyjnë në kohë.

Kompania e Ballës dhe Kllogjirit është aktive prej vitit 2006. Miniera e kromit në Katjel, e vendosur rreth 5 kilometra larg qytetit të Përrenjasit. Ajo ka qenë aktive që nga periudha e komunizmit dhe ka shërbyer si burim jetese për qindra familje, kryesisht nga fshati Katjel dhe qyteti i Përrenjasit.

Kjo nuk është hera e parë që një punonjës i sektorit minerar humb jetën në rrethana të ngjashme.

Më herët këtë muaj, Ardit Beshiri, 29 vjeç, punëtor pranë fabrikës së pasurimit të kromit në zonën e Bulqizës u shpall i humbur për rreth një javë.

Trupi i tij u gjet vetëm pas disa ditësh kërkimi, ndërkohë që familjarët ngritën akuza ndaj autoriteteve për neglizhencë dhe mungesë logjistike.

Të dhënat e përpunuara nga organizatat e të drejtave të punëtorëve dhe monitorimet e medias, tregojnë për më shumë se 65 punëtorë që kanë humbur jetën dy vitet e fundit – shumica në sektorin minerar dhe atë të ndërtimit – dy nga sektorët më të ekspozuar ndaj shkeljeve të rënda të standardeve të sigurisë në punë.

Vetëm disa ditë para vdekjes së Begos, Abaz Basha, 22 vjeç, dhe Egzon Lleshi, 32 vjeç, humbën jetën në kantierin e ndërtimit të një hidrocentrali në fshatin Holtë në Gramsh.

Shumica e aksidenteve lidhen me mungesën e kontrolleve nga institucionet, mbikëqyrjes teknike, kushtet e amortizuara të galerive, logjistikës, apo mungesës së pajimeve dhe trajnimeve për sigurinë.

The post Katjel, Përrenjas: Minatori humb jetën në galeri appeared first on Citizens.al.

Shkallët e “Bulevard”, instituti i artit dhe medias në rrugën “Zogu i Parë” në Tiranë, nisën të gumëzhijnë nga ecejaket e aktivistëve të komunitetit LGBTI+ të martën.

Si çdo pasdite para “Paradës së Krenarisë”, aktivistët e këtij komuniteti u mblodhën për të kryer provat e “himnit” që do të shoqërojë paradën, e cila këtë vit do të zhvillohet paraditen e së shtunës së 24 majit.

“Ne jemi vetë dashuria,
Nuk na mungon krenaria,
‘Krah për kra’ ecim bashkë,
Mësojmë botën si me dashtë,
Ngjyrat tona sot i ka liria.”

Teksti është përshtatur mbi melodinë e “Zjerm”, kënga që përfaqësoi Shqipërinë në Eurovizion, dhe do të shoqërohet me zhurmat muzikale të daulleve dhe zërave të aktivistëve për të shënjuar kështu jo vetëm një performancë, por një mesazh politik që tejkalon muret e institucioneve.

Për Ebi Spahiun, aktiviste e Aleancës LGBTI+, parada është dita dhe momenti më i rëndësishëm i vitit.

“Njësoj si fëmijët kur presin Krishtlindjen, presin Vitin e Ri, unë me të vërtetë pres ‘Pride-in’, sepse me të vërtetë gjatë periudhës që rritesha në Shqipëri dhe shihja se sa e thellë ishte homofobia dhe se sa e thellë ishe edhe fshehja e personave LGBT”, tha Ebi për Citizens.al.

Pavarësisht se ka marrë pjesë në shumë parada krenarie në shtetet e tjera, realizimi i këtij marshimi në Tiranë merr kuptim tjetër për Ebin.

“[Parada]… është një vend ku mund të shfaqem vetvetja dhe mund ta bëj pa frikë, shpresoj që një event i tillë t’u japë gjithashtu frymëzim personave të tjerë që ende janë duke pyetur veten nëse me të vërtetë kanë kurajën të dalin hapur dhe të jetojnë jetën ashtu siç duan,” shprehet Ebi.

Një tjetër zë që rezonon në provat për paradën është ai i artistes dhe aktivistes nga Kosova, Arlinda Morina, e cila drejton me megafon. Ajo prin grupin, që dalë-ngadalë merr sintoni duke u unifikuar në një këngë që buçet përtej mureve të institutit.

“Të jesh vetvetja është sfidë, por edhe liri. Prandaj, ata që të gjykojnë, edhe në se do të ishte dikush tjetër në vendin tënd, do të gjykonin po njësoj, prandaj, jeto!” thotë Arlinda, për të cilën parada e së shtunës do të jetë e disata në Tiranë teksa aktivizmi i saj në Prishtinë është mjaft i zëshëm.

Motoja e këtij viti, “Krah për krah”, sipas Arlindës është thirrje force, e cila inkurajon këdo të re dhe të ri, pjesë të komunitetit, që nuk e ka pranuar ende veten.

“‘Krah për Krah’, jemi rrethi më i fortë dhe askush nuk mund të na sfidojë ngjyrat që dalin nga brendësia jonë,” vijon ajo.

Për Xheni Karajn nga Aleanca LGBT, motoja është thirrje për solidaritet përballë një vale në rritje të urrejtjes dhe dehumanizimit.

“Një thirrje jo vetëm brenda komunitetit, por edhe me aleatët tanë, me çdo qytetar që beson në barazi, dinjitet dhe drejtësi,” thotë Xheni, e cila thekson se marshimi nuk është thjesht për krenari, por për mbijetesë dhe shpresë.

Ajo e sheh paradën si një kalim nga frika drejt një zëri të fuqishëm kolektiv, ndërsa risjell në vëmendje paradën e parë me vetëm 12 persona të mbajtur në vitin 2012 në Tiranë.

“Dikur ishim një grusht aktivistësh që kërkonim të thyenim heshtjen. Sot, jemi një lëvizje e gjallë, me ngjyra, me krenari dhe me aleatë. Por mbi të gjitha, kemi fituar hapësirë publike, kemi ndërtuar narrativën tonë dhe nuk jemi më të padukshëm”, kujton Xheni, e cila prej më shumë se një dekade është në ballë të kësaj përpjekjeje.

Për Bledin, një tjetër aktivist, kjo paradë është për të gjithë: “për personat ‘queer’, ata që kanë pranuar veten, por dhe për ata që brohorasin në heshtje, dhe përballen me mjaft sfida”.

Davidi, fotograf dhe person transgjinor, rrëfen për Citizens.al se marshimi në paradën e krenarisë për të nuk është për dekor festiv, por si akt politik.

“Marshoj për trupat tanë që janë politizuar pa dëshirën tonë, për identitetet tona që përfliten, gjykohen dhe censurohen. Marshoj për zërat tanë që janë heshtur me dhunë institucionale dhe shoqërore”, shprehet Davidi.

Sipas tij, ky marshim është edhe për të gjitha vajzat dhe djemtë ‘queer’ në qytetet e vogla të Shqipërisë, për ata jashtë vendit që kanë emigruar për siguri dhe për çdo individ të përjashtuar.

“Marshoj për versionin tim të mëparshëm për atë djalë që më parë e përbuzte pasqyrën, që fshihej nga vetja. Sot ai marshon me kokën lart, jo për të kërkuar mëshirë, por për të kërkuar drejtësi”, rrëfen Davidi.

Ky marshim për Blinin, aktivist i Aleancës LGBT është për të frymëzuar shqiptarët LGBTI+ që ndihen të rraskapitur nga urrejtja, dhuna, diskriminimi dhe bullizimi.

“Dua që të shikojnë se nuk janë vetëm dhe ia vlen të shtyjnë përpara sepse ka shpresë. Ka shpresë jo sepse dikush do të na i servirë të drejtat që meritojmë, por sepse do të luftojmë bashkë për t’i patur. Çdo gjë është e arritshme kur bëhemi bashkë“, shprehet Blini.

Në përpjekje të përditshme për të mposhtur sfidat

Rruga drejt barazisë dhe respektit të të drejtave të komunitetit është e gjatë, veçanërisht për një shoqëri patriarkale si shoqëria shqiptare. Ndaj edhe sfidat e të qenit pjesë e komunitetit LGBTI+ janë të përditshme.

Sfida këto, të cilat janë intensifikuar nga narrativa të ndryshme, shpesh edhe politike.

“Jemi përballur me gjuhë të hapur urrejtjeje nga figura publike dhe politike, me përpjekje për të na përdorur si gogol politik dhe me fushata të organizuara dezinformimi që na kanë portretizuar si rrezik për fëmijët dhe familjen”, tregon Xheni Karaj.

Sipas saj, këto sulme nuk kanë qenë ndaj tyre vetëm si individë, por edhe ndaj vetë “ekzistencës së dashurisë për familjet e tyre”.

“Kjo ka pasur ndikim të drejtpërdrejtë në sigurinë dhe mirëqenien e shumë prej nesh”, tregon Xheni.

Sfidat kanë qenë të qenësishme për Blinin në vitin që lamë pas, që u diktuan edhe nga marrëdhënia e tij me familjen, shkëputur për disa vite.

“Mosnjohja ligjore e emrit tim, gjinisë time, paragjykimet në vende ku nuk ka persona LGBTI, rikthimi i marrëdhënieve me familjen me të cilën jam shkëputur për disa vite për shkak se e kanë të vështirë të më pranojnë kështu si jam. E kanë të vështirë sidomos prej gjykimeve të njerëzve, të cilët nuk kursehen që t’i bëjnë të ndihen keq për faktin se jam çun transgjinor“, ndan Blini me Citizens.al.

Për Davidin të qenit një person transgjinor në Shqipëri është sfidë për jetën dhe jo vetëm për identitetin.

“Ky vend vazhdon të mohojë të drejtat bazike për personat ‘trans’, qasjen në trajtim hormonal, mundësinë për një punë të sigurt, dhe dinjitetin në jetën publike e private. Për shumë prej nesh, vetë ekzistenca është rezistencë”, shprehet Davidi.

Pamundësia për të gjetur punë si transgjinor dhe mos-pranimi nga shoqëria e ka detyruar të emigrojë për të mbijetuar.

“…për të jetuar të lirë, për të pasur një shans drejt vetes. Dhe kjo është tragjedi që vendi ynë nuk na mbron, por na largon”.

Ndërsa, sipas tij të qenit edhe artist përpos transgjinor është sfidë e dyfishtë.

“Krijimtaria “queer” nuk mbështetet, nuk përfaqësohet, dhe rrallëherë merret seriozisht nga institucionet kulturore shqiptare. Mungon një rrjet real mbështetjeje për artistët queer, për personat me gjini jobinare dhe per komunitetin transgjinor jo vetëm për të na përfshirë, por për të kuptuar se zëri ynë është jetik, politik dhe i domosdoshëm në këtë kohë”, argumenton Davidi.

“Ne jemi këtu”

Për Bledin, ajo çfarë dëshiron që shoqëria shqiptare të kuptojë nga parada e krenarisë është pranimi se janë pjesë e rëndësishme e shoqërisë.

“Ne kemi vlera dhe jemi po aq të rëndësishëm sa çdokush tjetër. Ne nuk lëndojmë kënd, ne thjesht dashurojmë dhe se dashuria s’është krim apo turp”, shprehet Bledi.

Sipas një raporti të Aleancës LGBTI+ në Shqipëri, 45% e të anketuarve LGBTI kanë përjetuar dhunë ose diskriminim në vitin 2024.

“40.8% e të anketuarve LGBTI nuk janë aktualisht dhe as nuk kanë qenë ndonjëherë të angazhuar në kontrata formale pune. 15.6% e të anketuarve LGBTI kanë filluar punësim informal. 34% e të punësuarve raportuan se kanë përjetuar ngacmim dhe paragjykim në vendin e punës për shkak të statusit të tyre LGBTI”, shpjegon raporti.

Sipas Xheni Karajt, parada nuk është provokim dhe as festë private, por është thirrje për barazi dhe dinjitet.

“Që jetojmë, duam, kontribuojmë, dhe se dashuria jonë nuk është as më pak e vlefshme, as më pak njerëzore. Duam që shoqëria shqiptare të kuptojë se të ecësh përkrah nesh nuk është akt ideologjik, por njerëzor. Një kujtesë që askush nuk është i lirë derisa të jemi të gjithë të lirë”, u shpreh Karaj.

Ndërsa Davidi, shprehet se nga shoqëria shqiptare kërkon që të kuptojë se nuk janë vetëm një komunitet minoritar.

“…por një forcë politike që kërkon të drejta të barabarta dhe shkatërrimin e strukturave patriarkale dhe diskriminuese. Jemi këtu për të kërkuar ndryshim real në ligje, në politika, dhe në mentalitet”.

Për Blinin, shoqëria shqiptare duhet të kuptojë se dashuria për vendin, traditën dhe zhvillimin e mëtejshëm është e pamundur pa personat LGBTI.

“Ne kemi qenë gjithmonë këtu dhe kemi dhënë e japim kontributin tonë të vyer për Shqipërinë“.

Të drejtat LGBTI+ të pashkruara në programet politike

Në zgjedhjet qendrore të 11 majit, partitë politike, kush më pak e kush më shumë, paraqitën para publikut programet e tyre elektorale. Mirëpo, në asnjë prej tyre, të drejtat e komunitetit LGBTI+ nuk u panë të reflektuara.

“Fatkeqësisht, pavarësisht se ka aghenda politike të majta, të paktën që prezantohen të tilla, nuk ka programe politike progresive akoma. Kjo ishte arsyeja që unë nuk u ndjeva e përfaqësuar. Nuk ndjehem ende e përfaqësuar”, u shpreh Ebi.

Njëjtë mendon edhe Xheni Karaj, duke theksuar se shumia e partive politike në Shqipëri vijojnë ti shmangin çështjet e komunitetit.

“Të tjera parti e  kanë përdorur komunitetin tonë për të ushqyer panik moral dhe urrejtje. Ne nuk duam privilegje, kërkojmë thjesht përfaqësim real, mbrojtje ligjore dhe një vend në tavolinën ku merren vendimet që ndikojnë jetën tonë”, deklaroi ajo.

 Për Ebin është shqetësuese që ka narrative politike që mundohen të kthejnë kohën pas.

“…që mundohet të zhbëjë të gjithë progresin që është arritur mbi të drejtat e njeriut, jo vetëm në Shqipëri, por në të gjithë botën, mbi çështjen, mbi personat LGBT, mbi personat transgjinorë, mbi personat e margjinalizuar dhe që janë në skajet e shoqërisë dhe që të kenë më shumë dukshmëri dhe që të kenë rolin e tyre që ju përket në shoqëri”, deklaron Ebi.

The post “Krah për Krah” për Paradën e Krenarisë LGBTI+ appeared first on Citizens.al.

Shpenzimet publike për shëndetësinë në Shqipëri zbritën në nivelin më të ulët që nga viti 2017, duke zënë vetëm 9.6% të totalit të shpenzimeve publike në vitin 2024, sipas një raporti të organizatës “Together for Life”.

Sipas analizës, megjithëse buxheti i ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale ka njohur rritje të ndjeshme gjatë viteve të pandemisë (2017–2021), vitet 2022 dhe 2023 kanë shënuar tkurrje progresive të financimeve.

“Në vitin 2024, pavarësisht rritjes në vlerë nominale, shpenzimet totale të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale vijojnë të jenë në rënie, duke rezultuar në 3.2% të PBB dhe 10.8% të shpenzimeve të përgjithshme publike. Shpenzimet publike për shëndetësinë dhe mbrojtjen sociale në vitin 2024 shënojnë nivelin më të ulët të matur gjatë 7 viteve të fundit”, thuhet në raport.

Raporti thekson se në këto vite shëndetësia në Shqipëri është nën financuar, sidomos në aspektin e shërbimeve të kujdesit shëndetësor.

“Kjo përforcohet më shumë nga niveli i lartë i pagesave nga xhepi me mbi 50% të totalit të shpenzimeve të bëra për shëndetësinë, të cilat përballohen nga vetë qytetarët”, thekson raporti.

Në nivel rajonal, vendi ynë renditet i fundit sa i takon shpenzimeve në sektorin shëndetësor.

“Përpos faktit që këto shpenzime rezultojnë më të ulëtat, nga analiza vërehet edhe një mospërputhje e shifrave të raportuara nga qeveria shqiptare në dokumentet e saj zyrtare me ato të publikuara nga institucionet ndërkombëtare”.

Qytetarët shqiptarë vijojnë të paguajnë nga xhepi i tyre për shërbime në shëndetësi, më shumë se vendet e tjera ta rajonit, me një nivel prej 51.3% në vitin 2022.

Sa i takon procedurave të ndjekura për tenderat publikë në shëndetësi sipas raportit kontratat përqendrohen në pak operatorë.

“Një numër i vogël kompanish fitojnë shumicën e tenderëve në sektorin farmaceutik dhe pajisje mjekësore, duke kufizuar konkurrencën dhe përjashtuar operatorët e rinj apo të vegjël”, thekson raporti.

Në krye të listës së operatorëve që kanë përfituar më shumë kontrata gjatë viteve të fundit janë:

• INCOMED – 37 kontrata,
• MEGAPHARMA – 28 kontrata,
• MEDICAMENTA – 20 kontrata,
• REJSI FARMA – 20 kontrata,
• ALDOSCH-FARMA – 19 kontrata,
• EVITA – 18 kontrata.

Ndërsa në 80% të procedurave të anuluara kanë ndodhur për shkak të gabimeve nga stafi përgjegjës.

“Nga 122 procedura të anuluara, 98 u anuluan për shkak të gabimeve në dokumentacionin e tenderit, duke reflektuar mangësi serioze në përgatitjen dhe menaxhimin e tyre”.

Po ashtu, në proceset e tenderimit vihet re nivel i ulët i konkurrencës, me një mesatare prej 1.37 operatorësh ekonomikë për procedurë.

Diferencat midis fondit limit dhe ofertave fituese për secilin lot janë minimale sipas raportit, duke ngritur shqetësime mbi mungesën e konkurrencës efektive dhe kriteret që kanë ndikuar në këtë rezultat.

Në përfundim raporti sugjeron disa rekomandime që fokusohen në rritjen e shpenzimeve publike për shëndetësinë, përmirësimin e transparencës dhe publikimit të të dhënave, rritjen e konkurrencës në tendera, forcimin e mekanizmave të monitorimit dhe auditimit dhe rishikim të kuadrit ligjor.

The post Qytetarët paguajnë nga xhepi, fondet për shëndetësinë në nivelin e 2017-ës appeared first on Citizens.al.

Organizata të shoqërisë civile që përfaqësojnë komunitetet rome dhe egjiptiane i janë drejtuar me një shkresë zyrtare ministrisë së Brendshme, duke i kërkuar zbatimin e vendimit të qeverisë për ngritjen e një komisioni të posaçëm për vetëdeklarimin e përkatësisë etnike.

VKM-ja e datës 26 dhjetor 2024, e miratuar në bazë të ligjit për pakicat kombëtare, përcakton kriteret, dokumentacionin dhe procedurat për mbledhjen e të dhënave për identifikimin e personave që u përkasin pakicave kombëtare përmes një komisioni të posaçëm pranë ministrisë së Brendshme.

Gentian Sejrani nga Qendra “Drejtësi Sociale”, tha për Citizens.al, se mungesa e këtij komisioni po ndikon drejtpërdrejt në jetën e përditshme të anëtarëve të komuniteteve.

“Në qoftë se një person [nga pakicat kombëtare] do që të marrë një vërtetim që i përket minoritetit egjiptian apo rom për arsye se do të fitojë nga bursa, përjashtimi i taksave vendore, apo nga çdo lloj programi tjetër që është pozitiv për të, nuk e përfiton dot sepse duhet të ketë këtë vërtetimin,” shpjegon Sejrani.

Sipas organizatave, mos-ngritja e këtij komisioni po pengon qasjen e komuniteteve në shërbime bazë si ulja në çerdhe, librat falas apo përfitimi nga kuotat në arsimin e lartë.

Më parë, vërtetimet jepeshin nga vetë organizatat e shoqërisë civile, por pas hyrjes në fuqi të VKM-së së vitit 2024, kjo praktikë nuk lejohet më – tashmë përkatësia etnike njihet vetëm kur vërtetimi lëshohet nga institucionet shtetërore.

Sipas relacionit që shoqëron vendimin e qeverisë, komisioni i vetëdeklarimit mblidhet të paktën dy herë në vit, ose sa herë që një e katërta e anëtarëve të tij e kërkon këtë.

Komisioni shqyrton dhe vlerëson formularët e personave që deklarojnë përkatësinë, më pas i pasqyron të dhënat në lista brenda 30 ditëve nga depozitimi i formularëve dhe në raste të veçanta, kur ka dyshime për saktësinë e vetëidentifikimit, kryhen verifikime duke kërkuar të dhëna nga regjistrat civilë.

Vendimi për konfirmimin ose jo të vetëidentifikimit duhet të jepet brenda 60 ditëve nga nisja e verifikimeve e më pas njoftohen personat përkatës. Sipas vendimit të qeverisë, për vendimet e komisionit ka dhe mundësi apelimi.

Mungesa e funksionalitetit të këtij komisioni është kthyer në pengesë serioze për qytetarët që i përkasin komuniteteve egjiptiane dhe rome për të përfituar nga të drejtat e garantuara me ligj.

Ky komunitet mbetet ndër më pak të përkrahurat dhe përfaqësuarat në sistemin politik shqiptar. Fakti se për të kërkuar dhe mbrojtur të drejtat e tyre vijojnë të angazhohen 13 organizata, e konfirmon një gjë të tillë.

Në zgjedhjet e 11 majit 2025, pesë kandidatë që përfaqësonin komunitetet rome dhe egjiptiane (Ardit Çela PSD, Ina Majko PS, Rivelino Çuno PD, Apostol Kosturi e Martin Braho Lëvizja Bashkë) u përfshinë në listat zgjedhore të partive të ndryshme politike. Megjithatë, asnjë prej tyre nuk arriti të sigurojë një vend në Kuvend, duke e theksuar më tej nevojën për përfaqësim të strukturuar dhe përkrahje institucionale.

Lexo gjithashtu:

• Gjykata Evropiane dënon shtetin shqiptar për segregim të fëmijëve romë dhe egjiptianë
• ‘Premtime në baltë’: Jeta e komunitetit rom dhe egjiptian në skajet e politikës

The post Burokracitë pengojnë deklarimin e etnisë për komunitetin rom dhe egjiptian appeared first on Citizens.al.