Pandemia, politikat konservatore dhe rezistenca feministe në Ballkan
Pandemia u shtoi varësinë ekonomike vajzave dhe grave pasi shumë prej tyre humbën vendet e punës. Për rastet me dhunë në familje, ajo u shtoi edhe vështirësitë apo rrezikun e integritetit fizik dhe mendor.
Por pas kapërcimit të këtyre sfidave që solli pandemia, fryma e re politike në Shtetet e Bashkuara të Amerikës përhapi një valë konservatorizmi, e cila po ua vështirëson punën aktorëve të shoqërisë civile në Ballkan sa i takon kauzave feministe dhe queer.
Pandemia, sfida të shtuara për gratë dhe vajzat
Ines Leskaj nga Rrjeti i Fuqizimit të Gruas thekson se mbyllja e shkollave dhe çerdheve rriti barrën e kujdestarisë. Gratë u detyruan të mbajnë punë të keqpaguara, apo papaguara dhe humbën mundësi zhvillimi profesional.
âKĂ«tu duhet theksuar roli i madh i organizatave qĂ« e vijuan punĂ«n pavarĂ«sisht vĂ«shtirĂ«sive tĂ« pandemisĂ«â kujton Leskaj pĂ«r Citizens teksa nĂ«nvizon se gjatĂ« kĂ«saj periudhe shĂ«rbimet mbrojtĂ«se u bĂ«nĂ« mĂ« pak tĂ« aksesueshme.
Sipas Leksajt tematika kryesore që dominoi agjendën publike përgjatë pandemisë, ishte dhuna me bazë gjinore, sepse përgjatë izolimit, rastet sipas saj u dy-tre fishuan. Të njëjtën prirje, e parashtron edhe aktivistja feministe nga Kosova, Liridona Sijarina.
âKĂ«to vite kemi parĂ« rritje tĂ« raportimeve nga vajzat e gratĂ« pĂ«r dhunĂ« me bazĂ« gjinore si rrahja, dhuna seksuale, shantazhet, frikĂ«simet dhe shtrĂ«ngimet e ndryshme tĂ« bĂ«ra nga tĂ« njohur tĂ« tyre, kryesisht burra,â shpjegon Sijarina.
Ajo shton se formë tjetër e dhunës është ajo virtuale, e cila ka shënuar rritje të hovshme pas pandemisë dhe po bëhet burim i rrezikshëm dhune për gratë, sidomos vajzat e reja. Ngjashëm fenomeni është zhvilluar edhe në Shqipëri, ku mungon një sistem i plotë ligjor mbrojtjeje.
âĂshtĂ« pĂ«r tâu theksuar, qĂ« (shpĂ«rndarja e paautorizuar e materialeve intime) po pĂ«rdoret edhe si metodĂ« sulmi, sepse Ă«shtĂ« vendi ku ka mĂ« shumĂ« ndjekĂ«s dhe njerĂ«z qĂ« mund tĂ« arrihen,â analizon Leskaj.
Ndryshe nga përpara pandemisë, ku më të ekspozuar ndaj sulmeve dhe gjuhës së urrejtjes ishin gratë në politikë, sipas Leskajt, tanimë me to po përballen edhe gra gazetare, aktiviste dhe profesioniste.
Angel Dimitrievski nga Maqedonia e Veriut kujton si gjatë pandemisë nisën të hapeshin grupe anti-gjinore. Fillimisht ishte si një grup individësh të shpërndarë, të cilët protestonin kundër vaksinimeve dhe teknologjisë 5G.
âSot, jemi dĂ«shmitarĂ« tĂ« njĂ« lĂ«vizjeje mĂ« tĂ« organizuar, e pĂ«rfaqĂ«suar pĂ«rmes organizatave tĂ« regjistruara tĂ« shoqĂ«risĂ« civile si Koalicioni pĂ«r Mbrojtjen e FĂ«mijĂ«ve, njĂ« rrjet prej mbi 30 organizatash, biznesesh dhe madje edhe partish politike,â analizon Angel pĂ«r Citizens.
Sipas tij kjo lëvizje gëzon përkrahje nga kisha dhe qeveria që promovojnë riprodhimin si vlerë kombëtare.
Konservatorizmi në rritje
Në mars 2025, administrata Trump njoftoi mbylljen e 83% të programeve të mbështetura nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) në rreth 100 vende të botës. Vendimi prekte dhe rajonin e Ballkanit, teksa përfshiheshinte edhe programet për median, demokracinë, shëndetësinë, luftën kundër korrupsionit etj.
Ines Leskaj thotë se konservatorizmi tashmë nuk është më retorikë publike, por realitet, jo vetëm kundrejt programeve, por edhe kundrejt aktivistëve të shoqërisë civile. Por, për të, ky është gjithashtu një moment për mobilizim të aktorëve progresistë.
âKy Ă«shtĂ« momenti qĂ« tĂ« pĂ«rforcojnĂ« angazhimin e tyre pĂ«r drejtĂ«sinĂ« sociale dhe tĂ« drejtat nĂ« pĂ«rgjithĂ«si,â shton ajo.
Sipas Liridona Sijarinës, agjendat konservatore përhapen përmes individëve dhe mediave të pavarura.
Ajo shpjegon duke u nisur nga rastet e hasura në Kosovë se kjo frymë është përhapur mes grupeve që në dukje nuk japin idenë e përkatësive politike, çka e bën më të koklavitur momentin politik.
Sijarina tregon se në zgjedhjet e fundit në Kosovë një parti doli hapur kundër kauzave feministe dhe queer. Ajo shton se edhe mediat, apo individët që marrin hapësira mediatike dhe virtuale, apo grupime të paidenfitikueshme shpërndajnë ligjërime konservatore.
âAktualisht Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« mĂ« problem pĂ«r tâu piketuar grupet konservatore dhe pĂ«r tâi rezistuar kĂ«tyre agjendave, meqĂ« po vijnĂ« nĂ« masĂ« tĂ« madhe prej formacioneve qĂ« dalin pĂ«rtej partiveâ pĂ«rmbyll ajo.
Angel Dimitrievski shton se shumë të rinj, veçanërisht djem, ndjekin figura të njohura për qëndrime ekstreme dhe seksiste si Andrew Tate dhe versionet kopje të tij në podcaste lokale. Sipas Dimitrievskit ata kanë ndikim të zgjeruar pasi mobilizojnë audienca të mëdha online.
âLĂ«vizja queer pĂ«rballet gjithashtu me tensione, veçanĂ«risht rreth çështjeve si mbĂ«shtetja pĂ«r PalestinĂ«n. NdĂ«rsa shumica e lĂ«vizjes sonĂ« mbĂ«shtet hapur kauzĂ«n palestineze, siç u demonstrua gjatĂ« ParadĂ«s sĂ« KrenarisĂ« sĂ« Shkupit kĂ«tĂ« vit, kjo qasje mbetet pĂ«rçarĂ«se dhe shpesh etiketohet si radikale nga tĂ« tjerĂ«t,â tregon ai.
Angel tregon për një shkollë verore për LGBT+ që gjatë fazës së thirrjeve nga organizata joftimiprurëse Ekvalis u zhvendos për shkak të kërcënimeve. Eventi qe hapur për të rinjtë e komunitetit, të cilët do të përdornin arsimin joformal për të krijuar hapësira më të sigurta dhe më gjithëpërfshirëse.
âSituata u bĂ« aq e rrezikshme sa u detyruam ta zhvendosnim fshehurazi tĂ« gjithĂ« shkollĂ«n verore dhe pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« historinĂ« e organizatĂ«s sonĂ«, tĂ« zbatonim siguri tĂ« pĂ«rhershme,â vijon ai.
Angel thekson se vendet tona nuk tregojnë vullnet të mbrojnë komunitetet e margjinalizuara, edhe kur ato përballen me rreziqe ekstreme. Për këtë ai nënvizon si të nevojshme krijimin e aleancave ndër-sektoriale dhe ndër-rajonale nga lëvizjet sindakale, lëvizjet mjedisore, feministe dhe queer..
âNuk besoj se lĂ«vizjet tona mund tĂ« lulĂ«zojnĂ« nĂ« izolim, sepse betejat janĂ« thellĂ«sisht tĂ« ndĂ«rlidhura,â pĂ«rmbyll Angel.
The post Pandemia, politikat konservatore dhe rezistenca feministe në Ballkan appeared first on Citizens.al.