Dhjetëra gazetarë, aktivistë dhe përfaqësues të opozitës protestuan sot para radiotelevizionit “News24” për mbylljen e sinjalit të transmetimit që iu bë nga policia asaj dhe mediave të tjera të lidhura me të. Prej 9 gushtit mjediset e këtij grupi mediatik nuk qasen dot nga rreth 230 punonjës pasi qeveria ia ka kaluar ndërtesën një kompanie shtetërore të prodhimit të armëve.

“Demokracia vdes në errësirë” ishte thirrja e Asociacionit  të Gazetarëve të Shqipërisë (AGSH) për protestën që u mbajt sot përpara godinës së “News24”. Kreu i AGSH, Isa Myzyraj, kërkoi ndalimin e veprimeve nga ana e IKMT-së, Ministria e Mbrojtjes dhe institucionet e tjera të përfshira, duke paralajmëruar se “sot është News24, nesër mund të jetë çdo media tjetër”.

Drejtoresha e përgjithshme e News24, Anila Jole, u shpreh e tronditur nga ndërprerja e sinjalit, duke e quajtur ngjarjen jo vetëm goditje profesionale, por edhe personale.

“Konfliktet civile zgjidhen në gjykata, jo duke fikur ekranin e një televizioni. Liria e medias është themeli i demokracisë”, tha ajo, duke u bërë thirrje qytetarëve dhe kolegëve gazetarë të mos lejojnë shuarjen e zërit të lirë.

Konteksti dhe dinamika e zhvillimit të çështjes

Radiotelevizioni “News24” dhe mediat e tjera të lidhura me të si “Gazeta Shqiptare” apo “BalkanWeb”, zotërohen nga “Focus Media Group”, e themeluar nga një ortakëri sipërmarrësish italian në vitin 2002.

Prej vitit 2003 “Focus Media Group” u vendos si qiramarrëse në mjediset e ish-Uzinës së Pjesëve të Ndërrimit të Automjeteve, njohur ndryshe si ish-“Uzina e Autotraktorëve”. Ajo mori godinën që ndodhet në anë të rrugës me numër kadastral 10/300.

Në vitin 2011 “Focus Media Group” u ble për rreth 6 milionë euro nga një ortakëri e kryesuar nga familja Hysenbelliu, e cila zotëron edhe kompaninë “Panorama Group”, që boton gazetat “Panorama” dhe “Panorama Sport”.

Prej vitit 2013 grupi mediatik mori me qira edhe një godinë tjetër pas selisë së “News 24”, e cila përdorej kryesisht për studiot e emisioneve. Godina ndodhet në pasurinë 10/304 e pretenduar nga qeveria.

Mëngjesin e së shtunës, datë 9 gusht, mjediset e radiotelevizionit “News24” dhe mediave të tjera të lidhura me të u rrethuan nga forca të shumta të policisë. Ata deklaruan se kishin urdhër për boshatisjen e godinës në pronën 10/300.

Rreth 230 gazetarë dhe punonjës të mediave u ndaluan të hynin në zyra. Ndërtesës iu shkëput energjia elektrike e për rrjedhojë televizioneve iu mbyll sinjali i transmetimit. Ata deklaruan se aksioni ishte pa paralajmërim dhe nuk u dha kohë për zhvendosjen e sistemit të transmetimit në godinën tjetër.

Opozita, organizata të medias dhe shoqërisë civile dënuan aksionin policor si të paprecedentë dhe cenim të lirisë së medias.

Në mesditë, Avokatura e Shtetit lëshoi një deklaratë për shtyp, në të cilën tha se kontrata e qirasë me familjen Hysenbelliu kishte përfunduar prej majit 2022 dhe se për çdo pretendim të ngritur gjykatat janë shprehur në favor të shtetit.

Avokatura tha se prej marsit 2025 godina i ishte dhënë përmes një vendimi të qeverisë kompanisë shtetërore të prodhimit të armëve “KAYO”. Deklarata për shtyp (foto) nuk u gjend më online në faqen e Avokaturës, sot e hënë.

Familja Hysenbelliu kundërshtoi këto pretendime duke i cilësuar “keqinformuese” dhe “të pavërteta”. Ajo i kërkoi Avokaturës të bënte publike vendimin e gjykatës që kërkon lirimin e ambientit, teksa denoncoi “ndërprerjen e dhunshme të aktivitetit mediatik” nga policia dhe Operatori i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike si të paprecedentë.

Rreth orës 17:00 në mjediset e “News 24” u vendosën forcat e ushtrisë, teksa në rrjetet sociale u botua një version i kontratës së qirasë, që linte të nënkuptohej se ajo ishte e vlefshme deri në vitin 2033.

Por, Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit (MEKI) u shpreh se kontrata në fjalë, ishte për pronën tjetër në zonën 10/304. Grupi mediatik u kundërpërgjigj duke thënë se kontrata lidhej me godinën ku operon “Panoarama TV”, që gjithashtu ishte mësyrë nga ushtria dhe ajo mund t’i lejohej për ta vazhduar punën.

Në një deklaratë tjetër, pasditen e së dielës, MEKI tha se familja Hysenbelliu nuk ka paguar qiranë për godinën që prej shkurtit 2017 dhe se aktualisht detyrimet e saj “përllogariten mbi 2 milionë euro”.

MEKI e shoqëroi deklaratën e radhës me një hartë kadastrale në të cilin shpjegohej ndarja e pronave të ish-Uzinës mes “Ndërmarrjes Industriale Nr.1” në varësi të saj dhe kompanisë “KAYO” në varësi të Ministrisë së Mbrojtjes.

Lexoni gjithashtu:

• Policia ndalon punën e News 24: Godina e saj do të jepet për fabrikë armësh
• Administrimi shtetëror i “Ora News” lë pa paguar kontributet e punonjësve
• Gazetarëve lokalë u ndryshohet kontrata e punës “nga sot për nesër”

The post Gazetarët solidarizohen kundër bllokimit të “News24” appeared first on Citizens.al.

Televizioneve News 24 dhe Panorama iu ndërpre sot sinjali i transmetimit ndërsa policia ndaloi gazetarët e tyre të hyjnë në zyra me arsyetimin se ishin urdhëruar të lironin godinën. Organizatat e medias dhe shoqërisë civile e dënuan rastin si pengim të punës së gazetarëve dhe cenim të lirisë së shprehjes.

Policia ndalon punën e gazetarëve

Në orët e para të mëngjesit të 9 gushtit, policia rrethoi selinë e televizioneve News 24, Panorama dhe mediave të tjera të lidhura me to. Gazetarë, operatorë dhe teknikë u nxorën jashtë dhe u ndaluan të hyjnë, më pas godinës iu ndërpre energjia dhe sinjali i transmetimit.

Në godinën që dikur ka qene “Uzina e Pjesëve të Ndërrimit të Automjeteve” në Shkozë kanë zyrat edhe “BallkanWeb”, “Panorama”, “Panorama Sport” dhe “Gazeta Shqiptare”, pjesë të “Media Focus Group” dhe “Panorama Group” të familjes Hysenbelliu.

Lajmi u bë publik nga vetë gazetarët në rrjetet sociale. Osman Stafa shkroi në Facebook se askush nga stafi nuk u lejua të hynte në vendin e punës apo të transmetonte ngjarjen.

“Kam ardhur për të nisur lajmet dhe gjeta një dyzinë policësh që na penguan të punojmë”, tha përmes një videoje postimi gazetari Klevin Muka.

Drejtoresha e Përgjithshme e News 24, Anila Jole e konsideroi aksionin policor një “sulmi brutal i paprecedentë”. Ajo tha se gazetarët “u trajtuan si kriminelë”.

Konteksti ligjor dhe reagimi i organizatave

Një vendim i qeverisë i datës 12 mars 2025 i kaloi godinën e ish-Uzinës kompanisë shtetërore të prodhimit të armëve KAYO, e cila drejtohet nga ish-Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Shtetit, Ardi Veliu.

Objekti ku ndodhet “News 24” dhe mediat e tjera duket se do të shndërrohet në fabrikë mjetesh dhe logjistike ushtarake. Por procedura e kalimit të pronësisë ka qenë jo-transparente dhe për pretendimet e tyre, palët u janë drejtuar gjykatave.

Televizioni ka qenë qiramarrës prej vitit 2003 në këtë hapësirë.

Aksioni policor i ndërmarrë sot u dënua nga opozita dhe organizatat e medias. Në deklarata të ndryshme përfaqësues të opozitës e konsideruan atë një sulm.

Ndërkohë, “SafeJournalist Albania” paralajmëroi se ky veprim rrezikon lirinë dhe pavarësinë e medias.

“Ky pengim kufizon qasjen e gazetarëve në redaksi dhe pengon aftësinë e tyre për të punuar. Ne po e ndjekim nga afër situatën dhe do të vazhdojmë të monitorojmë zhvillimet,” deklaroi SafeJournalist Albania.

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë (UGSH) kërkoi ndërprerjen e veprimeve policore që pengojnë gazetarët.

“Institucionet shtëtërore të mos bllokojnë dhe aq më keq të ndërpresin punën e gazetarëve dhe ndërprerjen e punës raportuese të kanalit të rëndësishëm informuese në hapësirën kombëtare,” u tha në deklaratën e Unionit.

Asosacioni i Gazetarëve të Shqipërisë (AGSH) theksoi se policia nuk paralajmëroi mediat, duke i lënë pa kohë për të marrë masa. AGSH kërkoi negociata urgjente që të garantojnë një tranzicion të butë pa ndërprerë punën e rreth 200 punonjësve të medias.

Organizata “Qëndresa Qytetare” kërkoi transparencë mbi operacionin dhe paralajmëroi se liria e medias në vend është në rënie të ndjeshme, kjo e reflektuar prej disa vitesh edhe nga raportet ndërkombëtare.

“Një vend që cenon lirinë e medias është gati të bëjë kurban lirinë e qytetarit”, paralajmëroi ndër të tjera organizata.

Lexo gjithashtu:

• Administrimi shtetëror i “Ora News” lë pa paguar kontributet e punonjësve
• Gazetarëve lokalë u ndryshohet kontrata e punës “nga sot për nesër”
• Terreni i pasigurt për gazetarët: Pa trajnime dhe pajisje mbrojtëse

The post Policia ndalon punën e News 24: Godina e saj do të jepet për fabrikë armësh appeared first on Citizens.al.

Qytetarë dhe aktivistë u mblodhën në orët e para të mëngjesit të sotëm para Prefekturës në Vlorë për të kërkuar largimin e dy termocentraleve (TEC) lundruese nga porti i peshkimit. Kjo është e disata herë që protestohet për këtë çështje që prej vitit 2022.

Protesta, e thirrur nga mjedisori Lavdosh Ferruni, nisi me thirrje për anulimin e kontratave të qirasë dhe largimin e dy anijeve që prodhojnë energji me djegie.

“Gjiri i Vlorës është i yni, TEC-et janë të maskarenjve”, apo “SPAK ndalo peshkaqenët me kravatë!” ishin disa nga pankartat e grupimit qytetar të quajtur “Aleanca për Vlorën”.

“Këto TEC-e nuk duhen për Shqipërinë, sepse nuk ka nevojë, ka energji hidrike, energji djellore, ere, këto duhen që të shkojnë në Itali, Greqi, pra Shqipëria të punojë për vendet e tjera,” tregoi Ferruni për Citizens.al, teksa theksoi se kjo qasje është një lloj kolonializmi ndaj shtetit shqiptar.

“Protestoj për të mirën e Vlorës, për pastërtinë e saj dhe të ardhmen e fëmijëve tanë, ekonominë e tyre, sepse këto përbindsha korruptues tërheqin para nga buxheti i shtetit,” u shprej aktivistja Lela Qejvani për Citizens.al

Grupi i qytetarëve kërkoi takim me Prefektin, Plator Nesturi, apo përfaqësues tjetër, por nuk mori përgjigje pozitive.

Pas kësaj ata marshuan drejt portit të peshkimit ku janë ankoruar dy TEC-et lundruese. Njësoj, edhe atje, qytetarët nuk u pritën nga asnjë përfaqësues i kompanive, pavarësisht thirrjeve.

View this post on Instagram

A post shared by Citizens.al (@citizens.al)

Historia e TEC-eve lundruese

Dy TEC-et e mbiquajtura “Tigri 1” dhe “Tigri 3” mbërritën në Gjirin e Vlorës në janar 2022. Ato u ankoruan në portin e peshkimit, njohur edhe si Triport, që ndodhet në Pyllin e Sodës, pranë zonës së mbrojtur Vjosë-Nartë.

Ardhja e tyre nga Bangladeshi u justifikua nga qeveria si zgjidhje për krizën energjetike që parashikohej të kaplonte Evropën pas përshkallëzimit të konfliktit ushtarak Rusi-Ukrainë.

Ministrja e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku, premtoi se dy anijet e marra me qira për dy vite nga kompanitë Excelerate Energy dhe Renco do të ishin të mjaftueshme për ta përballuar krizën. Në media u raportua se marrëveshja u mbështet nga përfaqësues të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Sipas marrëveshjes, qiraja dhe mirëmbajtja kushtojnë përkatësisht 63,000 dhe 31,500 dollarë në ditë, për një total prej 94,500 dollarësh çdo ditë, edhe nëse nuk prodhojnë energji.

Korporata Elektroenergjitike Shqiptare (KESH) ka deklaruar se pagesat do të nisnin vetëm pas “komisionimit të suksesshëm” të pajisjeve, por ajo nuk ka publikuar ndonjë verifikim zyrtar nëse ky moment është arritur apo jo.

Ndërkohë, dy ndezje prove janë raportuar deri më sot: në gusht 2024 dhe shkurt 2025, por në asnjërën prej tyre nuk është raportuar prodhim energjie për rrjetin, teksa mjedisorët kanë ngritur shqetësim për mungesë transparence për procedurën.

Sipas Ferrunit, pagesat kanë nisur prej shtatorit 2024. Për këtë ai i referohet një dalje televizive të ministres Balluku, pas “komisionimit” të TEC-eve. Prej asokohe, sipas tij, qeveria paguan sistematikisht qiranë.

“Çdo muaj bëhet një pagesë ‘off-shore’ rreth 3 milionë euro,” u shpreh Ferruni për Citizens.al.

Mjedisorë dhe qytetarë të Vlorës e kanë paditur marrëveshjen e TEC-eve në gjykatë dhe seanca e radhës, e cila pritet të jetë përfundimtarja, parashikohet të zhvillohet më 22 shtator.

Rreziku mjedisor dhe paditë ndaj aktivistëve

Aktivistët dhe organizatat mjedisore kanë denoncuar që në fillim potencialin ndotës të TEC-eve lundruese, të cilat funksionojnë me naftë të rëndë dhe ndodhen pranë vijës bregdetare.

Sipas tyre, bloza e sedimentuar në tokë rrezikon Pyllin e Sodës, po ashtu edhe produktet bujqësore të fshatrave pranë.

Mjedisori Lavdosh Ferruni ka shprehur shqetësimin e impaktit që TEC-et mund të kenë edhe në botën e gjallë ujore, pasi uji që përdoret për ftohjen e motorëve të anijeve shkarkohet në det. Kjo mund të shtojë temperaturën e ujrave duke rrezikuar faunën detare në një hapësirë të gjerë.

“Nuk e japim Vlorën!“ apo “TEC fosil, largohu!“ kanë qenë disa nga thirrjet e para të protestave, të cilat kanë qenë të vazhdueshme që pas projekteve me rrezikshmëri të ngjashme si Petrolifera apo dhe vetë TEC-i i Vlorës, i cili ndodhet rreth 500 metra larg portit të peshkimit.

Por, përveç shqetësimeve mjedisore, disa prej aktivistëve janë përballur edhe me sulme personale dhe paditje.

Në vitin 2022, Ferruni u padit nga kompania italiane Renco për shpifje, pas një artikulli ku ai ngrinte shqetësime për lidhje të mundshme të kompanisë me struktura mafioze në Itali.

Por në vitin 2024, gjykata vendosi në favor të Ferrunit, duke e shpallur të pabazë padinë ndaj tij.

Lexoni gjithashtu:

• TEC-et lundruese të Vlorës; A ja vlen të ndizen?
• Aktivisti mjedisor fiton gjyqin kundër kompanisë së TEC-eve lundruese në Vlorë

The post Sërish protesta në Vlorë: Kërkohet largimi i TEC-eve lundruese appeared first on Citizens.al.

“Do të funksionojnë, do të funksionojnë!” deklaronte kryeministrja italiane Giorgia Meloni në fund të vitit të kaluar, duke iu referuar kampeve për emigrantët e paligjshëm në Gjadër. Por përmes një vendimi të marrë më 1 gusht në Luksemburg, Gjykata Evropiane e Drejtësisë (GJED) i ka vënë në pikëpyetje themelet ligjore të këtij projekti të dakordësuar me qeverinë Shqiptare të Edi Ramës.

Vendimi paraprak, u bë me dije nga Kreu i Gjykatës, Koen Lenaerts. Ai pritet të zbardhet ditët në vijim.

Në çështjet e bashkuara “C‑758/24 Alace dhe C‑759/24 Canpelli” GJED i referohet caktimit të një vendi origjine si “i sigurt”, një koncept kyç në procedurat e përshpejtuara të azilit, të përdorura nga Italia për dëbimin e emigrantëve të dërguar në Shqipëri.

Sipas gjykatësve evropianë, çdo shtet anëtar ka të drejtë të hartojë një listë të vendeve të sigurta të origjinës, por kjo vendimmarrje nuk është absolute. Ajo duhet të mbështetet në të dhëna të qarta, të dokumentuara dhe të aksesueshme, dhe të jetë e kontrollueshme nga proceset gjyqësore.

“Për të justifikuar përjashtimin e një aplikimi për azil si të papranueshëm, shpallja e një vendi si i sigurt duhet të bazohet në informacion të aksesueshëm dhe të kontrollueshëm, si nga kërkuesi i azilit, ashtu edhe nga gjykata,” thuhet në deklaratën për shtyp të GJED.

“Qeveria e harton listën. Gjykatat e verifikojnë”, theksohet në përmbledhjen e vendimit të lexuar nga kreu i gjykatës Koen Lenaerts.

Rasti nga Bangladeshi dhe reagimet për GJED-në

Rasti që çoi në këtë vendim të GJED-së kishte të bënte me dy shtetas nga Bangladeshi, të transferuar në Gjadër pasi kishin kërkuar azil në Itali, por që kërkesa iu ishte refuzuar përmes procedurave të përshpejtuar.

Refuzimi bazohej në një vendim të vitit 2024, ku qeveria italiane e kishte përfshirë Bangladeshin në listën e vendeve të sigurta. Por vendimi nuk i specifikonte burimet e përdorura për të vlerësuar nivelin e sigurisë në atë shtet.

Kjo sipas GJED pengoi kërkuesit e azilit dhe gjykatat të verifikonin besueshmërinë e listës së qeverisë italiane, duke e bërë procedurën jo të drejtë nga ana ligjore.

Vendimi i GJED-së shkaktoi reagime të forta politike në Itali. Kryeministrja Meloni, nga një takim në Turqi, akuzoi gjykatën evropiane për tejkalim të kompetencave:

“Sërish gjyqësori, kësaj here ai evropian, pretendon hapësira që nuk i përkasin, për çështje që janë ekskluzivisht politike”, thuhej në deklaratën e kryeministres italiane.

Ndërkohë, opozita reagoi me akuza për dështim të projektit “Meloni-Rama” dhe keqmenaxhim të fondeve.

Elly Schlein, kryetare e Partisë Demokratike të Italisë, e quajti investimin në kampet e Shqipërisë “shpërdorim të 800 milionë eurove” që, sipas saj, mund të ishin përdorur për shëndetësinë.

Giuseppe Conte, i Lëvizjes 5 Yjet (M5S), e cilësoi vendimin “të parashikueshëm” dhe kritikoi Melonin për “propagandë boshe” dhe “viktimizim të qëllimshëm”.

Vendimi i GJED-së do të ketë efekt deri më 12 qershor 2026, kur pritet të hyjë në fuqi rregullorja e re e BE-së si pjesë e Paktit për Migracionin.

Edhe pse për momentin ndikimi real është i kufizuar – rreth 150 emigrantë janë sjellë në total në Gjadër nga viti i shkuar, – kjo vendimmarrje ngre dyshime serioze për ligjshmërinë afatgjate të modelit italo-shqiptar për “përpunimin e shpejtë të kërkesave për azil”.

Lexoni gjithashtu:

• Emigrantët vazhdojnë të vijnë në Gjadër, ndërkohë që BE-ja hesht
• Gjadër, aktivistët përkujtojnë emigrantin Hamid Badoui
• Human Rights Watch: “Ballkani nuk është magazinë për emigrantët”

The post Gjykata Evropiane e Drejtësisë “godet” planin e Melonit për emigrantët appeared first on Citizens.al.

Pandemia u shtoi varësinë ekonomike vajzave dhe grave pasi shumë prej tyre humbën vendet e punës. Për rastet me dhunë në familje, ajo u shtoi edhe vështirësitë apo rrezikun e integritetit fizik dhe mendor.

Por pas kapërcimit të këtyre sfidave që solli pandemia, fryma e re politike në Shtetet e Bashkuara të Amerikës përhapi një valë konservatorizmi, e cila po ua vështirëson punën aktorëve të shoqërisë civile në Ballkan sa i takon kauzave feministe dhe queer.

Pandemia, sfida të shtuara për gratë dhe vajzat

Ines Leskaj nga Rrjeti i Fuqizimit të Gruas thekson se mbyllja e shkollave dhe çerdheve rriti barrën e kujdestarisë. Gratë u detyruan të mbajnë punë të keqpaguara, apo papaguara dhe humbën mundësi zhvillimi profesional.

“Këtu duhet theksuar roli i madh i organizatave që e vijuan punën pavarësisht vështirësive të pandemisë” kujton Leskaj për Citizens teksa nënvizon se gjatë kësaj periudhe shërbimet mbrojtëse u bënë më pak të aksesueshme.

Sipas Leksajt tematika kryesore që dominoi agjendën publike përgjatë pandemisë, ishte dhuna me bazë gjinore, sepse përgjatë izolimit, rastet sipas saj u dy-tre fishuan. Të njëjtën prirje, e parashtron edhe aktivistja feministe nga Kosova, Liridona Sijarina.

“Këto vite kemi parë rritje të raportimeve nga vajzat e gratë për dhunë me bazë gjinore si rrahja, dhuna seksuale, shantazhet, frikësimet dhe shtrëngimet e ndryshme të bëra nga të njohur të tyre, kryesisht burra,” shpjegon Sijarina.

Ajo shton se formë tjetër e dhunës është ajo virtuale, e cila ka shënuar rritje të hovshme pas pandemisë dhe po bëhet burim i rrezikshëm dhune për gratë, sidomos vajzat e reja. Ngjashëm fenomeni është zhvilluar edhe në Shqipëri, ku mungon një sistem i plotë ligjor mbrojtjeje.

“Është për t’u theksuar, që (shpërndarja e paautorizuar e materialeve intime) po përdoret edhe si metodë sulmi, sepse është vendi ku ka më shumë ndjekës dhe njerëz që mund të arrihen,” analizon Leskaj.

Ndryshe nga përpara pandemisë, ku më të ekspozuar ndaj sulmeve dhe gjuhës së urrejtjes ishin gratë në politikë, sipas Leskajt, tanimë me to po përballen edhe gra gazetare, aktiviste dhe profesioniste.

Angel Dimitrievski nga Maqedonia e Veriut kujton si gjatë pandemisë nisën të hapeshin grupe anti-gjinore. Fillimisht ishte si një grup individësh të shpërndarë, të cilët protestonin kundër vaksinimeve dhe teknologjisë 5G.

“Sot, jemi dëshmitarë të një lëvizjeje më të organizuar, e përfaqësuar përmes organizatave të regjistruara të shoqërisë civile si Koalicioni për Mbrojtjen e Fëmijëve, një rrjet prej mbi 30 organizatash, biznesesh dhe madje edhe partish politike,” analizon Angel për Citizens.

Sipas tij kjo lëvizje gëzon përkrahje nga kisha dhe qeveria që promovojnë riprodhimin si vlerë kombëtare.

Konservatorizmi në rritje

Në mars 2025, administrata Trump njoftoi mbylljen e 83% të programeve të mbështetura nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) në rreth 100 vende të botës. Vendimi prekte dhe rajonin e Ballkanit, teksa përfshiheshinte edhe programet për median, demokracinë, shëndetësinë, luftën kundër korrupsionit etj.

Ines Leskaj thotë se konservatorizmi tashmë nuk është më retorikë publike, por realitet, jo vetëm kundrejt programeve, por edhe kundrejt aktivistëve të shoqërisë civile. Por, për të, ky është gjithashtu një moment për mobilizim të aktorëve progresistë.

“Ky është momenti që të përforcojnë angazhimin e tyre për drejtësinë sociale dhe të drejtat në përgjithësi,” shton ajo.

Sipas Liridona Sijarinës, agjendat konservatore përhapen përmes individëve dhe mediave të pavarura.

Ajo shpjegon duke u nisur nga rastet e hasura në Kosovë se kjo frymë është përhapur mes grupeve që në dukje nuk japin idenë e përkatësive politike, çka e bën më të koklavitur momentin politik.

Sijarina tregon se në zgjedhjet e fundit në Kosovë një parti doli hapur kundër kauzave feministe dhe queer. Ajo shton se edhe mediat, apo individët që marrin hapësira mediatike dhe virtuale, apo grupime të paidenfitikueshme shpërndajnë ligjërime konservatore.

“Aktualisht është bërë më problem për t’u piketuar grupet konservatore dhe për t’i rezistuar këtyre agjendave, meqë po vijnë në masë të madhe prej formacioneve që dalin përtej partive” përmbyll ajo.

Angel Dimitrievski shton se shumë të rinj, veçanërisht djem, ndjekin figura të njohura për qëndrime ekstreme dhe seksiste si Andrew Tate dhe versionet kopje të tij në podcaste lokale. Sipas Dimitrievskit ata kanë ndikim të zgjeruar pasi mobilizojnë audienca të mëdha online.

“Lëvizja queer përballet gjithashtu me tensione, veçanërisht rreth çështjeve si mbështetja për Palestinën. Ndërsa shumica e lëvizjes sonë mbështet hapur kauzën palestineze, siç u demonstrua gjatë Paradës së Krenarisë së Shkupit këtë vit, kjo qasje mbetet përçarëse dhe shpesh etiketohet si radikale nga të tjerët,” tregon ai.

Angel tregon për një shkollë verore për LGBT+ që gjatë fazës së thirrjeve nga organizata joftimiprurëse Ekvalis u zhvendos për shkak të kërcënimeve. Eventi qe hapur për të rinjtë e komunitetit, të cilët do të përdornin arsimin joformal për të krijuar hapësira më të sigurta dhe më gjithëpërfshirëse.

“Situata u bë aq e rrezikshme sa u detyruam ta zhvendosnim fshehurazi të gjithë shkollën verore dhe për herë të parë në historinë e organizatës sonë, të zbatonim siguri të përhershme,” vijon ai.

Angel thekson se vendet tona nuk tregojnë vullnet të mbrojnë komunitetet e margjinalizuara, edhe kur ato përballen me rreziqe ekstreme. Për këtë ai nënvizon si të nevojshme krijimin e aleancave ndër-sektoriale dhe ndër-rajonale nga lëvizjet sindakale, lëvizjet mjedisore, feministe dhe queer..

“Nuk besoj se lëvizjet tona mund të lulëzojnë në izolim, sepse betejat janë thellësisht të ndërlidhura,” përmbyll Angel.

The post Pandemia, politikat konservatore dhe rezistenca feministe në Ballkan appeared first on Citizens.al.

Prokuroria e Milanos dyshon se administrata lokale i shërbeu interesave klienteliste të ndërtuesve duke u kufizuar hapësirat publike qytetarëve. Në mesin e mbi 70 personave të marrë nën hetim është vënë dhe kryetari i bashkisë, Giuseppe Sala, si dhe arkitekti Stefano Boeri, i njohur për konceptin e tij të gjelbër në projektimin e kullave si “pyll vertikal”.

Ata dyshohen për një skemë korrupsioni, favorizimesh dhe ndikimi mes bashkisë, zyrave të projektimit dhe ndërtuesve. Për Boerin kjo është çështja e tretë që ai përfshihet nën hetim, pas dy rasteve të tjera të lidhura gjithashtu me keqmenaxhimin urban të Milanos.

Njëri lidhet me konkursin për projektimin e Bibliotekës Evropiane të Informacionit dhe Kulturës (BEIC), tjetri për shkelje të rregullave të ndërtimit në një projekt kulle që zuri një truall të lirë në jugperëndim të Milanos.

Rasti i fundit ka të bëjë me një projekt të quajtur “Pirellino”, një ish-pallat komunal, blerë në vitin 2019 nga sipërmarrësi Manfredi Catella dhe rikonceptuar si “Kulla Botanike” nga studioja e Boerit.

Projekti nuk u materializua kurrë, por prokuroria dyshon se zyrtarë të bashkisë u vunë nën presion për të çuar përpara miratimin e projektit.

“Unë dhe studioja ime kemi vepruar në mënyrë korrekte, kam besim te drejtësia,” citohet të ketë thënë arkitekti Boeri nga mediat italiane.

Por, të dhënat paraprake sugjerojnë se Boeri dhe Catella, një sipërmarrës i njohur për ndërtime të shumta në Milano – kanë pasur qasje shtytëse dhe kërcënuese në bisedat e tyre (përmes chat-eve), në mënyrë që të ndikojnë në vlerësimet e Drejtorisë së Urbanistikës në Bashkinë e Milanos.

Këshilltari i Milanos për Rigjenerimin Urban, Giancarlo Tancredi, dha dorëheqjen me 21 korrik gjatë një mbledhjeje të Këshillit Bashkiak për shkak të hetimit të nisur.

Si nisën hetimet?

Gjithçka nisi pranverën e vitit 2023, kur prokuroria hapi dosje hetimore mbi një pallat 7-katësh në “Piazza Aspromonte” dhe godinat e zonës së “Crescenzagos”, raste të cilësuara tipike të pallateve që u ndërtuan nga hiçi, në shkelje të lejeve, mes një oborri dhe dy magazinave.

Në pranverën e vitit 2024, hetimi u shtri në mbi një duzinë kantieresh, ndërsa rreth 150 projekte të tjera u bllokuan nga prokuroria nën dyshimin se për miratimin e tyre ishte aplikuar e njëjta skemë.

 Brenda pak muajsh, sistemi i pasurive të paluajtshme në Milano u paralizua. Instituti i Studimeve “Scenari Immobiliari” vlerësoi se ishin në rrezik rreth 38-45 miliardë euro investime.

Hetimi tashmë është fokusuar mbi dyshimin në ekzistencën e një “plani territorial të errët” (Shadow Plan), që synonte ndërtime të konsiderueshme në nëntë “nyje” të reja urbane deri në vitin 2050 (nga Cascina Gobba e deri tek Assago, San Donato, Linate etj.), nëpërmjet partneriteteve publike-private që parashikonin “banesa sociale” në shkëmbim të lehtësimeve në ndërtim.

Gjithashtu po hetohen projekte si Fshati Olimpik i Milanos, stadiumi dhe zona e San Siros, për të cilat flitet për hapje të një dosjeje të veçantë.

Hetimet kryesisht janë fokusuat tek struktura institucionale brenda Bashkisë së Milanos, e ashtuquajtur “Komisioni për Peizazhin”, që po konfirmohet si “qendra e patologjive në keqmenaxhimin urbanistik”.

E gjithë kjo seri hetimesh ka çuar në vendosjen në pikëpyetje të modelit të zhvillimit të Milanos si një kryeqendër e projekteve moderne urbane në Italinë e godinave historike. Bumin e çmimeve që kanë pasuar këto zhvillime dhe pasojave sociale që janë amplifikuar me kohën.

Modeli i ngjashëm me Tiranën

Përmendja e Stefano Boerit në skema korruptive apo abuzimi urban në Itali, nxit për më shumë vëmendje në punët që ai ka bërë në Shqipëri. Hartuesi i Planit të Përgjithshëm Vendor të Tiranës, njihet në kryeqytet për projekte kullash, të cilat shkelën vetë planin e tij.

Pavarësisht se nuk ka ende një hetim të ngjashëm për shkelje urbanistike, hetimet paraprake ndaj kryetarit të Bashkisë Tiranë, Erion Veliaj, sugjerojnë për një skemë të ngjashme favorizimi në tenderë dhe leje ndërtimi për sipërmarrës të caktuar.

Të paktën tre prej tyre, Gentian Sula (AgiKons), Shkëlqim Fusha (Fusha shpk) dhe Fatmir Bektashi (Kontakt) janë vënë nën hetim, në mos si përfitues së paku, si persona në dijeni të kësaj skeme.

Por me gjasë skema shtrihet më tutje, pasi kompetencën për miratimin e kullave mbi 8 kate në Tiranë e ka qeveria.

Një hulumtim i Citizens.al zbuloi se në periudhën 2015-2025 Këshilli Kombëtar i Territorit dhe Ujit (KKTU) dhe Komiteti i Investimeve Strategjike (AIDA), ka shqyrtuar apo i ka hapur rrugën ndërtimit të rreth 140 kullave në kryeqytet.

Gjysma e këtyre objekteve shkojnë me lartësi nga 24 (mediana) deri në 100 kate duke zënë hapësira publike, apo hapësira mes zonash të tjera rezidenciale.

Në shumicën e rasteve, pas projekteve të tyre janë emra të njohur ndërkombëtar si Boeri, Winy Mass, Bjarke Ingels etj.

Teksa modeli i Milanos solli një shkundje të sistemit urban, i cili për momentin ndodhet nën lupën e sistemit të drejtësisë, mbetet e paqartë se çfarë trajektore do të marrin hetimet e autoriteteve shqiptare për një problematikë që në dukje është shumë e ngjashme.

Lexoni gjithashtu:

• Tirana tjetër e Erion Veliajt
• Si ndikoi arkitekti italian Stefano Boeri në betonizimin e Tiranës
• “Bukë, zemër dhe beton”

The post Hetimi urbanistik në Milano, çfarë e ndërlidh me Tiranën? appeared first on Citizens.al.

Këshilli i Ministrave miratoi dje krijimin e Akademisë së Pushtetit Vendor. Struktura do të ketë formën e një organizate jo fitim-prurëse që parashikon të trajnojë administratën e bashkive në të gjitha nivelet, duke nisur nga kryetarët e deri tek punonjësit.

Financimi për këtë akademi do të sigurohet nga kontributi i të gjitha bashkive përmes kuotave, ndërsa qeveria do të mbulojë gjysmën e kostove për tre vitet e para. Marrëveshja me bashkitë do të ndërmjetësohet nga Arbjan Mazniku, Ministër i Shtetit për Pushtetin Vendor, i cili së fundmi po etikohet edhe si “kryebashkiak” i Shqipërisë.

Agron Haxhimali, kreu i Shoqatës Shqiptare të Bashkive u shpreh sot publikisht se ky mekanizëm duket si një përpjekje për të spostuar rolin e shoqatave të pavarura e për t’i zëvendësuar ato me një organ të centralizuar të qeverisë.   

Kujtojmë se bashkitë e vendit së fundmi janë vënë në një shënjestër të një vale “shkarkimesh” nga Kryeministri Rama, veprim që ka ngritur shqetësime për ndarjen e pushtetit qendror nga ai vendor.

Afrim Krasniqi, drejtues i Institutit të Studimeve Politike i tha Citizens se ky  është një rast që na tregon se sa e rrezikshme është kur pushteti i një partie politike dhe i një politikani kapërcen limitet ligjore që i ka dhënë Kushtetuta e Shqipërisë.

“Kryetarët e bashkive janë të ndërvarur nga vullneti politik dhe deri diku i janë nënshtruar këtij vullneti politik të Kryeministrit. Në rastin konkret do të duhet që ndonjë nga bashkitë t’i adresohet Gjykatës Kushtetuese dhe duhet të kishte raste konkrete nga Shoqatat e Bashkive dhe do të duhet të kishte veprim të Departamentit të Administratës Publike dhe të komisionerëve që mbrojnë nëpunësit publik, civil, të drejtat e njeriut dhe konceptet e shtetit ligjor në Shqipëri” – nënvizoi ai.

Parimisht kjo qendër do të ndihmojë të rris kapacitetet dhe performancën e stafit, në kuadër të integrimit në BE, por ekspertët shprehin dyshime mbi këtë. Krasniqi shpjegon për Citizens se kjo nisëm e qeverisë vjen në kuadrin e një fushate përgatitje të pushtetit vendor në funksion të zgjedhjeve të ardhshme lokale në Shqipëri.

Krasniqi thekson se kemi një mbivendosje të strukturave, pasi aktualisht kemi shkollën shqiptare të administratës publike, shkollën e drejtorëve e kurse të ndryshme të detyruara për administratën.

“Bashkimi Evropian ka vite që ka investuar për koordinimin e çështjeve të integrimit për pushtetin vendor në Shqipëri, duke hapur zyra lokale dhe trajnime të vazhdueshme, ka projekte të mëdha ndërkombëtare, shumë më të mëdha në buxhet sesa projekti i ri” – shton Krasniqi.

Krasniqi sugjeron se do të ishte e udhës që qeveria të prezantonte një draft strategjie në Parlament, ku do të duhet të kishte debat mbi sfidat e qeverisjes vendore në 10 vitet e ardhshme.

“Qoftë historia e akademisë së barinjve dhe qoftë historia e akademia e administratës publike dhe pushtetit vendor, janë nisma që duhen marrë më rezervë, janë të përkohshme, nuk janë afatgjata, nuk mendoj që do jenë efektive, por mbushje e boshllëkut ditor të akteve politike” – përmbyll Krasniqi.

Shteti trajnon shtetin

Kjo nuk është akademia e vetme që ka lindur rishtazi në vend. Qeveria e Partisë Socialiste duket se vazhdimisht ka kontribuar në riaftësimin e kastës së saj politike, nuk dihet nëse kjo lidhet me faktin se një pjesë e konsiderueshme e figurave të saj identifikuese janë nën hetim, apo për teka të pajustifikueshme të liderit.

Nga 20 Qershori deri më Korrik u mbajt akademia politike ku u trajnuan deputetët e rinj të PS-së, të cilët fituan mandatin e deputetit në zgjedhjet parlamentare të 11 Majit.

Kjo akademi ofroi pesë module, të cilat kishin të bënin me rolin e deputetit dhe etika e përfaqësimit, funksionimin e parlamentit, marrëdhëniet ndërinstitucionale dhe ndërkombëtare, komunikimi politik, si dhe “PS dhe vizioni 2030”. Ndërsa lektorë kanë qenë emra me kontribut politik në parti si Fatmir Xhafaj, Erjon Braçe dhe Niko Peleshi, Olta Xhaçka etj.

Sipas PS – së kjo formë edukimi intelektual do të ndikojë për krijimin e një brezi të ri deputetësh që do të kontribuojnë me përkushtim për vizionin për vitet në vijim, deri më 2030.

Një vit më parë, në Prill të 2024, u krijua Akademia Politike e Partisë Socialiste të Shqipërisë. Aplikimet u hapën për të gjithë të rinjtë, për të mësuar më shumë mbi historinë, idetë dhe lëvizjet e partive progresiste. Shpesh të rinj të kësaj akademie kanë kontribuar në prodhimin e materialeve filmike për propagandën qeveritare, shpesh duke “zëvendësuar” edhe rolin e medias në funksion.Kjo akademia politike e cila fillimisht u përdor për të rinjtë, tashmë po përdoret për trajnimin e deputetëve të rinj, duke përdorur të njëjtat kanale online.

Në vitin 2021, ideja e Ministres së Bujqësisë Frida Krifca, për krijimin e një Akadmie për barinjtë e vendit. Pavarësisht reagimeve që ngjalli, qeveria i doli në mbrojtje kësaj ideje, por ajo nuk u materializua kurrë.

The post “Qeveria fut në shkollë bashkitë: Një tjetër hap drejt centralizimit” appeared first on Citizens.al.

Gjuha e urrejtjes, komentet seksiste dhe dezinformimi dominuan platformat online, përkundër premtimeve për një fushatë të ndershme.

Më 25 mars 2025, në një sallë të mbushur me përfaqësues të partive politike dhe thirrje për një fushatë të ndershme, u nënshkrua zyrtarisht Kodi i Etikës për Fushatat Digjitale në selinë e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve. Dokumenti synoi të vendoste një standard për përdorimin etik të platformave online gjatë fushatës për zgjedhjet e 11 majit.

Kodi, i hartuar me mbështetjen e organizatave ndërkombëtare si Instituti Ndërkombëtar për Demokraci dhe Asistence Zgjedhore (IDEA) dhe Qendra Finlandeze për Sundimin e Ligjit dhe Instituti Demokrat Amerikan, ishte një përpjekje për t’i bindur partitë drejt një angazhim vullnetar për etikën.

“Kodi i Sjelljes mbi Fushatat Digjitale në Shqipëri është një mekanizëm vetërregullues dhe vullnetar. Si i tillë, ai nuk i nënshtrohet sanksioneve formale”, thotë Marsida Gjonçaj nga organizata IDEA.

Por vetëm pak javë më vonë, me nisjen e fushatës, platformat digjitale u rikthyen të jenë hapësira abuzimi. Gjuha e urrejtjes, komentet seksiste, dezinformimi dhe intimidimi, veçanërisht ndaj grave dhe vajzave në politikë, jo vetëm që nuk u ndalën, por u thelluan.

IDEA angazhoi rrjetin BIRN për të monitoruar zbatimin e zotimeve që partitë politike morën duke nënshkruar Kodin. Monitorimi identifikoi 349 raste shkeljesh gjatë periudhës 11 prill–18 maj, përfshirë përdorimin e inteligjencës artificiale për gjenerim përmbajtjesh të manipuluara dhe raste të bullizmit kibernetik.

Komentet seksiste, mesazhe kërcënuese dhe profilizimi gjinor

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve ngriti një strukturë të posaçme monitorimi që përfshiu 50 institucione publike dhe profilet e tyre në rrjetet sociale. KQZ u shpreh për Citizens se vetëm tre postime u konsideruan në shkelje të rregullave dhe u referuan për hetim. Por verifikimet e hetimit administrativ konstatuan se këto publikime ishin fshirë dhe nuk pati masa të tjera.

Qendra “Aleanca Gjinore për Zhvillim” (GADC), në bashkëpunim me Pikasa Analytics, dokumentoi se sulmet më të shpeshta ndaj grave kandidate përfshinin gjuhë seksiste, fyerje mizogjene, kërcënime, shantazhe dhe kontroll moral.

“Më shumë se një raport, është një thirrje për rikthimin e dinjitetit të grave në hapësirën publike dhe vendosjen e barazisë gjinore si shtyllë e pandashme e demokracisë”, deklaron Mirela Arqimandriti, drejtore e GADC.

Për shumë gra të angazhuara në politikë, fushata e vitit 2025 ishte përballje jo vetëm me kundërshtarin politik, por me një kulturë publike përjashtuese, të ndërtuar mbi komente për trupin, veshjen apo prejardhjen.

“Mendoj se çdo grua gjatë fushatës haset me këtë peshore të moralit, komente nga më të ndryshmet kam dëgjuar”, rrëfen Ina Majko, kandidate e PS-së dhe tashmë zëvendësministre, duke nënvizuar se edhe përfaqësuese të mazhorancës nuk kanë qenë të paprekura nga gjuha diskriminuese.

Për Edona Haklajn, kandidate e “Nisma Shqipëria Bëhet” sulmet nisën që nga momenti që njoftoi kandidimin. Ajo ishte shprehur në një video të shkurtër se ka dy lajmë të mira, kandidatura e saj për “Shqipëria Bëhet” dhe arrestimi i kryebashkiakut Veliaj.

“Në komente vihej re një gjuhë fyese, nga profile falso që dukeshin të ishin nga e njëjta dorë apo zyrë. Shumica më akuzonin se edhe unë do vidhja, edhe unë do përfundoja në burg”, tregon Haklaj e cila shton se gjatë gjithë fushatës është shoqëruar nga komente për pamjen e saj të jashtme.

Për Bora Memën, kandidate e Lëvizjes Bashkë, komentet seksiste i ndjekin gratë edhe përtej fushatës dhe jo rrallë, janë të ushqyera nga politikanë të profilit të lartë apo nga media që reduktojnë rolin e tyre në aspektin estetik apo përfaqësues, jo përmbajtësor.

“Mjafton të shikojnë që je një grua që hedh video në TikTok dhe njerëzit i japin vetes të drejtën të të thonë ‘kurvë’. Më shqetëson vetja që më është normalizuar kjo gjë”, thotë Mema.

Kuotat gjinore: të mjaftueshme për numra, të pamjaftueshme për siguri

Zgjedhjet e majit 2025 u zhvilluan në një kontekst ku kuotat gjinore kanë rritur përfshirjen numerike të grave, por jo domosdoshmërisht përfshirjen cilësore.

Gratë kandidate përjetuan mungesë mbrojtjeje ndaj dhunës digjitale, përqeshje publike në media dhe mungesë të vullnetit institucional për t’i mbështetur.

“Në fillim pati një ndikim emocional, por në pikun e fushatës vendosa t’i injoroja. Fluksi i punës më ndihmoi”, thotë Ina Majko.

“Jam mësuar të jetoj me këto komente, ose thjesht i bllokoj. Kur janë kritika reale, nuk i fshij”, shpjegon Haklaj.

Edhe këtë herë, partitë politike nuk e mbajtën zotimin për etikë gjatë fushatës. Pavarësisht nënshkrimit të Kodit të Etikës dhe angazhimeve publike, gjuha e urrejtjes, sulmet personale dhe dezinformimi vijuan të jenë të pranishme në platformat online. Në mungesë të mekanizmave ndëshkues dhe mbështetjes institucionale, mbrojtja ndaj dhunës digjitale mbetet ende e pamjaftueshme.

Raporti i GADC liston një sërë rekomandimesh për të trajtuar dhunën me bazë gjinore nëpolitikë, përfshirë përmirësimin e Kodit Penal për të ndëshkuar fushatat e dezinformimit dhe urrejtjes si edhe hartimin e një ligji specifik për Dhunën ndaj Grave në Politikë.

Raporti thekson se do të ishte e nevojshme gjithashtu, që institucionet politike të Shqipërisë të shkojnë përtej simbolikës gjinore dhe të njohin dhunën me bazë gjinore në politikë si njëkrizë sistematike të demokracisë, e vetëm atëherë parimet e barazisë, përfaqësimit dhe zërit mund të realizohen vërtetë.

© 2025 AWA. Artikulli është realizuar në kuadër të Reporting Diversity Network.

The post “Partitë thyen zotimin për etikë digjitale gjatë fushatës 2025” appeared first on Citizens.al.

Një qytetare e Elbasanit ka paditur bashkinë dhe kompaninë që menaxhon mbetjet, pas ndotjes së shkaktuar nga zjarret në landfill. Rasti synon drejtësinë mjedisore dhe vendos një precedent ligjor në Shqipëri.

Fatmira Sejrani, së bashku me organizatën “Drejtësi Sociale” depozitoi sot një padi kundër Bashkisë Elbasan dhe kompanisë “Eco-Elb” sh.a, për dëme shëndetësore të shkaktuara nga zjarri në vendgrumbullimin e mbetjeve.

Fatmira vuan nga probleme kronike të frymëmarrjes dhe gjatë ditëve me tym iu desh ta përdorte pompën e ajrit shumë herë më shpesh, sesa e përdorte në ditë normale.

Prej 1 korrikut, tymi i dendur përfshiu Elbasanin për gjashtë ditë me radhë, duke rënduar shëndetin e banorëve. Aktivistë dhe qytetarë zhvilluan protesta në Tiranë dhe Elbasan duke fajësuar për situatën ministrinë e Mjedisit dhe Prokurorinë.

Kjo ishte e disata herë që landfilli përfshihej nga zjarret, pas vitit 2022 dhe 2023, ndaj kërkesa ishte e qartë: hetim dhe përgjegjësi për degradimin e qëllimshëm të ajrit dhe shëndetit publik.

Avokati Genti Sejrani përfaqëson padinë e ngritur për dëmin shëndetësor, moral dhe mjedisor që pësoi Fatmira. Sipas tij, kjo është padi e parë në Shqipëri me objekt të tillë, një hap domethënës drejt drejtësisë mjedisore.

Ai tha për Citizens.al se qytetarët kanë të drejtën të kërkojnë llogari ligjërisht për pasojat e ndotjes sistematike.

“Nuk ka ndodhur më parë që të jetë ngritur padi me objekt të tillë: konstatim i cenimit me faj të ndotjes së mjedisit nga bashkia dhe kompania Eco-Elb, si dhe detyrimi i palëve të paditura për dëmshpërblim paditëses dhe qytetit,” tha Sejrani.

Sipas tij, padia inkurajon qytetarët e tjerë për t’iu drejtuar kësaj organizate nëse kanë përjetuar ndërlikime shëndetësore nga zjarret në landfill.

“Padia është një hap i rëndësishëm drejt kërkimit të drejtësisë mjedisore dhe llogaridhënies institucionale, në një qytet që prej vitesh përballet me ndotje sistematike dhe mungesë transparence mbi menaxhimin e mbetjeve urbane,” përmbylli avokati.

Matjet e Institutit për Zhvillimin e Habitatit (Co-PLAN) më 2 korrik treguan nivele alarmante të ndotësve, mbi normat e lejuara nga BE.

U konstatua përqendrim i lartë komponentësh organikë dhe kimik (VOCs), grimcash pluhuri, bloze apo metalesh që ngeleshin pezull në ajër (PM2.5/PM10), nivele të larta metani (CH₄) si dhe dioksidesh karboni (CO₂) dhe azoti (NO₂).

Personat me sëmundje të mushkërive ishin më të rrezikuarit në këtë situatë, e cila nuk u shoqërua me paralajmërim për masa mbrojtjeje nga institucionet.

Në një deklaratë të mëparshme për Citizens administratori i kompanisë publike “Eco Elb”, Leli Kaja, tha se zjarri u shkaktua nga temperaturat e larta. Sipas tij, prej të nxehtit të pazakontë, teksa u shpreh i hapur për hetime.

Vendgrumbullimi i mbetjeve në Elbasan është një investim në partneritet publik-privat i ardhur si rrjedhojë i së ashtuquajturës “skemë e incenratorëve” që përfshiu edhe Fierin dhe Tiranën.

Projekti prej 26 milionë eurosh në Elbasan, i nisur në vitin 2017, u mbyll me më shumë se 10 persona në burg për korrupsion dhe shpërdorim detyre, përfshirë këtu ish-ministrin e Mjedisit Lefter Koka.

Impianti u konfiskua në vitin 2021 dhe i kaloi në përdorim bashkive të qarkut Elbasan përmes shoqërisë aksionere “Eco-Elb”, por inceneratori i tij nuk u vu kurrë plotësisht në punë.

Administratori Kaja ka treguar për Citizens.al se impianti punoi vetëm 7 muaj gjatë vitit 2023 dhe është jashtë funksioni që prej dhjetorit të atij viti.

Rasti i zjarreve në vendgrumbullimin e Elbasanit pasqyron dështimin e menaxhimit të inceneratorëve në Shqipëri, me pasoja konkrete dhe të matshme.

Projektet në Elbasan, Fier dhe Tiranë u paguan shtrenjtë, por mbetën jofunksionale.

Lexoni gjithashtu:

• Zjarret në Elbasan nxjerrin në pah dështimet në menaxhimin e mbetjeve
• “Ministria e Tymit dhe Ndotjes”: Aktivistët fajësojnë qeverinë për zjarret në landfille
• “Korrupsioni juaj, helm për ne”: Protestë në Elbasan, kërkohet hetim për zjarret në landfill

The post Një qytetare padit Bashkinë Elbasan për ndotjen nga zjarret në landfill appeared first on Citizens.al.

Kryeministri Edi Rama e quajti “rikthim te qytetarët” aksionin e nisur këtë javë për lirimin e hapësirave publike. Por në Tiranë, terreni tregon një realitet tjetër, ku kantieret e ndërtimit janë përjashtime.

Citizens verifikoi se realisht zaptimi i hapësirave publike nuk kryhet vetëm nga baret apo restorantet, por edhe nga kantieret e ndërtimit.

Aksione me shtrirje selektive

Qeveria dhe bashkitë e vendit, sikurse dhe Bashkia Tiranë, kanë ndërmarrë aksione kundër zaptimit të hapësirave publike. Përgjithësisht, synimi është pastrimi i qytetit nga strukturat informale të bizneseve të vogla.

Ndërkohë, ndërtime shumëkatëshe të shtrira në gjithë kryeqytetin kanë zgjeruar kantieret e tyre në trotuare e madje dhe në rrugë.

Shembuj konkretë të zaptimit të hapësirave publike nga kantieret e ndërtimeve janë:

Qendra e Tiranës ku dallojnë:

• kulla e Hotel InterContinental: ka marrë trotuarin dhe një korsi makine.
• kompleksi “Book Building” pranë Sahatit ka pushtuar segmente të rrugës “28 Nëntori” dhe “Abdi Toptani”.

Zona e ish-“Ekspozitës Shqipëria Sot” ku dallojnë:

• Kulla “Green Tower” në bulevardin “Gjergj Fishta” ka zënë të gjithë trotuarin.
• Te rruga “Islam Alla” ndërtimet kanë zënë një segment të rrugës.

Pazari i Ri:

• Në rrugicën “Riza Jasa” ndërtimet kanë kufizuar lëvizjen e banorëve dhe turistëve.
• Në rrugën “Konstandin Kristoforidhi” kantieri i Bazaar Gate u ka ngushtuar rrugën e banorëve.

Rruga “Xhanfize Keko”:

• Kulla “Filigree Tower” ka uzurpuar një korsi të plotë rruge, duke ndikuar ndjeshëm në trafik.

Qasja selektive ndaj zaptimeve ekspozon një standard të dyfishtë institucional. Ndërkohë që bizneset e vogla ndëshkohen dhe linçohen publikisht, ndërtimet e mëdha tolerohen në heshtje.

Kjo përzgjedhje e qëllimshme hedh dyshime për favore politike apo interesa të mëdha ekonomike. Zaptimi i trotuareve nga kullat nuk shihet si problem, ndryshe nga zaptimi nga një kioskë apo tavolinë.

Kjo politikë e njëanshme përkeqëson jetën urbane dhe rrit pasigurinë për qytetarët. Rikthimi i hapësirës publike te qytetarët duhet të jetë gjithëpërfshirës.

Nëse misioni është sinqerisht urban dhe qytetar, ai duhet të përfshijë edhe kantieret e ndërtimeve dhe jo vetëm karriget, apo çadrat e bareve dhe restoranteve.

Përndryshe, aksioni kthehet në propagandë që prek më të dobëtit dhe kursen më të fortët.

Lexoni gjithashtu:

• Citizens shpjegon pse Thethi nuk është “tokë e xanun”

The post Citizens shpjegon pse nuk po lirohen hapësirat publike appeared first on Citizens.al.

Një muaj pas festivalit “Keinemusik” që u organizua në Tiranë, Parku i Liqenit mbetet po njësoj, me 42,934 m² të shtruar me zhavorr.

Hapësira u vu në dispozicion nga Bashkia Tiranë për Rigels Rajkun – njohur si Noizy – i cili ishte organizatori i eventit. Por ajo nuk është rehabilituar.

Citizens pyeti Agjencinë e Parqeve dhe Rekreacionit (APR) për situatën. APR u shpreh se nuk ka projekt rehabilitimi dhe se përgjegjësia i takon organizatorëve të festivalit.

Agjencia pohoi se inertet janë hedhur në terren si ndërhyrje e bërë nga organizatorët për nevojat logjistike të aktivitetit, por që situata e mbetur pas nuk është pjesë e projekteve nga APR.

“[…] nuk është përcaktuar një afat zyrtar për rikthimin e gjendjes së mëparshme dhe institucionet përgjegjëse janë në pritje të veprimeve nga organizatorët, të cilët mbeten përgjegjës për rehabilitimin e plotë të sipërfaqes,” tha APR për Citizens.al.

APR pohon se janë bërë disa njoftime, por organizatorët nuk kanë reaguar. Sipas lejes së dhënë nga bashkia, hapësira duhej liruar nga data 1 deri më 8 qershor.

Rreziku për të vetmen hapësirë të gjelbër të qytetit

Parku i Liqenit nuk ka status mbrojtjeje, por mbetet hapësira e vetme e gjelbër në Tiranë. Mjedisori Lavdosh Ferruni thotë se zona ku u mbajt festivali është “një pjesë tjetër e kafshuar e parkut” dhe se rehabilitimi do të kishte qenë një lloj shfajësimi minimal për dëmin e shkaktuar.

Nisur nga kjo, Ferruni kërkon reagim nga qytetarët për mbrojtjen e parkut, si një detyrim moral.

“Nuk mund të pranojmë më zhbërjen e këtij oazi të gjelbër”, thekson Ferruni.

Citizens kërkoi informacion nga Bashkia e Tiranës për mënyrën e dhënies së hapësirës. Bashkia deklaroi se nuk ka lidhur kontratë me organizatorin, artistin Rajku.

Sipas saj, çdo qytetar mund të aplikojë për një aktivitet kulturor duke kërkuar leje për shfrytëzim hapësirash publike.

Lexoni gjithashtu:

• Liqeni i Tiranës, një park i pambrojtur me ligj që po rrethohet nga ndërtimet

The post Një muaj nga festivali Keinemusik, ende zhavorr në Parkun e Liqenit appeared first on Citizens.al.

Një anije me 15 emigrantë të refuzuar për azil në Itali, u ankorua më 26 qershor në Portin e Shëngjinit.  Sipas procedurës, pas kontrolleve, ata priten të zhvendosen në kampin e Gjadrit. Ky është grupi i katërt i transferuar në Shqipëri pas ndryshimit të funksionit të kampit.

Nga Mesdheu drejt riatdhesimit në pritje të Gjykatës Evropiane

Kampi i Gjadrit fillimisht ishte projektuar për emigrantët e paligjshëm që shpëtoheshin nga autoritetet italiane në Mesdhe. Atje pritej të trajtoheshin me procedura të shpejtuara kërkesat e tyre për azil. Por pas dështimit të modelit fillestar, kampi po përdoret për ata të cilëve u është refuzuar azili apo qëndrimi në Itali.

Ministri italian i Brendshëm, Matteo Piantedosi, konfirmoi se në total në Shqipëri janë sjellë 125 persona. Thuajse gjysma janë dëbuar, disa janë liruar, dhe rreth 30 ndodhen ende në kamp. Sipas procedurave të dëbimit, qëndrimi mund të zgjasë deri në 18 muaj.

Gjykata Evropiane e Drejtësisë me seli në Luksemburg, pritet të vendosë për ligjshmërinë e marrëveshjes Rama-Meloni. Vendimi, i planifikuar për në shkurt 2025, u shty për në fund të verës.

Ndërkohë, edhe Gjykata e Lartë italiane e ka dërguar çështjen në Luksemburg. Dy emigrantë të mbyllur në Shqipëri në pritje të dëbimit nga autoritetet italiane, kanë paraqitur ankesa për refuzimin e azilit.

Gjyqtarët italianë argumentuan se protokolli “Itali-Shqipëri” bie ndesh me direktivën për kthimet. Sipas tyre, Shqipëria nuk ofron sistem më efikas se Italia për riatdhesimin.

Rama e Meloni, kritikë për të tjerët, justifikim për veten

Legjitimiteti i kampit të Gjadrit është ende i paqartë, por Kryeministri Edi Rama e ka mbrojtur marrëveshjen. Ai e ka cilësuar unike dhe të veçantë.

Me homologen, Giorgia Meloni, ai kritikoi planet britanike për të aplikuar një marrëveshje të ngjashme me transferim emigrantësh.

Sipas Ramës marrëveshja me Italinë justifikohet nga “marrëdhëniet speciale”. Ai e etiketoi interesimin e Mbretërisë së Bashkuar si “kërkesë për të hedhur emigrantët në një vend tjetër”.

“Italia ka qenë për ne, që kur dolëm nga ferri i të qenit Koreja e Veriut e Evropës,” shtoi ai.

Por aktivistë shqiptarë dhe italianë e kanë konsideruar funksionimin e kampit si të paligjshëm. Ata kanë denoncuar për kushtet e vështira ku mbahen emigrantët.

Kristina Millona thotë se mbi 40 incidente janë raportuar vetëm gjatë muajit të parë të funksionimit. Rastet përfshijnë vetëlëndime, mungesë informacioni, pa garanci ligjore dhe kushte degraduese.

Më 31 maj, u organizua një protestë në Gjadër për të nderuar emigrantin Hamid Badoui. Ai u vetëvra në një qendër riatdhesimi italian dhe thuhet se qe shprehur: “Më mirë burgu se CPR-ja në Shqipëri”.

Lexoni gjithashtu:

• Gjadër, aktivistët përkujtojnë emigrantin Hamid Badoui
• Human Rights Watch: “Ballkani nuk është magazinë për emigrantët”

The post Kampi i Gjadrit: Emigrantët vazhdojnë të vijnë, ndërkohë që BE-ja hesht appeared first on Citizens.al.

Agjencia Evropiane e Mjedisit (EEA) e ka renditur Shqipërinë në vendin e fundit në Evropë sa i takon cilësisë së ujërave në plazhe, duke përfshirë këtu det, liqene apo dhe lumenj. Raporti, i cili mbulon të dhënat e katër viteve të fundit (2021-2024), ngre shqetësime serioze mbi menaxhimin mjedisor në vend dhe pasigurinë që u kanoset pushuesve dhe ekosistemeve detare.

Në raport, EEA ka analizuar më shumë se 21,000 vende të caktuara për plazhe apo larje në të gjithë Evropën, duke u mbështetur në të dhënat publike të siguruara nga vendet anëtare dhe kandidate për t’u integruar në Bashkimin Evropian, si Shqipëria. Qëllimi është mbrojtja e shëndetit publik dhe e biodiversitetit përmes monitorimit të rregullt të cilësisë së ujërave, në kuadër të Planit të Veprimit për Zero Ndotje të BE-së.

Sipas të dhënave të mbledhura, nga 119 vende të njohura zyrtarisht për larje në Shqipëri, vetëm 16% e tyre janë vlerësuar si “me cilësi të shkëlqyer” të ujërave, një rënie dramatike prej 25 pikësh përqindjeje krahasuar me vitin 2023.

Më tej, gjysma e pikave të caktuara për plazhe dhe larje rezultojnë “me cilësi të mirë”, 11.8% “me cilësi të pranueshme” dhe 22.7% “me cilësi të dobët” – një përqindje kjo mbi 10 herë më e lartë se mesatarja evropiane prej vetëm 1.5% të ujërave me cilësi të dobët.

Problemi i thelluar i ndotjes: Një krizë e paralajmëruar

Të dhënat e raportuara nga Citizens.al edhe në vitin e kaluar, paralajmëronin për një situatë të përkeqësuar. Atëherë, ekspertët e Agjencisë Kombëtare të Mjedisit (AKM) nënvizuan mungesën e investimeve në trajtimin e ujërave të ndotura, shkarkimet e pakontrolluara urbane dhe mungesën e një kalendari të qëndrueshëm monitorimi si shkaqet kryesore.

Raporti i EEA për vitin 2024 vetëm sa e konfirmon këtë përkeqësim. Në mënyrë shqetësuese, asnjë nga vendet e caktuara për plazhe dhe larje në Shqipëri nuk përmbushi marrjen e mostrës para sezonit, një kriter bazë për sigurinë e pushuesve.

Sipas standardeve evropiane, për çdo vend për larje kërkohet të merren të paktën katër mostra gjatë sezonit, përfshirë një mostër para fillimit të tij, me një interval që nuk duhet të kalojë një muaj.

Por pse po dështon Shqipëria në këtë pikë?Shkaqet e cilësisë së ulët të ujërave larës janë të shumta dhe të njohura:

• Ndotja urbane dhe industriale pa filtra mbrojtës.
• Mungesa e impianteve funksionale për trajtimin e ujërave të zeza.
• Përdorimi i pakontrolluar i pesticideve në bujqësi.
• Menaxhimi i dobët i mbetjeve dhe mungesa e një sistemi funksional të mbikëqyrjes mjedisore.

Këto faktorë po përkthehen në një kërcënim të drejtpërdrejtë për shëndetin publik përmes rrezikut nga infeksionet dhe sëmundjet që lidhen me ndotjen e ujit – dhe një dëm të pakthyeshëm për ekosistemet ujore dhe turizmin bregdetar.

Kontraste të forta me Evropën

Ndërkohë që vendet si Qipro (99.2%), Bullgaria, Greqia dhe Austria udhëheqin listën me “ujëra të shkëlqyera” në raportin e EEA-së, Shqipëria mbetet në fund, së bashku me Estoninë dhe Poloninë, duke reflektuar një hendek të thellë në përkushtimin institucional dhe implementimin e politikave mjedisore.

Raporti i thekson nevojën e ristrukturimit të sistemit të monitorimit të ujërave në Shqipëri, vendosjen e një kalendari të rregullt të marrjes së mostrave dhe investime afatgjata në infrastrukturën e trajtimit të ujërave të zeza.

Gjithashtu, kërkohet një bashkëpunim më i ngushtë me BE-në për rritjen e standardeve, transparencës dhe kapaciteteve teknike të institucioneve përgjegjëse. Vetëm kështu mund të ndalet rrëshqitja drejt një krize të përhershme mjedisore që dëmton jo vetëm natyrën, por edhe perspektivën turistike dhe ekonomike të vendit.

Si një tregues i mungesës së transparencës, të dhënat e listuara në raport nga AKM-ja nuk ishin të aksessueshme në momentin e botimit të këtij artikulli. Lidhja e bërë në raport rezultonte e paarritshme me webfaqen e AKM-së.

The post Shqipëria e fundit në Evropë për cilësinë e ujërave appeared first on Citizens.al.

Dy ndërtesa me rëndësi historike, që lidhen me familjen e Mbretit Zogu I-rë, mbeten sot në mëshirë të fatit pa mbrojtjen e duhur ligjore. Njëra në Durrës dhe tjetra në Shkodër, të dyja përballen me gjendje degraduese dhe mungesë plani të qartë restaurimi nga autoritetet.

Rezidenca verore e Zogut, nga shkatërrimi drejt rilindjes

Vila Mbretërore në kodrën e Durrësit ka një histori që nis në vitin 1925, kur, asokohe, Presidenti i sapozgjedhur Ahmet Zogu siguroi një hua nga qeveria italiane.

Ndërtimi i saj u mbështet nga fondet e kredisë SVEA (Società per lo Sviluppo Economico dell’Albania/Shoqëria për Zhvillimin Ekonomik të Shqipërisë) dhe nisi punimet në vitin 1927, me një sërë kontratash e shtesash financiare që vijuan deri në vitin 1938.

Fillimisht u njoh si “Vila Presidenciale”, por më pas u shndërrua në simbol të pushtetit të Zogut dhe një nga ndërtesat më të rëndësishme të periudhës së tij si monark, me një investim total që kalonte 1.5 milionë franga ari – ekuivalente me 40 milionë euro të ditëve të sotme – të krahasueshme me ndërtimet madhore shtetërore të kohës.

Pas Luftës së Dytë Botërore, vila u përdor si godinë pritjeje dhe gjatë regjimit komunist priti figura të njohura ndërkombëtare, përfshirë udhëheqësin sovjetik Nikita Hrushov, dhe më vonë ish-presidentin amerikan Jimmy Carter në fillim-vitet ’90.

Gjatë trazirave të vitit 1997, godina u dëmtua rëndë dhe u vandalizua, duke humbur një pjesë të mirë të elementeve të saj të brendshëm.

Ditët e sotme vila qëndron e kyçur pa status mbrojtjeje. Trashëgimtari, Princ Leka, pati paraqitur dikur plan restaurimi, por pa përkrahje nga autoritetet nuk mundi ta materializonte.

Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit (MEKI) pohoi për Citizens.al se nuk ka projekte për restaurimin e saj pasi objekti nuk është klasifikuar si pasuri kulturore.

Sidoqoftë, atë që nuk e realizoi shteti ndër vite, duket se ka marrë përsipër ta realizojë sipërmarrësi Kadri Morina, i cili e fitoi të drejtën e pronësisë mbi vilën pas një marrëveshjeje me familjen mbretërore.¹

Ai tha për Citizens.al se arkitektë italianë dhe francezë po punojnë për ripërpunimin sipas gjendjes origjinale të vitit 1939. Sipas Morinës, projekti parashikon restaurim brenda pesë vitesh.

“Do përdoret si qendër atraktive për turistët, shqiptarët dhe shtetin,” tregoi Morina.

Megjithatë, fakti që vila nuk ka status mbrojtjeje e lë të lirë sipërmarrësin e njohur në sektorin e sigurimeve që të vendosë vetë për projektin përfundimtar apo anën estetike.

Vila e Shirokës, mes pretendimeve për pasurinë dhe kërcënimin nga degradimi

Me stil neoklasik dhe të ndërtuar nga mjeshtri Kolë Idromeno rreth viteve 1920-1930, vila në Shirokë pretendohet nga Bashkia e Shkodrës, Kisha, Bashkimi i Sindikatave të Pavarura të Shqipërisë (BSPSH) dhe familja Zogu e cila e pati përdorur si shpi pushimi.

Pas Luftës së Dytë Botërore, vila u shtetëzua dhe përdor si kamp veror për pionerët dhe organizatat e punëtorëve. Pas rrëzimit të diktaturës, në vitin 1992 ajo iu dha BSPSH-së.

Njësoj si vila në Durrës, edhe vila e Shirokës u grabit dhe vandalizua gjatë trazirave të vitit 1997.

Pas rikthimit në Shqipëri, familja Zogu nisi një proces të gjatë gjyqësor që i kontestoi pronësinë sindikatave. Në dy vendime të viteve 2007 dhe 2013, Leka II-të gëzoi të drejtën, por kjo iu rrëzua nga një vendim tjetër i vitit 2023.

“Jam shumë i bindur, me dokumentacionin dhe provat, që dihet botërisht që [vila] ka qenë prona jonë, kemi plotësuar të gjitha kushtet ligjore,” tha për Citizens.al, Leka II-të, sipas të cilit, gjykata ka qenë e njëanshme.

Burime thanë për Citizens.al se interes për vilën e Shirokës kanë shfaqur edhe Kisha dhe Bashkia Shkodër. Ndërkohë Leka II-të thotë se synon ta transformojë godinën në një muze historik, duke theksuar mbështetjen publike dhe zhvillimin turistik të Shkodrës.

Arkitekti Zef Çuni, ish-zv.ministër i Ekonomisë, Kulturës, thekson se kjo vilë “ia vlen të hapet për publikun” pasi “është një nga ndërtesat më të bukura që ka realizuar Kolë Idromeno” përshkruan gjendjen e vilës në Shirokë si tejet të nderë.

“Ka vetëm një derë, që shtyhet dhe ti mund të hysh, por është e braktisur dhe e shkatërruar,” tregon Çuni, sipas të cilit fasada e vilës ruan ende aspekte domethënëse nga ana e arkitekturës.

Në nëntor 2023, Këshilli Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore Materiale miratoi në parim vendosjen e mbrojtjes paraprake me qëllim shpalljen “Monument i Kategorisë së II-të”, por vendimi nuk është zbatuar.

Mungesa e një plani të qartë restaurimi e lë të braktisur edhe vilën e Shirokës, teksa në horizont edhe këtu shfaqet një sipërmarrës.

Leka II-të tha për Citizens.al se sipërmarrësi Alban Xhillari ka një kontratë zhvillimi me sindikatat. Citizens.al u mundua ta konfirmojë këtë pretendim duke synuar një komunikim direkt me z. Xhillari, por ai ishte i paarritshëm.

Të dyja vilat përfaqësojnë trashëgiminë arkitektonike shqiptare: Durrësi si tregues i periudhës mbretërore dhe Shiroka e gjenialitetit të Kolë Idromenos. Për fat të keq, pa plane mbrojtjeje, integrim institucional ose financim të qëndrueshëm, të dyja ndërtesat po degradojnë.

Ndërsa ka nisur një zgjidhje e mundshme në Durrës nga iniciativa private, Shiroka mbetet e paralizuar për shkak të çështjeve ligjore.

1. Saktësim! Një version i mëparshëm i këtij artikulli përmendte gabimisht se Kadri Morina kishte fituar të drejtën e pronësisë mbi vilën Mbretërore në Durrës përmes një procedure ankandi. Në fakt, prona është siguruar nga z. Morina përmes një marrëveshjeje me përfaqësues të familjes mbretërore. Artikulli është përditësuar për të pasqyruar këtë informacion të saktë. ︎

The post Si po degradojnë vilat e Durrësit dhe Shirokës që lidhen me Mbretin Zog appeared first on Citizens.al.

Pas tre javësh trysni dhe protesta të thirrura nga shoqëria civile, Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore (IKTK) ka vendosur zyrtarisht të pezullojë ndërhyrjet në ish-burgun e Spaçit. Vendimi u konfirmua në një shkresë dërguar organizatës “Qëndresa Qytetare” ku theksohej se ndërprerja e punimeve bëhet “me qëllim vlerësimin në tërësi të situatës”.

Në shkresë IKTK-ja tregon se pezullimin e punimeve e ka bërë që prej datës 2 qershor. Vendimi erdhi pas një vale reagimesh publike, peticionesh dhe mobilizimesh që u përqendruan në faktin se punimet restauruese në Spaç rrezikonin të deformonin memorien kolektive të vendit për një nga simbolet më të errëta të diktaturës komuniste.

Më 10 qershor, një peticion i nënshkruar nga 35 organizata dhe 734 qytetarë iu dorëzua Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit (MEKI). Peticioni kërkonte ndalimin e menjëhershëm të punimeve restauruese, të cilat ishin konsideruar si ndërhyrje jo transparente dhe të papërshtatshme në një vend që përfaqëson dhimbjen dhe rezistencën ndaj shtypjes politike.

Rreth 10 ditë më vonë, IKTK-ja konfirmoi se punimet tashmë janë pezulluar. Në reagimin e saj publik, “Qëndresa Qytetare” e përshëndeti pezullimin si një hap të rëndësishëm drejt reflektimit institucional, por paralajmëroi se bëhet fjalë për një ndalesë të përkohshme.

“Themelet e kujtesës nuk mund të preken pa një vizion të qartë dhe pa një proces gjithëpërfshirës, të bazuar në transparencë, respekt dhe konsultim publik”, theksoi Qëndresa Qytetare në deklaratën e saj të shpërndarë edhe në rrjetet sociale.

Punimet në Spaç nisën në fund të majit dhe parashikohej të përfundonin brenda 56 ditëve.

Sipas dokumentacionit të siguruar, projekti përfshinte restaurimin e të paktën tetë ambienteve të brendshme, përfshirë vendrojen, komanden, dhomën e takimeve, infermierinë, kuzhinën/mensën, fjetoren, vendin e apelit dhe tualetet. Për më tepër, projekti përfshinte ndërtimin e një kulle vrojtimi të re, vendosjen e një porte hekuri në hyrje dhe rrethimin me tela me gjemba të disa hapësirave të brendshme.

Këto elemente – sipas aktivistëve dhe studiuesve – rrezikonin autenticitetin e vendit dhe mund ta transformonin Spaçin në një “instalacion muzeal të sterilizuar” që i shmanget përballjes reale me të kaluarën.

Më 7 qershor, aktivistë dhe ish-të burgosur politikë u mblodhën pranë strukturave të ish-burgut të Spaçit. Në deklaratat e tyre publike, ata denoncuan përpjekjet për të “zbukuruar” apo “romantizuar” vendin ku për dekada u burgosën mijëra kundërshtarë të regjimit komunist.

Aktivistët ngritën gjithashtu pyetje mbi transparencën e procedurave: si u përzgjodh projekti, pse mungoi konsultimi me komunitetin e të përndjekurve dhe me studiues të fushës, dhe cilat janë objektivat afatgjata të Ministrisë për këtë vend? Këto pyetje vazhdojnë të mbeten pa përgjigje të qarta.

Më 6 qershor, përmes një reagimi publik në rrjetet sociale, ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, deklaroi se ndërhyrjet në Spaç janë pjesë e një “strategjie më të gjerë për rehabilitimin e vlerave dhe peizazhit në gjendjen sa më origjinale”.

Në të njëjtin reagim, Gonxhja zbuloi se ndërhyrja ishte ndërmarrë për të mbështetur realizimin e një filmi nga regjisori Namik Ajazi dhe shkrimtari Visar Zhiti, i cili do të trajtojë revoltën e Spaçit që ndodhi në vitin 1973. Filmi është parashikuar të xhirohet në mjediset origjinale të burgut, dhe punimet për restaurimin janë cilësuar si “të nevojshme” për sigurinë dhe mbarëvajtjen e këtij projekti artistik.

Ky fakt shtoi më shumë shqetësimet, pasi përfaqësues të shoqërisë civile e konsideruan si të papranueshme që vendimmarrja për ndërhyrjet në një vend kujtese të ndikohet nga nevojat e një produksioni filmik.

Ndërhyrjet në Spaç kanë rikthyer në vëmendje edhe një herë boshllëqet në politikat e trashëgimisë kulturore në Shqipëri. Megjithëse vendi ka bërë hapa përpara në njohjen institucionale të vendeve të kujtesës, përfshirë edhe vetë Spaçin si monument kulture i kategorisë së parë, praktika konkrete vazhdojnë të ndjekin logjikën e projektimit nga lart dhe mungesës së dialogut publik.

Pezullimi aktual është një fitore e përkohshme për ata që kërkojnë transparencë dhe përfshirje, por beteja për Spaçin si vend i kujtesës vazhdon. Nëse autoritetet synojnë të restaurojnë dhe ruajnë vlerat e Spaçit, kjo nuk mund të bëhet pa pjesëmarrjen aktive të ish-të dënuarve politikë, organizatave të kujtesës dhe komunitetit të gjerë qytetar.

Lexoni gjithashtu:

• 35 organizata dhe mbi 730 qytetarë kërkojnë ndalimin e punimeve në Spaç
• Ndërhyrjet në Spaç: Qeveria mbron projektin, aktivistët kërkojnë të pezullohet
• “Restaurim apo fshirje e kujtesës?” – Ndërhyrjet në Spaç ndezin debat

The post Pezullohen ndërhyrjet në Spaç, aktivistët ndalojnë përkohësisht projektin appeared first on Citizens.al.

Nën hijen e pemëve të parkut “Mbretëresha Geraldinë” në Burrel, takojmë 78-vjeçaren Fatmira Sulaj. Me ikjen në masë të banorëve nga fshati i saj, Batër e Vogël, pas vdekjes së bashkëshortit, ajo është zhvendosur në qendër të qytetit për t’u afruar me fëmijët dhe shërbimet kryesore.

Batër e Vogël, i formuar nga familje që për arsye bujqësore u shkëputën nga Batra e Madhe, tani është gati i braktisur. Tre fëmijët e Fatmirës jetojnë në emigracion, vajza në Itali, një djalë në Angli dhe tjetri në Turqi ku po trajtohet pas një operacioni të ndërlikuar.

“Jam me qira këtu! I kam në kurbet fëmijët”, thotë ajo për Citizens.

Shtysë për t’u larguar nga vendlindja ishte gjithashtu distanca nga spitali – në fshatin Batër taksia nuk vinte deri pranë shtëpisë dhe nevojitej barela.

Fatmira tregon se fëmijët i kanë kërkuar që ajo t’u bashkohet jashtë shtetit, por thotë se nuk e përballon dot jetën në një vend të huaj.

“Për Zotin në Angli nuk rrihet, se nuk njeh njeri; fëmijët janë në punë, vijnë në mbrëmje të lodhur.. ndenja një herë një muaj e gjysmë, herën tjetër dy muaj e gjysmë, por nuk rri dot më gjatë,” thotë ajo.

Burreli, pjesë e Bashkisë Mat, është një nga zonat më të prekura nga migrimi drejt Tiranës dhe emigrimi jashtë shtetit, një prirje që ka prekur gjithë qarkun e Dibrës. Sipas censit të popullsisë, në rreth një dekadë, Burreli humbi rreth 27% të banorëve të saj – nga 10,862 (2011) në 7,928 (2023).

Megjithatë mosha e tretë “duket rezistente” ndaj ikjes. Kjo më shumë për faktin se hasin vështirësi në integrimin në një zonë të re, që nuk është ajo ku kanë kaluar pjesën më të madhe të jetës.

Nuk largohemi nga Mati. Nga Burreli shkojmë në Gurrë të Vogël, 19 km më larg qytetit, për t’u takuar me 82-vjeçarin Imer Kurti. Ai dhe bashkëshortja refuzojnë të largohen nga kulla mbi 400-vjeçare, në pronësi të familjes. Me humor Imeri thotë se Gurra e Vogël është Evropë për të, që kur kushtet minimale si rruga, apo furnizimi me drita, janë siguruar.

“Ajri! Kur shkoj në Tiranë, se ju jeni mësuar, por unë nuk mbushem me frymë”, rrëfen Imeri, i cili ka tre fëmijë, – një djalë i jeton në Burrel, ndërsa djali tjetër dhe vajza në Tiranë. Tek ata mban shpresa për të ruajtur trashëgiminë.

“Fëmijët, ose vijnë-ose s’vijnë, punë tjetër, por më kanë thënë se ‘nuk e lëmë shtëpinë’. Bën vaki edhe e gënjejnë babanë, por më kanë thënë nuk e lëmë!” thekson Imeri.

Kurti me ironi shprehet se në Tiranë nuk ja di shtëpinë fëmijëve, duke nënkuptuar për një lidhje të fortë me fshatin dhe pavarësisht kërkesave të vazhdueshme për tu zhvendosur atje, ai shpreson se një ditë ata do të kthehen.

“Çfarë të bëj në Tiranë? Nuk mund ta lë vendin tim këtu!” thotë Imeri. “Kalamajtë nëse duan le të vijnë!”

Sistemi shëndetësor, plagë e hapur

Infrastruktura në fshatra nuk është kudo e lehtë, rruga na solli deri tek kulla e Imer Kurtit, por për të takuar kryeinfermierin e qendrës shëndetësore të Gurrës, Ibrahim Ahmatin, u detyruam të përshkruanim një pjesë në këmbë, pasi rruga nuk ishte shtruar ende deri në banesën e tij.

Ahmati e ushtron profesionin e infermierit që prej vitit ’98, ndërsa në këtë fshat e ka nisur aktivitetin në shërbim të komunës Rripë që prej vitit ’97.

“Është një lagje këtej, përtej malit, lagja Lezaj, janë 120 frymë, e ka vështirë edhe helikopteri për dimër. Madje një infermier një rast, i kishte thënë në telefon të sëmurit që merr Ibrahimin, se unë isha në Rripë, se deri kur të vi unë atje, o ke vdek, o je shëndosh, s’ke nevojë më,” tregon Ibrahimi.

Në tetë vitet e fundit, nga të dhënat e Urdhrit të Infermierit janë mbi 5,400 infermierë që kanë plotësuar dokumentacionin për Gjermani dhe Itali. Mungesa e personelit mjekësor ka sjellë që edhe shumë qendra shëndetësore të shkrihen me njëra – tjetrën.

“Suç-Gurra tashmë janë shkrirë në një qendër dhe mbulojnë 11 fshatra. Kanë bashkuar edhe Xibrin me Klosin (qendrat shëndetësore), edhe Bazin me Ulzën, që kanë qenë dy” shpjegon ai.

Mungesa e ilaçeve përveç auditimeve nga Kontrrolli i Lartë i Shtetit, artikulohet edhe vetë nga specialistët e fushës.

“Ka pas raste që kam pasur nevojë për oksigjen, që nuk e kam pasur. Kam pasur nevojë për kateter, për t’u kataterizuar, që nuk e kam pasur, ka munguar dhe jam detyruar ta çoj në spital (rajonal, pacientin),”vijon Ibrahimi.

Edhe infermier Ibrahimi ka fëmijë emigrantë, njëri në Angli, tjetri iu kthye së fundmi. “Ka tetë muaj që ka ardhur, pa asnjë punë […] e vret sedra vetë”, rrëfen ai për vështirësitë e të rinjve që rikthehen nga emigracioni.

“Gjithë ky eksod nuk është pa shkak! Nuk falet!” vijon Ibrahimi.“Më dhimbset t’ja kthej shpinën fshatit! Sa të kem këmbën dhe dorën, jam duke ndenjur këtu, kur të ngel pastaj, me shku ke fëmijët…” përfundon ai.

Fatmira, Imeri dhe Ibrahimi bluajnë të njëjtën bindje për të mos i braktisur vendbanimet. Për ata, gjithçka fillon me ajrin, historinë, rrënjët dhe shpresën se dikur fëmijët do të rikthehen dhe do t’i japin jetë shtëpive të vjetra.

Qëndrimi i tyre është simbol i rezistencës në sfondin e infrastrukturës së dobët, mungesës së investimeve dhe “ikjes” së resurseve njerëzore, që përshpejton degradimin e fshatrave.

Dëshira e brezit të tretë është për mos ti lënë sofrat, por sesa do ti rezistoj kjo dëshirë vetmisë dhe pamundësive fizike që sjell mosha, kjo mbetet për tu parë. Të vetmit që humbim nga kjo boshatisje e fshatrave drejt qytetit, qytetit drejt perëndimit, jemi ne.

The post “Rezistenca e të moshuarve ndaj largimit nga rrënjët!” appeared first on Citizens.al.

Qytetarë dhe aktivistë dorëzuan sot një peticion në Ministrinë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit për ndalimin e punimeve në ish-burgun e Spaçit, e për rrjedhojë, sipas tyre, parandalimin e tjetërsimit të historisë.

Peticioni, i cili sipas aktivistëve u hartua në gjendje të jashtëzakonshme bëri bashkë 35 organizata dhe 734 qytetarë për vetëm 6 ditë.

“Kjo nuk mbetet me kaq! Ne do të vazhdojmë të gjitha hapat ligjore, ku do të kërkojmë të procedohen penalisht të gjitha autoritetet që nuk kanë ndërhyrë dhe nuk e kanë bërë detyrën siç duhet bërë,” tha aktivisti Edison Lika, gjatë fjalës së tij.

Lika theksoi se kjo ndërhyrje bie ndesh me çdo parim restaurues, por edhe me planin e menaxhimit që vetë qeveria ka miratuar.

“Kjo ndërhyrje bie ndesh me Ligjin për Trashëgiminë Kulturore dhe Muzetë, si dhe me VKM-në shoqëruese nr. 1099: “Për kriteret dhe mënyrat e ndërhyrjes në pasuritë kulturore”, e cila përcakton qartë direktivat për ndërhyrjet restauruese, të cilat nuk kanë asnjë lidhje me ndërhyrjen që po kryhet aktualisht në këtë zonë,” citohet në deklaratën e shpërndarë nga organizata “Qëndresa Qytetare”.

Arkitektja Entela Spahivogli shtoi se Spaçi është një ndër shembujt sesi shteti shqiptar bën projekte në terr informativ, pa konsultime me publikun dhe grupet e interesit.

“Shteti është i detyruar të ndalojë punimet, sepse ky projekt ka dhënë prova në terren dhe në letër, që nuk është projekti i duhur për Spaçin,” u shpreh Spahivogli.

Ajo përmbylli se të gjithë ata që po akuzojnë aktivistët se po punojnë kundër projektit, duhet të dinë se “jemi ende në fazën e konservimit dhe se projekti i aprovuar është i gabuar”.

Çfarë dimë për ndërhyrjet në Spaç

Në një artikull të mëparshëm, Citizens.al, ka treguar detajet e ndërhyrjeve të parashikuara nga Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore (IKTK) në strukturat e Spaçit.

Projekti me vlerë rreth 100 mijë euro, po zbatohet nga “Martini Konstruksion & Real Estate”. Në Qendrën Kombëtare të Biznesit kjo kompani rezulton të mos ketë deklaruar pronarët përfitues (Link).

Nga ekstrakti historik kuptohet se ajo është themeluar në vitin 2008 nga sipërmarrësi shkodran Bernard Martini, fillimisht me emrin “Skela Martini” me objekt kryesor montim, çmontim skelash, punime muresh dhe rikonstruksione.

Më pas, ajo ndryshoi emrin në “Martini Konstruksion & Real Estate” në qershor 2019 kur sipërmarrësi Martini dubloi me rithemelim nga e para “Skela Martini” me ortakë sipërmarrësit Alfred dhe Kujtim Kola.

Kompania “Martini Konstruksion & Real Estate” ka rikonstruktuar galerinë e Artit Pamor “Nikolet Vasia” në Durrës apo dhe shkollën 9-vjeçare në Gruemirë të Malësisë së Madhe.

Punimet në Spaç nisën në fund të muajit maj me një afat prej 56 ditësh (8 javë).

Ato u miratuan më 12 dhjetor 2024 dhe u publikuan për tender publik në janar. Prej atëherë, e deri në fund të muajit mars, IKTK anuloi të paktën tre herë tenderin për mungesë ofertash.

Vlen të theksohet se – sikurse citohet, sipas preventivit të miratuar, por që nuk ka çmimet e afishuara – fillimisht buxheti qe parashikuar me vlerë rreth 40 mijë euro (4,166,282 lekë), më pas në shkurt, te dokumentet e publikuara u vendos fondi prej rreth 100 mijë eurosh (10,705,261 lekë).

Projekti parashikon meremetime në të paktën 8 hapësira: vendroja, komanda, dhoma e takimeve, infermieria, kuzhina/mensa, fjetorja, vendi i apelit dhe tualetet.

Në relacionin teknik grupi i projektit, drejtuar nga arkitektët Genci Tufi e Klejdia Kore dhe inxhinieri Sokol Ismaili, e konsideron ndërhyrjen e nevojshme për ta bërë zonën “të vizitueshme dhe të sigurt”.

Ndërhyrjet cilësohen të pjesshme dhe përshkruhen kryesisht si plotësime muresh, riparime shkallësh, vendosje parmakësh, dyersh dhe dritaresh.

Paralelisht është planifikuar ngritja e një kulle vrojtimi, vendosja e një porte hekuri në hyrje dhe rrethimi me tela me gjemba i disa hapësirave, si për shembull oborri i brendshëm, apo vendi ku bëhej apeli.

Qeveria mbron projektin: “Pjesë e një strategjie më të gjerë”

Pas rreth një jave heshtje publike, ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, reagoi më 6 qershor. Ai deklaroi se projekti që po zbatohet aktualisht është “pjesë e një strategjie më të gjerë” që synon “rehabilitimin e vlerave dhe peizazhit në gjendjen sa më origjinale”.

Në këtë pikë, ministri përmendi Planin e Përgjithshëm të Menaxhimit të Spaçit, të miratuar në vitin 2024 me kërkesë të organizatës “Trashëgimia Kulturore pa Kufij” (CHwB Albania), e cila është angazhuar edhe për ngritjen e një fondacioni që do të administrojë sitin.

Gonxhja shpjegoi se ndërhyrja aktuale ka marrë përparësi për të mbështetur projektin filmik të regjisorit Namik Ajazi dhe shkrimtarit Visar Zhiti, të cilët kanë shprehur interes për të realizuar një film mbi revoltën e Spaçit të vitit 1973. Sipas tij, qeveria ka vendosur të ndërhyjë pjesërisht për të garantuar “sigurinë dhe krijimin e atmosferës së asaj periudhe kur u krye revolta” por “pa modifikuar kujtesën historike”.

Ministri theksoi se qëllimi i projektit është të sigurojë vazhdimësinë e saj. Në këtë kontekst, ai iu përgjigj kritikëve duke i quajtur disa nga aktivistët që kanë shprehur shqetësime për projektin si “Sanço Panço të politikës së vjetër” – një etiketim që nxiti reagime të shumta.

Një ditë më pas, më 7 qershor, Gonxhja vijoi mbrojtjen publike të projektit, duke theksuar se ndërhyrjet janë “korrekte” dhe “konservuese”. Ai i cilësoi debatet publike si “tymnajë” e krijuar “nga dy foto të punimeve [të papërfunduara] fillestare”.

Në një postim në Facebook, ministri u shpreh se rindërtimi i banjave dhe tarracës së ajrimit “nuk është pjesë e ndërhyrjes, nuk është aprovuar nga IKTK dhe nuk është në kontratë”. Ai shtoi se “çdo përgjegjësi gjatë fazës zbatuese është nën shqyrtim”, duke garantuar transparencë për publikun.

Sipas tij, struktura si rrethimi, porta metalike apo kulla e vrojtimit do të ndërtohen “pas zbërthimit të detajuar bazuar në foto dhe dëshmi historike” dhe do të jenë të çmontueshme për projektet e tjera në vazhdim.

Megjithatë, shqyrtimet e realizuara nga Citizens.al tregojnë se jo çdo informacion është i aksesueshëm publikisht. Ndryshe nga sa deklaron ministri, dokumentacioni i projektit përfshin edhe rindërtimin e tualeteve.

Gjithashtu, në faqen zyrtare të IKTK mungon njoftimi për fituesin e tenderit të punimeve. Lidhja përkatëse në faqen e IKTK-së është e padisponueshme dhe rezulton me mesazhin “404 – Page not found” (Link). Ngjashëm edhe njoftimet për anulimin e tenderëve të muajve shkurt (Link),

Ndërkohë, përballë interesimeve për koment apo sqarim publik, as CHwB Albania dhe as IKTK nuk kanë kthyer përgjigje ndaj kërkesave të Citizens.al.

The post 35 organizata dhe mbi 730 qytetarë kërkojnë ndalimin e punimeve në Spaç appeared first on Citizens.al.

Ndërhyrjet restauruese në disa prej godinave të ish-burgut famëkeq të Spaçit kanë ndezur debat në rrjetet sociale dhe më gjerë, duke ngritur pyetje thelbësore mbi ruajtjen e kujtesës dhe autenticitetit të vendit simbol të vuajtjes gjatë diktaturës së Enver Hoxhës.

Restaurimi, i cili nga autoritetet konsiderohet i pjesshëm, po bëhet për të ndihmuar në realizimin e një filmi kushtuar së shkuarës së ish-kampit. Kjo ka ngjallur edhe më tepër reagime.

Shqetësimi u nda fillimisht nga arkitekti Arnen Sula, i cili botoi në rrjetet sociale fotografitë ku binte në sy një fasadë e suvatuar në të bardhë e godinës që dikur shërbente për pritjen e vizitorëve. Ai i konsideroi ndërhyrjet “të pakontrolluara” dhe që “zhdukin memorien historike”.

“Spaçi nuk është skenë filmi për të sajuar imazhe estetike, ai është vend dëshmie, vend dhimbjeje dhe vend kujtese, është i të gjithëve,” theksoi Sula, autor i ekspozitës “E kaluara, e tashme” (2024) me 49 portretet e ish-të burgosurve politikë.

Pas tij, reagimet ishin të forta me në thelb shqetësimin se godina, dikur e degraduar, po merrte një pamje të transformuar. Sipas kritikëve kjo rrezikon të deformojë kuptimin e saj historik.

Filmi të cilit i vijnë në ndihmë punimet, është i regjisorit Namik Ajazi dhe shkrimtarit Visar Zhiti – të dy ish-të përndjekur dhe të dënuar politikë gjatë diktaturës. Ajazi në Qafë Bari, Zhiti në Spaç.

Ajazi tha për Citizens.al se nuk është e vërtetë se ndërhyrjet po “manipulojnë historinë, përkundrazi”. Sipas regjisorit, ndërhyrjet po realizohen me supervizim teknik të Institutit të Monumenteve të Kulturës (IMK), si dhe me pjesëmarrjen e skenografëve, arkitektëve dhe ekspertëve të huaj.

“Po luhet me faktin se ‘A u bë llaçi i bardhë, apo u bë i zi’,” theksoi Ajazi i revoltuar teksa ndau fotografi të mëvonshme të së njëjtës godinë. Sipas tij pas përfundimit të suvatimit dhe lyerjes është vijuar me “vjetërzimin e suvasë” pasi projekti i tij filmik synon të nxjerrë sa më mirë kontekstin historik.

Spaçi u hap në vitin 1968 si kamp i punës së detyruar për mbi 1 mijë të burgosur të cilët u angazhuan në minierën e bakrit dhe piritit. Në fillim të viteve 90-të kampi iu kalua plotësisht minierës dhe më pas u braktis dhe vandalizua. Kërkesat për ta kthyer në muze vijuan ndër vite.

Zona, e përbërë nga rreth 7 godina, mori statusin e “Monumentit të Kulturës, Kategoria II” vetëm në vitin 2007. Në vitin 2010 dhe – më vonë – në vitin 2023 u paraqitën projekte konkrete. Projekti i fundit duket të ketë marrë mbështetje për t’u konkretizuar, pas vendimit të qeverisë për t’ia besuar menaxhimin Organizatës “Trashëgimia Kulturore pa Kufij” (CHwB Albania).

Ajazi tregoi për Citizens.al se pas vendimit të vitit 2023, grupi i tij i punës zhvilloi një takim me Kryeministrin Rama, të cilit i kërkoi ndihmë për të materializuar idenë e filmit.

“I thamë kryeministrit, ju bëni muzeun, një projekt madhor i cili kërkon kohë, ne bëjmë filmin,” tha Ajazi duke nënvizuar se qëllimi i tij është i njëjtë, ruajtja e trashëgimisë historike të ish-burgut të Spaçit.

Sipas regjisorit ndërhyrjet që po bëhen aktualisht janë të pjesshme dhe të orientuara drejt rikrijimit të realitetit të asaj periudhe, e cila do ta ndihmojë ekipin e tij gjatë xhirimeve. Ai këmbënguli se nuk ka aspak rrezik për të dëmtuar sitin.

Më poshtë pamje të gjendjes së mëparshme të godinës në ish-burgun e Spaçit:

Çfarë parashikon projekti?

Projekti i (IKTKT-së) me vlerë rreth 100 mijë euro, parashikon meremetime në të paktën 8 hapësira: vendroja, komanda, dhoma e takimeve, infermieria, kuzhina/mensa, fjetorja, vendi i apelit dhe tualetet.

Në relacionin teknik grupi i projektit, drejtuar nga arkitektët Genci Tufi e Klejdia Kore dhe inxhinieri Sokol Ismaili, e konsideron ndërhyrjen e nevojshme për ta bërë zonën “të vizitueshme dhe të sigurt për vizitorët”.

Ndërhyrjet cilësohen të pjesshme dhe përshkruhen kryesisht si plotësime muresh, riparime shkallësh, vendosje parmakësh, dyersh dhe dritaresh.

Paralelisht është planifikuar ngritja e një kulle vrojtimi, vendosja e një porte hekuri në hyrje dhe rrethimi me tela me gjemba i disa hapësirave, si për shembull oborri i brendshëm, apo vendi ku bëhej apeli.

Ndërhyrja më kryesore konsiderohet rindërtimi i tualeteve dhe krijimi sipër tyre i vendit të ajrosjes së të burgosurve zonë kjo e rrënuar për shkak të vandalizimit dhe degradimit ndër vite.

Ndërtesës “Nr.3” njohur si “Komanda” parashikohet t’i plotësohen muret me tulla, t’i riparohen dhe plotësohen parmakët dhe t’i suvatohet ballkoni i katit të dytë.

Ndërtesës “Nr.3A” njohur si vendroja parashikohet t’i rregullohet skarpata e sipërme dhe e poshtme, t’i vendosen parmakë, t’i rregullohen shkallët dhe muret.

Ndërtesës “Nr.3A” njohur si “Dhoma e takimeve” parashikohet t’i plotësohen muret me tulla, t’i vendosen dritaret dhe dera e drurit, të suvatohet dhe lyhet me bojë hidromat.

Ndërtesave Nr.4 dhe Nr.5 njohur si “Infermieria, Kuzhina dhe Mensa” parashikohet t’u meremetohen muret, parmakët, t’u vendoset një derë dhe një dritare druri si dhe t’u rregullohen shkallët.

Ndërtesës Nr.6 njohur si “Fjetorja” parashikohet t’i vendoset parmak shkallëve të katit të parë dhe ballkonit të katit të dytë.

Kritika dhe shqetësime për punimet

Arkitektë dhe aktivistë të shoqërisë civile kanë shprehur publikisht qëndrimin kundër mënyrës se si po veprohet në Spaç.

Kreshnik Merxhani, arkitekt, tha për Citizens se ndërhyrjet janë të papranueshme për një monument kulture.

“Aty ke një strukturë ekzistuese dhe ty të lejohet vetëm ta konservosh. Nuk ke të drejtë ta suvatosh, arnat lëri siç janë,” tha Merxhani duke theksuar se vetëm ekspertët mund t’i argumentojnë dhe mbrojnë ndërhyrjet e tilla.

Organizata të shoqërisë civile, përfshirë Bashkinë e Mirditës, fondacionin “Kujto.al”, “Qëndresën Qytetare”, shoqatën e të Përndjekurve Politikë Shkodër dhe figura të njohura publike si publicisti Fatos Lubonja (njëherësh ish-i përndjekur), kanë nënshkruar një letër të hapur drejtuar Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit dhe Institutit të Trashëgimisë Kulturore.

Në letër kërkohet ndalimi i menjëhershëm i punimeve, derisa të zhvillohet një verifikim transparent dhe profesional.

“Ndërtimi i mureve të reja dhe mbulimi i fasadave me suva moderne dëmton seriozisht integritetin historik dhe përvojën e kujtesës,” thuhet në letër, duke paralajmëruar rrezikun që Spaçi të shndërrohet në një “skenografi artificiale”.

Migen Qiraxhi, përfaqësues i një prej organizatave nënshkruese dhe autor i ekspozitës “Anatomia e Burgut të Spaçit”, tha për Citizens.al se “kjo duket si ndërhyrje make-up-i”.

“Ai është vend vuajtjeje dhe nuk ka kuptim të bëhen ndërhyrje estetike, ku duket se lumturisht mund të jetoje. Duhet kthyer në nivelin që ka qenë, jo t’i ndërtohet realitet i ri.”

Tabela e Institutit të Monumenteve, jashtë objektit shënon se punimet do të zgjasin 8 javë dhe financohen nga Instituti. Nuk është e qartë nëse këto punime janë konform “Planit të Menaxhimit të ish-burgut të Spaçit” të miratuar me propozim nga CHwB Albania në gusht 2024.

The post “Restaurim apo fshirje e kujtesës?” – Ndërhyrjet në Spaç ndezin debat appeared first on Citizens.al.

Hamid Badoui, një maroken 42-vjeçar, i dha fund jetës në burgun Lorusso e Cutugno të Torinos në Itali. Ngjarja ndodhi në sektorin e “të sapoardhurve” vetëm pak orë përpara se ai të dilte para gjykatës.

“Më mirë burgu sesa CPR-ja (Qendra të Përhershme e Riatdhesimit) në Shqipëri, nuk kthehem”, thuhet se i kishte thënë ai avokatit.

Historia e Badouit shpalos një kalvar përpjekjesh të pasuksesshme të një emigranti, të cilit nuk iu dha mundësia për t’u integruar në Itali si një qytetar me të drejta për punë dhe jetë të denjë.

Fillimisht 42-vjeçari qe ndaluar në CPR-në e Barit. Më pas u transferua në kampin e Gjadrit në Shqipëri ku qëndroi rreth pesë javë.

Nuk është e qartë se me çfarë procedure u bë kthimi i tij sërish në Itali, por Badoui qe përballur me akuza për rezistencë ndaj autoriteteve pas një përplasjeje me bashkatdhetarë në një dyqan duhani. Ai u vetëvra me lidhëset e këpucëve.

Më 31 maj, aktivistë dhe qytetarë shqiptarë nderuan kujtimin e tij jashtë kampit të refugjatëve në Lezhë, me pankarta ku shkruhej: “Rrëzojeni Ramën dhe Melonin”, “Liri për emigrantët”, “Digjini të gjitha kufijtë”.

Gjatë fjalës së saj para kampit, aktivistja Kristina Millona e paralelizoi Gjadrin me Guantanamon, “një qendër torturash që prodhon vuajtje dhe vdekje, ku i vetmi shpëtim duket vetëlëndimi.” Fotot e Badouit u ngjitën edhe jashtë portit të Shëngjinit, si simbol për të mos lejuar që kjo histori të përsëritet nga harresa.

Sipas Millonës, raportet e monitoruesve flasin për mbi 40 incidente vetëm në muajin e parë të funksionimit të Gjadrit: vetëlëndime, kushte degraduese, mungesë informacioni dhe pa garanci ligjore.

Aktivistët kërkuan hetim për të gjetur përgjegjësitë që çuan në vetëvrasjen e Badouit, ndalimin e transferimeve drejt Shqipërisë, lirimin e emigrantëve të bllokuar dhe nisjen e një hetimi të pavarur mbi shkeljet e pretenduara.

“Të mbështetësh ende ‘modelin Shqipëri’ do të thotë të jesh bashkëfajtor në një regjim ndalimi dhe përjashtimi që prodhon vuajtje, përjashtim dhe vdekje”, reagoi Amnesty International.

Deputetja e Parlamentit Evropian, Anna Strolenberg, pas një vizite në Gjadër, tha se “emigrantët nuk dinin as çfarë muaji ishte, shumë janë nën efektin e ilaçeve. Nuk është e qartë sa prej tyre po mbahen.”

Më 9 qershor, Gjykata Kushtetuese e Italisë pritet të shprehet mbi ligjshmërinë e deportimeve drejt Shqipërisë – një vendim që mund të ndryshojë fatin e shumë emigrantëve.

The post Gjadër, aktivistët përkujtojnë emigrantin Hamid Badoui appeared first on Citizens.al.

Më 25 maj, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro, bëri të ditur aplikimin për të përfshirë luginën e Vjosës në listën e Organizatës për Edukim, Shkencë dhe Kulturë të Kombeve të Bashkuara (UNESCO) si pjesë e Rrjetit të Rezervave të Biosferës.

Megjithatë, vendimi përfundimtar do të merret në shtator 2025, gjatë sesionit të 37-të të programit MAB (Njeriu dhe Biosfera) teksa asgjë duket se nuk do t’i ndryshojë aspektit të mbrojtjes luginës dhe zonave përreth.

“Vjosa sot nuk është vetëm një lumë, është një model i zhvillimit të qëndrueshëm,” u shpreh Kumbaro, duke e konsideruar me rëndësi aplikimin.

Punën për aplikimin e kanë koordinuar ministria e Turizmit dhe Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura (AKZM) dhe Komisioni Kombëtar Shqiptar për UNESCO-n.

Citizens kontaktoi Besiana Gurin nga EcoAlbania, organizatë e cila ka punuar prej vitesh për të mbrojtur rrjedhën e Vjosës. Ajo tha se ky status është më shumë një “brandim dhe vëmendje ndërkombëtare”, krahas mbrojtjes ligjore ekzistuese.

E pyetur nëse ky status mund ta mbrojë më tepër Vjosën nga projektet infrastrukturore, si për shembull projekti i Ujësjellësit të Himarës, që parashikohet t’i marrë prurjet nga burimi i lumit të Shushicës – degë e Vjosës – Guri sqaron se nëse aplikimi pranohet, zbatimi i rekomandimeve nga UNESCO nuk janë të detyrueshme për shtetin shqiptar dhe nuk parashikohen penalitete për to.

“Vijnë gjëra pozitive me këtë, do ketë më shumë vëmendje në jetesën rurale dhe që të ruhet si e tillë, pra të ruhet jetesa e njeriut në harmoni me natyrën” përmbyll Guri.

Megjithatë, ndërsa Vjosa fiton statuse degët e saj mbeten larg sigurisë së propaganduar.

Në një editorial për Citizens.al, gazetari i njohur i çështjeve të mjedisit, Artan Rama, e ka quajtur procesin e dhënies status mbrojtjeje për Vjosën një lloj “fasade të gjelbër“ të qeverisë, ku simbolika përdoret për të mbuluar problemet e mëdha që prekin lumin.

Parku, edhe pse i shpallur, nuk ka drejtori, staf menaxhimi, konfliktet për shfrytëzimin e ujit janë të thella, ndërsa ndryshimet e fundit ligjore tashmë lejojnë ndërtimin e hoteleve luksoze edhe brenda nën-zonave qendrore të parqeve.

Rama paralajmëron se përtej marrëveshjeve me marka globale si Patagonia dhe deklaratave në samite ndërkombëtare, çështja e Vjosës është kapur nga burokracia dhe politika, duke humbur karakterin e saj publik dhe komunitar.

“Vetëm banorët që nuk largohen kanë motive të thella dhe të qëndrueshme për të mbrojtur lumin,” shkruan ai, duke ftuar për një narrativë të re, që përfshin komunitetin lokal dhe jo vetëm marrëveshje ndërkombëtare.

Aktualisht banorët e zonës së Shushicës dhe organizata mjedisore si Eco Albania janë në beteja ligjore për të ndaluar projektin e Ujësjellësit të Himarës.

Gjykata Administrative e Lushnjës rrëzoi kërkesën për sigurim padie, e cila do t’i bllokonte punimet. Ndërkohë, paralelisht, në të njëjtën gjykatë po zhvillohet procesi për anulimin e kontratës.

Kështu, përtej statusit (të mundshëm) prestigjioz të UNESCO-s apo statusit Park Kombëtar: Ruajtja reale e natyrës dhe jetës njerëzore që është e lidhur ngushtë me të mbeten sfida për Vjosën.

The post “Vjosa gati për UNESCO”, por sfidat mbeten appeared first on Citizens.al.