Njihen periudhat e punës në ish-ndërmarrjet shtetërore para vitit 1993 për efekt pensioni edhe kur qytetarët nuk kanë dokumentet e nevojshme.
Ligji tashmë ka hyrë në fuqi dhe ka për qëllim njohjen si periudhë sigurimi, për efekt pensioni, të viteve të punësimit në ish-ndërmarrjet shtetërore, institucione shtetërore, në ish-ndërmarrje bujqësore dhe në ish-kooperativat bujqësore për ata qytetarë që nuk kanë mundur të sigurojnë dokumentacionin përkatës.
Në total përfitojnë rreth 30 mijë qytetarë të cilët nga sot mund të realizojnë aplikimet në e-albania.
Për të përfituar nga ligji, aplikantët duhet të dorëzojnë një Certifikata familjare e periudhës përkatëse, që provon vendbanimin si dhe vërtetimin penal, që provon se kërkuesi nuk ka qenë i dënuar për arsye jo-politike gjatë asaj kohe .
Çdo kërkesë për njohje të viteve të punës për efekt pensioni do të shqyrtohet më pas nga Instituti i Sigurimeve Shoqërore sipas procedurave standarde të përfitimit të pensionit.
Në total kostoja minimale e shtuar në skemën e sigurimeve në një vit rezulton 6.9 miliardë lekë në vit.
Shumë qytetarë janë penalizuar, sepse nuk kanë pasur periudha kontributive pas vitit 1994, dhe nuk arrinin të plotësonin kushtin minimal të periudhës së sigurimit, gjë që ka detyruar shumë qytetarë t’i drejtohen gjykatave me kërkesëpadi për njohjen e këtyre periudhave./abcnews.al
Buxheti i viteve 2026-2028 do të fokusohet tek mbrojtja dhe pensionet. Programi afatmesëm i botuar në Fletoren Zyrtare projekton rritje progresive të fondeve që do të jepen për Ministrinë e Ekonomisë për politikat e pensioneve dhe Ministrinë e Mbrojtjes për angazhimet në rritje për buxhetin e NATO-s.
Në vitin 2026 vjen buxheti për insititucionet do të jëtë 4.8 miliardë dhe Ministria e Ekonomisë do të marrë afro 700 mln euro nga 570 që menaxhon këtë vit, ndërsa buxheti i mbrojtjes nga 520 milionë euro do të rritet në 607 milionë euro deri në vitin 2028.
Ministria e Shëndetësisë, e cila ka edhe pjesën kryesore të buxhetit, do të ketë një rritje të lehtë, nga 800 milionë euro në 820 milionë euro në 2028.
Ndërsa buxheti i infrastrukturës do të organizohet me planin e projekteve, pasi nga 690 milionë euro, fillimisht do të rritet në 760 milionë euro dhe më pas të ulet në 715 milionë euro në vitin 2028.
Ndërkohë nga ana tjetër, bie në sy reduktimi i buxhetit për drejtësinë e në veçanti për SPAK. Për Prokurorinë e Posaçme, buxheti do të faturojë 18 mln euro në vit, nga 23 që ka dhënë gjatë viteve të fundit, pritet të reduktohet me 5 mln euro.
Këto janë ditë pritjeje me ankth në fillim të korrikut. Në fakt, shumë punëtorë me origjinë shqiptare presin publikimin e qarkores së Sigurimeve Shoqërore Italine që dikton procedurën për të vënë në jetë nënshkrimin e marrëveshjes dypalëshe midis Italisë dhe Shqipërisë në aspektin e sigurimeve shoqërore të punëtorëve.
Një qëllim i mbështetur fuqimisht nga shoqata Asti Diaspora, e udhëhequr nga presidenti Giorgio Rubolino. Qarkorja pritet me padurim edhe sepse për shumë njerëz mund të shënojë fundin e menjëhershëm të jetës së tyre të punës për të arritur në pension. Marrëveshja
u nënshkrua për t’u lejuar shqiptarëve që jetojnë në Itali dhe italianëve që jetojnë në Shqipëri (gjithnjë e më shumë) të jenë në gjendje të shtojnë vitet e punuara në atdheun e tyre përkatës përpara se të emigrojnë në ato që kanë punuar në vendin e tyre të adoptuar.
Çdo komb paguan pjesën e vet të pensionit, por deri në nënshkrimin e traktatit, vitet e punuara para emigrimit nuk llogariteshin, duke i detyruar shumë shqiptarë të punonin edhe deri në moshën 70 vjeç. Duke pasur parasysh se, sipas brezave, shumica e tyre bënin punë shumë të rënda dhe të lodhshme (punëtorë fermash, muratorë, kujdestarë, pastrues), çdo ditë bëhej një dënim (dhe një rrezik lëndimi).
“Kjo marrëveshje ka të bëjë kryesisht me rekrutimet e vitit 1958 dhe ato të lidhura me to – shpjegon Elena De Luca, e cila tashmë po ndjek praktika të shumta në emër të patronazhit Ital Asti – Ne kemi shpjeguar se cilat janë ligjet italiane për daljen në pension dhe se, për shumë prej tyre që tashmë marrin pension social, ribashkimi me vitet e punuara në Shqipëri u lejon atyre të kalojnë në pensionin e pleqërisë, i cili ka shumë përparësi: një shumë më e lartë, muaji i trembëdhjetë, mundësia e lëvizjes lirisht midis dy vendeve (pensioni social parashikon vetëm 29 ditë në vit të jetës jashtë Italisë) dhe, mbi të gjitha, kthyeshmëri për bashkëshortin/en”.
Një marrëveshje që rikthen drejtësinë për ata që mbërritën në Itali, punuan aty, por kishin tashmë shumë vite pune në Shqipëri pas tyre. Disa prej tyre nuk arritën dot pragun e pensionit as këtu dhe as në Shqipëri; pas marrëveshjes, vitet janë shtuar dhe më në fund mund të ndalen dhe ta shohin pleqërinë e tyre me më shumë qetësi.
“Ende duhet të vlerësojmë “pengesën” e kalimit nga një sistem ndëshkues në një sistem kontributiv – shpjegon De Luca – Por shumica e praktikave që po ndjekim do t’u sjellin përparësi punëtorëve shqiptarë në Itali, të cilët më në fund mund të ndalen”. Për të tjerët, shpjegon ajo, marrëveshja do t’u lejojë gjithashtu atyre të rikuperojnë të ashtuquajturat “kontribute vullnetare” që shumë shqiptarë kanë vazhduar të paguajnë në atdheun e tyre ndërsa punojnë këtu në Itali pa e ditur nëse do të ishin në gjendje të grumbullonin një pension italian.
Qarkorja e INPS do të diktojë gjithashtu procedurat për të lejuar patronazhet italiane të aplikojnë për pension në Shqipëri për ata qytetarë që banojnë në Itali.
Bajram Meraja është një nga 500 mijë shqiptarë që përfiton pensionin nga marrëveshja e Shqipërisë më Italinë. 66 vjeari u kthye në Shqëipëri me bashkëshorten 1 vit e gjysmë më parë, për të kaluar në vendin e tyre vitet e pensionit.
“Në Itali kam punuar në një fabrikë si kromator dhe tani kam mbaruar ciklin e punës dhe u kthyem në Shqipëri.”
Marrëveshjen më Italinë që i mundësoi njohjen e shumë viteve kontribute me punë në shtetin fqinj, Bajrami si shumë shqiptarë të tjerë thotë se e ka pritur gjatë.
“Me padurim, për arsye se ne kemi vite pune, unë kam 13 vite pune këtu në Shqipëri si mekanik kam punuar dhe këtu si mekanik, do na humbin, pse mos ta marrim edhe kontributin që kemi dhënë këtu. Në Itali kam 16 vite punë. Gjysmën jetës e bëmë këtu. Unë kam ikur 31 vjeç.”
66 vjeçari merr pension në Shqipëri prej një viti.
“Marr 70 mijë lekë të vjetra, 70 euro. Më janë njohur edhe kontributet në Gjermani.”
Bajramit i mungojnë 20 vite punë në Itali për të përfgituar pensionin minimal, por sipas marrëveshjes 66 vjeçarit i bashkohen edhe vitet e punës në Shqipëri.
“Mund të më shkojë 1100 euro. Edhe bashkëshortja ime ka 20 vite pune ne itali dhe 10 vite në shqipëri. Për këtë arye ne kemi ardhur të bashkojmë vitet dhe të marrim një pension. Po të mos ishte kjo marrëveshje ne nuk do i merrnim. Unë me 16 vjet nuk përfitoj, gruaja me 20 vjet përfiton gjysëm pensioni.”
Me hyrjen në fuqi të marrëveshjes, Bajrami ka nisur me procedurat, duke plotësuar dokumentacionin që nevojitet.
“Është pak e komplikuar për ne qe kemi vite të ikur. Ky është formulari që kam marrë te Instituti i Sigurimeve Shoqërore, të dhënat që duhen plotësuar janë të gjitha këtu.”
Bajram Meraja ishte shumë i ri kur u largua nga Shqipëria. Sot mban në duar dokumentet që i duhen për të përfituar pensionin me Italinë, ndërsa kujton se sa shumë kanë kaluar në këto tre dekada. 66 vjeçari është një nga shqiptarët që në 2 korrik të vitit 1990 u fut në Ambasadën Gjermane.
“E kam pasur gocën në klasë të parë dhe djalin 4 vjec. Ngjitëm muret e ambasadës 4 metra të larta.”
Në këtë 2 korrik, teksa kanë kaluar 35 vite nga ngjarja që ndryshoi faqen e historisë, teksa kapërceu murin e lartë të ambasadës, Bajrami kujton i emocianuar se se diçka në atë moment nuk e kishte imagjinuar kurrë.
“Me dhimbje, nuk e menduam se do kthehemi persëri në Shqipëri.”
Nga dita e sotme, 1 korrik 2025, nis zbatimin marrëveshja për njohjen e ndërsjellë të pensioneve mes dy vendeve për shtetasit shqiptarë dhe italianë, një moment i rëndësishëm për të gjithë shqiptarët që kanë kontribuar prej vitesh në Itali, por edhe italianët që punojnë në vendin tonë. Kryeministri Edi Rama shkruan se kjo sjell tashmë një lehtësi të madhe të mijëra qytetarëve shqiptarë…
Rreth 29 mijë pensione të reja u lidhën gjatë vitit të kaluar. Sipas shifrave të Institutit të Sigurimeve Shoqërore vlera mesatare për këto kontrata të reja ishte 17 mijë lekë, me rritje prej 1.453 lekë krahasuar me pensionet e reja të lidhura në 2023-shin. Praktikisht pensionistët e rinjë kanë marrë vetëm 48 lekë në ditë më shumë se ata të vitit 2023.
Puna në të zezë, e paregjistruar në organet tatimore dhe pa kontribute te derdhura, e fenomeni tjetër i dekadës së fundit ai i fshehjes së pagës reale po godasin moshën e tretë. Rezultati i këtyre abuzimeve, është pensione të ulta dhe pjesa dërrmuese të pjesshme.
Bazuar në këtë raport vjetor të ISSH, pensionet e reja po dalin sa 42% e pagës minimale që ka vendi që është 40 mijë lekë. Norma e zëvendësimit të pagës mesatare me pensionin është edhe më e rëndë, pasi pensionet e reja janë vetëm sa 20.7% e pagës mesatare që ka vendi prej 82,210 lekë.
Logjikisht pensionet e reja duhet të dalin më të larta, për shkak të rritjes së shpejtë të pagave në dekadën e fundit dhe detyrimit për t’i deklaruar të plota në bankë, e që duhet të sillte formalizim e pagesë të drejtë të kontributeve nga punëdhënësi, por në fakt nuk është dhënë efekti i pritshëm.
Shqipëria numëron në total 721,398 pensionistë nga këto 604 mijë janë pleqërie urbane dhe rurale. Pensioni mesatar në vend sipas këtij raporti u rrit për qytetin me 1,268 lekë dhe për fshatin me 827 lekë në raport me vitin 2023.
Por përtej këtyre shtesave që kanë ardhur prej indeksimit të bërë në tetor, më shumë se 60% e qytetarëve në pension nuk marrin pagesë mujore të plotë, për shkak të viteve të pakta të punës.
Sipas përllogaritjeve 316 mijë qytetar nuk marrin pension të plotë pasi nuk kanë vitet e plota të punës, ku ndikimi më i madh jepet direkt nga mos-deklarimi i punësimit të tyre nga bizneset.
Për të marrë pension të plotë vjet një grua apo burrë duhet të kishte 38 vite e 4 muaj punë, por shifrat e ISSH-së tregojnë se periudha mesatare kontributive për pensionet e reja te vitit 2024 ishte vetëm 26.6 vite punë.
Përveç këtyre faktorëve një tjetër kërcenim për pensionet që vetëm rritet është demografia dhe emigrimi. Numri i ulët i kontribuuesve vijojnë ta mbajë skemën e pensioneve deficitare.
TIRANË, 12 qershor/ATSH/ Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja bëri të ditur sot se është miratuar në parim marrëveshja me Serbinë për sigurimet shoqërore.
”Ky është një zhvillim i rëndësishëm në mbrojtjen e të drejtave të qytetarëve që jetojnë dhe punojnë në të dy vendet”, tha ai.
Marrëveshja synon të garantojë që periudhat e sigurimit, kontributet dhe përfitimet sociale të njihen nga dy vendet, duke lehtësuar qasjen në pensione dhe përfitime të tjera të mbrojtjes shoqërore.
Përfitues janë punëtorët shqiptarë në Serbi dhe punëtorët serbë në Shqipëri.
Ministri theksoi se marrëveshja është negociuar sipas standardeve të BE-së, duke u bazuar në rregulloret e Këshillit dhe Parlamentit Evropian për koordinimin e skemave të sigurimeve shoqërore.
“Një tjetër hap drejt mbrojtjes sociale pa kufij dhe integrimit europian”, e cilësoi Gonxhja.
Nga 1 qershori nisi zbatimi edhe i marrëveshjes me Italinë, ku përfitues janë rreth 500 mijë qytetarë shqiptarë.
Shqiptarët që marin një pension do të përfitojnë një të 13 brenda 5 viteve.Qeveria ka miratuar dokumentin Politik për moshimin dhe Planin e Veprimit për periudhën 2025-2030 . Plani i Veprimit për Personat e Moshuar synon të ofrojë një qasje të qëndrueshme për përmirësimin e cilësisë së jetës së të moshuarve në Shqipëri. Aktualisht, në Shqipëri rezultojnë se janë 725 mijë pensionistë të cilët mund të përfitojnë nga kjo nismë e cila pritet të aprovohet në vijim.
Deri më tani pensionistët janë mbështetur me dy bonuse një në pranverë dhe një në fund vit. Po ashtu në strategji parashikohen edhe një sërë masash në drejtim të rishikimit të kornizës ligjore për uljen e normave të tatimit për të ardhurat e të punësuarve në moshë pensioni;Bonuse për qëndrueshmëri dhe performancë; Mbështetje për pensione private; Fleksibilitet të orareve të punës.
Po ashtu qeveria shqiptarë parashikon të vijoj negociatat për njohjene pensioneve .ndërsa pritshmëritë janë që njohja e ndërsjellë e pensioneve me Greqinë të ndodhë brenda vitit 2030. Greqia rezulton se është është shteti me numrin më të lartë të emigrantëve shqiptarë, mbi 670 mijë të tillë.
Këto masda janë marrë në kuadër të zhvillimeve demografike të cilat evidentojnë se popullsia në moshën mbi 60 vjec përbën ¼ e popullatës në Shqipëri, trend i cili po thellohet gjithnjë e më shumë për shkak të plakjes së popullsisë, rënies së lindshmërisë dhe fenomenit të emigrimit.
Të moshuarit do të marrin pension të 13-të. Sipas Dokumentit Politik për Moshimin dhe Planin e Veprimit 2025-2030, rezulton se qeveria planifikon që ky objektiv të arrihet brenda vitit 2030. Ky plan kombëtar për moshën e tretë do të përgatitet nga Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale me mbështetjen e Fondit të Kombeve të Bashkuara për Popullsinë (UNFPA) dhe e koordinuar nga Qendra…
Prej 1 qershorit ka nisur zbatimi i marrëveshjes për pensionet mes Shqipërisë dhe Italisë, e cila garanton të drejtat e pensioneve për rreth gjysmë milioni shqiptarë dhe 4 mijë italianë.
Marrëveshja e cila u nënshkrua në Romë më 6 shkurt 2024, u finalizua me dokumentin përkatës që iu dorëzua Kryeministrit Rama në mesin e muajit maj nga homologia e tij italiane, Giorgia Meloni, gjatë vizitës së saj në Tiranë për samitin e Komunitetit Politik Europian. Marrëveshja garanton një sërë mundësish për ata që kanë punuar në të dyja vendet. Pjesë e saj janë ata që, për shkak të mosplotësimit të kushteve minimale për pension janë përjashtuar deri tani nga pagesa e tij. Kjo do të mundësojë përfitime për rreth 20% të personave mbi moshën 67 vjeç, të cilët deri tani nuk janë trajtuar me pension, me mundësi për të marrë deri në 400 euro në muaj. Përfituesit do të kenë mundësinë të marrin pensione nga Shqipëria dhe Italia në varësi të viteve të punës që kanë kryer në secilin vend.
ÇFARË OFRON MARRËVESHJA
Marrëveshja ka bërë që zyrat përkatëse të shërbejnë si pikë kontaktesh të dyanshme, duke ofruar shërbime për qytetarët italianë dhe shqiptarë pa kosto shtesë. Nëse një qytetar që ka 13 vite punë në Itali, por ka vendosur të jetojë në Shqipëri, kërkesën për pension e bën në Shqipëri, në ISSH. Instituti i Sigurimeve Shoqërore merr kërkesën dhe ua transmeton kolegëve italianë. Ecejaket nuk do t’i bëjnë qytetarët, por i bëjnë institucionet respektive. E njëjta gjë edhe për një qytetar që jeton në Itali, bën kërkesë pranë autoriteteve italiane dhe autoritetet shqiptare do e konsiderojmë të njëjtë si të ishte bërë në Tiranë. Buxheti për realizimin e kësaj marrëveshjeje është parashikuar të nisë me 7,6 milionë euro për vitin e parë dhe të arrijë në 20,3 milionë euro në fund të periudhës së planifikimit.
Përveç pensioneve të zakonshme, emigrantët që kanë kontribuar në të dyja vendet do të mund të përfitojnë edhe pensione invaliditeti, pensione familjare, pagesa të papunësisë dhe ndihmë për shërbime shëndetësore dhe për lindjet. Kategoritë që do të përfitojnë përfshijnë ata që kanë mbushur moshën e daljes në pension, por që janë përjashtuar deri tani për shkak të mosplotësimit të kushteve për vitet e kontributeve. Nga viti 2005 e deri më sot Shqipëria ka nënshkruar rreth 28 marrëveshje në fushën e sigurimeve shoqërore mes të cilave; me Turqinë, Belgjikën, Hungarinë, Luksemburgun, Çekinë, Maqedoninë e Veriut, Gjermaninë, Austrinë, Bullgarinë, Kanadanë, Rumaninë, Kosovën, me Konfederatën e Zvicrës dhe me Kroacinë. Sakaq, në fuqi pritet të hyjnë edhe marrëveshjet me Malin e Zi e Bullgarinë. Në proces ende janë marrëveshjet me Poloninë e Serbinë, ndërsa me Francën procesi është drejt arritjes së një dakordësie për fillimin e negociatave. Vende si Sllovenia, Spanja, Danimarka, Moldavia dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, Izraeli dhe Letonia kanë dhënë dakordësinë për fillimin e negociatave. Procesi më i gjatë dhe më i vështirë për palën shqiptare është ai me Greqinë.
SI NJIHET E DREJTA PËR PENSION
SIPAS LEGJISLACIONIT TË NJËRIT SHTET (NENI 12):
Një punonjës që plotëson kushtet e pensionit në një shtet, pa nevojën e bashkimit të periudhave të sigurimit nga shteti tjetër, merr pensionin e llogaritur vetëm mbi bazën e kontributeve të paguara në atë shtet.
SIPAS LEGJISLACIONIT TË TË DY SHTETEVE ME BASHKIMIN E PERIUDHAVE KONTRIBUTIVE (NENI 13):
Në mungesë të plotësimit të kontributeve minimale, periudhat e kontributeve të grumbulluara në të dy shtetet bashkohen për qëllime të së drejtës për pension. Shuma e përfitimit përcaktohet më pas sipas metodës proporcionale. Eksportimi i përfitimeve: Pensionet e paguara nga njëri prej dy shteteve, mund të transferohen pa penalitete, edhe në rast se përfituesi zhvendoset në një vend të tretë.
PËRFITIMET E PENSIONIT MINIMAL (NENI 16):
Përfitimi i pensionit minimal njihet vetëm nëse pensionisti banon në vendin që ofron përfitimin. Është përgjegjësi ekskluzive e shtetit të rezidencës.
KONTRIBUTET E SIGURIMEVE SHOQËRORE:
Për punëtorët e dërguar përkohësisht me punë (Neni 6): parashikohet ruajtja e së drejtës për derdhjen e kontributeve të sigurimeve shoqërore në vendin e origjinës deri në 24 muaj. Për punonjësit e vetëpunësuar (neni 6, paragrafi 2): ekziston mundësia e ruajtjes së të drejtës sipas legjislacionit të sigurimeve shoqërore të vendit të origjinës për transferime të përkohshme më pak se 24 muaj. Për personelin udhëtues të transportit ajror, rrugor dhe hekurudhor si edhe anëtarët e ekuipazhit të anijeve detare (Neni 6, paragrafët 3 dhe 4): zbatohet legjislacionit i vendit në të cilin ka selinë kompania ose, për detarët, i shtetit të flamurit që mban anija.
NJOHJA E PERIUDHAVE TË MËPARSHME TË KONTRIBUTEVE:
Periudhat e sigurimit të grumbulluara para hyrjes në fuqi të marrëveshjes njihen për qëllime të bashkimit të periudhave kontributive. Megjithatë, ato nuk iu japin të drejtë për përfitime për periudhat e mëparshme.
Skema e rimbursimit të dritave dhe njëkohësisht përjashtimi nga tarifat vendore u jep mundësi pensionistëve që të marrin deri në 16 për qind shtesë mbi masën e pensionit.
Nga një përllogaritje mesatare, vlera e rimbursimit të energjisë për këtë kategori shkon deri në 1600 lekë në muaj dhe në raport me pensionin mesatar që është rreth 16 mijë lekë, “shtesa” që përfitohet nga kompensimi i dritave është relativisht e lartë, rreth 10 për qind. Por përveç kësaj, pensionistët janë të përjashtuar nga taksa e banesës, taksa e përkohshme për Infrastrukturën Arsimore dhe pagesa e Tarifës së Pastrimit dhe Largimit të Mbeturinave.
Këto të fundit, për të cilat shërben si agjent tatimor Shoqëria Ujësjellës-Kanalizime Tiranë (vilen në faturën e ujit) përllogariten mesatarisht në vlerën e 900 lekëve në muaj. E nëse mblidhen të dy kompensimet për pensionistët, ato në faturën e ujit dhe energjisë elektrike, masa e përfitimit shkon deri në 2500 lekë në muaj, vlerë e cila përkthehet në një masë prej thuajse 16 për qind shtesë mbi pensionin
KOMPENSIMET
Përveç 648 lekëve në muaj që pensionistët marrin prej reformimit të skemës në 2015- n kur u hoq edhe fasha, pensionistët marrin edhe disa kompensime të tjera në vlerë më të ulët, të lidhura ndër vite. Kështu pensionistët marrin 150 lekë në muaj kompensim për diferencën e çmimit të bukës, 350 lekë në muaj si kompensim për energjinë elektrike dhe 414 lekë në muaj për çdo pjesëtar të familjes, që është në varësi ekonomike të pensionistit. Pra, është rreth 1600 lekë shuma që përfitohet shtesë e që ndikon në masën e pensionit në kushtet kur nuk ka politika të mirëfillta rritje, por vetëm indeksim bazuar në normën e inflacionit. Për të përfituar, duhet të përmbushen vetëm dy kushte. Kjo vlen për të gjithë ata që dalin rishtazi në pension. Së pari, duhet që pensionisti të mos ketë të ardhura të tjera veç pensionit.
Kushti tjetër është që fatura e dritave dhe shtëpisë për të cilën do paguhet taksa, të jenë në emër të pensionistit. Në rastin kur janë dy pensionistë, pra burrë e grua, kompensimin e përfiton vetëm njëri prej tyre. Në tabelë janë të listuara edhe dokumentet që duhet të dorëzohen në sportalet e Drejtorisë Rajonale të Sigurimeve.
TAKSA
Janë mbi 140 mijë pensionistë në të gjithë vendin, të cilët përveçse janë në skemën e rimbursimit të dritave, nuk preken as nga taksa e banesës, taksa e përkohshme për Infrastrukturën Arsimore dhe pagesa e Tarifës së Pastrimit dhe Largimit të Mbeturinave, të cilat kanë një vlerë rreth 900 lekë në muaj. Kujtojmë që taksa që aplikohet për banesën nuk është e njëjtë për të gjithë. Nisur nga tabela zyrtare me çmimet për çdo zonë kadastrale, për sipërfaqen 100 metra katrorë, taksa e re që rëndon në xhepat e konsumatorëve varion nga 3000 lekë deri në 9500 lekë në vit. Pensionistët kryefamiljarë, të cilët nuk kanë të ardhura të tjera veç pensionit, janë të përjashtuar nga ky detyrim.
Ata po ashtu mund të shmangin “Taksën e Përkohshme për Infrastrukturën Arsimore”, e cila është 150 lekë në muaj dhe “Tarifën e Pastrimit dhe Largimit të mbeturinave”, 417 lekë në muaj. Me një llogaritje të thjeshtë, vetëm nga përjashtimet e taksave bashkiake, një pensionist kryefamiljar mund të shmangë nga fatura mujore rreth 900 lekë detyrime. Edhe në këtë rast, për të përfituar mjafton vetëm që kryefamiljari të jetë pensionist dhe në certifikatën familjare të jetojë i vetëm ose me bashkëshorten, (po pensioniste), ose asnjë nga familjarët e tjerë të mos ketë të ardhura.
APLIKIMI PËR PËRJASHTIMIN NGA TAKSA E SHTËPISË
DOKUMENTET QË DORËZOHEN NË GJENDJEN CIVILE:
Certifikatë familjare.
Fotokopje e kartave të identitetit e pensionistit kryefamiljar dhe personave që ka në ngarkim).
Fotokopje e librezës së ujit (faqja e parë dhe e fundit e librezës).
Faturë pagese e muajit të fundit nga UKT (detyrimi mujor në emër të kryefamiljarit).
Librezat e pensionit për pensionistin kryefamiljar dhe bashkëshorten (nëse jeton).
APLIKIMI PËR KOMPENSIMIN E DRITAVE
Pensionistët duhet të paraqesin në Agjencitë e Sigurimeve Shoqërore të vendbanimit:
Fotokopje të nënshkruar të kartës së identitetit.
Certifikatën familjare për invalidët.
Fotokopje të kontratës së furnizimit me energji elektrike, e cila është në emër të kryefamiljarit, e vërtetuar me firmën e pensionistit.
Fotokopje e librezës së energjisë elektrike, që vërteton se nuk ka detyrime të papaguara.
TIRANË, 26 maj /ATSH/ Zëvendësministrja e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Olta Manjani bëri të ditur sot se po punohet për reformën e re të pensioneve edhe në kontekstin e integrimit si dhe me ekspertët e Bankës Botërore.
Sipas Manjanit, kërkesa kryesore e Bashkimit Europian është që të ketë një barazim mes moshës së burrave dhe grave për daljen në pension që duhet të jetë në 67 vjeç, para vitit 2056.
“Ne reformën e fundit të skemës së sigurimeve shoqërore e kemi pasur një dekadë më parë. Ndryshime demografike dhe ato në tregun e punës diktonin ndërmarrjen e një reforme të re që po harmonizohet edhe me kërkesat e BE-së. Është një reformë e cila ka filluar dhe po diskutohet edhe më ekspertët e Bankës Botërore dhe BE që të marrim ekspertizën më të mirë sa i përket reformimit të skemës. Dhe BE në këtë kontekst ka kërkesat e veta për mënyrën se si e sheh reformën në skemën e pensioneve”, u shpreh ajo.
Në kontekstin e reformës së pensioneve, theksoi Manjani, i kemi kërkuar BE-së një periudhë tranzitore. Sipas saj, është një praktikë që ndiqet shpesh.
Ajo informoi se MEKI është ende në fazë diskutimi se sa do të jetë kjo periudha e tranzicionit që ka të bëjë me barazimin e moshës së pensioneve mes burrave dhe grave.
“Ne historikisht kemi pasur një hendek 5-vjeçar të moshës së daljes në pension të burrave dhe grave. Para reformës që hyri në fuqi në 2015 mosha e burrave ka qenë 55 vjeç dhe e grave 50 vjeç, Ne e rritëm e çuam 65 vjeç për burrat dhe 60 vjeç për gratë“, deklaroi Manjani.
Sipas saj, kushti i BE është që në momentin e anëtarësimit me të drejta të plota të ketë një barazim mes moshës së burrave dhe grave.
“Ne moshën e daljes në pension po e rrisim me 2 muaj çdo vit dhe gratë dalin në pension 61- vjeç dhe dy muaj, ndërsa për burrat të cilët dilnin në pension 65 vjeç është parashikuar që deri në vitin 2056 të kemi barazim të daljes në pensione për burrat dhe gratë që do të jetë 67- vjeç. Por BE kërkon që kjo periudhë tranzitore që jetë më e shkurtër, pra të ndodhë para vitit 2056. Është një periudhë që ne ende po negociojmë për të rënë dakord sa e gjatë do të jetë periudha e tranzicionit”, tha ajo.
Manjani bëri të ditur se periudha e tranzicionit do të jetë e aplikueshme për të gjithë personat që janë ende pjesë e forcës së punës.
“Nëse ne do të marrim një vendim që barazimi i moshës së pensionit do të ndodhë deri në vitin 2040 apo 2045, do të duhet të parashikojmë në legjislacionin tonë që periudha e rritjes për gratë të jetë relativisht më e shpejtë, meqenëse mosha e tyre e daljes në pension është më e ulët dhe për burrat të jetë pak më graduale. E rëndësishme është që në momentin që hyjmë në BE ne të kemi rënë dakord për periudhën tranzitore dhe pas kësaj periudhe kjo moshë duhet të jetë e barazuar”, tha ajo.
Sipas Manjanit, po synohet që ky proces të jetë sa më i lehtë, pa krijuar deformime të lehtësive në tregun e punës. /j.p/
TIRANË, 20 maj /ATSH/ Nga 1 qershori do të nisë njohja e pensioneve me Italinë pas marrëveshjes së arritur mes dy vendeve.
Olta Manjani, zëvendësministrja e Ekonomisë, në një intervistë në një media e cilësoi arritjen e kësaj marrëveshje historike.
“Është një marrëveshje historike për shumë arsye. Arsyeja e parë është për shkak të numrit të lartë të shqiptarëve, të cilët prej vitesh jetojnë dhe punojnë në shtetin fqinj. Por, njëkohësit edhe për shkak të zgjatjes së arritjes së një marrëveshjeje të tillë, e cila ka filluar teknikisht dhe zyrtarisht në vitin 2022. Gjatë gjithë kësaj periudhë kemi konkluduar në një marrëveshje të mirë, e cila përfshin shumë përfitime për të gjithë shtetasit shqiptarë që janë në Itali, si edhe për shtetasit italianë, të cilët vitet e fundit kanë ardhur në rritje në numër“, tha Manjani.
Sipas përllogaritjeve të bëra, Manjani tha se përfitojnë mbi 500 mijë shqiptarë që kanë kontribuar në Itali dhe 4 mijë italianë që jetojnë në Shqipëri.
“Kemi përllogaritur që do të jenë mbi 500 mijë shqiptarë, që do të përfitojnë nga kjo marrëveshje. Ndërkohë në Shqipëri janë rreth 4 mijë italianë, të cilët jetojnë dhe punojnë në vendin tonë. Është një numër i konsiderueshëm, veçanërisht për shkak të mbulimit me elementë të sigurimeve shoqërore, të një numri kaq të madh, i shtetasve shqiptarë që punojnë dhe jetojnë në Itali. Është një marrëveshje shumë e mirë, e cila siguron disa përfitime. Siguron përfitime në terma të totalizimit dhe bashkimit të periudhave kontributive. Pra, për të gjithë shqiptarët që kanë punuar këtej dhe matanë kufirit nuk do të humbasin asnjë ditë pune nga kontributet e tyre”.
“Numri minimal për të përfituar një pension në Shqipëri është 15 vite, ndërkohë që në Itali është 20 vite. Dhe, të gjithë ata shtetas që nuk e plotësojnë numrin minimal të viteve për përfitimin e një pensioni do të kenë një bashkim të periudhave kontributive. Pra, nëse do të kenë 10 vite këtej dhe 12 vite andej, në total do të kenë një pension ekuivalent me 22 vite, ku në shtetin përkatës do të përfitojnë pensionin që është ekuivalent me masën e kontributit. Nga ana tjetër, do të përfitojnë edhe shqiptarë që mund të jenë duke kontribuar në skemën italiane të pensioneve. Pra, nuk e kanë prekur ende skemën shqiptare, por nëse vendosin të kthehen dhe të kontribuojnë në skemën shqiptare të pensioneve, sigurisht që nuk do të humbasin asnjë ditë kontribute në skemën italiane”, tha Olta Manjani.
Në marrëveshje parashikohet që përfitimet janë të barabarata mes shqiptarëve që kanë punuar dhe jetuar në Itali dhe italianëve që jetojnë në Shqipëri.
Sa i takon marrëveshjes me Greqinë, Manjani informoi se marrëveshja është gati dhe janë bërë dy takime teknike, ku ka rezultuar që ka një përputhshmëri mes sistemit tonë dhe atij grek.
“Rezulton që sistemi ynë edhe me shtetin grek është shumë i përputhshëm dhe presim një vullnet politik nga ana e shtetit grek për të vijuar më tej me negociatat teknike zyrtarisht”, theksoi ajo.
Më 1 qershor hyn në fuqi marrëveshja për njohjen e pensioneve me Italinë. Lajmi u bë i ditur një ditë më parë nga kryeministri Edi Rama. Por çfarë parashikon marrëveshja, e cila është nënshkruar që në 6 shkurt të vitit 2024? Kjo marrëveshje u jep mundësinë emigrantëve shqiptarë që të trajtohen me pension në Itali […]
Nga 1 qershori i këtij viti, shqiptarët e Italisë do nisin të përfitojnë nga marrëveshja dypalëshe e nënshkruar dhe dakordësuar për pensionet.
Lajmin e konfirmoi vetë kryeministri Edi Rama ditën e sotme (18 maj) me anë të një postimi në llogarinë personale në rrjetin social Facebook, duke e cilësuar edhe si “Lajm i mirë”.
Ky konfirmim vjen vetëm dy ditë pas Samitit të VI-të të Komunitetit Politik të Evropës në Tiranë, ku ishte e pranishme edhe kryeministrja italiane, Giorgia Meloni.
Rama informon se “motra solli dokumentin final të Procesit Ligjor mbi zbatimin e Marrëveshjes së pensioneve me Italinë”.
Postimi i Edi Ramës:
“LAJM I MIRË
dhe i ndarë veç për t’i dhënë vëmendjen e duhur, jashtë vorbullës së Samitit të Komunitetit Politik Europian:
Motra solli në Tiranë dokumentin final të procesit të gjatë ligjor mbi zbatimin e Marrëveshjes së Pensioneve me Italinë, që do të thotë se nga 1 qershori 2025 shqiptarët e Italisë do të nisin të përfitojnë nga kjo marrëveshje kuptimplotë për nivelin e ri të marrëdhënieve mes Shqipërisë e Italisë”.
Në muajin mars të këtij viti, kjo marrëveshje ligjore hyri në fuqi edhe në Fletoren Zyrtare të Italisë, teksa firmosja ishte bërë më 6 shkurt nga palët respektive.
Marrëveshja garanton të drejtat për pensionet e shqiptarëve në Itali dhe italianëve në Shqipëri, nga e cila përfitojnë rreth gjysmë milioni shqiptarë dhe 4 mijë italianë. Ja sa pension përfitojnë shqiptarët. Alokohen edhe fondet. Me Greqinë vijon debati teknik, pasi është një proces i gjatë, edhe i vështirë. Po shkohet drejt numrit 27-28 marrëveshje.
Më herët, Komisionet e Politikës së Jashtme në Senat dhe në Dhomën e Deputetëve në Itali, miratuan amendamentin për alokimin e fondeve në kuadër të zbatimit të marrëveshjes.
Për vitin 2025 u miratua një fond prej 12 milionë eurosh; 13.6 milionë euro për vitin 2026; 13.1 milionë euro për vitin 2027; 15.1 milionë euro për vitin 2028; 17 milionë euro për vitin 2029; 19.3 milionë euro për vitin 2030; 21.3 milionë euro për vitin 2031; 23.4 milionë euro në vit për të gjitha vitet e mëpasshme duke filluar nga viti 2032.
Që prej vitit 2005 e deri më sot Shqipëria ka nënshkruar një sërë marrëveshjes në fushën e sigurimeve shoqërore, ndër të cilat me Turqinë, Belgjikën, Hungarinë, Luksemburgun, Çekinë, Maqedoninë e Veriut, Gjermaninë, Austrinë, Bullgarinë, Kanadanë, Rumaninë, Kosovën, me Konfederatën e Zvicrës dhe me Kroacinë. Pritet të hyjnë në fuqi edhe marrëveshjet me Malin e Zi e Bullgarinë.
Ndërsa janë në proces marrëveshjet me Poloninë e Serbinë dhe kanë shprehur dakordësi për fillimin e negociatave vende si Sllovenia, Spanja, Danimarka, Moldavia dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Qeveria është në proces të përparuar për marrje dakordësie për fillimin e negociatave me Francën.
Me Greqinë vijon debati teknik, pasi është një proces i gjatë, edhe i vështirë. Me Letoninë negociatat nisin në prill. Në proces janë negociatat edhe me Slloveninë e Moldavinë. Me Izraelin është rënë dakord, po rakordohen agjendat që e çon numrin në rreth 27-28 marrëveshje.
Ajo ç’ka vihet në dukje tjetër në dokument është edhe fakti që gati 20 për qind e personave 67 vjeç, që nuk janë trajtuar deri më tani me pension, do të mund të përfitojnë të ardhura deri në 400 euro në muaj.
Konkretisht, një qytetarë shqiptarë që ka në total 27 vite pune, nga të cilat 14 vite në Itali dhe 13 në Shqipëri (kujtojmë që në Shqipëri pragu për pension minimal është 15 vite ndërsa në Itali është 20 vite punë) do të marrë pension në Itali për 14 vite dhe në Shqipëri për 13 vite. Jo vetëm kaq, marrëveshja ju jep mundësi emigrantëve që të përfitojnë edhe nga skema të tjera siç janë: pensionet e invaliditetit; pensionet familjare; pagesa e papunësisë; nga sëmundjet si edhe nga barrëlindja.
Kryeministri Edi Rama në fjalimin e fitores përmendi familjen e tij, madje edhe dy prindërit e tij që nuk jetojnë më Anetën dhe Kristaqin. Sipas kryeministrit edhe në këtë fushatë, ata u tërhoqën nga varri nga ata që i quajti “të mosozotshmit”. Rama me nota ironike tha se Linda është e vetmja opozitë të cilën […]
Kreu i PD-së, Sali Berisha ka deklaruar se vjedhjet më të mëdha që bëhen janë në ndërtimin e rrugëve në vend. Nga takimi elektoral me banorët në Burrel, Berisha hodhi akuza ndaj qeverisë duke u shprehur se “fondet, paratë tuaja, pensionet dhe rrogat tuaja i vjedhin”. Ai u shpreh se shqiptarët vidhen pa mëshirë duke theksuar se ato para sot mund të ishin pensione për të moshuarit.
“Kur i kërkuram të votojë pensionin minimal 200 euro tha “biem në katastrofë”. Nuk janë çështje partiake këto, dhembshuria nuk ëhstë virtut i një partie, por i qenies njerëzore.
Kurse këta, çfarë bëjnë, fondet, paratë tuaja, pensionet dhe rrogat tuaja i vjedhin. Po ndërtojmë rrugë thonë, aty janë vjedhjet më të tmerrshme miq. Rruga e Kombit ka kushtuar 10 mln euro km me gjithë tunelet e gjata. Rruga e Arbrit, kanë kushtuar 11 mln euro km. Unaza 17 mln euro. Cilido partie që i përkisni shikoni si vidheni pa mëshirë, ato para mund të ishin pensione sot. Sot duhet të kishit pension 450 euro. Janë 130 mln euro të djegësit të Tiranës që nuk ka një tullë të vendosur, të taksave të tuaja. 130 mln euro janë 812 mijë pensione të zhdukura”, tha Berisha.
Pagë minimale 500 euro/muaj, pagë mesatare mbi 1000 euro/muaj, dyfishim pensionesh etj., janë baza e programeve të partive politike, që do të kërkojnë votën e elektoratit në zgjedhjet parlamentare të 11 majit.
Ende pas 35 vitesh tranzicion, ata po e bazojnë fushatën në premtime, që në fund të fundit garantojnë jetesën minimale të një individi, apo pensionisti, dhe as që duhet të viheshin në diskutim sot!
Partia Socialiste është në pushtet që prej vitit 2013 dhe synon për një mandat të katërt radhazi, teksa dhe më parë ka qenë në fuqi nga 1997-a në 2009-n.
Partia Demokratike ka qeverisur vendin në 2005-2013, ndërsa më herët ishte forca që udhëhoqi në fillim të viteve ’90 në kalimin nga ekonomia e centralizuar në atë të tregut. Partitë e vogla nuk kanë arritur të gjejnë terren, duke u bërë shpesh një elektron i lirë që kalon majtas apo djathtas, pa qenë faktorë vendimtarë në qeverisje.
Partia Socialiste ka qeverisur për 20 vjet dhe ajo Demokratike për 13 vjet. Shqipëria, pa dyshim, sot është shumë më mirë sesa në fillim të viteve ’90. Prodhimi i Brendshëm Bruto (PBB) arriti në 25 miliardë euro në 2024-n, nga rreth 2.2 miliardë dollarë në vitin 1995.
Të ardhurat për frymë kanë arritur në 9600 dollarë në 2024-n, sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), nga 250 dollarë në vitin 1992 dhe 900 dollarë në vitin 1995.
Por a është aty ku duhet të ishte?! Të dhënat krahasuese me rajonin dhe Europën tregojnë që jo.
Ndarja e pushtetit majtas apo djathtas nuk ka arritur ta nxjerrë Shqipërinë nga lista e vendeve më të varfra e të korruptuara të Europës, të ardhurat për frymë sipas fuqisë blerëse janë sa një e treta e Bashkimit Europian, pagat janë 30% më të ulëta se mesatarja e rajonit (pa Kosovën), ndërsa qytetarët e saj vijojnë të jenë më të palumturit në Europë (me përjashtim të Turqisë) dhe ende po ikin në emigracion me ritme të ngjashme me fillimin e viteve ’90 dhe më të lartat në botë, në raport me popullsinë.
“Monitor” sjell një panoramë të performancës ekonomike të tri dekadave të fundit. Partia Demokratike ka “shansin” që nuk është në pushtet prej vitit 2005, duke shmangur përgjegjësitë, ndërsa ajo Socialiste ka barrën e dështimeve, apo meritën e arritjeve të 12 viteve të fundit.
Të fundit
Ndarja e pushtetit majtas apo djathtas nuk ka arritur ta nxjerrë Shqipërinë nga lista e vendeve më të varfra e të korruptuara të Europës, të ardhurat për frymë sipas fuqisë blerëse janë sa një e treta e Bashkimit Europian, pagat janë 30% më të ulëta se mesatarja e rajonit (pa Kosovën), ndërsa qytetarët e saj vijojnë të jenë më të palumturit në Europë (me përjashtim të Turqisë) dhe ende po ikin në emigracion me ritme të ngjashme me fillimin e viteve ’90 dhe më të lartat në botë, në raport me popullsinë.
GARA E PAGAVE E HUMBUR, EDHE SOT JANË 30% MË TË ULËTA SE RAJONI
Pagat në Shqipëri historikisht kanë qenë më të ulëtat në Europë dhe rajon (përjashtuar Kosovën), një reflektim i modelit ekonomik të paorientuar drejt produktivitetit dhe nivelit të lartë të informalitetit në sektorin privat.
INSTAT e raporton pagën mesatare në ekonomi vetëm nga viti 2014. Deri në vitin 2021, niveli i tyre mbeti i pandryshuar, madje në ndonjë vit edhe negative, nëse indeksohet me inflacionin.
Rreth tre vjet më parë, Kryeministri Rama nisi një garë të ethshme për të barazuar pagat me vendet e rajonit, që në atë kohë ishin 30-40% më të larta.
Forma e zgjedhur ishte më e lehta, duke përdorur buxhetin për të ndryshuar strukturën e pagave në administratën publike.
Me këtë lëvizje, kryeministri synonte që sektori privat të nxitej të vepronte dhe ai. Ajo që ndodhi realisht ishte që pagat në shtet u rritën me ritme më të shpejta sesa në sektorin privat.
Edhe reagimi i këtij të fundit më shumë ishte si rrjedhojë e presonit të mungesës së fuqisë punëtore, emigracionit të forcës së kualifikuar, apo formalizimit pas aksionit të nisur nga Tatimet.
Në fund të vitit 2024, paga në shtet e kaloi për herë të parë kufirin e 100 mijë lekëve në muaj (rreth 1 mijë euro), duke qenë 30% më të larta se në privat (76 mijë lekë), nga 20% që ishte diferenca në fillim të vitit 2022.
A përparuam në garën tonë me rajonin? Të dhënat e vitit 2024 tregojnë që jo. Me përjashtim të Kosovës, pagat në Shqipëri mbeten rreth 30% më të ulëta se në vendet e tjera të rajonit, të cilët nuk qëndruan në vend gjatë kësaj kohe.
Në Shqipëri, paga mesatare mujore për vitin 2024, sipas INSTAT, ishte 77 mijë lekë (rreth 770 euro), përkundrejt 1020 euro në Maqedoninë e Veriut, 1083 euro në Mal të Zi, 1090 euro në Bosnjë-Hercegovinë dhe 1155 euro në Serbi, sipas të dhënave që “Monitor” përpunoi nga agjencitë statistikore përkatëse.
Madje nëse konvertohet me kursin e vitit 2022, për të shmangur fryrjen nga kursi, paga mesatare në ekonomi në 2024 ishte 650 euro, sërish 40% më e ulët se mesatarja e rajonit
Të dhënat e ndara për sektorin privat dhe shtetëror janë të disponueshme vetëm për Shqipërinë dhe Serbinë. Ato tregojnë “shtrembërimin” e tregut në Shqipëri, me një diferencë prej 30%, ndërsa në Serbi, si shteti dhe privati, kanë “fuqi” të paguajnë njësoj.
Në Serbi, sektori privat paguan mesatarisht 1100 euro në muaj, ndërsa në Shqipëri 690 euro, për vitin 2024.
Tre vitet e fundit treguan që rritja e pagave me urdhër administrativ është e destinuar të jetë një praktikë e dështuar. Forma më e mirë për rritjen e pagave në ekonomi lidhet me rritjen e produktivitetit.
Kjo do të thotë se pagat rriten në përputhje me përmirësimin e aftësive dhe efikasitetit të punonjësve, duke sjellë përfitime reale në prodhim dhe fitime më të larta për kompani, në vend që të rriten administrativisht pa asnjë përmirësim në performancë.
Modeli ekonomik që nxit këtë rritje të qëndrueshme të pagave bazohet në produktivitet dhe zhvillimin gjithëpërfshirës.
Në këtë model, investimet në teknologji, edukim dhe inovacion çojnë në rritjen e efikasitetit të punonjësve dhe përmirësimin e proceseve prodhuese, gjë që krijon më shumë vlerë të shtuar dhe fitime më të larta për kompani, të cilat më pas shpërndahen në formë të pagave më të mira.
Në Shqipërinë e orientuar nga ndërtimi dhe shërbimet kjo nuk po ndodh, duke na lënë sërish të fundit në rajon.
EDHE PENSIONET, MË TË ULËTAT NË RAJON
Jo vetëm pagat, edhe pensionet janë më të ulëtat në rajon. Në vitin 2024, një pensionist merrte mesatarisht 180 euro, më pak se gjysma e vendeve të rajonit, me rekordin që e mban Mali i Zi, me 450 euro në muaj.
Sipas Eurostat, fuqia blerëse për një pensionist shqiptar është më e ulëta në Europë. Pensionistët shqiptarë renditen ndër të fundit në Europë edhe sa i përket raportit të pensionist me të ardhurat në fund të karrierës.
Kjo do të thotë se nëse një individ në moshën 50-59 vjeç ka fituar 500 euro, në pension do të marrë vetëm 37% të asaj pagese.
Pensionet e pleqërisë janë rritur me ritme më të ngadalta sesa pagat, duke thelluar diferencën çdo vit e më shumë. Vitin e kaluar, pensioni mesatar ishte sa 24.6% e pagës mesatare mujore bruto. Dhjetë vite më parë, pensioni mesatar ishte sa 32% e pagës mesatare mujore bruto.
Politikat e rritjes së pensioneve janë të ndryshme nga pagat. Ligji për sigurimet shoqërore lejon vetëm indeksim të pensioneve me inflacionin për të mbajtur nën kontroll deficitin e skemës së sigurimeve shoqërorë publike që financohet nga taksat.
Fuqia blerëse e pensionistëve po gërryhet më tej edhe nga thellimi i diferencës ndërmjet pagave dhe pensioneve. Rritja e hendekut ndërmjet pagës mesatare dhe pensionit mesatar thellon pabarazinë ndërmjet pensionistëve dhe pjesës tjetër të shoqërisë.
Rritja e numrit të pensioneve të pleqërisë u përshpejtua në vitin 2023, me ritmet më të larta të gjashtë viteve të fundit. Sipas të dhënave të Institutit të Sigurimeve Shoqërore 590,649 persona morën pension pleqërie në vitin 2023, me rritje vjetore 3,1%.
Në vitin 2023, për çdo pensionist kishte 1.17 kontribuues, nga 1.3 në 2009-n. Kur raporti bie nën 2:1, skema fillon të përballet me presion serioz financiar, siç ndodh aktualisht në shumë vende, përfshirë edhe Shqipërinë.
Rënia e këtij raporti ndodh zakonisht për shkak të plakjes së popullsisë, emigracionit dhe punës informale dhe e vë sistemin e pensioneve në rrezik pa reforma strukturore.
Për momentin, shpenzimet qeveritare i ka “shpëtuar” fakti që pjesa më e madhe e atyre që po dalin në pension nuk i plotësojnë kushtet për pagesa të plota, si rrjedhojë e informalitetit të lartë në tregun e punës. Pensionet e reja të vitit 2023 ishin ndjeshëm më të ulëta se pensioni mesatar.
Të dhënat zyrtare nga ISSH referojnë se ata që dolën në pension vitin e kaluar morën mesatarisht 15,560 lekë në muaj, vlerë kjo të paktën 15% më e ulët se pensioni mesatar në shkallë vendi mbi 18,300 lekë në muaj.
Në anën tjetër, rritja e pagës minimale dhe pagave në tërësi në sektorin publik dhe atë privat kanë ndikuar pozitivisht të ardhurat nga kontributet.
Rritja e të ardhurave dhe frenimi i shpenzimeve bënë që subvencioni i buxhetit për skemën e sigurimeve të zbresë në 14,6 miliardë lekë në vitin 2023, vetëm 0.8% e PBB-së, nga 23 miliardë lekë që ishte në vitin 2022.
Buxheti i shtetit subvencionon shpenzimet e skemës publike të pensioneve që nuk mbulohen nga sigurimet. Por duke qenë se pensionet e reja po dalin më të ulëta se pensioni mesatar në vend, subvencionet e buxhetit për skemën e pensioneve po ulen.
Ky shpëtim i momentit nuk është zgjidhje në afatin e gjatë, teksa popullsia po plaket me shpejtësi dhe mosha mesatare sipas Censit të fundit ka arritur në 42.5 vjeç (nga 31.5 vjeç në 2011-n) dhe popullsia në moshë të re po vijon të largohet.
Raporti i varësisë së të moshuarve (raporti i numrit të individëve mbi 65 vjeç me numrin e individëve në moshë pune, 15-64 vjeç), u rrit në 30.4% nga 16.7% në 2011.
Shqipëria sot bazohet në kolonën e parë të pensioneve, asaj me kontribute të detyrueshme, (pay as you go – pensionet për të moshuarit dhe personat e paaftë për punë varen nga kontributet e brezit aktiv në tregun e punës), ndërkohë që nuk kanë gjetur zhvillim shtylla e dytë (një kontribut të detyrueshëm me ligj në një fond privat pensioni të zgjedhur nga vetë kontribuuesi – që nuk ka ende kuadër ligjor) dhe e tretë (kontributin në një fond privat pensioni, por mbi baza vullnetare të sistemit, që është në nivele shumë të ulëta) ose skemat e sigurimit suplementar të detyruara dhe vullnetare.
Qeveria aktuale ka nisur ndërkohë një reformë të re për skemën e pensioneve, ku po diskutohet që dalja në pension 67 vjeç do të ndodhë para afatit aktual 2056, të zhvillohet kolona e dytë; formulës së përllogaritjes së përfitimeve për një përfitim sa më të drejtë në raport me jetën kontributive të zhvilluar nga individi në kuadër të përfitimit të një niveli të mjaftueshëm të të ardhurave; nivelit të kontributit për kategoritë punëmarrës apo punëdhënës.
VENDI KA NGECUR NË PROCESIN E KONVERGJENCËS, MBETET NDËR MË TË VARFRIT E EUROPËS
Në vitin 1990, Shqipëria ishte më e varfra e Europës, sipas të dhënave të FMN-së për të ardhurat për frymë të matura sipas fuqisë blerëse, me 2948 dollarë ndërkombëtare[1] (njësia që bën krahasime më të drejta të standardit të jetesës dhe të performancës ekonomike midis vendeve, duke marrë parasysh ndryshimet në çmime dhe fuqinë blerëse).
E parafundit ishte Polonia (6687 dollarë ndërkombëtarë), më pas Rumania (8134) dhe Bullgaria (9434). Për shtetet e ish-Jugosllavisë, të dhënat janë më të vonshme, nga viti 1997, por dhe ato ishin pak a shumë në të njëjtat nivele.
Më se tri dekada më pas, zhvillimi në vendet që kaluan nga ekonomia e centralizuar në atë të tregut të lirë janë shumë të ndryshme, siç duket dhe në grafikun e mëposhtëm.
Polonia u rrit me shpejtësi, e ndihmuar si nga vendndodhja strategjike afër shteteve perëndimore, ashtu dhe anëtarësimi më i shpejtë në Bashkimin Europian. Bullgaria dhe Rumania gjithashtu u favorizuan nga anëtarësimi në BE.
Në vitin 1990, të ardhurat e Polonisë, sipas fuqisë blerëse ishin sa 37% të mesatares së Bashkimit Europian të atëhershëm, ndërsa në 2024-n sa 82% e tyre, ose 90% të mesatares së Europës. Të ardhurat e Bullgarisë janë sa 62% e mesatares së BE-së.
Shqipëria dukshëm ka mbetur në procesin e konvergjencës, që nënkupton një rritje më të shpejtë se vendet e zhvilluara, me synim për të kapur mesataren e Europës brenda një periudhe kohore.
Në vitin 1990, të ardhurat për frymë, të matura sipas fuqisë blerëse ishin 16% e Bashkimit Europian dhe në vitin 2024, ato nuk janë më shumë se 37% e asaj që siguron mesatarisht një qytetar i Europës dhe 34% të Bashkimit Europian.
Ndërsa vendet e Europës Lindore kishin avantazhin gjeografik dhe të anëtarësimit në BE, Shqipëria ka mbetur pas edhe në raport me Ballkanin Perëndimor, duke u renditur e parafundit, teksa ia kalon vetëm Kosovës.
Mali i Zi ka të ardhurat më të larta, me 50% të BE-së, i ndjekur nga Serbia (46%), Maqedonia e Veriut (42.9%), Bosnjë- Hercegovina në pothuajse të njëjtin nivel me Shqipërinë (34.3%) dhe e fundit Kosova, me 27%
Vendet e Europës Lindore kanë përmirësuar performancën ekonomike falë reformave strukturore të thelluara, investimeve të mëdha të huaja dhe integrimit të shpejtë në tregjet europiane, duke rritur produktivitetin dhe zhvillimin e infrastrukturës.
Nga ana tjetër, Ballkani Perëndimor përballet me sfida institucionale, korrupsion dhe pabarazi strukturore, të cilat kanë penguar rritjen e tyre ekonomike. Modele të suksesshme në Ballkan janë Kroacia dhe Sllovenia, që kanë të ardhura përkatësisht sa 78% dhe 88% e mesatares së BE-së.
Këto shtete, që janë “shkëputur” prej kohësh nga Ballkani kanë ecur më mirë sepse, duke qenë se janë bërë pjesë e strukturave europiane më herët, kanë përfituar nga investimet e huaja, reformat institucionale dhe zhvillimi i infrastrukturës, të cilat kanë krijuar një klimë më të favorshme për zhvillim ekonomik.
Gjithashtu, baza industriale më e zhvilluar dhe një fokus më i fortë në diversifikimin ekonomik dhe turizmin kanë kontribuar në rritjen e tyre krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor.
Për vitin 2024, të dhënat e FMN-së për të ardhurat për frymë e rendisin Shqipërinë përpara Maqedonisë së Veriut dhe Bosnjë Hercegovinës, me një kërcim të fortë në 9598 dollarë/frymë, nga 8,299 USD në 2023 dhe 6,870 në vitin 2022.
Maqedonia e Veriut dhe Bosnja mbetën pas në 2024-n, me përkatësisht 8.6 dhe 8.2 mijë dollarë për frymë.
Por, më shumë sesa rritje e mirëqenies së çdo shqiptari ky është një përmirësim statistikor për dy faktorë, së pari rënia e valutave që automatikisht shton të ardhurat e konvertuara në dollar dhe së dyti, tkurrja e popullsisë pas të dhënave të Censit të Ri.
Këtë e vërteton dhe fakti se në të ardhurat për frymë, të matura sipas fuqisë blerëse, Shqipëria vijon të jetë ndër të fundit në Europë dhe në 2024-n, duke lënë pas vetëm Ukrainën, Moldavinë dhe Kosovën. (shiko grafikun: Të ardhurat për frymë, sipas fuqisë blerëse, 2024)./ Moniotor
TIRANË, 4 maj/ATSH- Arbi Fortuzi/ Marrëveshja për njohjen e ndërsjellë të kontributeve për pensionet mes Shqipërisë dhe Italisë pritet të hyjë në fuqi dhe nis nga zbatimi në muajin qershor. Nga kjo marrëveshje pritet të përfitojnë mbi 500 mijë shqiptarë dhe një numër i lartë shtetasish italianë.
Në një intervistë për ATSH-në, Tresjana Elmazi, përfaqësuese e UIM Albania tha se nga marrëveshja përfitojnë të gjitha ata persona që kanë kontribute të sigurimeve shoqërore si në Shqipëri, ashtu dhe në Itali.
“Marrëveshja e pensioneve Shqipëri – Itali është një marrëveshje që të gjitha ata qytetarë të cilët kanë jetuar në Itali ose janë rikthyer ose janë ende atje të kenë mundësi, në rast se nuk kanë vite mjaftueshëm për të plotësuar pragun në Itali 20 vite apo në Shqipëri 15 vite për të marrë një pension minimal, mund të mbledhin të dyja përvojat e tyre të punës në të dyja vendet për të përfituar ‘prorata’ siç quhet metoda e përllogaritjes së viteve për të dyja vendet. Nëse një person ka 10 vite në Shqipëri dhe 10 vite të tjera në Itali, këto vitet bashkohen, por qytetari do të marrë proporcionalisht aq sa ka derdhur kontribute në secilin prej vendeve”, tha Elmazi.
Ajo shtoi se “marrëveshja pritet të hyjë në fuqi një muaj pas shkëmbimit të akteve të ratifikimit mes dy vendeve nga muaji qershor.
Sipas saj, “për pensionin italian, ne kemi akses të drejtpërdrejtë te Instituti i Sigurimeve Shoqërore në Itali (IMS) që mund t’i bëjmë nxjerrje dhe verifikim të kontributeve që personi ka derdhur në Itali.
“Për pjesën shqiptare mund të hyjmë në e-Albania dhe të bëjmë verifikimin. Domethënë mund t’i ndjekim ne të dyja proceset. Dokumentacioni që kërkohet për Italinë janë dokumentet italiane në qoftë se ata kanë pasur leje qëndrimi (permesso di soggiorno) duke qenë se Italia kontributet i ka të digjitalizuara siç i kemi ne pas vitit 2012. Mjafton që ne si zyrë sociale konsulence (patronato) të hyjmë me kodin fiskal që është si numri jonë personal këtu dhe bëjmë verifikimin e viteve atje. Për Shqipërinë normalisht do të nevojitet libreza e punës, çfarëdo lloj dokumenti që vërteton përvojën e tyre këtu. Normalisht edhe dokumentet shqiptare sepse duhet të hyjmë në e-Albania për të bërë kërkesën dhe verifikimet për pjesën para vitit 2012”, theksoi Elmazi.
Sipas saj, kanë qenë të shumtë personat që kanë shfaqur interes në zyrat e UIM Albania për të mësuar sesi funksionon kjo marrëveshje.
“Ka shumë qytetarë që janë të interesuar. Interesi është i lartë po dhe ne jemi të gatshëm që t’i vijmë në ndihmë qoftë me informacionet që është duke u ndjekur praktikat sepse janë mosha të mëdha e kanë të vështirë dixhitalizimin”, tha ajo.
Elmazi tha se fillimisht do të merren dy pensione. “Përsa i përket pjesës italiane do të merren dy pensione fillimisht, IMS-i do të sjellë pjesën e vet, ndërsa ISSH-ja do të sjelli pjesën e vetë. Italia do ta bëjë këtë gjë nëpërmjet një transferte në llogarinë bankare të personit. Në qoftë se personi jeton në Shqipëri, nëse ka dalë që tani në pension në Shqipëri mund të kërkojë edhe atë italianin dhe do t’i vijë në llogarinë e tij bankare si një transfertë më vete”.
Përfaqësuesja e UIM Albania theksoi në intervistën për ATSH se pensioni italian nuk do t’i bashkangjitet pensionit në Shqipëri, por do të jetë më vete. “Edhe përllogaritja do të jetë e veçantë. Domethënë nuk do të ndikojë në shumën që merr nga secila nga vendet. E njëjta gjë edhe nëse personi jeton në Itali. Në momentin që bëhet kërkesa për pension, personi do të japë edhe llogarinë bankare në mënyrë që IMS-i ose ISSH-ja të bëjnë derdhjen e pensionit çdo muaj”, tha ajo.
“Në këtë fazë nuk e nisin dot aplikimin për arsye sepse nuk ka hyrë në fuqi marrëveshja dhe në momenti që do të hyjë në fuqi IMS-i italian do të krijojë një hapësirë të veçantë vetëm për marrëveshjen, e ka krijuar që tani në fakt, por do të jetë më e aplikueshme që të hyjnë qytetarët që të bëjnë aplikimin”, shtoi ajo.
“Italia ka një shumë të caktuar që pensioni nuk taksohet, domethënë kjo do të shihet më pas në varësi të vlerës se sa do të përllogaritet pensioni i tyre. Zyra sociale konsulence (patronati) nuk ka pagesë, as për pensioni shqiptar, as për pensionin italian. Procedurat, aplikimi, ndjekja, dokumentacioni, çdo gjë që ne bëjmë nga fillimi deri në fund është pa pagesë”, thekson Elmazi për ATSH.
“Ata që jetojnë në Itali duke qenë se janë të pajisur me speed i cili është ai që i mundëson të hyjnë në IMS e kanë më të thjeshtë. Ndërsa për shqiptarët të cilët janë kthyer e kanë pak më të vështirë sepse mund të ketë kaluar shumë kohë, mund të kenë vetëm leje qëndrimi e kanë të vështirë të aksesojnë IMS-in. Në këtë rast jemi ne që ju vijmë në ndihmë, të jenë të qetë nga kjo pjesë. Në Tiranë kemi zyrën kryesore pastaj në qytete të tjera si në Durrës, në Vlorë, në Lezhë kemi sportele ku qytetarët mund të drejtohen për të marrë informacion apo për të ndjekur procedurat”, thekson Elmazi.
“Shtetasit italianë vijnë në Shqipëri pasi siç e dimë pensioni këtu nuk taksohet dhe vijnë në Shqipëri sepse ata kanë pensione të lartë atje dhe taksimi është shumë i lartë, normalisht vijnë këtu që të ndjekin të gjithë këtë procedurën e defeskalizimit, zbritje të taksave që ne ia ndjekim. Në qoftë se pensioni atje ju taksohet dhe shqiptarët jetonin atje është tjetër gjë, por nëse shqiptarët kthehen këtu atëherë ndjekin të njëjtën procedurë. Heqin rezidencën që atje, vijnë këtu edhe ia bëjmë ne të gjitha procedurat pastaj që t’i zbritet taksimi”, tha Elmazi.
Në fund të intervistës, Elmazi dha edhe një mesazh për qytetarët: “Ajo që dua të them për qytetarët është që të jenë gati, të fillojnë me verifikimin e viteve që tani sepse koha është shumë e shkurtër, ka shumë fluks dhe do të ishte mirë që të nisin që tani me verifikimet e viteve që në momentin që marrëveshja të fillojë të jetë efektive, të jenë gati dhe të mos kenë vonesa në aplikimin e pensioneve sepse edhe e-Albania kërkon verifikim shumë të gjatë për shembull për ata që kanë vite para ’94 deri në 2012, por edhe IMS-i kërkon kohën e vetë për të verifikuar vitet kështu që është e rëndësishme t’i kenë të gjitha gjërat gati para se të fillojë marrëveshja”, përfundoi Elmazi.
Legjislacioni italian rregullon të ashtuquajturit “institute të patronatit”, që mbështesin qytetarët përmes shërbimeve sociale. ITAL – Instituti për Tutelën dhe Asistencën e Punëtorëve – është krijuar nga UIL (Unioni Italian i Punës), që prej 70 vjetësh vepron në Itali dhe jashtë saj në shërbim të personave: punëtorë, pensionistë, të rinj, të papunë, emigrantë, italianë në emigracion.
Veprimtaria e patronateve monitorohet nga Ministria e Punës në Itali e cila është edhe financuese ekskluzive e tyre. Janë rreth 1600 seli dhe pika kontakti ITAL, të shpërndara në territorin italian dhe në botë, në dispozicion të atyre që kanë nevojë për asistencë me qëllim që të përfitojnë nga të drejtat sociale dhe ato të punës. Shumë shqiptarë në Italisë asistohen çdo vit nga ITAL, krahas qytetarëve italianë dhe të huajve në përgjithësi. Nën siglën e UIM – Unioni i italianëve në Botë, ITAL ka çelur së fundmi edhe një prezencë në Shqipëri, UIM Albania.
Si ka qenë ecuria e ekonomisë në tri dekadat e fundit, sipas “ngjyrave” të partive që kanë qeverisur. Kush e ka fituar garën për pagat, pensionet, investimet. Ndërsa secila palë politike mund të “deklarojë” fitoren, humbësit më të mëdhenj kanë qenë shqiptarët, që edhe sot janë jo vetëm të fundit në rajon, me paga 30% […]