❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

“Midis pluhurit dhe padrejtĂ«sisĂ«â€: PĂ«rballja me modelin urban Veliaj-Xoxa

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

Në një nga lagjet e vjetra të Tiranës, mes rrugëve Qemal Stafa, Hoxha Tahsin dhe Faik Tërnova, banorët që po i rezistojnë zhvillimit të vrullshëm urban, po përballen me mungesë të furnizimit me ujë, probleme me kanalizimet, ndotje akustike dhe pluhura nga ndërtimet.

Problemet nisën me hapjen e një rruge të re me porosi për tre pallate të reja, që sot janë bërë subjekt i hetimeve të SPAK. Citizens.al ka raportuar më herët për lidhjet e këtyre projekteve me interesat e familjes së Ajola Xoxës, bashkëshortes së kryetarit të Bashkisë Tiranë, Erion Veliaj.

Çështja Ă«shtĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« dosjen hetimore tĂ« SPAK ndaj çiftit Veliaj-Xoxa ku kryetari i BashkisĂ«, me kĂ«tĂ« rast, dyshohet tĂ« ketĂ« shpĂ«rdoruar detyrĂ«n.

Tre pallatet e reja kanĂ« rrethuar familjen Çoku, e cila mbetet e vendosur tĂ« ruajĂ« shtĂ«pitĂ« tiranase tĂ« zonĂ«s, trashĂ«guar brez pas brezi.

Pallati qĂ« i cenon mĂ« tepĂ«r pronĂ«n duket tĂ« jetĂ« ai i ndĂ«rtuar pas vitit 2022 nga kompania “A&G Construction” mbi njĂ« pjesĂ« tĂ« trojeve tĂ« familjes sĂ« Ajola XoxĂ«s.

Lindita, e cila jeton nĂ« Shtetet e Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s dhe kthehet shpesh ne vendlindje pĂ«r t’u kujdesur pĂ«r pronat e familjes, shprehet e indinjuar pĂ«r situatĂ«n e krijuar.

“Sa herĂ« vij aty do tĂ« dalĂ« ndonjĂ« problem, sidomos qĂ« kur ka filluar tĂ« ndĂ«rtohet pallati aty”, tha ajo pĂ«rmes njĂ« bisede telefonike. 

Sipas LinditĂ«s, gjatĂ« ndĂ«rtimeve, nĂ« vitin 2024, njĂ« ekskavator ka çarĂ« tubacionet dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye shtĂ«pia e saj pĂ«rmbytet dhe vjen aromĂ« te keqe. Ajo qĂ« e shqetĂ«son mĂ« sĂ« shumti Ă«shtĂ« fakti se me situatĂ«n “pĂ«r nevojat bazike” pĂ«rballen mĂ« sĂ« shumti prindĂ«rit e saj tĂ« moshuar, 77 dhe 86 vjeç.

Ajo ka trokitur në dyert e institucioneve, por nuk ka marrë zgjidhje.

“Pallati derdh tĂ« gjitha inertet aty dhe tubacionet janĂ« bllokuar nga inertet, UjĂ«sjellĂ«s Kanalizimet TiranĂ« (UKT), nuk pĂ«rgjigjen dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye jam ankuar”, tregon mĂ« tej Lindita, e cila e konsideron UKT-nĂ« njĂ« ndĂ«rmarrje “dembele qĂ« nuk merr pĂ«rgjegjĂ«si”.

NjĂ« tjetĂ«r banore e njĂ« prej pallateve tĂ« vjetra 5-katĂ«she tregon me fotografi se si ka ndryshuar lagjja qĂ« kur kanĂ« nisur tĂ« ndĂ«rtohen aty tre pallatet. Sipas saj njĂ« rrugicĂ« si “Faik TĂ«rnova” nuk mund tĂ« pĂ«rballonte flukset e lĂ«vizjeve tĂ« makinerive tĂ« rĂ«nda pĂ«r tre ndĂ«rtime njĂ«herĂ«sh.

Të jetuarit përbri pallateve të reja që ngrihen çdo ditë e ka bërë jetesën për këta banorë të papërballueshme.

“Nuk hapim dot dritaret prej pluhurit dhe zhurmave, Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« e papĂ«rballueshme”, thotĂ« ajo teksa tregon se i gjithĂ« pallati 5-katĂ«sh ka probleme me ujin pĂ«r shkak tĂ« ndĂ«rtimit tĂ« tre pallateve nĂ« fjalĂ«.

“Pallatet nuk heqin as inertet, imagjino pĂ«r mĂ« tepĂ«r”, vijon ajo e revoltuar.

Inertet e lëna nga ndërtimi i pallatit/Foto nga banorët e zonës.

Çështja Çoku kundĂ«r çiftit Veliaj-Xoxa

Familja Çoku akuzoi kryebashkiakun Veliaj dhe bashkĂ«shorten e tij, Ajola Xoxa, pĂ«r manipulim tĂ« planeve urbanistike nĂ« favor tĂ« interesave personale.

Sipas Lindita Çokut, pas vitit 2019, familja Xoxa nisi zhvillimin e pronave tĂ« veta nĂ« zonĂ«n pranĂ« rrugĂ«ve “Qemal Stafa”, “Hoxha Tahsin” dhe “Faik TĂ«rnova” duke planifikuar ndĂ«rtimin e dy pallateve.

PĂ«r tĂ« shtuar vlerĂ«n e pronĂ«s, Bashkia TiranĂ«, nĂ« kundĂ«rshtim me procedurat ligjore dhe pa konsultim publik, miratoi nĂ« fund tĂ« vitit 2021 njĂ« Plan tĂ« Detajuar Vendor (PDV) qĂ« parashikonte ndĂ«rtimin e njĂ« rruge tĂ« re: rruga “Hajdar KĂ«rçiku”, pĂ«rmes truallit tĂ« familjes Çoku.

PDV-ja u rishikua me një vendim të dytë, në shkurt 2022, ku SPAK ka konstatuar rritje të intensitetit të ndërtimit nga 3.25 në 3.81.

Pas miratimit të PDV-së në zonë u regjistrua ky zhvillim pallatesh me leje nga Bashkia Tiranë:

  • 19 tetor 2022 iu dha leja pallatit 10-katĂ«sh me projekt nga “Atelier 4” dhe zhvillues “A&G Construction”
  • 27 dhjetor 2022 iu dha leja pallatit 10-katĂ«sh me projekt nga “StudioArch4” dhe zhvillues “Tirana-1 Konstruksion”.
  • 25 prill 2023 iu dha leja pallatit 8-katĂ«sh me projekt nga “Atelier 4” dhe zhvillues Artan Dumi dhe “Gramozi NdĂ«rtim Projektim”.

Banorët, të cilët zbuluan se rruga ishte një justifikim për të krijuar akses për kompleksin e ndërtuar mbi një pjesë të pronave të trashëguara të Ajola Xoxës, reaguan me ankimime ligjore.

Ata fituan gjyqin ndaj bashkisë më 3 prill 2024, ku Gjykata Administrative rrëzoi PDV-në si të pabazuar dhe në konflikt interesi.

Gjykata vĂ«rtetoi se rruga e re ishte e panevojshme, pasi lidhja urbane ekzistonte pĂ«rmes rrugĂ«s “Faik TĂ«rnova”, ndĂ«rsa vendimi i Veliajt u shpall i pavlefshĂ«m.

Prona e familjes Xoxa dhe zhvillimi që i dha Bashkia Tiranë zonës me tre leje ndërtimi.

Irena Dule, avokate pranĂ« studios ligjore “Res Publica”, njĂ« nga pĂ«rfaqĂ«sueset e zonjĂ«s Çoku, thotĂ« se vendimi Ă«shtĂ« apeluar nga bashkia dhe çështja pritet tĂ« shqyrtohet nĂ« GjykatĂ«n e LartĂ«.

“MeqenĂ«se PDV-ja shĂ«rben si bazĂ« zhvillimore pĂ«r dhĂ«nien e lejeve tĂ« ndĂ«rtimit, anulimi i saj vĂ« nĂ« pikĂ«pyetje ligjshmĂ«rinĂ« e tĂ« gjitha lejeve tĂ« lĂ«shuara mbi tĂ«,” tha avokatja Dule.

Ajo thotë se pronat që i shpëtuan prishjes për ndërtimin e rrugës së projektuar në mënyrë të sajuar me PDV-në, janë zhvlerësuar ndjeshëm.

“PĂ«r kĂ«tĂ« dĂ«m, pĂ«rgjegjĂ«sia bie mbi bashkinĂ«, si autoriteti qĂ« ka lĂ«shuar lejet, por nuk pĂ«rjashtohet as mundĂ«sia qĂ« pĂ«rgjegjĂ«sia tĂ« bjerĂ« personalisht mbi kryetarin e BashkisĂ«, nĂ«se provohet pĂ«rfshirja e tij nĂ« kryerjen e veprĂ«s penale tĂ« shpĂ«rdorimit tĂ« detyrĂ«s,” vijon avokatja.

Nga ana tjetër, vendimet dhe projektet duket se i rrisnin ndjeshëm vlerën e truallit të mëparshëm të Ajola Xoxës, të shitur në 2020 për 140 mijë euro te kushëriri i saj Valmir Xoxa, i cili sipas SPAK, nuk ka burime të ligjshme për të justifikuar këtë transaksion.

Prokuroria e Posaçme dyshon se transaksioni ka qenĂ« fiktiv, pasi nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« Veliaj mund t’i shtynte pĂ«rpara miratimet e PDV-sĂ« dhe lejet e ndĂ«rtimit pa qenĂ« nĂ« konflikt interesi.

SPAK i akuzon bashkëshortët Veliaj-Xoxa për pastrim parash, korrupsion dhe deklarim të rremë pasurie, me dyshimet se kanë përfituar qindra mijëra euro nga skema që përfshinte edhe OJF-të e Xoxës. Veliaj i ka mohuar akuzat, duke i konsideruar ato politike.

Rasti i rrugĂ«s “Hajdar KĂ«rçuku” dhe tre pallateve tĂ« ndĂ«rtuara vrullshĂ«m aty Ă«shtĂ« kthyer nĂ« simbol tĂ« pĂ«rplasjes mes interesit publik dhe kapjes sĂ« shtetit pĂ«rmes rrjeteve klienteliste dhe familjare, nĂ« njĂ« qytet ku trashĂ«gimia urbane po fshihet pas pallateve qĂ« ngrihen mbi pronat me histori.

Familja Çoku e pĂ«rkufizon betejĂ«n e saj si mbrojtje e rrĂ«njĂ«ve tĂ« qytetit dhe identitetit tĂ« komunitetit, pĂ«rballĂ« njĂ« modeli zhvillimi tĂ« bazuar nĂ« abuzim me pushtetin dhe klientelizĂ«m.

The post “Midis pluhurit dhe padrejtĂ«sisĂ«â€: PĂ«rballja me modelin urban Veliaj-Xoxa appeared first on Citizens.al.

↗

Organizatat e medias kundër Kodit të ri Penal: Cenon lirinë e shprehjes

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Kodi i ri Penal ka ngritur alarmin te gazetarët dhe organizatat e medias. Drafti i propozuar nga qeveria duket se përmban ndryshime që, sipas aktorëve të shoqërisë civile, cenojnë lirinë e shprehjes.

Asociacioni i Gazetarëve të Shqipërisë (AGSH), Rrejti Ballkanik i Gazetarisë Investigative (BIRN) dhe Qendra Shkencë dhe Inovacion për Zhvillim (SCiDEV) shprehën sot përmes një deklarate të përbashkët shqetësimin e tyre për draftin.

Ata paralajmĂ«rojnĂ« se pĂ«rkufizimet e reja nĂ« kod janĂ« tĂ« paqarta dhe tĂ« rrezikshme pĂ«r demokracinĂ«. Problematike cilĂ«sohen nenet “863” dhe “865” qĂ« flasin pĂ«r “Shpifjen” si dhe neni “536” i cili flet pĂ«r ndikimin nĂ«p avarĂ«sinĂ« e gjykatĂ«s.

“PĂ«rmbajnĂ« elemente shqetĂ«suese, tĂ« cilat krijojnĂ« paqartĂ«si dhe mundĂ«si pĂ«r interpretim arbitrar dhe abuziv nĂ« zbatimin e tyre ndaj gazetarĂ«ve, mediave, shoqĂ«risĂ« civile dhe rojtarĂ«ve publik nĂ« tĂ«rĂ«si”, u shprehĂ«n organizatat pĂ«rmes deklaratĂ«s.

Sipas tyre nenet “863” dhe “865” rrisin ndjeshĂ«m gjobat dhe heqin kriterin thelbĂ«sor tĂ« ndĂ«shkimit vetĂ«m nĂ«se ka dijeni se informacioni Ă«shtĂ« i rremĂ«.

“Kjo situatĂ« i ekspozon gazetarĂ«t ndaj ndjekjeve penale edhe kur kanĂ« qenĂ« nĂ« mirĂ«besim, duke rritur pasigurinĂ« juridike dhe frikĂ«n e raportimit kritik”, thuhet mĂ« tej nĂ« deklaratĂ«.

Po ashtu, neni për shpifjen sipas organizatave ka një formulim subjektiv, pa pasur përkufizime konkrete.

“Masa e propozuar e dĂ«nimit me burgim deri nĂ« dy muaj pĂ«r fyerjen e rĂ«ndĂ« Ă«shtĂ« joproporcionale dhe bie ndesh me jurisprudencĂ«n e GjykatĂ«s Evropiane tĂ« tĂ« Drejtave tĂ« Njeriut, qĂ« kĂ«rkon trajtimin e fyerjes vetĂ«m pĂ«rmes masave proporcionale civile, pa burgim dhe pa rrezikuar gazetarinĂ« kritike apo satirike”, argumentojnĂ« organizatat.

Sa i takon nenit 536 për ndikimin në pavarësinë e gjykatave, duke ndaluar komentet apo publikimin e tyre mbi procese gjyqësore, organizatat e cilësuan këtë formulim si ndërhyrje e drejtpërdrejtë në rolin legjitim të medias, akademikëve dhe shoqërsië civile për të mbikëqyrur zhvillimet në drejtësi.

“Ky nen Ă«shtĂ« formuluar qĂ«llimisht nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« paqartĂ« dhe mund tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« penalizuar arbitrarisht çdo koment apo raportim kritik, duke pamundĂ«suar monitorimin publik tĂ« rasteve gjyqĂ«sore dhe hetimeve qĂ« pĂ«rfshijnĂ« figura publike dhe zyrtarĂ« shtetĂ«rorĂ«â€, thuhet nĂ« deklaratĂ«.

AGSH, BIRN dhe SCiDEV kërkuan që të rishikohen në thelb këto tre nene, të shmanget paqartësia dhe zbatimi selektiv, të dekriminalizohet shpifja, fyerja dhe nga ana tjetër gazetarët dhe punonjësit e medias të mbrohen në mënyrë të qartë.

Drafti i kodit tĂ« ri penal Ă«shtĂ« njĂ« material voluminoz prej 331 faqesh dhe 952 nenesh, i prezantuar mĂ« 25 korrik nga ministri i drejtĂ«sisĂ« Ulsi Manja. Sipas tij, ky kod i ri synon t’i pĂ«rafrohet atij tĂ« Bashkimit Evropian nĂ« kuadĂ«r tĂ« intgrimit.

Kodi penal aktual, i përket vitit 1995. Ai ka 335 nene dhe në 30 vite është ndryshuar 24 herë me ligj dhe 10 herë pas vendimeve të Gjykatës Kushtetuese.

Drafti për Kodin e ri është pritur me pakënaqësi nga institucionet e tjera dhe grupet e interesit.

Kryeprokurori Olsian Çela dhe kreu i ProkurorisĂ« sĂ« Posacme Anti-Korrupsion (SPAK), Altin Dumani nuk kanĂ« qenĂ« pjesĂ« e konsultimeve pĂ«r draftin, teksa janĂ« shprehur me rezerva. NdĂ«rkohĂ« Dhoma e AvokatisĂ« e konsideroi si drfat “inkuizitor”, me mungesĂ« transparence.

Për drejtuesen e SciDev, Blerjana Bino, ky draft bën hapa pas në raport me standardet ndërkombëtare për lirinë e shprehjes dhe për rekomandimet e herë pas hershme për dekriminalizimin e shpifjes si kusht për të uajtur lriinë e mdias dhe demokracinë funksionale.

Bino tha për Citizens.al se riformulimet për shpifjen jo vetëm nuk përmbushin rekomandimet e përsëritura nga ndërkombëtarët, organizatat e medias dhe shoqërisë civile, por shtojnë sanksionet penale me efekt frikësues ndaj gazetarëve dhe aktivistëve.

Lexo gjithashtu:

The post Organizatat e medias kundër Kodit të ri Penal: Cenon lirinë e shprehjes appeared first on Citizens.al.

↗

Gjykata Kushtetuese legjitimon ndryshimet e ligjit pĂ«r “Zonat e Mbrojtura”

✇Citizens.al
By: Erblin Vukaj

Gjykata Kushtetuese vendos tĂ« mos e shfuqizojĂ« ligjin qĂ« ndryshon kuadrin pĂ«r “Zonat e Mbrojtura”.

PĂ«rmes njĂ« konference pĂ«r shtyp, pasditen e sotme Gjykata Kushtetuese tha se kishte vendosur tĂ« rrĂ«zojĂ« kĂ«rkesĂ«n e njĂ« tĂ« pestĂ«s sĂ« deputetĂ«ve tĂ« Kuvendit dhe organizatave mjedisore “Shoqata Ornitologjike e ShqipĂ«risĂ«â€ (AOS) dhe “EcoAlbania”, tĂ« cilĂ«t kĂ«rkonin shfuqizimin si antikushtetues tĂ« ligjit nr. 21/2024 “PĂ«r disa shtesa dhe ndryshime nĂ« ligjin nr. 81/2017 ‘PĂ«r Zonat e Mbrojtura’”.

Pretendimet për cenim të barazisë përpara ligjit, parimeve të shtetit të së drejtës dhe hierarkisë së akteve u rrëzuan për mungesë argumentesh kushtetuese.

Njësoj u rrëzua pretendimi se ndryshimet cenojnë trashëgiminë natyrore dhe identitetin kombëtar.

Gjykata vlerësoi se ligji është një ligj kuadër, pra nuk krijon pasoja të drejtpërdrejta dhe konkrete për mjedisin. Efektet reale do të vlerësohen vetëm kur të miratohen aktet nënligjore (si vendimet e Këshillit të Ministrave).

Sa i takon konsultimeve publike, Gjykata vlerësoi se ato ishin përmbushur, pasi nisma ishte parlamentare dhe Kuvendi kreu konsultimin me publikun për versionin përfundimtar të projektligjit.

PĂ«r sa mĂ« sipĂ«r, duke marrĂ« nĂ« konsideratĂ« dhe qĂ«ndrimin e ndarĂ« (pa shumicĂ« tĂ« cilĂ«suar prej 5 gjyqtarĂ«sh) sa i takon pajtueshmĂ«risĂ« ose jo tĂ« ndryshimeve me MarrĂ«veshjen e Stabilizim-Asocimit (MSA) dhe “acquis communautiaire”, Gjykata Kushtetuese nuk konstatoi shkelje tĂ« KushtetutĂ«s dhe vendosi rrĂ«zimin e kĂ«rkesĂ«s.

Për rrjedhojë ligji nr. 21/2024 mbetet në fuqi.

Në seancën e 23 qershorit, palët patën paraqitur qëndrime të kundërta mbi ndikimin mjedisor dhe standardet kushtetuese të ligjit. Organizatat mjedisore argumentuan se ligji hapte rrugën për ndërtime në zona natyrore të ndjeshme.

Vendimi, i cili pritet të zbardhet në javët e ardhshme, ka ngjallur zhgënjim nga shoqëria civile, pasi krijon precedent për dobësimin e mbrojtjes ligjore të natyrës në emër të investimeve.

Lexoni gjithashtu:

The post Gjykata Kushtetuese legjitimon ndryshimet e ligjit pĂ«r “Zonat e Mbrojtura” appeared first on Citizens.al.

↗

Emigrimi kthen fshatrat e Përmetit në hije të vetvetes

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Banorë të fshatrave të Përmetit tregojnë për shkolla të mbyllura, biznese që nuk gjejnë vazhdimësinë dhe jetën në vetmi. Emigracioni po i kthen fshatrat si Iljara, Pëllumbari, Leusi, Draçova apo Stërmbeci në hije të vetvetes.

Kristaq Çiçolli, dikur pronar i njĂ« dyqani pĂ«rballĂ« njĂ« shkolle tĂ« mbushur me jetĂ« dhe nxĂ«nĂ«s tĂ« numĂ«rt, sot pret nĂ« dyqan vetĂ«m pleq dhe banorĂ« tĂ« fshatit.

Shkolla që dikur numëronte mbi 160 nxënës në Iljarë është zbrazur; klasat janë bërë kolektive, me pak fëmijë dhe shumë boshllëk.

Prej vitit 1983, Kristaqi nuk e ka lënë punën, duke pritur dhe përcjellë. Sot, edhe pse në pension ai vijon të shërbejë në dyqan.

“KanĂ« emigruar. U larguan. Çdo fshat, jo vetĂ«m ne Iljari edhe PĂ«llumbari, Draçova e StĂ«rmbeci kanĂ« pasur brez tĂ« ri shumĂ«, por kanĂ« shkuar. Tani ka mbetur mosha e tretĂ« edhe ndonjĂ« nĂ« tĂ« rrallĂ«, brezi i ri. SÂŽka mĂ«!” tregon Kristaqi.

Me një memorie të admirueshme ai numëron me gishtat e dorës familjet që kanë mbetur në fshat, të gjithë pothuajse mosha e tretë.

“Sot janĂ« 75 frymĂ« nĂ« fshatin IljarĂ«, 44 nĂ« fshatin PĂ«llumbar. Kanikoli Ă«shtĂ« drejt falimentimit si fshat. S’kanĂ« mbetur fare-fare. Nja katĂ«r-pesĂ« familje, kĂ«shtu me nga dy veta. Tani, jemi 28-29 familje, me frymĂ« tĂ« pakta, 1,2,3. S’ka mĂ« shumĂ«â€, vijon Kristaqi.

NĂ« ÇarçovĂ«, IljarĂ«, Petran e LeusĂ«, historia Ă«shtĂ« e njĂ«jtĂ«: rinia ka emigruar, pleqtĂ« kanĂ« mbetur tĂ« vetĂ«m.

Në Leusë shquhet Kisha e Shën Mërisë, një monument i trashëgimisë kulturore. Derën e saj na e hap Genta, e cila përpos vështirësive shëndetësore çdo ditë të javës pret e përcjell vizitorë.

Ajo na tregon me trishtim se fshati është zbrazur, shkollë nuk ka, dyqane jo, dhe as qendër shëndetësore. Sipas saj në këto kushte asgjë nuk i kthen pas të rinjtë.

“KanĂ« ikur tĂ« tĂ«rĂ«, vetĂ«m pleqt janĂ« tani, nga dy e nga dy, nga 40 e lart,” thekson ajo teksa kujton kalldrĂ«met e dikurshme plot jetĂ« pĂ«rballĂ« realitetit tĂ« sotĂ«m nĂ« izolim tĂ« thellĂ«.

Sot, asnjë shërbim nuk ofrohet në fshat, ndërsa qyteti i Përmetit mbetet zgjidhja e vetme.

“PĂ«r njĂ« ushqim tĂ« vogĂ«l do tĂ« shkojmĂ« poshtĂ«. Ose do marrim makinĂ«n tĂ« sjellim ushqimet lart,” vijon Genta.

Ndërsa del nga qyteti i Përmetit, rruga që të çon në fshatin Petran ka plot tabela për rafting. Lumi i Vjosës përbri ofron një panoramë të mrekullueshme, duke qenë pjesë e rëndësishme edhe e jetës së banorëve, të cilët punojnë tokat dhe mbajnë blegtori.

Albeti, një prodhues i vjetër bulmeti, përpiqet të mbajë gjallë një biznes në një zonë që po zbehet dita-ditës.

Ai na përshëndet nga xhami i makinës, ndërsa dërgon bulmetin e grumbulluar nga fshatarët e zonës në baxho. Shitjet janë zhvendosur në qytete të tjera të vendit për shkak të largimit të popullsisë.

“S’ka popull, nuk ka shitje”, thotĂ« ai, ndĂ«rsa thekson se e ka pasur tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« gjejĂ« punĂ«torĂ«.

Lefteri, kryeplaku i zonĂ«s tregon se pĂ«r brezat e rinj, familjeve emigruese pas viteve ’90 kthimi nĂ« vendlindje do tĂ« ishte i vĂ«shtirĂ« nisur nga gjendja aktuale. Ai ndalet tĂ« flasĂ« edhe pĂ«r zbrazjen e shkollave, teksa kujton se dikur fshati ka pasur mbi 150 nxĂ«nĂ«s.

“Petrani deri dje kishe 9-vjeçare tani nuk ka as fillore. U mbyll!” thotĂ« Lefteri.

Për Albetin shqetësim mbetet edhe vazhdimësia e biznesit. I vetëdijshëm për mundësitë më të mëdha në Tiranë, ai thotë me dhimbje se edhe një nga djemtë që e ndihmon me shitje, nuk dëshiron të kthehet në fshat për të trashëguar biznesin.

NĂ« njĂ« realitet tĂ« tillĂ«, ku largimi Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« norma dhe kthimi njĂ« pĂ«rjashtim, fshatrat e PĂ«rmetit pasqyrojnĂ« plagĂ«t e emigrimit – njĂ« boshatisje fizike, ekonomike dhe shpirtĂ«rore qĂ« s’kurseu as tokĂ«n, as kujtesĂ«n.

Lexoni gjithashtu:

The post Emigrimi kthen fshatrat e Përmetit në hije të vetvetes appeared first on Citizens.al.

↗

Kodi i ri Penal rrezikon lirinë e shprehjes

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

Një draft-propozim që supozohej të modernizonte Kodin Penal shqiptar, po kritikohet si kërcënim për të drejtat themelore.

Qeveria e quan reformë të domosdoshme, por shumë aktorë publikë, përfshirë opozitën, organet e drejtësisë, avokatët dhe organizatat të shoqërisë civile, ngrenë alarmin për mungesë transparence dhe rreziqe, sidomos në lirinë e shprehjes.

Proces i nxituar, përmbajtje e kontestuar

Drafti final i Kodit të ri Penal u prezantua të premten, datë 25 korrik nga ministri i Drejtësisë, Ulsi Manja. Sipas tij, Kodi aktual që është në fuqi nuk i përgjigjet më sfidave të kohës dhe zbatimi i tij krijon vështirësi për gjyqësorin, prokurorinë dhe vetë avokatët.

Kodi aktual, me 335 nene u miratua në janar 1995 dhe në 30 vite u ndryshua 24 herë me ligj dhe 10 herë pas vendimeve të Gjykatës Kushtetuese. Kodi i ri parashikon 952 nene bashkë me nenet e shfuqizimeve dhe hyrjes në fuqi.

Sipas ministrit Manja, Kodi Penal i ri synon t’i pĂ«rshtatet normĂ«s ligjore tĂ« Bashkimit Evropian nĂ« kuadĂ«r tĂ« integrimit. PĂ«r kĂ«tĂ« ai ftoi opozitĂ«n, mediat, organizatat e shoqĂ«risĂ« civile dhe ekspertĂ« ligjorĂ« qĂ« tĂ« kontribuojnĂ« me opinionet e tyre gjatĂ« fazĂ«s sĂ« konsultimit publik.

Por drafti nuk Ă«shtĂ« pritur mirĂ«. Kryeprokurori Olsian Çela e cilĂ«soi atĂ« “ngrehinĂ« pa bazĂ«â€ duke nĂ«nkuptuar kĂ«tu mungesĂ«n e konsultimeve tĂ« gjera me nevojat sociale dhe institucionale.

Sipas ÇelĂ«s ky hap i qeverisĂ« “nuk pĂ«rfaqĂ«son mĂ« shumĂ« se njĂ« veprim tĂ« nxituar qĂ« rrezikon tĂ« minojĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pariparueshme mirĂ«funksionimin e drejtĂ«sisĂ« penale”.

Kryeprokurori ka shprehur shqetësim për formulimet e neneve, të cilat, sipas tij rrezikojnë të sjellin konfuzion te magjistratët duke sjellë një situatë ku për raste të ngjashme të aplikohen interpretime të ndryshme.

Në një takim me gazetarët, të enjten, 31 korrik, Kreu i Prokurorisë së Posaçme Anti-Korrupsion, (SPAK), Altin Dumani, tha se ata nuk ishin përfshirë në grupin e punës dhe as nuk ishin konsultuar për draftin.

“NĂ« momentin qĂ« do tĂ« na e sjellin, do tĂ« kemi njĂ« qĂ«ndrim zyrtar,” tha Dumani i cili theksoi se personalisht pajtohej me qĂ«ndrimin e shprehur nga kryeprokurori Çela.

Dhoma e AvokatisĂ« e pĂ«rshkroi propozimin e qeverisĂ« si draft “inkuizitor”, me mungesĂ« transparence nĂ« pĂ«rgatitje.

“Nuk kemi prezencĂ«n e nevojĂ«s, se pĂ«rse duhet Kodi i ri, nuk Ă«shtĂ« si rrjedhojĂ« e nevojĂ«s sĂ« organeve tĂ« drejtĂ«sisĂ«,” theksoi nĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtyp Maksim Haxhia, kreu i DhomĂ«s sĂ« AvokatisĂ«.

Ndërkohhë Partia Demokratike e quajti procesin të fshehtë dhe draftin si rezultat të një vullneti të njëanshëm politik.

Kodi mund të dënojë satirën

Qeveria ka propozuar ashpĂ«rsimin e ndĂ«shkimeve pĂ«r “pĂ«rdhosjen e RepublikĂ«s dhe simboleve tĂ« saj” duke pĂ«rdorur njĂ« riformulim qĂ« mund tĂ« keqpĂ«rdoret pĂ«r tĂ« kufizuar dhe ndĂ«shkuar talljen apo dhe satirĂ«n publike.

Ndryshe nga kodi aktual – “Neni 268” – qĂ« sanksionon vetĂ«m dĂ«mtimin e flamurit ose stemĂ«s nĂ« institucionet shtetĂ«rore me gjobĂ« ose burgim deri nĂ« tre muaj, projektligji i ri – “Neni 236” – zgjeron konceptin e pĂ«rdhosjes duke pĂ«rfshirĂ« Presidentin, Kuvendin, QeverinĂ«, gjykatat, forcat e armatosura dhe dĂ«shmorĂ«t e atdheut. 

Për fyerje, përçmim apo tallje ndaj këtyre institucioneve parashikohet dënim me burgim deri në tre vjet, ndërsa për personat juridikë mund të vendoset edhe ndalim i veprimtarisë deri në pesë vjet.

Dispozita e re, e pĂ«rfshirĂ« nĂ« kapitullin mbi veprat kundĂ«r rendit kushtetues, e konsideron “pĂ«rdhosje” çdo akt qĂ« shihet si dhunim ose poshtĂ«rim i vlerave tĂ« nderuara tĂ« institucioneve tĂ« pĂ«rmendura.

Termat e përdorur janë të gjerë dhe përfshijnë përçmimin, talljen apo përbuzjen, duke ngritur shqetësime për mundësinë e përdorimit të ligjit për të goditur kritikët, mediat dhe gazetarët, pasi me këtë nen mund të dënohet edhe satira.

Ky ndryshim e vendos në të njëjtin nivel mbrojtjeje ligjore flamurin dhe figurat institucionale, me dënime më të larta se ato aktuale.

Ndikimi mbi lirinë e medias dhe shprehjes

Kodi i ri Penal bën hapa prapa në raport me standardet ndërkombëtare për lirinë e shprehjes, sidomos në kontekstin e direktivave të BE-së dhe praktikës së Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ), të cilat kanë rekomanduar disa herë dekriminalizimin e shpifjes si kusht për ruajtjen e lirisë së medias dhe demokracisë funksionale.

NĂ« kodin aktual shpifja trajtohet nĂ« “Nenin 120” dhe nenet “240”; “241” si shpifje pĂ«r shkak tĂ« detyrĂ«s apo “Presidentit tĂ« RepublikĂ«s”. NĂ« to, pĂ«rhapja e qĂ«llimshme e thĂ«nieve apo informacioneve qĂ« cenojnĂ« nderin apo dinjitetin e personit, dĂ«nohet me gjobĂ« 50,000-500,000 lekĂ« dhe nĂ«se pĂ«rsĂ«ritet dhe u drejtohet disa personave nĂ« grup, shkon deri nĂ« 3,000,000 lekĂ«.

NĂ« kodin e ri, “Nenin 865” e trajton sĂ«rish shpifjen si vepĂ«r penale me dĂ«nime disproporcionale mĂ« tĂ« larta: gjobĂ« 500,000-1,500,000 lekĂ«, deri nĂ« detyrim pĂ«r falje publike.

Ky nen penalizon mĂ« rĂ«ndĂ« ata qĂ« shprehen pĂ«rmes medias apo rrjeteve sociale, duke goditur gazetarĂ«t dhe qytetarĂ«t kritikĂ«. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, kur “shpifja” u drejtohet funksionarĂ«ve publikĂ«, dĂ«nimet dyfishohen, duke u dhĂ«nĂ« atyre mbrojtje tĂ« veçantĂ« pĂ«rballĂ« kritikĂ«s publike — nĂ« kundĂ«rshtim me parimet e njĂ« demokracie funksionale.

Por pĂ«rveç kĂ«tij neni, “Neni 536”, i cili dĂ«non me gjobĂ« ose me burgim deri nĂ« 3 vjet komentet pĂ«r gjyqtarĂ« dhe çështje nĂ« hetim, konsiderohet njĂ« kĂ«rcĂ«nim i hapur pĂ«r transparencĂ«n publike.

Qendra “ShkencĂ« dhe Inovacion pĂ«r Zhvillim” (SciDev), SafeJournalists dhe Asociacioni i GazetarĂ«ve (AGSH) kanĂ« kĂ«rkuar rishikimin e kĂ«tyre neneve, tĂ« cilat i konsiderojnĂ« kĂ«rcĂ«nuese pĂ«r lirinĂ« e shprehjes pasi penalizojnĂ« gazetarĂ«t dhe qytetarĂ«t aktivĂ«.

Për drejtuesen e SciDev, Blerjana Bino, riformulimet për shpifjen jo vetëm nuk përmbushin rekomandimet e përsëritura nga ndërkombëtarët, organizatat e medias dhe shoqërisë civile, por shtojnë sanksionet penale me efekt frikësues ndaj gazetarëve dhe aktivistëve.

“Riformulimi i shpifjes dhe ndikimi nĂ« pavarĂ«sinĂ« e gjykatĂ«s janĂ« shqetĂ«suese pĂ«r lirinĂ« e shprehjes,” tha Isa Myzyraj, kreu i AGSH pĂ«r Citizens.al, sipas tĂ« cilit neni qĂ« ndalon komentet e gjyqĂ«sorit duhet fshirĂ« i tĂ«ri.

“Gjithashtu, Neni 536, i cili penalizon ndĂ«rhyrjet nĂ« pavarĂ«sinĂ« e gjykatĂ«s, paraqet rrezik tĂ« konsiderueshĂ«m pĂ«r gazetarĂ«t qĂ« raportojnĂ« mbi procedurat gjyqĂ«sore, duke mos parashikuar pĂ«rjashtime apo dispozita tĂ« qarta mbrojtĂ«se pĂ«r aktivitetin gazetaresk”, tha Bino pĂ«r Citizens.

Drafti për Kodin e ri Penal duket se nuk ka kaluar një proces të gjerë konsultimi shoqëror dhe profesional. Mungesa e analizës së kontekstit dhe e transparencës rrezikon të prodhojë pasoja afatgjata për të drejtat themelore.

Në vend të një reforme gjithëpërfshirëse, aktualisht duket se kemi një dokument që nxit mosbesim dhe alarm nga shumë aktorë.

Rishikimi i thelluar, me pjesëmarrje të gjerë, duket i domosdoshëm për të shmangur dështime ligjore dhe politike.

The post Kodi i ri Penal rrezikon lirinë e shprehjes appeared first on Citizens.al.

↗

Projekti që i jep fund propagandës së gjelbër me Farkën

✇Citizens.al
By: Erblin Vukaj

Ndërsa propagandohej si parku i dytë i madh i Tiranës, liqeni i Farkës u shndërrua në zonë vilash dhe kullash eksluzive. Në dekadën e fundit, kodrat e gjelbra rreth liqenit u shndërruan në kantiere të mëdha ndërtimi.

Projekti mĂ« i fundit “Albora’s Lake” parashikon plot 17 kulla dhe dhjetĂ«ra rezidenca e vila private, nĂ« atĂ« qĂ« duket se i jep fund njĂ« herĂ« e pĂ«rgjithmonĂ« konceptit tĂ« publikes nĂ« parkun e madh tĂ« FarkĂ«s.

Një masiv ndërtesash buzë liqenit

Projekti “Albora’s Lake” u paraqit nĂ« festivalin kontrovers tĂ« arkitekturĂ«s “Bread & Heart” qĂ« u mbajt nĂ« qershor.

Lexo editorialin: “BukĂ«, zemĂ«r dhe beton“.

Ai është realizuar nga studioja e arkitektit britanik Amin Taha, Groupwork, i cili ishte gjithashtu prezent në festival si i ftuar.

“Albora’s lake” parashikon njĂ« kompleks “tĂ« frikshĂ«m” ndĂ«rtimi tĂ« shtrirĂ« nĂ« rreth 30-35 hektarĂ« tokĂ« nĂ« verilindje tĂ« Liqenit tĂ« FarkĂ«s.

Sipas maketeve të shqyrtuara nga Citizens.al aty parashikohet të ndërtohen të paktën pesë rreshta me rreth 70 vila, 40 pallate (pesë deri në dhjetë kate), një impiant me qendër tregtare, galeri dhe pishinë olimpike, një park dhe pak më tutje një masiv prej 17 kullash 30-katëshe.

Pamje nga maketet e Albora’s Lake dhe etiketa shpjeguese/Citizens.al

Në etiketën shpjeguese të maketit theksohej se lejet për këtë koncept janë siguruar në periudhën 2024-2025 dhe se puna ka nisur me periudhë përmbyllëse vitet 2027-30.

Aktualisht i vetmi dokument publik që flet për këtë projekt është një rend dite i mbledhjeve të Këshillit Kombëtar të Territorit dhe Ujit. Në mbledhjen e 28 janarit 2025, KKTU shpreh shkurtimisht se parashikohet miratimi i lejes së zhvillimit.

Nuk është e qartë nëse ky projekt realisht ka nisur të ndërtohet. Në të njëjtën zonë po ndërton edhe grupi Balfin, i sipërmarrësit Samir Mane.

Prej vitit 2023, kompania e sipĂ«rmarrĂ«sit Mane po zhvillon projektin e “Rolling Hills Liqeni” me hyrje-dalje direkte nĂ« anĂ«n lindore tĂ« “UnazĂ«s sĂ« Madhe”. 

Sipas broshurĂ«s prezantuese pĂ«r shitjet (fq 14-15), kuptohet se nĂ« zonĂ«n ku mendohet tĂ« shtrihet projekti i “Albora’s Lake” Ă«shtĂ« konceptuar faza e dytĂ« e vilave dhe komplekseve rezidenciale tĂ« Balfinit.

Kush është zhvilluesi?

Projekti i “Albora’s Lake” Ă«shtĂ« porositur nga “Lion Construction shpk” e sipĂ«rmarrĂ«sve Erion Gina dhe Bardhjus Bushaj, tĂ« cilĂ«t kanĂ« njĂ« portofol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m ndĂ«rtimesh nĂ« TiranĂ« dhe bregdet dhe gĂ«zojnĂ« lidhje dhe kontakte me sipĂ«rmarrĂ«s tĂ« tjerĂ« si AleksandĂ«r Frangaj, Florenc Gjikuria, etj.

Kompania “Lion Construction” Ă«shtĂ« e njohur pĂ«r projektin nĂ« ish-restorantin “Lion Park” nĂ« hyrjen verilindore tĂ« Liqenit Artificial tĂ« TiranĂ«s, qĂ« pas vitit 2019 u shndĂ«rrua nĂ« kullĂ«n 14-katĂ«she “Lion Residence”.

NĂ« maj tĂ« vitit 2022, Gina dhe Bushaj i blenĂ« Samir Manes pĂ«r rreth 250 mijĂ« euro kompaninĂ« “Urbalb Construction”, e cila nĂ« dhjetor tĂ« atij viti mori leje ndĂ«rtimi pĂ«r shndĂ«rrimin e ish-“ShkollĂ«s sĂ« PartisĂ«â€ nĂ« LaprakĂ« nĂ« njĂ« kullĂ« 34-katĂ«she.

Projekti, i konceptuar nga “ylli i arkitekturĂ«s”, italiani Giacomo Garziano (GG-Loop), tanimĂ« quhet “Lion Residence II”, nĂ« 2025 leja u rishikuar, duke shtuar njĂ« kat nĂ«ntokĂ«.

Gina dhe Bushaj zotĂ«rojnĂ« gjithashtu kompani tĂ« tjera si “Top Realty Albania”, “Golden Key”, “Seaside Construction”, apo “EBG Group”, me tĂ« cilat ata kanĂ« zhvilluar projekte tĂ« tjera ndĂ«rtimi si “Drymades Village, njohur si Santorini” (2021), “Village Square” (2023), apo dhe “Park Houses Mjull-Bathore”. 

Pamje satelitore të Farkës/Google, 2015.

Farka – Nga park publik, nĂ« park rezidencial

Liqeni i FarkĂ«s ndodhet rreth 10 km nga qendra e TiranĂ«s dhe 10 vitet e fundit Ă«shtĂ« promovuar si “parku i dytĂ«â€ i qytetit. Por ai ka pasur vetĂ«m 1.1 hektarĂ« hapĂ«sirĂ« publike, sipas AgjencisĂ« sĂ« Parqeve dhe Rekreacionit.

Pjesa më e madhe e sipërfaqes së parkut është liqeni, pra pjesa ujore, rreth 75 hektarë.

Për krahasim, Parku i Liqenit Artificial, shtrihet në rreth 157 hektarë tokë dhe ka një liqen me sipërfaqe rreth 45 hektarë.

Kjo mangësi në sipërfaqe toke ka bërë që Farka të promovohej kryesisht për rekreacionet e ujit, si peshkimi, kanotazhi dhe noti.

Por në 10 vitet e fundit, investimet e bashkisë u kufizuan në shëtitore, pemë, rrugë për biçikleta dhe jo zgjerim të parkut.

Ndërkohë ndërtimet zunë kodrat përreth duke zbehur krejtësisht propagandën e gjelbër me mbjellje pemësh.

Pamjet satelitore tĂ« Google tregojnĂ« se nĂ« vitin 2015, vetĂ«m 3% e truallit rreth liqenit ishin tĂ« urbanizuara; ndĂ«rsa sot, ndĂ«rtimet zĂ«nĂ« rreth 20% tĂ« kodrave dhe plani i “Albora’s Lake” synon ta çojĂ« deri nĂ« 35%.

Në një perimetër prej rreth 195 hektarësh përgjatë liqenit 10 vite më parë kishte rreth 6 hektarë parcela trojesh me ndërtime. Pra, 97% e kodrave të Farkës ishte e gjelbër.

Sot, pamjet satelitore tregojnë për një katrahurë ndërtimesh. Kodrave u janë shtuar rreth 39 hektarë me parcela ndërtimore, të cilat zënë 20% të së njëjtës hapësirë të dikurshme.

NĂ«se marrim tĂ« mirĂ«qenĂ« se parcela qĂ« kĂ«rkon projekti “Albora’s Lake” Ă«shtĂ« rreth 30 hektarĂ«, pĂ«rqindja e kodrave tĂ« urbanizuara shkon nĂ« 35% duke shuar pĂ«rgjithmonĂ« vizionin e njĂ« parku publik.

Gjurmët e urbanizimit të Farkës/Citizens.al

Parku i premtuar i Farkës ishte në fakt pronë private, e cila nuk u ble e as nuk u tjetërsua nga bashkia e Tiranës për ti shërbyer publikut.

Investimet e bashkisĂ« pĂ«r shĂ«titore, dekor dhe mbjellje pemĂ«sh rreth liqenit duken sot si njĂ« plan i mirĂ«menduar pĂ«r t’i shĂ«rbyer komplekseve private dhe jo qytetarĂ«ve tĂ« TiranĂ«s.

NdĂ«rkohĂ« duket e paqartĂ« se si do tĂ« mund tĂ« ushqehet me infrastrukturĂ« dhe shĂ«rbime kjo dyndje e madhe rezidenciale nĂ« njĂ« zonĂ« tĂ« konsideruar “rekreative”.

The post Projekti që i jep fund propagandës së gjelbër me Farkën appeared first on Citizens.al.

↗

Qeveria centralizon më tej vendimmarrjen e zhvillimit urban

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

Qeveria i ka rritur vetes kompetencat sa i takon zhvillimit urban duke kufizuar më tej rolet e bashkive në vendimmarrje për ndërtimet. Në një vendim që zhvendos më tej balancën e autonomisë vendore, Kryeministri grumbullon më tepër fuqi ekzekutive mbi territorin, mjedisin dhe ekonominë.

NĂ« tre vitet e fundit lejet pĂ«r ndĂ«rtime deri nĂ« 8 kate jepeshin nga bashkitĂ«, por me vendimin e datĂ«s 23 korrik tĂ« KĂ«shillit tĂ« Ministrave, KĂ«shilli KombĂ«tar i Territorit dhe Ujit (KKTU) – i cili drejtohet nga Kryeministri – e uli kĂ«tĂ« kufizim pĂ«r objekte deri nĂ« 6 kate.

Për më tepër, KKTU merr kompetencën për vendime për çdo ndërtim në zonat bregdetare, pavarësisht kushteve dhe kritereve të zhvillimit. Nga ana tjetër qeveria ka ndaluar ndërtimin apo shfrytëzimin si parkingje apo me rrethime të hapësirave të destinuara për të qenë publike.

Ndërtimi nën pushtetin e qeverisë

Para vitit 2015, KKTU (asokohe thjesht KKT) ishte menduar si organ mbikëqyrës për planifikimin urban kombëtar.

Fillimisht, miratonte planet vendore dhe shqyrtonte projekte të rëndësisë kombëtare. Por me ndryshimet në ligjin Nr.107/2014 dhe ndryshimet në VKM 408/2015, profili i Këshillit ndryshoi rrënjësisht.

Prej vitit 2024, KKTU vepron si autoritet që vendos dhe zbaton, pa pasur kufizime lokale apo mjedisore. Ky transformim i KKTU-së u bë teksa po debatohej ndryshimi i ligjit për Zonat e Mbrojtura.

Ky centralizim shqetĂ«soi organizatat mjedisore tĂ« cilat e konsideruan KKTU-nĂ« “Zot tĂ« Zonave tĂ« Mbrojtura” pasi “rrĂ«mben pushtetet dhe politikat pĂ«r kĂ«to zona”. Kjo mund tĂ« shihet te kompetenca e pĂ«rcaktimit si “zonĂ« me prioritet ekonomik” edhe tĂ« pronave shtetĂ«rore duke anashkaluar shqyrtimin nĂ« nivel vendor.

KKTU kontrollohet nga qeveria dhe drejtohet nga kryeministri. Ajo përcakton zonat me prioritet ekonomik, turistik dhe industrial. Jep akses në prona shtetërore, me përjashtim të pyjeve, kullotave dhe tokave bujqësore.

Ka tĂ« drejtĂ« tĂ« vendosĂ« pĂ«r shpronĂ«sime dhe konfiskime. Madje, mund tĂ« legalizojĂ« objekte pa leje “pĂ«r strehim social”.

Por, ky përqendrim kompetencash shtron pyetje serioze mbi balancën institucionale.

Për më tepër, KKTU merr vendime pa procese të hapura publike dhe shpesh pa konsultim me komunitetet lokale, apo banorët e zonave ku jepen lejet e zhvillimeve dhe ndërtimeve.

Citizens.al ka dokumentuar mungesën e transparencës në ndarjen e lejeve të zhvillimit apo ndërtimit për rreth 140 kulla në Tiranë.

Në mungesë të transparencës dhe llogaridhënies, favorizohen interesa private dhe klienteliste duke kufizuar më tej edhe të drejtën e zhvillimit.

Në letër, qeveria thotë se synon zhvillim të qëndrueshëm. Në praktikë, po mundohet të kontrollojë çdo rrugë investimi.

KKTU po zëvendëson pushtetin vendor dhe po përjashton qytetarët nga vendimmarrja. Në mungesë transparence, nuk ka garanci për interesin publik në planet e zhvillimit.

Qytetet dhe territori po drejtohen nga njĂ« institucion i vetĂ«m: qeveria – me mĂ« shumĂ« pushtet, por gjithnjĂ« e mĂ« pak llogaridhĂ«nie.

Përballë kësaj qasjeje, nevojitet një trysni më e madhe politike nga opozita, shoqata e njësive vendore, ekspertët e ndërtimit, zhvillimit, administrimit urban si dhe shoqëria civile.

The post Qeveria centralizon më tej vendimmarrjen e zhvillimit urban appeared first on Citizens.al.

↗

Nga sheshi te kulla – Kronika e njĂ« hipokrizie tĂ« betonuar

✇Citizens.al
By: Doriana Musai

Shembja e Teatrit Kombëtar simbolizon humbjen e hapësirave publike në Tiranë dhe zëvendësimin e tyre me kulla. Por kujtesa kolektive, zëri qytetar dhe sheshet nuk mund të zëvendësohen me beton.

Nga Teatri te trotuari – Kronika e njĂ« qyteti tĂ« shembur me ligj

Në fillimin e verës së 2018-ës Tirana pa, edhe pse ende e pandërgjegjshme për atë që po dëshmonte, të vendosej një mikrofon në një nga hapësirat publike të saj, në sheshin e Teatrit Kombëtar.

E dizajnuar nĂ« vitin 1938 nga arkitekti Giulio BertĂ©, godina kishte shĂ«rbyer gjatĂ« jetĂ«s sĂ« vetĂ« kryesisht nĂ« tre funksione kryesore: si hapĂ«sirĂ« socializimi tĂ« spektatorĂ«ve nĂ« pushimin para dhe mes akteve; si shesh vallĂ«zimi pĂ«r hapĂ«sirĂ«n e jashtme tĂ« restorantit kur nuk kishte shfaqje; si fushĂ« ping-pongu duke shoqĂ«ruar fushĂ«n e tenisit dhe pishinĂ«n e kompleksit kulturor dhe sportiv “Skanderbeg”.

Tetëdhjetë vite më pas, ai shesh do të përdorej edhe si një hapësirë ku do të zhvillohej një protestë për ta mbrojtur atë.

Teatri i kishte mbyllur dyert dhe përveç punëtorëve, që herë pas here dilnin nga salla e kuqërremtë me kuti materialesh në duar, që nga 2 korriku i 2018, kur u vu shfaqja e fundit në skenë, nuk shiheshin më spektatorë në mjediset tij.

Tre ditĂ« mĂ« pas, mĂ« 5 korrik, Kuvendi do tĂ« miratonte me 75 vota, “Ligjin pĂ«r Teatrin”*, apo siç njihet ndryshe, “Ligji Special”, i cili e transferonte hapĂ«sirĂ«n publike, si sheshin ashtu edhe teatrin, tek shoqĂ«ria private, “Fusha shpk”, qĂ« kjo e fundit tĂ« mund tĂ« ndĂ«rtonte.

Pas atij votimi, protesta për mbrojtjen e Teatrit Kombëtar mori përmasa të tjera dhe hyri në një rrugëtim ku dorëzimi nuk ishte opsion.

Në sheshin e teatrit u krijua një kuvend i qytetit. Një hapësirë e paindoktrinuar, e pakapur nga interesa të ngushta private apo motive antiligjore. Ndërsa ndërtesa që u mor nën kontroll nga qytetarët më 24 korrik 2019, të cilët filluan ta rijetëzonin edhe pse pa përvojë, mësuan ta menaxhonin dhe kujdeseshin për të.

NdĂ«rsa salla zhvillonte aktivitete artistike dhe kulturore – rreth 65 shfaqje u vunĂ« nĂ« skenĂ« nĂ« mĂ« pak se 8 muaj – nĂ« sheshin e tij protesta zhvillohej 24 orĂ«, 7 ditĂ« nĂ« javĂ«, nĂ« dukje si gardiane e teatrit, dhe njerĂ«zit rojtarĂ«t e tij.

Teatri Kombëtar duke u shembur 17 maj 2020/Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit, Flicr.

Nga një shesh proteste, tek një rrugë kalimi për kullën.

Ato 75 vota që miratuan ligjin Fusha, ishin edhe goditja e parë që iu dha Teatrit Kombëtar, 682 ditë përpara se Erion Veliaj të çonte fadromat për të shembur ndërtesat e tij, në orën 04:30 të mëngjesit të datës 17 maj 2020.

Miratimi i ligjit pĂ«r teatrin ishte njĂ« goditje qĂ« iu bĂ« jo vetĂ«m protestĂ«s – si akt demokratik, – apo ndĂ«rtesĂ«s – si dĂ«shmi e historisĂ« sĂ« brezave para nesh – por edhe vetĂ« hapĂ«sirĂ«s, sheshit si vendkrijim i fjalĂ«s sĂ« lirĂ« dhe lirisĂ« sĂ« shprehjes, nga vetĂ« pĂ«rfaqĂ«suesit e pushtetit tĂ« popullit nĂ« kuvend.

Ato 75 kartonĂ« jeshil, rrĂ«zuan jo thjesht njĂ« ndĂ«rtesĂ«, por hapĂ«sirĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t ku njerĂ«zit shkonin pĂ«r tĂ« qenĂ« bashkĂ« – jo thjesht pĂ«r tĂ« kaluar, por pĂ«r tĂ« mbetur. Ishte goditje ndaj asaj nyje urbane qĂ« mblidhte kĂ«do, nga tĂ« katĂ«r anĂ«t, dhe nga tĂ« gjithĂ« dhe mĂ« pas krijonte diçka.

Sot ajo hapësirë nuk ekziston më në qytet.

Shembja e “17 Majit”, i hapi rrugĂ« lejeve tĂ« njĂ«pasnjĂ«shme nga “Rama & Veliaj”, tĂ« cilĂ«t vunĂ« nĂ« zbatim planin e Bjarke Ingels, tĂ« kullĂ«s me teatĂ«r.

Sot pas më shumë se dy vjetësh nga fillimi i punimeve në atë shesh, hapësira publike nuk ekziston më. Në vend të saj, është një kalim i zgavruar në tunelin e betonuar, i cili qëndron i hijezuar nën ndërtesën si flutur e Bjarke Ingels, e cila sot të ngjan si porta hyrëse për në kullën e Fushës.

Të dyja kantieret sot janë bashkuar në një të vetëm dhe kanë lidhur mes tyresh hekurin i cili më pas mbulohet në beton, duke zhdukur krejtësisht atë çfarë ka mbetur nga dikur hapësira publike e teatrit.

Tashmë ato dy projekte po shpalosin në shkallë reale se si grabitet dhe më pas zaptohet me ligj hapësira publike.

Grabitje nga e cila do të përfitonte kushdo biznesmen apo politikan që ka investuar para në dy gropat tashmë të hapura dhe betonizuara në truallin e Teatrit Kombëtar.

Ndërsa ky i fundit, ashtu siç i ka ngritur kryet si karabina, të ngjan më shumë me një roje të kullës, e cila shkeli interesin publik, mori dhe përvetësoi tokën publike dhe grabiti përveç tokës edhe 33 kate ajër. 

Teatri ishte vetëm fillimi

Ai shesh, ai mikrofon i hapur, ai mur ku shkruhej “Monument Kulture, mbrohet nga populli”, dhe nuk lejonte qĂ« qyteti tĂ« shembej me turp, duhej zhdukur.

Duhej vrarë ideja që hapësira publike është e jona. Sepse aty ku publiku mbledh zërin dhe kujtesën, aty nuk ndërtohen kulla, aty nuk qarkullon paraja e zezë.

Që ajo të rrjedhë pa pengesë, duhej zhdukur sheshi, duhej shembur gjithçka që kujtonte se qyteti është i njerëzve.

Kantieri i Pixel Tower/Doriana Musai, Citizens.al

Dhe ashtu ndodhi edhe me “Pazarin e Ri” – njĂ« tjetĂ«r hapĂ«sirĂ« publike e zaptuar, e shndĂ«rruar nĂ« “pronĂ« private” me çati xhami dhe çmime qĂ« pĂ«rjashtojnĂ« tĂ« pĂ«rditshmit dhe larguan tregtarĂ«t.

Me Sheshin “SkĂ«nderbej”, qĂ« nga vendtakim pĂ«r tĂ« gjithĂ«, u bĂ« njĂ« shesh qĂ« eskpozon vetĂ«m kullat.

Me Liqenin Artificial apo atë të Farkës që është rrethuar me ndërtim dhe kulla biznesi.

Me vilat historike të qytetit, zonën historike të tij, e cila u flijua për një imazh që ka për fasadë hipokrizinë.

Në çdo goditje ndaj qytetit fshihet një gënjeshtër që ka emër: integrimi evropian. Sepse çdo kullë ndërtohet me emrin e zhvillimit, çdo shembje justifikohet me progresin, çdo përvetësim me modernizimin.

Por qyteti nuk matet me lartĂ«sinĂ« e ndĂ«rtesave, por me lartĂ«sinĂ« e qytetarĂ«ve qĂ« guxojnĂ« tĂ« flasin. Dhe nĂ«se zĂ«rat e tyre janĂ« shtypur me beton, kjo nuk Ă«shtĂ« rruga drejt EvropĂ«s. ËshtĂ« rruga drejt njĂ« talljeje publike me Ă«ndrrĂ«n evropiane.

Ndërkohë që BE predikon pjesëmarrjen, decentralizimin, transparencën dhe mbrojtjen e trashëgimisë, qeveria jonë betonon, centralizon përjashton dhe zhduk kujtesën.

“NĂ« BE vetĂ«m me Edin!” slogani qĂ« Edi Rama shpalli si lokomotivĂ« fushate elektorale, ishte mĂ« shumĂ« se sa propagandĂ«; ishte privatizimi simbolik i Ă«ndrrĂ«s evropiane tĂ« tĂ« gjithĂ« shqiptarĂ«ve. NjĂ« fjalĂ« e thjeshtĂ« qĂ« i vuri drynin qytetit ku çelĂ«sat e tij i ka njĂ« njeri i vetĂ«m.

Por historia nuk mbyllet me shembjen e teatrit.

NĂ« vend tĂ« ndĂ«rtesĂ«s sĂ« teatrit, ngrihet rrĂ«fimi. NĂ« vend tĂ« sheshit, mbetet kujtesa. NĂ« vend tĂ« mikrofonit, jemi ne – sepse ne jemi Teatri. Qyteti Ă«shtĂ« ende aty ku janĂ« njerĂ«zit qĂ« nuk harrojnĂ«.

Dhe po, ajo hapĂ«sirĂ« nuk Ă«shtĂ« mĂ« fizike. Por ajo ekziston nĂ« çdo rrĂ«fim, nĂ« çdo kujtim, nĂ« çdo artist qĂ« nuk u shit, nĂ« çdo qytetar qĂ« s’u tĂ«rhoq.

NĂ« çdo deputet qĂ« nuk votoi “pro”, nĂ« çdo anĂ«tar kĂ«shilli, punonjĂ«s administrate, qĂ« rezistoi dhe nuk pranoi tĂ« bĂ«hej pjesĂ« e krimit mbi qytetin.

NĂ« çdo tĂ« ri qĂ« sot pyet: “Po kush e dha kĂ«tĂ« vendim? Kush e firmosi kĂ«tĂ« turp? Kush e heshti kĂ«tĂ« vjedhje?”

Ata që firmosën, janë ende aty. Por edhe ne jemi ende këtu. Dhe sa kohë jemi, historia nuk mbyllet.

Ajo fillon aty ku kujtesa bëhet revoltë. Dhe hapësira publike rifillon aty ku qytetari e ndjen veten pronar jo të truallit, por të së drejtës për të thënë: Ky është qyteti im. Nuk jepet me koncesion.

Hipokrizia e “pastrimit” tĂ« hapĂ«sirave publike

Për të kompletuar farsën, po i kthehen qytetit me një tjetër maskë: atë të pastërtisë morale. Po shembin mbulesat e hijezuesve, po heqin çadrat, po dëbojnë kafenetë nga trotuaret si të kishin zbritur nga ndonjë Olimp i etikës urbane.

Por kush ua lejoi? Kush ua dha lejet të zgjeroheshin me platforma druri në trotuare? Kush i mbylli sytë për vite me radhë?

Ishte e njĂ«jta administratĂ«, e njĂ«jta bashki, e njĂ«jta qeveri qĂ« sot bĂ«n sikur Ă«shtĂ« e tronditur nga “shpĂ«rdorimi i hapĂ«sirĂ«s publike”.

E njĂ«jta dorĂ« qĂ« i hapi rrugĂ«n, sot vjen dhe thotĂ«: “ÇfarĂ« keni bĂ«rĂ« kĂ«shtu?” E njĂ«jta dorĂ« qĂ« firmosi lejet, sot vendos shiritin e verdhĂ« pĂ«r moral publik.

I toleruan, i ushqyen, i kthyen nĂ« normalitet – sepse pĂ«r vite me radhĂ« edhe trotuari ishte pronĂ« pĂ«r t’u shitur. Dhe kur erdhi momenti i “Rilindjes 2.0”, nĂ« vend qĂ« tĂ« godasin veten, godasin tĂ« vegjlit. Jo ata qĂ« ndĂ«rtojnĂ« kulla, e zaptojnĂ« hapĂ«sira publike duke i shkatĂ«rruar dhe vjedhur, por ata qĂ« vendosin njĂ« karrige plastike mbi pllakat e betonit tĂ« trotuareve.

Ky nuk Ă«shtĂ« pastrim. ËshtĂ« amnezi e planifikuar, Ă«shtĂ« rigrabitur dhe mbuluar me moral. ËshtĂ« njĂ« narrativĂ« e prodhuar nga vetĂ« shkaktarĂ«t e kaosit, qĂ« tani luajnĂ« rolin e shpĂ«timtarit. Por qyteti nuk harroi. Sepse trotuaret nuk i zaptuan qytetarĂ«t – i zaptuan ata qĂ« shesin edhe ajrin midis hapave nĂ« rrugĂ«.

Sot, hapĂ«sira publike nĂ« ShqipĂ«ri nuk grabitet mĂ« natĂ«n – ajo miratohet me ligj, zbatohet me fadromĂ« dhe justifikohet me moral tĂ« rremĂ«.

Në emër të rendit, pastrohet kaosi që vetë kanë krijuar. Në emër të qytetarisë, përjashtohet qytetari. Në emër të zhvillimit, fshihet çdo gjurmë kujtese.

Por qyteti ka memorie. Dhe pĂ«r sa kohĂ« kujtojmĂ« si u shemb Teatri, si u grabit sheshi, si u mbyt fjala dhe si u zĂ«vendĂ«sua me beton – pĂ«r aq kohĂ« kjo histori nuk Ă«shtĂ« e mbyllur.

Ata e duan qytetin pa njerĂ«z, pa pyetje, pa rezistencĂ«. Por qyteti nuk Ă«shtĂ« kartolinĂ«. Nuk Ă«shtĂ« planimetria e njĂ« kompanie ndĂ«rtimi. ËshtĂ« ai vend ku dikush mund tĂ« ulet, tĂ« flasĂ«, tĂ« protestojĂ«, tĂ« kujtojĂ« dhe tĂ« mos harrojĂ«.

Për aq kohë sa nuk harrojmë, hapësira publike nuk është plotësisht e humbur. Ajo jeton në kujtesën tonë, derisa të kemi forcë ta rikthejmë.

Me mikrofonin e hapur. Me sheshin e mbushur. Dhe me qytetin si pronë të përbashkët, jo si çmim ndërtimi, jo si mall shumice për tu shitur tek kushdo kalimtar i rastit.

ShĂ«nim: Lista e deputetĂ«ve qĂ« votuan “pro” duke miratuar ligjin special, Ă«shtĂ« marrĂ« nga dokumentat e Kuvendit. NjĂ« numĂ«r i konsiderueshĂ«m i atyre qĂ« votuan, 25% e tyre, sot janĂ« nĂ« burg, nĂ«n hetim penal ose nĂ« kĂ«rkim nga SPAK.

*Projektligji pĂ«r Teatrin 37/2018, formuluar “PĂ«r pĂ«rcaktimin e procedurĂ«s sĂ« veçantĂ« tĂ« pĂ«r negocimin dhe lidhje ne kontratĂ«s me objekt: ‘Projektimin dhe realizimin e projektit urban dhe godinĂ«s sĂ« re tĂ« Teatrit KombĂ«tar’,” u botua online pĂ«r konsultim mĂ« 8 qershor 2018. U shqyrtua dhe votua me procedurĂ« tĂ« pĂ«rshpejtuar 20 ditĂ« mĂ« vonĂ« dhe u rimiratua dy muaj mĂ« tutje pasi Presidenti e pati kthyer pĂ«r rishqyrtim.

The post Nga sheshi te kulla – Kronika e njĂ« hipokrizie tĂ« betonuar appeared first on Citizens.al.

↗

Në Lufaj të Mirditës uji mungon për shkak të një hidrocentrali

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

NĂ« Lufaj tĂ« MirditĂ«s, banorĂ«t detyrohen tĂ« blejnĂ« ujĂ« tĂ« ambalazhuar pavarĂ«sisht burimeve natyrore qĂ« kanĂ«. Shkak pĂ«r kĂ«tĂ« Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« devijimi burimeve nga hidrocentrali i kompanisĂ« “Seka Hidropower”. Ata thonĂ« se kompania nuk respekton kontratĂ«n, e cila parashikon qĂ« tĂ« lĂ«shojĂ« ujĂ« pĂ«r nevojat e tyre. Prandaj, paralajmĂ«rojnĂ« pĂ«rshkallĂ«zim nĂ« protesta nĂ«se situata nuk ndryshon.

“Zoti dhe po na ndihmoi SPAK-u, te ata kemi pak shpresĂ«â€ tha Jorgji Loci, i cili nĂ« mes tĂ« nxehtit tĂ« 24 korrikut mbushi bagazhin e kamionçinĂ«s me shishe uji tĂ« blerĂ« dhe u nis drejt fshatit. Atje e prisnin banorĂ« tĂ« tjerĂ« pĂ«r njĂ« protestĂ« tĂ« thirrur pĂ«r lirimin e rrjedhĂ«s sĂ« ujit, bllokuar nga hidrocentrali.

Zona me njĂ« peizazh tĂ« mrekullueshĂ«m, nuk ndihmohej aspak nga rruga, e cila ishte nĂ« gjendje tĂ« amortizuar. PĂ«rgjatĂ« saj, Jorgji ndaloi disa herĂ« pĂ«r tĂ« treguar burimet ujore, tĂ« cilat pĂ«r tĂ« ishin shĂ«njuese, pasi i kujtonin se dikur nga atje mund t’ia dĂ«gjoje gurgullimĂ«n ujit, ndĂ«rsa tani rrjedha Ă«shtĂ« futur nĂ« tuba.

“KĂ«tu nuk ka asnjĂ« pikĂ« ujĂ«, mbahet nga HEC-i,” tha ai teksa paralelizoi me enĂ«t e gjakut, qĂ« nĂ«se njĂ« njeriu i bĂ«hej njĂ« prerje nĂ« krah, gjaku nuk ka si t’i shkojĂ« mĂ« nĂ« parakrah.

Fshati Lufaj i përket njësisë administrative Selitë. Bashkë me fshatrat e tjerë të kësaj njësie sikurse Bardhaj, Lëkundë, Zajs, Kthëllë e Sipërme, Kurbnesh, Mërkuth e Kumbull ofrojnë një potencial të lart natyror dhe bujqësor.

Tharja e shtratit të lumit. Foto nga Jorgji Loci.

Hidrocentrali i Sekës ka filluar punën prej vitit 2017, por banorët thanë se edhe kur u ndërtua, nuk ishin pyetur.

“As nuk na ka pyetur njeri, as nuk kemi qenĂ« dakord,” tha Agron Kaçarri, banor i zonĂ«s.

Gjet Loci kujton se si zona mbante qindra banorë dhe mijëra bagëti teksa mbahej me grurë dhe misër.

“Tani nuk ka gram ujĂ«â€, tha ai i revoltuar teksa mungesa e ujit ka detyruar disa familje qĂ« tĂ« largohen.

Fatjon Gjinaj, i cili punon si gazetar në Tiranë, por që ka ende familjen në këtë zonë, tregoi se kompania nuk e ka respektuar kontratën, e cila e detyron që veçanërisht gjatë verës të lëshojë rrjedhë uji për në lumin e Urakës.

“KĂ«tu Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« masakĂ«r,” tha ai teksa tregoi se kompania kishte abuzuar me zhvendosjen e dherave nĂ«pĂ«r pĂ«rrenj, “ËshtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« kontratĂ« pĂ«r ujin e pijshĂ«m pĂ«r tĂ« gjithĂ« banorĂ«t, por zero! AsnjĂ« ditĂ« nĂ« 12 muajt e vitit nuk kalon.”

Sipas tij, pasuritë dhe puna e banorëve në këtë zonë në blegtori e bujqësi nuk është për të përfituar të tjerët në kurriz të tyre.

“Kemi kulla, kemi lumenj, kemi pĂ«rrenj, kemi blegtori, kemi bujqĂ«si. Kemi bagĂ«ti. PĂ«r çfarĂ«? PĂ«r tĂ« fituar dikush nĂ« kurriz tĂ« tĂ« gjithĂ«ve ne tĂ« tjerĂ«ve?!”, vijoi Gjinaj.

Ai kërkoi që ky organizim i banorëve të merrej si ultimatum për kompaninë dhe organet përgjegjëse, që të zbatojnë detyrimet ligjore ndaj komunitetit dhe natyrës.

Jorgji Loci tregoi se kishte shpenzuar nga tĂ« ardhurat personale pĂ«r t’i sjellĂ« ujĂ« fshatit nga burime tĂ« largĂ«ta. Ai e konsideroi kĂ«tĂ« sakrificĂ« “pĂ«r tĂ« shmangur konfliktet me kompaninĂ«â€, por qĂ« edhe ky burim ishte ndĂ«rprerĂ«.

“E kam çuar ujin nĂ« fshat me 8,500 metra zorrĂ« vetĂ«m qĂ« mos tĂ« hyj nĂ« sherr, dhe edhe atĂ« ujĂ« e kanĂ« ndĂ«rprerĂ«,” tregoi Loci.

Banorët e Zall-Gjocajt në solidaritet me Lufajn

Fshati Zall-Gjoçajt i pĂ«rket Matit, mirĂ«po ndodhet pranĂ« Lufajt, me tĂ« cilĂ«n ndan dhe burime tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta ujore. NjĂ«jtĂ« sikurse Lufaj, lumi Flim nĂ« Zall-Gjoçaj Ă«shtĂ« futur nĂ« tubacionet e hidrocentralit tĂ« kompanisĂ« “Seka Hidropower”.

Adem Gjokolaj, njĂ« ndĂ«r aktivistĂ«t mĂ« tĂ« zĂ«shĂ«m tĂ« mbrojtjes sĂ« burimeve ujore tĂ« Zall-Gjoçajt, duke qenĂ« edhe Park KombĂ«tar kishte marrĂ« rrugĂ«n pĂ«r t’iu bashkuar banorĂ«ve tĂ« Lufajt.

“NĂ« kĂ«to dy lumenj, lumin Flim dhe lumin UrakĂ«, para ca kohĂ«sh kanĂ« qenĂ« mbi 2,500 bagĂ«ti qĂ« pinin ujĂ«, mbi 2,000 bletĂ« dhe tĂ« gjitha gjallesat mbi dhe nĂ«ntokĂ«sore po ngordhin, sepse nuk ka asnjĂ« pikĂ« ujĂ«â€, theksoi ai pĂ«rmes megafonit.

Gjokolaj kërkoi nga të gjithë banorët që të mos ndalojnë së kërkuari të drejtën e tyre themelore për të pasur ujë të rrjedhshëm për shtëpitë dhe bagëtitë e tyre.

Sikurse Ademi, në mbështetje të banorëve të Lufajt ishte edhe Dhimitër Koleci, që bashkë me të tjerë banorë të Zall-Gjoçajt enden nëpër gjykata për të drejtën e ujit.

“Kemi pĂ«r tĂ« njĂ«jtin problem, pĂ«r tĂ« njĂ«jtin ujĂ«, pĂ«r tĂ« njĂ«jtat HEC-e, pĂ«r tĂ« njĂ«jtit oligarkĂ«, pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ« mashtrues qĂ« kanĂ« mashtruar tĂ« gjithĂ« zonĂ«n,” theksoi ai teksa shtoi se rreth 80 kilometra katrorĂ« tashmĂ« janĂ« kthyer nĂ« shkretĂ«tirĂ«.

“KanĂ« marrĂ« ujĂ« nga Parku KombĂ«tar Zall Gjoçaj, duke devijuar me tunele duke e sjellĂ« nĂ« lumin e UrakĂ«s me njĂ« tunel tjetĂ«r e duke marrĂ« edhe ujin e UrakĂ«s se nuk ngopen me lumenjtĂ«, duke e nxjerrĂ« kĂ«tu”.

Ai shprehu solidaritet me banorët, duke sjellë në vëmendje situatën e tyre ndër vite, punën e vështirë dhe pasojat shëndetësore në minierën e bakrit të Kurbneshit.

“GjithĂ« banorĂ«t e zonĂ«s qĂ« dikur kanĂ« punuar me selikozĂ«n e bakrit nĂ« Kurbnesh dhe iu kalbĂ«n mushkĂ«ritĂ« sot po iu thahen veshkat pĂ«r ujĂ«â€, u shpreh Koleci.

Dhimitri solli në vëmendje edhe situatën në Parkun Kombëtar Zall-Gjocaj, ku gjatë ditëve të nxehta të korrikut ka pasur vatra zjarri. Sipas tij, futja e ujit nëpër tubacione, nuk bën gjë tjetër veçse përkeqëson situatën.

Paketë malesh, por pa ujë

Jorgji Loci ka një banesë në fshatin Lufaj dhe vjen shpesh për të qëndruar aty, ndërsa gjatë verës edhe më gjatë, kur fëmijët e tij janë me pushime. Ai punon në Durrës, por e ka menduar shpesh të investojë në fshatin e tij.

“MĂ« ka rritur babai dhe unĂ« nuk e lĂ«shoj kĂ«tĂ« vend, e lĂ«shoj vetĂ«m kur tĂ« iki te babai”, u shpreh ai pĂ«r tĂ« atin, qĂ« tanimĂ« nuk jeton mĂ«.

Jorgji tregoi se kishte dĂ«gjuar shumĂ« pĂ«r “PaketĂ«n e Maleve”, njĂ« nismĂ« e diskutueshme e qeverisĂ« Rama pĂ«r investimet nĂ« zonat malore dhe do tĂ« dĂ«shironte tĂ« investonte nĂ« tokat e tij. Por, mungesa e ujit ia bĂ«n tĂ« pamundur kĂ«tĂ« dĂ«shirĂ«.

“UnĂ« jam i gatshĂ«m tĂ« bĂ«j fermĂ«, jam i gatshĂ«m tĂ« bĂ«j bujtinĂ«, por unĂ« nuk kam asnjĂ« pikĂ« uji nĂ« fshat, Ă«shtĂ« e gjitha shkretĂ«tirĂ«â€, theksoi Jorgji pĂ«r Citizens.al.

 Edhe Gjet Loci, një tjetër banor i zonës shprehu dëshirën për të investuar në tokën e tij, por duke parë kushtet ka frikë të ndërmarrë një hap të tillë.

“Ne duam tĂ« vijmĂ« tĂ« investojmĂ« kĂ«tu, kam shtĂ«pinĂ« aty poshtĂ«, ne nuk i investojmĂ« dot. Gjendja e kĂ«tij fshati tani pas hidrocentralit qĂ« Ă«shtĂ« bĂ«rĂ«, ka mbledhur burimet e ujĂ«rave dhe tani nuk ka ujĂ« fare”, u shpreh ai.

The post Në Lufaj të Mirditës uji mungon për shkak të një hidrocentrali appeared first on Citizens.al.

↗

Pandemia, politikat konservatore dhe rezistenca feministe në Ballkan

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

Pandemia u shtoi varësinë ekonomike vajzave dhe grave pasi shumë prej tyre humbën vendet e punës. Për rastet me dhunë në familje, ajo u shtoi edhe vështirësitë apo rrezikun e integritetit fizik dhe mendor.

Por pas kapërcimit të këtyre sfidave që solli pandemia, fryma e re politike në Shtetet e Bashkuara të Amerikës përhapi një valë konservatorizmi, e cila po ua vështirëson punën aktorëve të shoqërisë civile në Ballkan sa i takon kauzave feministe dhe queer.

Pandemia, sfida të shtuara për gratë dhe vajzat

Ines Leskaj nga Rrjeti i Fuqizimit të Gruas thekson se mbyllja e shkollave dhe çerdheve rriti barrën e kujdestarisë. Gratë u detyruan të mbajnë punë të keqpaguara, apo papaguara dhe humbën mundësi zhvillimi profesional.

“KĂ«tu duhet theksuar roli i madh i organizatave qĂ« e vijuan punĂ«n pavarĂ«sisht vĂ«shtirĂ«sive tĂ« pandemisĂ«â€ kujton Leskaj pĂ«r Citizens teksa nĂ«nvizon se gjatĂ« kĂ«saj periudhe shĂ«rbimet mbrojtĂ«se u bĂ«nĂ« mĂ« pak tĂ« aksesueshme.

Sipas Leksajt tematika kryesore që dominoi agjendën publike përgjatë pandemisë, ishte dhuna me bazë gjinore, sepse përgjatë izolimit, rastet sipas saj u dy-tre fishuan. Të njëjtën prirje, e parashtron edhe aktivistja feministe nga Kosova, Liridona Sijarina.

“KĂ«to vite kemi parĂ« rritje tĂ« raportimeve nga vajzat e gratĂ« pĂ«r dhunĂ« me bazĂ« gjinore si rrahja, dhuna seksuale, shantazhet, frikĂ«simet dhe shtrĂ«ngimet e ndryshme tĂ« bĂ«ra nga tĂ« njohur tĂ« tyre, kryesisht burra,” shpjegon Sijarina.

Ajo shton se formë tjetër e dhunës është ajo virtuale, e cila ka shënuar rritje të hovshme pas pandemisë dhe po bëhet burim i rrezikshëm dhune për gratë, sidomos vajzat e reja. Ngjashëm fenomeni është zhvilluar edhe në Shqipëri, ku mungon një sistem i plotë ligjor mbrojtjeje.

“ËshtĂ« pĂ«r t’u theksuar, qĂ« (shpĂ«rndarja e paautorizuar e materialeve intime) po pĂ«rdoret edhe si metodĂ« sulmi, sepse Ă«shtĂ« vendi ku ka mĂ« shumĂ« ndjekĂ«s dhe njerĂ«z qĂ« mund tĂ« arrihen,” analizon Leskaj.

Ndryshe nga përpara pandemisë, ku më të ekspozuar ndaj sulmeve dhe gjuhës së urrejtjes ishin gratë në politikë, sipas Leskajt, tanimë me to po përballen edhe gra gazetare, aktiviste dhe profesioniste.

Angel Dimitrievski nga Maqedonia e Veriut kujton si gjatë pandemisë nisën të hapeshin grupe anti-gjinore. Fillimisht ishte si një grup individësh të shpërndarë, të cilët protestonin kundër vaksinimeve dhe teknologjisë 5G.

“Sot, jemi dĂ«shmitarĂ« tĂ« njĂ« lĂ«vizjeje mĂ« tĂ« organizuar, e pĂ«rfaqĂ«suar pĂ«rmes organizatave tĂ« regjistruara tĂ« shoqĂ«risĂ« civile si Koalicioni pĂ«r Mbrojtjen e FĂ«mijĂ«ve, njĂ« rrjet prej mbi 30 organizatash, biznesesh dhe madje edhe partish politike,” analizon Angel pĂ«r Citizens.

Sipas tij kjo lëvizje gëzon përkrahje nga kisha dhe qeveria që promovojnë riprodhimin si vlerë kombëtare.

Konservatorizmi në rritje

Në mars 2025, administrata Trump njoftoi mbylljen e 83% të programeve të mbështetura nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) në rreth 100 vende të botës. Vendimi prekte dhe rajonin e Ballkanit, teksa përfshiheshinte edhe programet për median, demokracinë, shëndetësinë, luftën kundër korrupsionit etj.

Ines Leskaj thotë se konservatorizmi tashmë nuk është më retorikë publike, por realitet, jo vetëm kundrejt programeve, por edhe kundrejt aktivistëve të shoqërisë civile. Por, për të, ky është gjithashtu një moment për mobilizim të aktorëve progresistë.

“Ky Ă«shtĂ« momenti qĂ« tĂ« pĂ«rforcojnĂ« angazhimin e tyre pĂ«r drejtĂ«sinĂ« sociale dhe tĂ« drejtat nĂ« pĂ«rgjithĂ«si,” shton ajo.

Sipas Liridona Sijarinës, agjendat konservatore përhapen përmes individëve dhe mediave të pavarura.

Ajo shpjegon duke u nisur nga rastet e hasura në Kosovë se kjo frymë është përhapur mes grupeve që në dukje nuk japin idenë e përkatësive politike, çka e bën më të koklavitur momentin politik.

Sijarina tregon se në zgjedhjet e fundit në Kosovë një parti doli hapur kundër kauzave feministe dhe queer. Ajo shton se edhe mediat, apo individët që marrin hapësira mediatike dhe virtuale, apo grupime të paidenfitikueshme shpërndajnë ligjërime konservatore.

“Aktualisht Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« mĂ« problem pĂ«r t’u piketuar grupet konservatore dhe pĂ«r t’i rezistuar kĂ«tyre agjendave, meqĂ« po vijnĂ« nĂ« masĂ« tĂ« madhe prej formacioneve qĂ« dalin pĂ«rtej partive” pĂ«rmbyll ajo.

Angel Dimitrievski shton se shumë të rinj, veçanërisht djem, ndjekin figura të njohura për qëndrime ekstreme dhe seksiste si Andrew Tate dhe versionet kopje të tij në podcaste lokale. Sipas Dimitrievskit ata kanë ndikim të zgjeruar pasi mobilizojnë audienca të mëdha online.

“LĂ«vizja queer pĂ«rballet gjithashtu me tensione, veçanĂ«risht rreth çështjeve si mbĂ«shtetja pĂ«r PalestinĂ«n. NdĂ«rsa shumica e lĂ«vizjes sonĂ« mbĂ«shtet hapur kauzĂ«n palestineze, siç u demonstrua gjatĂ« ParadĂ«s sĂ« KrenarisĂ« sĂ« Shkupit kĂ«tĂ« vit, kjo qasje mbetet pĂ«rçarĂ«se dhe shpesh etiketohet si radikale nga tĂ« tjerĂ«t,” tregon ai.

Angel tregon për një shkollë verore për LGBT+ që gjatë fazës së thirrjeve nga organizata joftimiprurëse Ekvalis u zhvendos për shkak të kërcënimeve. Eventi qe hapur për të rinjtë e komunitetit, të cilët do të përdornin arsimin joformal për të krijuar hapësira më të sigurta dhe më gjithëpërfshirëse.

“Situata u bĂ« aq e rrezikshme sa u detyruam ta zhvendosnim fshehurazi tĂ« gjithĂ« shkollĂ«n verore dhe pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« historinĂ« e organizatĂ«s sonĂ«, tĂ« zbatonim siguri tĂ« pĂ«rhershme,” vijon ai.

Angel thekson se vendet tona nuk tregojnë vullnet të mbrojnë komunitetet e margjinalizuara, edhe kur ato përballen me rreziqe ekstreme. Për këtë ai nënvizon si të nevojshme krijimin e aleancave ndër-sektoriale dhe ndër-rajonale nga lëvizjet sindakale, lëvizjet mjedisore, feministe dhe queer..

“Nuk besoj se lĂ«vizjet tona mund tĂ« lulĂ«zojnĂ« nĂ« izolim, sepse betejat janĂ« thellĂ«sisht tĂ« ndĂ«rlidhura,” pĂ«rmbyll Angel.

The post Pandemia, politikat konservatore dhe rezistenca feministe në Ballkan appeared first on Citizens.al.

↗

Investimet pa transparencë: Katet shtesë dhe 6 kullat e Kastratit te ish-Sheratoni

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

Në Tiranë, investimet madhore zhvillohen përmes lejeve jo-transparente që shfrytëzojnë agresivisht hapësirën urbane.

Rasti i ish-hotel Sheratonit, i kthyer në një projekt gjigand ndërtimi nga grupi Kastrati, është ilustrimi tipik i këtij modeli ku mungon transparenca.

Në vend të një zhvillimi në harmoni me Parkun e Liqenit, Kastrati gëzoi rritje intensiteti dhe kate shtesë në projektin që nuk pa asnjë herë leje ndërtimi të zbardhur dhe ndryshoi të paktën dy herë në dy vite.

Pamja e re e “projektit tĂ« vjetĂ«r”

Prej javĂ«sh, puna nĂ« kantierin e ish-hotel “Sheraton” mes “ArenĂ«s KombĂ«tare” dhe Universitetit Politeknik tĂ« TiranĂ«s (UPT) Ă«shtĂ« shtuar ndjeshĂ«m.

Nga lart godina qendrore ka nisur tĂ« vishet me konceptin zigzag tĂ« fasadĂ«s sĂ« re modulare, konceptuar nga Marco Casamonti, arkitekti italian qĂ« “kullĂ«zoi” ish-stadiumin “Qemal Stafa”.

Hoteli simbol i luksit të Tiranës së fillimviteve 2000 nuk do të ketë më fasadën prej xhami dhe do të rrethohet nga një kompleks prej gjashtë kullash të larta deri në 15 kate.

Në të gjitha anët e kantierit dallohen blloqe të mëdha me materialet e fasadave, të cilat janë ndryshe nga ato që reklamohen në renderat e projektit.

Fasada e re e ish-hotelit Sheraton/Citizens.al

Gjithçka nisi në shkurt të vitit 2018 kur Leonardi, djali i sipërmarrësit Shefqet Kastrati, njoftoi në Instagram marrëveshjen për blerjen e ish-Sheratonit.

“TashmĂ« ish-hotel Sheraton i pĂ«rket kompanisĂ« Kastrati, sapo u mbyll transaksioni”, njoftoi ai.

Dy muaj pĂ«rpara shitjes, kompania amerikane e hotelerisĂ« “Sheraton” hoqi emrin nga hoteli i ”MAK Albania-s” duke zyrtarizuar largimin nga ShqipĂ«ria.

MAK Albania u themelua nĂ« vitin 1992 nga familja kuvajtiane Mohamed Abdulmohsin Al-Karafi, e cila siguroi nga qeveria e kohĂ«s troje dhe incentiva si “investitor strategjik” pĂ«r zhvillime kompleksesh turistike nĂ« TiranĂ«, Dajt dhe bregdetin e KavajĂ«s.

PjesĂ« e incentivĂ«s ishte dhe trualli buzĂ« Parkut tĂ« Liqenit, krah UPT-Ă«s. Familja Al-Karafi nisi ta ndĂ«rtojĂ« hotelin nĂ« vitin 1993, por mundi ta pĂ«rmbyllĂ« si njĂ« filial tĂ« markĂ«s sĂ« njohur “Sheraton” vetĂ«m nĂ« fillimvitet 2000.

Në vitin 2018 mediat raportuan se Kastrati e bleu MAK Albanian për 30 milionë euro. Por kontrata e shitjes tregon se objekti u ble për 18 milionë. Pjesa tjetër ishte garanci për të shlyer borxhet dhe huatë e marra ndër vite.

Bilanci i vitit 2017 tregon se MAK Albania kishte rreth 14.5 milionë euro detyrime, por një kapital prej rreth 95 milionë eurosh (rreth 12 miliardë lekë) asete, ndërtesa dhe troje.

Kjo situatë duket se krijoi mundësinë e një ujde për familjen Kastrati, e cila zuri vendin e oligarkëve kuvajtianë.

NĂ« atĂ« periudhĂ« Kastrati hyri fuqimisht nĂ« sektorin e ndĂ«rtimeve nĂ« kryeqytet me projekte tĂ« tjera hotelerie, rezidenciash dhe zyrash, ku spikaste projekti “Downtown One” nĂ« rrugĂ«n e Elbasanit.

Planet aspak transparente të investimeve

Rreth një vit pas blerjes së ish-Sheratonit, Kastrati siguroi leje zhvillimi nga qeveria për një projekt madhor zgjerimi.

Studiot Archea (Marco Casamonti) dhe X-Plan (Ornela Muçaj) propozuan zgjerimin e hotelit ekzistues dhe ngritjen e gjashtë kullave 7-13 kate përreth.

Koncepti fillestar parashikonte 121 mijë m2 ndërtim (69 665 m2 mbi tokë) në 30,000 m2 truall me intensitet 2.32 dhe koeficient shfrytëzimi 44.3%. Projekti parashikonte parkim 3-4 kate nën tokë.

Leja e zhvillimit u sigurua më 8 nëntor 2019. Qeveria ia delegoi kompetencën e lejes së ndërtimit bashkisë Tiranë, e cila nuk i ka bërë asnjëherë publike këto dokumenta.

Sidoqoftë, ligji detyron ndërtuesin ta shfaqë lejen e marrë në një tabelë të dukshme në kantier. Në rastin e Kastratit, ajo nuk është parë kurrë, as pas datës 10 qershor 2021 kur përfitoi leje të re zhvillimi nga qeveria.

Koncepti i ri në lejen e dytë parashikonte shtimin me rreth 36% të sipërfaqes së ndërtimit mbi tokë (nga 69,665 m2 në 108,827 m2) duke shtuar intensitetin në 3.6, me lartësi deri në 15 kate dhe parkingje 5 kate nën tokë.

Nuk Ă«shtĂ« e qartĂ« se kur bashkia TiranĂ« ia dha lejen e parĂ« tĂ« ndĂ«rtimit Kastratit – aq mĂ« shumĂ« lejen e dytĂ« – por pamjet satelitore dĂ«shmojnĂ« se nĂ« kompleksin e ish-“Sheratonit” vinçi ishte ngritur njĂ« muaj para se tĂ« jepej leja fillestare e zhvillimit nga qeveria: tetor 2019.

Bashkia e Tiranës, kompania Kastrat dhe studiot e arkitekturës nuk iu përgjigjën kërkesave për informim apo koment të Citizens.al rreth kësaj çështje.

Pamje satelitore ku shfaqet vinçi i ngritur në ish-Sheraton që para marrjes së lejes së zhvillimit/Citizens.al

Rasti Ă«shtĂ« i ngjashĂ«m me projektin “Downtown One” te rruga e Elbasanit, po nga Kastrati.

Leja e zhvillimit u dha nga qeveria më 14 prill 2017 për kullë 36 kate me 62,000 m2 sipërfaqe ndërtimi, intensitet 16.26 dhe koeficent shfrytëzimi trualli 45%. Dhënia e lejes së ndërtimit iu delegua bashkisë Tiranë, e cila nuk e bëri publike.

Ajo qĂ« dihet Ă«shtĂ« se Kastrati nisi punĂ«n paralelisht me gĂ«rmimet, qĂ« u bĂ«nĂ« te ish-parku “7 Xhuxhat” nĂ« kuadĂ«r tĂ« projektit pĂ«r ndĂ«rtimin e parkingut nĂ«ntokĂ«sor publik.

Projekti në fjalë nisi në janar 2018, rreth tetë muaj pasi Kastrati kishte marrë lejen e zhvillimit për kullën.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n datĂ« kur pĂ«rfitoi leje tĂ« dytĂ« zhvillimi pĂ«r ish-Sheratonin, Kastrati pĂ«rfitoi rishikim tĂ« lejes sĂ« zhvillimit pĂ«r “Downtown One”.

Në lejen e re të datës 10 qershor 2021 struktura fitoi 4 kate lartësi, por shtoi vetëm 92 m2 sipërfaqe totale. Për këtë ndryshim Kastrati lëshoi rreth 5% koeficient shfrytëzimi të truallit për qëllime publike për një total prej 60.5%.

Nuk është e qartë se përse është dashur ky rishikim në leje, ku praktikisht nuk është përfituar ndonjë sipërfaqe ndërtimi. Por ka gjasa ajo mund të jetë bërë për të legjitimuar gërmimet jashtë kufirit të pronës në ndërtimin e parkingut të kullës.

Kastrati ka dalĂ« me gĂ«rmime deri nĂ« rrugĂ«n “Fatmir Haxhiu”, pjesĂ« pĂ«r tĂ« cilĂ«n ditĂ«t e fundit po ripunohet me betonarme (foto 2023; foto 2025).

Brenda kantierit të Downtown One, ku po punohet me betonarme zona fundore/Citizens.al

Shkelje të mundshme konstatohen edhe te projekti i ish-Sheratonit.

Në fillim të vitit 2022 Kastrati rrethoi pjesën para duke vijuar punimet për parkingun nëntokësor.

Pamjet satelitore tregojnĂ« se kompania rrethoi edhe rreth 1,800 metra katrorĂ« pĂ«rtej rrugĂ«s ekzistuese tĂ« hotelit. Kjo ndĂ«rhyrje nuk ishte parashikuar nĂ« asnjĂ« nga dy lejet e zhvillimit – tĂ« vetmet dokumente publike.

Një rrugë e re u hap krah UPT-së në atë që hartat e Kadastrës tregojnë të jetë prona 7/18 e Zonës 8160. Kështu Kastrati u zgjerua nëntokë deri në kufi të pronës së tij dhe përfitoi një rrugë që i shkon direkt në hyrjen e parkingut.

Rruga e re dhe pjesa e shtuar e hotelit të Mak-Albanias/Citizens.al

LĂ«vizjet nĂ« hije tĂ« “investitorĂ«ve strategjikĂ«â€

Zhvillimi i ish-Sheratonit është nisur nga Kastrati në ortakëri me sipërmarrësin Samir Mane, por sot nuk kuptohet nëse vijon e njëjta ortakëri.

Leja e parë e zhvillimit për ish-Sheratonin përmendte si zhvillues kompanitë e grupit Kastrati (Kastrati Residences dhe Kastrati Hotels & Tower) dhe Mak Elite Offices (MEO) një kompani e themeluar në vitin 2017 nga Balkan Finance Investment Group (Balfin) e sipërmarrësit Mane.

Dokumentet tregojnĂ« se nĂ« shkurt 2018 – pra, kur Kastrati bleu ish-Sheratonin – grupi bleu pĂ«r 700 mijĂ« lekĂ« edhe 50% tĂ« aksioneve tĂ« Manes te projekti “Downtown One”, tĂ« cilat zotĂ«roheshin nga BFI Invest – tjetĂ«r kompani e Balfin-it.

Nuk kuptohet qartĂ« se si Balfin Ă«shtĂ« tĂ«rhequr nga njĂ« projekt si “Downtown One” pĂ«r kaq pak para, kur pĂ«r mĂ« tepĂ«r kishin nisur punimet.

Nga ana tjetër, për MEO-n mund të themi se nuk ka pasur ecuri të gjatë. Kjo kompani e Balfinit rriti kapitalin me rreth 180 mijë euro në vitin 2020 dhe një vit më pas pezulloi dhe çregjistroi aktivitetin.

Balfin nuk iu përgjigj një kërkese për koment nga Citizens.al nëse vijonte të ishte e përfshirë në investimin te ish-Sheratoni, edhe pse në lejen e dytë të zhvillimit ajo nuk përmendet më.

Projekti i Kastratit u reklamua bujshëm nga kryetari i Bashkisë Tiranë Erion Veliaj se do të tërhiqte si filiale markat ndërkombëtare të hoteleve Hyatt dhe Hilton. Në një njoftim në faqen e saj, Hilton thoshte se do të mund të niste punën në mjediset e reja nga fundi i vitit 2023.

Të dy markat ndërkombëtare nuk iu përgjigjën kërkesave për koment nga Citizens.al rreth arsyes së shtyrjes së këtij afati dhe periudhës se kur mund të mbarojnë punimet.

Por, rasti i ish-“Sheratonit” tregon se investimet nĂ« zemĂ«r tĂ« TiranĂ«s nuk janĂ« mĂ« çështje zhvillimi, por demonstrim influencash dhe pushteti.

Në një shtet ku ligji vepron selektivisht dhe informacioni mbahet i fshehur, fiton më shumë ai që ka akses te pushteti. Humb qyteti, humbin qytetarët.

The post Investimet pa transparencë: Katet shtesë dhe 6 kullat e Kastratit te ish-Sheratoni appeared first on Citizens.al.

↗

KĂ«shilli Bashkiak i hap rrugĂ« “rijetĂ«zimit” tĂ« Pallatit tĂ« Kongreseve

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

KĂ«shilli Bashkiak i TiranĂ«s i hapi sot rrugĂ« projektit tĂ« “rijetĂ«zimit tĂ« Pallatit tĂ« Kongreseve” duke i kaluar njĂ« parcelĂ« toke KorporatĂ«s sĂ« Investimeve Shqiptare (KISH). Zona pĂ«rfshin njĂ« lulishte publike qĂ« rrezikon tĂ« humbasĂ« funksionin si hapĂ«sirĂ« e gjelbĂ«r nga natyra e zhvillimit tĂ« propozuar.

Ngjashëm në diskutim është vënë edhe integriteti i godinës monument i trashëgimisë kulturore për vlerat arkitektonike që mbart.

Vendimi i marrĂ« nĂ« mbledhjen e sotme parashikon kalimin e administrimit tĂ« 2261 mÂČ truall nga bashkia te Korporata, e cila mĂ« parĂ« ka marrĂ« nĂ« administrim edhe truallin e Pallatit tĂ« Kongreseve.

Kryetarja e komanduar, Anuela Ristani, theksoi gjatĂ« mbledhjes sĂ« KĂ«shillit se ndĂ«rtesa Ă«shtĂ« pronĂ« e MinistrisĂ« sĂ« KulturĂ«s, dhe se bĂ«hej fjalĂ« vetĂ«m pĂ«r njĂ« rrip lulishteje para, i cili “duhet pĂ«r projektin rijetĂ«zimit”.

“I duhet e gjithĂ« prona nĂ« administrim,” theksoi ajo duke justifikuar kĂ«rkesĂ«n nga KISH, teksa kĂ«shilltarĂ«t opozitarĂ« kundĂ«rshtuan kĂ«rkesĂ«n duke u shprehur se prona po kĂ«rkohet pĂ«r t’iu kaluar privatĂ«ve pĂ«r kulla.

“Ai rripi i vogĂ«l qĂ« po flisni ju, Ă«shtĂ« 2261 m2 dhe a mund ta na qartĂ«soni nĂ«se aty do tĂ« ketĂ« njĂ« kullĂ«?”, tha nĂ« fjalĂ«n e tij Ilir Alimehmeti.

Znj. Ristani tha se nuk ishte në dijeni të projekteve ende, apo nëse do të ketë shembje apo ndërtim të një kulle.

“Kjo Ă«shtĂ« nĂ« dorĂ« tĂ« atyre qĂ« do bĂ«jnĂ« ekspertizĂ«n”, theksoi ajo.

Trualli me sipërfaqe 2261 m2 pas Pallatit te Kongreseve

Interesi pĂ«r tĂ« rizhvilluar zonĂ«n e Pallatit tĂ« Kongreseve qe shprehur qĂ« nĂ« janar nga Drejtoria e ShĂ«rbimeve Qeveritare. MĂ« 1 prill KISH publikoi nĂ« rubrikĂ«n “Thirrje tĂ« Ardhshme” njoftimin pĂ«r “Rikonstruksionin e Pallatit tĂ« Kongreseve”. Por ky njoftim ishte i zbrazur, pa asnjĂ« informacion.

NĂ« muajin maj, teksa u prezantua projekti “Tirana Moons”, Kryeministri Edi Rama tha se pĂ«r “Pallatin e Kongreseve” do tĂ« aplikohej e njĂ«jta formulĂ« si me stadiumin kombĂ«tar, deklaratĂ« e cila nĂ«nkupton zhvillimin me privatĂ« tĂ« strukturave tĂ« larta.

AIC ka hapur thirrje tĂ« tjera mĂ« parĂ« me tĂ« njĂ«jtin model nĂ« prona shtetĂ«rore si Stadiumi “Selman StĂ«rmasi”, apo “Pallati i Sportit Asllan Rusi”.

Korporata ka propozuar t’i japĂ« nĂ« kĂ«mbim bashkisĂ« njĂ« tjetĂ«r sipĂ«rfaqe 1,209 mÂČ, por jo nĂ« tĂ« njĂ«jtin vend. Ky model “kĂ«mbimi” Ă«shtĂ« pĂ«rdorur mĂ« parĂ« pĂ«r tĂ« justifikuar projekte me kulla nĂ« prona publike.

Ligjërisht, ky kalim mbështetet nga VKM-të dhe ligji për Korporatën e Investimeve. Por praktika ka lënë vend për dyshime nga mungesa e transparencës, prioriteteve urbane dhe përfitimeve publike.

Në projektet e kaluara, KISH ka përdorur formulën e Partneritetit Publik-Privat për të nxitur ndërtime intensive në prona publike.

Rasti i Pallatit tĂ« Kongreseve ngre pikĂ«pyetje mbi vizionin urban dhe mbrojtjen e hapĂ«sirave publike nĂ« TiranĂ«. NĂ« mungesĂ« transparence, qytetarĂ«t rrezikojnĂ« tĂ« humbasin njĂ« tjetĂ«r hapĂ«sirĂ« publike dhe ndĂ«rtesĂ« historike nĂ«n logon e “modernizimit”.

Diskutimi për këtë truall duhet të zgjerohej, me kërkesë për garë të hapur, dokumentacion publik dhe mbikëqyrje qytetare.

The post KĂ«shilli Bashkiak i hap rrugĂ« “rijetĂ«zimit” tĂ« Pallatit tĂ« Kongreseve appeared first on Citizens.al.

↗

SPAK i komunikon akuzat Erion Veliajt

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

Prokuroria e Posaçme Antikorrupsion (SPAK) ka mbyllur hetimet për çështjen ndaj kryetarit të Bashkisë Tiranë Erion Veliaj, i cili dyshohet se me bashkëshorten, Ajola Xoxa, u përfshi në një skemë korrupsioni dhe pastrimi parash.

Të mërkurën SPAK i komunikoi akuzat kryebashkiakut në paraburgimin e Durrësit, atje ku qëndron prej rreth 165 ditësh. Pavarësisht kësaj periudhe larg zyrës, ai vijon ta mbajë formalisht mandatin.

Veliaj tashmĂ« akuzohet pĂ«r shpĂ«rdorim detyre, korrupsion, pastrim parash, fshehje pasurie dhe futje e sendeve tĂ« paligjshme nĂ« burg – njĂ« celular qĂ« pĂ«rdori pĂ«r komunikime gjatĂ« periudhĂ«s shkurt-mars. NjĂ«soj akuza janĂ« ngritur edhe pĂ«r bashkĂ«shorten Xoxa: korrupsion, pastrim parash dhe fshehje pasurie.

Përtej komunikimit të akuzave, SPAK siguroi nga gjykata edhe zgjatjen e afatit të hetimeve deri në muajin shtator.

Hetimet paraprake ndaj çiftit Veliaj-Xoxa kanë sugjeruar se ata mund të jenë përfshirë në një skemë korruptive me së paku gjashtë sipërmarrës.

Grupi i sipërmarrësve dyshohet se përfitoi leje ndërtimi apo tenderë publik nga bashkia dhe nga ana tjetër qarkulloi para të dyshuara si pagesa korruptive në kompani dhe organizata jofitimprurëse të kontrolluara apo lidhura me Xoxën.

SipĂ«rmarrĂ«si Elman Abule, ishte i pari tĂ« cilit iu paraqit akuza “pastrim parash”. Ai ka qenĂ« nĂ« masĂ«n arrest shtĂ«pie, teksa sipermarrĂ«sit e tjerĂ«, Gentian Sula, ShkĂ«lqim Fusha, Fatmir Bektashi, Meriman Palushi dhe Sokol Kryeziu janĂ« hetuar nĂ« gjendje tĂ« lirĂ« me detyrim paraqitje.

SPAK dyshon se çifti Veliaj-Xoxa përfitoi rreth 1 milionë euro nga kjo skemë.

Hetuesit zbuluan shpenzime tĂ« majme pĂ«r veshje dhe bizhuteri tĂ« bĂ«ra nga bashkĂ«shortja e kryebashkiakut si dhe njĂ« vilĂ« nĂ« bregdet, e cila mendohet se Ă«shtĂ« pronĂ« e tyre pavarĂ«sisht se nuk Ă«shtĂ« deklaruar. Çifti ka mohuae akuzat.

Veliaj u arrestua më 10 shkurt pasi SPAK provoi në gjykatë se ai dhe bashkëshortja kishin tentuar të intimidonin dëshmitarët dhe të prishnin provat.

Kryebashkiaku e kundërshtoi vendimin duke e cilësuar të motivuar politikisht. Ai këmbënguli se po arrestohej pa gjyq, pa akuza dhe pa prova.

Në rrjetet sociale ai sulmoi me fyerje të rënda prokurorët dhe një prej gjyqtarëve që u përfshinë në vendim. Por masa e arrestit u cilësua e justifikuar në të gjitha shkallët e drejtësisë. Ajo u konfirmua edhe në Gjykatë të Lartë.

Familja e Veliajt angazhoi dy studio ligjore ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« kushtueshme pĂ«r mbrojtjen e tij si dhe njĂ« kompani “PR”-i me seli nĂ« LondĂ«r dhe Nju Jork.

Teksa kompetencat e Veliajt si kryetar Bashkie i janĂ« deleguar Anuela Ristanit, ai vijon tĂ« mbetet formalisht “nĂ« detyrĂ«â€, kjo sĂ« paku deri nĂ« njĂ« vendim tĂ« formĂ«s sĂ« prerĂ«, shkarkim nga Kryeministri, apo KĂ«shilli Bashkiak.

Lexoni gjithashtu:

The post SPAK i komunikon akuzat Erion Veliajt appeared first on Citizens.al.

↗

Qyteti qĂ« na premtuan nuk ekziston – RrĂ«nojat kanĂ« emra dhe njĂ« i pandehur nuk mjafton

✇Citizens.al
By: Doriana Musai

GjashtĂ« vjet mĂ« parĂ«, mĂ« 23 korrik 2019, Teatri KombĂ«tar u mor nĂ« mbrojtje nga qytetarĂ«t. NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, ishte hera e parĂ« qĂ« qyteti nisi tĂ« mbrohej me trup – jo thjesht si njĂ« godinĂ«, por si ide, si truall, si simbol, si hapĂ«sirĂ« pĂ«r njerĂ«zit dhe jo pĂ«r interesat e betonit.

Qyteti nisi të përkufizohej jo më për çfarë ndërtohej mbi të, por për çfarë nuk lejohej të shembej. Sot, gjashtë vjet më vonë, një nga ekzekutorët e asaj shembjeje, Erion Veliaj, mban statusin zyrtar të të pandehurit.

Jo më thjesht në sytë tanë, por edhe në letrat e drejtësisë.

A është kjo një ditë feste? Po.

A mund të gëzojmë? Vështirë, sepse ndërkohë që fituam një akt simbolik drejtësie, humbëm gjithçka tjetër që ai simbol përfaqësonte.

Humbëm teatrin. Humbëm hapësirën publike. Humbëm qytetin.

Për më shumë se një dekadë kemi ngritur zërin për mbrojtjen e të përbashkëtës. Në sheshe, në media, në rrjete sociale.

Kemi protestuar për parqet, për shkollat, për trotuaret, për ajrin dhe për dritën. Për gjithçka që duhet të na përkiste të gjithëve dhe që na është marrë copë-copë.

Sot, pĂ«r tĂ« mbyllur ciklin, vjen njĂ« absurditet i madh, se paskemi qenĂ« ne fajtorĂ«t. Ne qĂ« pimĂ« kafe. Ne qĂ« ulemi nĂ« trotuar, qĂ« “e kemi zĂ«nĂ« qytetin” me praninĂ« tonĂ«.

Pas 12 vitesh ndërtimesh pa kriter, mijëra metra katrorë të zaptuar me leje e pa leje, tashmë sulmi vjen mbi karriget.

ËshtĂ« njĂ« zĂ«vendĂ«sim i qĂ«llimshĂ«m i debatit tĂ« vĂ«rtetĂ« mbi qytetin me njĂ« teatĂ«r tĂ« rremĂ« histerie, ku gishtat tregojnĂ« qytetarĂ«t, ndĂ«rkohĂ« qĂ« ndĂ«rtuesit dhe firmĂ«tarĂ«t ikin pa zhurmĂ« nga pasarelat e betonit qĂ« vetĂ« ngritĂ«n.

NĂ«se duam tĂ« dimĂ« se kush e zuri realisht qytetin, s’mjafton tĂ« shohim kafenetĂ«. Mjafton tĂ« shohim kullat.

Artikulli i fundit i Citizens.al, “Hetimi urbanistik nĂ« Milano, çfarĂ« e ndĂ«rlidh me TiranĂ«n?”, qĂ« ndĂ«rlidh rastin e Milanos me TiranĂ«n, e shpjegon qartĂ«: hapĂ«sira publike nuk u zaptua nga karriget, por u zhduk me plan.

U zhduk me firmë.

Dhe ata që e zhdukën, sot na mësojnë si të sillemi në rrugët që vetë i ngushtuan.

Trotuaret janë kthyer në korridore mes kangjellave dhe xhamave të errët. Parkimet zënë gjithçka që mbetet. Parqet janë bërë qendra tregtare.

Ndërsa liqenet janë shndërruar në pasqyra uji, ku reflektojnë vitrinat e betonit, të vetkënaqura si Narcissus, tek pa veten të rekflektuar. Edhe ndonjë copë e gjelbër që shpëton mes betonit, konsiderohet luks.

JanĂ« po ata qĂ« miratuan planet, qĂ« firmosĂ«n lejet, qĂ« shpikĂ«n rregullat. Dhe janĂ« po ata qĂ« tani na flasin pĂ«r “zaptimin e qytetit”.

Pas aksionit propagandistik nĂ« Theth, me truproje, dronĂ« dhe buldozerĂ«, u lançua njĂ« tjetĂ«r klishe: “Rilindja Urbane 2.0”. Faza e dytĂ«, nĂ«se mund ta quajmĂ« kĂ«shtu, e njĂ« projekti qĂ« nuk ka dhĂ«nĂ« asnjĂ«herĂ« llogari pĂ«r fazĂ«n e parĂ«.

Nuk kemi parë asnjë raport për efektin ekonomik të ndërhyrjeve që kanë kushtuar 365 milionë euro. Nuk kemi parë asnjë analizë për impaktin social. Nuk dimë asnjë gjë për pasojat afatgjata. Dimë vetëm se qyteti është bërë më i shtrenjtë, më i dendur, më i zhurmshëm, më i pashëtitshëm, më i pajetueshëm.

NĂ« qendĂ«r tĂ« kĂ«tij transformimi, qĂ« nuk ka mĂ« as pamje dhe as pĂ«rmbajtje publike, qĂ«ndron Plani TR030, dizajnuar nga Stefano Boeri, pa asnjĂ« garĂ« publike, por me urdhĂ«r politik. U paraqit si “vizion i gjelbĂ«r”, si “pyll orbital” pĂ«r tĂ« mbrojtur bujqĂ«sinĂ« rreth qytetit.

ÇfarĂ« hipokrizie!

Atë që në fakt plani i Boerit bëri, ishte pikërisht ajo që u denoncua nga dhjetra ekspertë të akademisë dhe planifikimit urban në veçanti: në vend që të frenonte zgjerimin informal, e formalizoi atë me leje. Zhbëri kufijtë urbanë. Legjitimoi ndërtimet vertikale. Ngjeshi qytetin deri në kufijtë e frymëmarrjes.

Të gjitha këto u shoqëruan me imazhe të përpunuara në photoshop, me unaza të gjelbra dhe pyje masive, për të përdorur edhe dronë që fluturojnë vetëm sipër gënjeshtrave.

Tirana Riverside Ă«shtĂ« shembulli mĂ« i ndyrĂ« i kĂ«tij modeli. I promovuar si rindĂ«rtim post-tĂ«rmet dhe “smart city”, nĂ« njĂ« zonĂ«  tĂ« paqtĂ«, qĂ« nuk ishte prekur nga tĂ«rmeti. BanorĂ«t u pĂ«rzunĂ« nĂ« dimrin e 2020-Ă«s me polici.

Jo pĂ«r t’i ndihmuar nga ndonjĂ« fatkeqĂ«si natyrore, por pĂ«r t’ua marrĂ« truallin. I gĂ«njyen me dekada se do t’ia legalizonin investimin, por mĂ« pas i pĂ«rzĂ«nĂ« dhe i morĂ«n çfarĂ« kishte qenĂ« nĂ« posedim dhe pĂ«rdorim tĂ« tyre. I shkatĂ«rruan shtĂ«pinĂ«, dyqanin apo garazhin dhe i flakĂ«n rrugĂ«ve.

Plani i ri solli vetëm përjashtim dhe beton. Dhe kjo është paradigma që po përsëritet. Projekti i qytetit të së ardhmes po ndërtohet duke zhdukur të shkuarën dhe duke përjashtuar të tashmen. A mund të ketë të ardhme ky qytet?

Ndërkohë, kriza e strehimit është kthyer në një krizë ekzistence. Qiratë janë më të larta se pagat. Në periferi, mbi 500 euro; në qendër, dyfish. Paga mesatare, vijon të qëndrojë në kufijtë 400 euro.

Apartamentet e reja fillojnë nga 1500 dhe shkojnë deri në 7000 euro për metër katror, sipas zonës. Janë ndërtuar mbi 10 milionë metra katrorë të reja, dhe shumica janë bosh.

JanĂ« blerĂ«, por jo pĂ«r tĂ« jetuar nĂ« to. JanĂ« blerĂ« pĂ«r tĂ« fituar. Dhe banorĂ«t qĂ« jetojnĂ« pranĂ« tyre, nuk e pĂ«rballojnĂ« mĂ« as qiranĂ«, as taksat, as jetĂ«n. TĂ« vetmet rrugĂ« qĂ« u kanĂ« mbetur janĂ« jashtĂ« qytetit – ose jashtĂ« vendit.

Qyteti i premtuar i Boerit, Ramës dhe Veliajt, nuk ekziston.

Qyteti qĂ« kemi Ă«shtĂ« qytet mallrash, jo qytetarĂ«sh. Me rrĂ«nimin e hapĂ«sirĂ«s publike, Tirana ka humbur pjesĂ«n mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« vetes – pjesĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t, hapĂ«sirĂ«n publike. Nuk Ă«shtĂ« mĂ« njĂ« vend pĂ«r tĂ« gjithĂ«. ËshtĂ« njĂ« produkt pĂ«r ata qĂ« kanĂ« para. PĂ«r tĂ« tjerĂ«t – rruga, nĂ« kuptimin mĂ« tĂ« plotĂ« tĂ« fjalĂ«s.

Tani që edhe Veliaj është zyrtarisht i pandehur, nuk mjafton të ndalemi tek një emër. Sepse ai nuk është i vetmi. Janë shumë të tjerë që heshtën, që firmosën, që përfituan.

Dhe janĂ« shumĂ« vendime qĂ« kaluan pa asnjĂ« diskutim publik, pa asnjĂ« konsultim me ata qĂ« do t’i  preknin jetĂ«n realisht. ËshtĂ« koha pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar mĂ« shumĂ« se njĂ« pĂ«rgjegjĂ«s.

ËshtĂ« koha pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar pĂ«rgjegjĂ«si politike. Dhe mbi tĂ« gjitha, pĂ«r tĂ« rikthyer pyetjen qĂ« na Ă«shtĂ« mohuar pĂ«r shumĂ« gjatĂ«: A Ă«shtĂ« ky qyteti qĂ« donim? Dhe nĂ«se jo, kush do ta paguajĂ« kĂ«tĂ« rrĂ«nojĂ«?

Lexoni gjithashtu:

The post Qyteti qĂ« na premtuan nuk ekziston – RrĂ«nojat kanĂ« emra dhe njĂ« i pandehur nuk mjafton appeared first on Citizens.al.

↗

Raporti i Akreditimit: Shqetësime për cilësinë e programeve dhe stafit akademik

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Shqipëria ka më pak doktorë shkencash në universitete, më shumë pedagogë me kohë të pjesshme dhe kurrikula të shkëputura nga tregu. Kjo panoramë e zymtë u bë me dije nga raporti i fundit i Bordit të Akreditimit të Universiteteve për periudhën 2017-2023.

Në tryezën me qeverinë, që u mbajt këtë javë, shqetësimeve të vjetra iu dha vëmendje me shifra.

Kryetarja e Bordit, Shqiponja Tehlaj, theksoi se 42% e stafit akademik nĂ« universitete Ă«shtĂ« pa doktoraturĂ«. Ajo tha se krahasuar me vitin 2016, ku kjo shifĂ«r ishte 46%, ka njĂ« ulje tĂ« lehtĂ«, por qĂ« sĂ«rish “shifra mbetet e lartĂ«â€.

Sipas Tehlajt kjo tregon se gjysma e stafit pedagogjik e ka tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« kryejĂ« studime cilĂ«sore pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« kualifikimit tĂ« duhur. PikĂ« shqetĂ«suese nĂ« aspektin e kualifikimit u pa te cikli i dytĂ« i studimeve: programet “Master” (MSc; MPS).

“Stafi me ‘Master’ jep mĂ«sim nĂ« programet ‘Master’,” theksoi si problem Tehlaj.

Në vitin 2023, IAL-të shqiptare patën nga një pedagog për çdo 17 studentë, çka konfirmon prirjen në rënie të numrit të tyre. Ndërkohë sa i takon gjinisë, vajzat mbeten më të shumta në numër.

“Ka njĂ« raport mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« vajzave qĂ« regjistrohen nĂ« Institucionet e Arsimit tĂ« LartĂ« (IAL), gati 60%,” tha Tehlaj gjatĂ« prezantimit tĂ« raportit, i cili ka identifikuar gjithashtu probleme me investimet, biblioteka minimale, mungesĂ« literature nĂ« shqip dhe akses i kufizuar nĂ« burime dhe revista shkencore.

“Ka biblioteka sa njĂ« dhomĂ« standarde 4×4 qĂ« Ă«shtĂ« shumĂ« shqetĂ«suese. Ka programe qĂ« nuk kanĂ« literaturĂ« nĂ« shqip”, u shpreh akademikja Tehlaj, sipas sĂ« cilĂ«s ka mungesĂ« tĂ« studimeve tĂ« mirĂ«fillta tĂ« tregut tĂ« punĂ«s.

“Na vijnĂ« programe qĂ« kanĂ« 2-3 studentĂ«. Para se tĂ« hapen duhet tĂ« shikojmĂ« sa i shĂ«rbejnĂ« shoqĂ«risĂ« dhe a mundet qĂ« njĂ« universitet ta mbajĂ« njĂ« program me tre studentĂ«, sepse mund tĂ« krijojĂ« probleme me cilĂ«sinĂ« e tyre”, vijoi Tehlaj.

Sa i takon procesit të akreditimit, nga raporti u vu re rritje në cilësi, por ende larg nivelit europian.

“NĂ«se nĂ« 2017 (indeksi i cilĂ«sisĂ«) ishte 3.88, nĂ« 2023 ka qenĂ« 4.54. NĂ«se marrim njĂ« mesatare Ă«shtĂ« 4.26. NjĂ« rritje pĂ«r t’u vlerĂ«suar, por ka ende punĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« sepse maksimumi i cilĂ«sisĂ« nĂ« indeksin tonĂ« Ă«shtĂ« 6,”, theksoi Tehlaj.

Në përfundim të prezantimit, u shtrua nevoja për përfshirje të diasporës shqiptare, duke e konsideruar si çelësi për zhvillimin e mëtejshëm të situatës universitare në vend dhe kërkimin shkencor.

Po ashtu u kërkua përmirësim në ndërkombëtarizimin e universiteteve, përmirësimin e laboratorëve dhe infrastrukturës dhe mbështetjen e studentëve që mbarojnë studimet.

ShqetĂ«sime “tĂ« bĂ«rtitura” prej vitesh

Gjetjet e Bordit të Akreditimit u panë nga Taulant Muka, hulumtues shkencor dhe epidemiolog, si korrekte dhe si shqetësime të ngritura edhe më herët. Sipas tij, mungesa e kualifikimeve po i kushton shumë Shqipërisë.

“PĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« profesoratit tĂ« pĂ«rgatitur, humbasim miliona qĂ« mund t’i kishim marrĂ« nga fondet e BE-sĂ« pĂ«r kĂ«rkimin shkencor. Sigurisht qĂ« Ă«shtĂ« shqetĂ«suese qĂ« tĂ« kesh staf akademik me vetĂ«m njĂ« master pĂ«r tĂ« pĂ«rgatitur pikĂ«risht studentin e masterit dhe nĂ« kundĂ«rshtim me ligjin”, tha pĂ«r Citizens.al Muka.

Rigels Xhemollari nga Qëndresa Qytetare, vlerësoi raportin si të saktë në përgjithësi, por kritikoi përdorimin e të dhënave të vjetra nga ana e bordit dhe Kryeministrit Edi Rama kur i referoheshin universiteteve.

“Nga ana tjetĂ«r kishim njĂ« konferencĂ« rektorĂ«sh, e cila nuk pranonte kritikĂ«n”, u shpreh Xhemollari duke marrĂ« shkas nga reagimi kritik i rektorit tĂ« Universitetit tĂ« TiranĂ«s (UT) Artan Hoxha ndaj raportit.

Hoxha u shpreh se raporti është i njëjtë me atë të vitit 2024, duke pasur disa reflektime të shqetësimeve të adresuara, por që nuk ka ndryshuar gjë.

“Thjesht ka njĂ« kozmetikĂ«, por konkluzionet janĂ« po tĂ« njĂ«jta, tĂ« cilat njĂ« pjesĂ« e tyre i pranojmĂ« se e dimĂ« ku Ă«shtĂ« arsimi, por qĂ« unĂ« nuk besoj se ShqipĂ«ria mund tĂ« pranojĂ« qĂ« pas pesĂ« vitesh intensive pune, arsimi i lartĂ« tĂ« jetĂ« aty-aty apo diku edhe mĂ« pak nĂ« performancĂ« se ai i viteve 15 apo 16 tĂ« kĂ«tij shekulli”, deklaroi rektori Hoxha.

Sipas Xhemollarit shifrat ishin të vjetra, mirëpo pavarësisht kësaj ishin therëse për realitetin akademik në vend.

“Duke filluar nga pedagogĂ«t pa doktoratura, pavarĂ«sisht se nĂ« ShqipĂ«ri ka pafund njerĂ«z qĂ« kanĂ« pĂ«rfunduar doktoraturat, universiteti nuk i gjen dot kĂ«ta. Duke filluar nga mos-lidhja e tregut tĂ« punĂ«s me universitetin dhe ajo qĂ« Ă«shtĂ« thelbĂ«sore pĂ«r universitetin qĂ« shkenca qĂ« ata prodhonin nuk i shĂ«rbente fare shoqĂ«risĂ«â€, deklaroi Xhemollari.

Për Mukën ideja se duhet të prodhohet një ligj i ri për arsimin e lartë, nuk qëndron, pasi problemi është mungesa e zbatimit të ligjit. Ai sheh me shqetësim edhe plagjiaturat, për të cilat edhe Kryeministri Rama u shpreh se nuk është adresuar siç duhet.

“Sikurse e tha edhe kryeministri jemi atdheu i plagjiaturave, por ka edhe hipokrizi brenda sepse nuk mund tĂ« thuash atdheu i plagjiaturave dhe ndĂ«rkohĂ« 12 vite kryeministĂ«r ke pasur mundĂ«sinĂ« ta zgjidhĂ«sh kĂ«tĂ« çështje dhe jo vetĂ«m qĂ« nuk e ke zgjidhur, por vĂ« ministre arsimi Ogerta Manastirliun e cila ka plagjiaturĂ«â€, deklaroi Muka.

Muka theksoi dhe një tjetër shqetësim: faktin që Agjencia shqiptare e Sigurimit të Cilësisë në Arsimin e Lartë (ASCAL) nuk është pjesë e Agjencisë Evropiane për Sigurimin e Cilësisë në Arsimin e Lartë (ENQA) dhe kjo, sipas tij hedh poshtë të gjithë propagandën e qeverisë për diploma që njihen nga BE-ja.

“Sigurisht qĂ« nuk mund tĂ« njihen kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« profesorat qĂ« ka nivel masteri, maksimumi doktoraturĂ« nĂ« pĂ«rgatitjen e vet akademike”, deklaroi Muka.

Sipas Xhemollarit nëse sipas rektorit të UT-së, universiteti ka përparuar, mjafton të shikojmë që ky institucion nuk ka një revistë shkencore.

“Mund tĂ« pyesni çdo universitet, edhe tĂ« dobĂ«t edhe tĂ« fortĂ«, nĂ« EvropĂ« dhe asnjĂ« prej tyre nuk ka njĂ« universitet pa njĂ« revistĂ« shkencore, qĂ« do tĂ« thotĂ« pedagogĂ«t e tij nuk prodhojnĂ« artikuj dhe shkencĂ«â€.

Në këto kushte, sipas Mukës zgjidhje emergjente është ndryshimi i drejtimit në Ministrinë e Arsimit. Ndërsa të dy, Muka dhe Xhemollari bien dakord për nevojën për veting akademik.

“Kemi njĂ« nevojĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme pĂ«r rishikimin e titujve akademikĂ« dhe vendosjen e meritokracisĂ« nĂ« universitete, pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu edhe plagjiaturĂ«n”, thekosi Muka.

Qëndresa Qytetare përmes raporteve vjetore që kryen për monitorimin e universiteteve publike ka kostatuar se për vitin 2023-2024, shtatë universitete publike shpenzuan 88 milionë euro, ku shumica e parave shkuan për paga, udhëtime e mobilime zyrash.

Sipas Xhemollarit ky veting nis së pari me vetingun pasuror të dekanëve dhe rektorëve.

“Me vetingun akademik tĂ« titujve, tĂ« gradave shkencore etj, dhe me vetingun e plagjiaturave qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« problem tashmĂ« i pĂ«rmendur shpeshherĂ«â€, theksoi ai.

Lexoni gjithashtu:

The post Raporti i Akreditimit: Shqetësime për cilësinë e programeve dhe stafit akademik appeared first on Citizens.al.

↗

Hetimi urbanistik në Milano, çfarë e ndërlidh me Tiranën?

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

Prokuroria e Milanos dyshon se administrata lokale i shĂ«rbeu interesave klienteliste tĂ« ndĂ«rtuesve duke u kufizuar hapĂ«sirat publike qytetarĂ«ve. NĂ« mesin e mbi 70 personave tĂ« marrĂ« nĂ«n hetim Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« dhe kryetari i bashkisĂ«, Giuseppe Sala, si dhe arkitekti Stefano Boeri, i njohur pĂ«r konceptin e tij tĂ« gjelbĂ«r nĂ« projektimin e kullave si “pyll vertikal”.

Ata dyshohen për një skemë korrupsioni, favorizimesh dhe ndikimi mes bashkisë, zyrave të projektimit dhe ndërtuesve. Për Boerin kjo është çështja e tretë që ai përfshihet nën hetim, pas dy rasteve të tjera të lidhura gjithashtu me keqmenaxhimin urban të Milanos.

Njëri lidhet me konkursin për projektimin e Bibliotekës Evropiane të Informacionit dhe Kulturës (BEIC), tjetri për shkelje të rregullave të ndërtimit në një projekt kulle që zuri një truall të lirë në jugperëndim të Milanos.

Rasti i fundit ka tĂ« bĂ«jĂ« me njĂ« projekt tĂ« quajtur “Pirellino”, njĂ« ish-pallat komunal, blerĂ« nĂ« vitin 2019 nga sipĂ«rmarrĂ«si Manfredi Catella dhe rikonceptuar si “Kulla Botanike” nga studioja e Boerit.

Projekti nuk u materializua kurrë, por prokuroria dyshon se zyrtarë të bashkisë u vunë nën presion për të çuar përpara miratimin e projektit.

“UnĂ« dhe studioja ime kemi vepruar nĂ« mĂ«nyrĂ« korrekte, kam besim te drejtĂ«sia,” citohet tĂ« ketĂ« thĂ«nĂ« arkitekti Boeri nga mediat italiane.

Por, tĂ« dhĂ«nat paraprake sugjerojnĂ« se Boeri dhe Catella, njĂ« sipĂ«rmarrĂ«s i njohur pĂ«r ndĂ«rtime tĂ« shumta nĂ« Milano – kanĂ« pasur qasje shtytĂ«se dhe kĂ«rcĂ«nuese nĂ« bisedat e tyre (pĂ«rmes chat-eve), nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« ndikojnĂ« nĂ« vlerĂ«simet e DrejtorisĂ« sĂ« UrbanistikĂ«s nĂ« BashkinĂ« e Milanos.

Këshilltari i Milanos për Rigjenerimin Urban, Giancarlo Tancredi, dha dorëheqjen me 21 korrik gjatë një mbledhjeje të Këshillit Bashkiak për shkak të hetimit të nisur.

Si nisën hetimet?

Gjithçka nisi pranverĂ«n e vitit 2023, kur prokuroria hapi dosje hetimore mbi njĂ« pallat 7-katĂ«sh nĂ« “Piazza Aspromonte” dhe godinat e zonĂ«s sĂ« “Crescenzagos”, raste tĂ« cilĂ«suara tipike tĂ« pallateve qĂ« u ndĂ«rtuan nga hiçi, nĂ« shkelje tĂ« lejeve, mes njĂ« oborri dhe dy magazinave.

Në pranverën e vitit 2024, hetimi u shtri në mbi një duzinë kantieresh, ndërsa rreth 150 projekte të tjera u bllokuan nga prokuroria nën dyshimin se për miratimin e tyre ishte aplikuar e njëjta skemë.

 Brenda pak muajsh, sistemi i pasurive tĂ« paluajtshme nĂ« Milano u paralizua. Instituti i Studimeve “Scenari Immobiliari” vlerĂ«soi se ishin nĂ« rrezik rreth 38-45 miliardĂ« euro investime.

Hetimi tashmĂ« Ă«shtĂ« fokusuar mbi dyshimin nĂ« ekzistencĂ«n e njĂ« “plani territorial tĂ« errĂ«t” (Shadow Plan), qĂ« synonte ndĂ«rtime tĂ« konsiderueshme nĂ« nĂ«ntĂ« “nyje” tĂ« reja urbane deri nĂ« vitin 2050 (nga Cascina Gobba e deri tek Assago, San Donato, Linate etj.), nĂ«pĂ«rmjet partneriteteve publike-private qĂ« parashikonin “banesa sociale” nĂ« shkĂ«mbim tĂ« lehtĂ«simeve nĂ« ndĂ«rtim.

Gjithashtu po hetohen projekte si Fshati Olimpik i Milanos, stadiumi dhe zona e San Siros, për të cilat flitet për hapje të një dosjeje të veçantë.

Hetimet kryesisht janĂ« fokusuat tek struktura institucionale brenda BashkisĂ« sĂ« Milanos, e ashtuquajtur “Komisioni pĂ«r Peizazhin”, qĂ« po konfirmohet si “qendra e patologjive nĂ« keqmenaxhimin urbanistik”.

E gjithë kjo seri hetimesh ka çuar në vendosjen në pikëpyetje të modelit të zhvillimit të Milanos si një kryeqendër e projekteve moderne urbane në Italinë e godinave historike. Bumin e çmimeve që kanë pasuar këto zhvillime dhe pasojave sociale që janë amplifikuar me kohën.

Modeli i ngjashëm me Tiranën

Përmendja e Stefano Boerit në skema korruptive apo abuzimi urban në Itali, nxit për më shumë vëmendje në punët që ai ka bërë në Shqipëri. Hartuesi i Planit të Përgjithshëm Vendor të Tiranës, njihet në kryeqytet për projekte kullash, të cilat shkelën vetë planin e tij.

Pavarësisht se nuk ka ende një hetim të ngjashëm për shkelje urbanistike, hetimet paraprake ndaj kryetarit të Bashkisë Tiranë, Erion Veliaj, sugjerojnë për një skemë të ngjashme favorizimi në tenderë dhe leje ndërtimi për sipërmarrës të caktuar.

Të paktën tre prej tyre, Gentian Sula (AgiKons), Shkëlqim Fusha (Fusha shpk) dhe Fatmir Bektashi (Kontakt) janë vënë nën hetim, në mos si përfitues së paku, si persona në dijeni të kësaj skeme.

Por me gjasë skema shtrihet më tutje, pasi kompetencën për miratimin e kullave mbi 8 kate në Tiranë e ka qeveria.

Një hulumtim i Citizens.al zbuloi se në periudhën 2015-2025 Këshilli Kombëtar i Territorit dhe Ujit (KKTU) dhe Komiteti i Investimeve Strategjike (AIDA), ka shqyrtuar apo i ka hapur rrugën ndërtimit të rreth 140 kullave në kryeqytet.

Gjysma e këtyre objekteve shkojnë me lartësi nga 24 (mediana) deri në 100 kate duke zënë hapësira publike, apo hapësira mes zonash të tjera rezidenciale.

Në shumicën e rasteve, pas projekteve të tyre janë emra të njohur ndërkombëtar si Boeri, Winy Mass, Bjarke Ingels etj.

Teksa modeli i Milanos solli një shkundje të sistemit urban, i cili për momentin ndodhet nën lupën e sistemit të drejtësisë, mbetet e paqartë se çfarë trajektore do të marrin hetimet e autoriteteve shqiptare për një problematikë që në dukje është shumë e ngjashme.

Lexoni gjithashtu:

The post Hetimi urbanistik në Milano, çfarë e ndërlidh me Tiranën? appeared first on Citizens.al.

↗

Beteja kundër HEC-eve: Banorët e Kaçinarit kërkojnë vijimin e hetimeve

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

BanorĂ«t e gjashtĂ« fshatrave tĂ« Kaçinarit nĂ« MirditĂ« u mblodhĂ«n sot nĂ« shenjĂ« proteste para GjykatĂ«s sĂ« LezhĂ«s ku pritej tĂ« shqyrtohej vijimi ose jo i hetimeve pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si iu dha e drejta pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar katĂ«r hidrocentrale nĂ« kĂ«tĂ« zonĂ« kompanisĂ« “ShpĂ«rdhaza-Energji”.

Pasi e shtyu fillimisht seancën për mungesë dokumentacioni të plotë, nga ora 11:30 në 15:30, gjykata vendosi që ta shtyjë përfundimisht shqyrtimin e kërkesës së prokurorisë për mbyllje të çështjes për më 15 shtator ora 9:00.

Banorët pretendojnë se kompania e ka përfituar koncesionin me shkelje, pa konsultim publik dhe madje duke falsifikuar firmat e banorëve. Për këtë, në vitin 2019 ngritën kallëzim kundër kompanisë.

Prej asokohe, ata janë endur dyerve të gjykatës duke kërkuar drejtësi. Prokuroria e Lezhës ka kërkuar dy herë pushimin e çështjes, teksa gjykata i ka kërkuar rihetimin. Por situata duket të ketë ngecur këtu.

“Jemi munduar me mbi 32 protesta paqĂ«sore nĂ« harkun kohor tĂ« gjashtĂ« viteve si nĂ« Kaçinar dhe TiranĂ«, dhe sot jemi para gjykatĂ«s sĂ« LezhĂ«s pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n gjĂ«, tĂ« rihetohet çështja dhe tĂ« dalin personat pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r falsifikimet e tĂ« gjithĂ« koncesionit,” u shpreh paraditen e sĂ« hĂ«nĂ«s para gjykatĂ«s Gjon Pjetri.

Gjergj Deda, kryetar i fshatit Simon, i bĂ«ri thirrje gjykatĂ«s tĂ« mos tĂ« pranojĂ« pushimin e çështjes, por tĂ« detyrojĂ« prokurorinĂ« pĂ«r t’i çuar pĂ«rgjegjĂ«sit para drejtĂ«sisĂ«.

“I bĂ«j thirrje prokurorisĂ« e gjykatĂ«s sĂ« rrethit gjyqĂ«sor LezhĂ« mos ta lerĂ« problemin ta zgjidhĂ« komuniteti. NĂ«se do tĂ« bĂ«het puna ta zgjidhĂ« komuniteti do tĂ« jetĂ« fatale pĂ«r zonĂ«n e Kaçinarit”, u shpreh Deda. 

Për Tonin Beqirin, banor i fshatit Simon kjo është një çështje që prek interesat e një komuniteti prej 3 mijë banorësh, për të cilin nuk mund të vendosin firmat e disa personave.

“Preket interesi  i shumĂ«kujt, jo i dikujt. Nuk kĂ«rkojmĂ« kurrgjĂ«, kĂ«rkojmĂ« vetĂ«m drejtĂ«si,” theksoi Beqiri.

Për banorët që jetojnë në fshatrat e njësisë administrative të Kaçinarit, uji është jetësor për përditshmërinë e tyre.

“NĂ«se do ta fusin ujin nĂ«pĂ«r tuba nuk do tĂ« ketĂ« mĂ« burime. Nuk do ketĂ« ku tĂ« pinĂ« ujĂ« gjallesat e natyrĂ«s. Çdo gjĂ« do tĂ« shkretohet do tĂ« bĂ«het Sahara”, u shpreh Gjok Beqiri pĂ«r Citizens. 

Avokati Marash Logu denoncoi mungesën e dokumenteve dhe shtyrjen e seancave prej katër vitesh. Sipas tij, hetimi nuk ka qenë i thelluar, por tentativë për ta mbyllur rastin teksa banorët protestojnë prej dhjetë vitesh.

Njësoj si një javë më parë, seanca u shty për mungesë dokumentacioni. Logu tregoi se prokuroria paraqiti një akt-ekspertizë të paplotë me mungesë të shumtë faqesh.

“TĂ« gjitha faqet tek mungojnĂ«. Pra kemi faqen 1-2, mungon faqja tre, kemi faqen katĂ«r, mungon pesa
 si mund ta kuptojmĂ« njĂ« akt ekspertimi, tĂ« cilit i mungojnĂ« 27 faqe dhe kjo mbetet njĂ« pikĂ«pyetje e madhe,” argumentoi avokat Logu.

Ndërkohë banorët janë të shqetësuar pasi kompania ka vazhduar punimet pavarësisht se, sipas avokatit Logu, asaj i kanë përfunduar leja e ndërtimit, leja mjedisore dhe leja për shfrytëzimin e burimeve ujore.

Banorët dhe bashkia Mirditë kanë kërkuar pezullim të punimeve deri në sqarimin e plotë të situatës ligjore, por makineritë në Kaçinar vazhdojnë të dëmtojnë terrenin.

KundĂ«rshtitĂ« ndaj projektit tĂ« katĂ«r hidrocentraleve tĂ« “ShpĂ«rdhaza-Energji” vijojnĂ« prej vitesh.

Në fund të marsit të 2025 banorët e Kaçinarit protestuan në Qafën e Vorres, ndërsa makineritë ishin ngjitur në atë zonë. Ata kërkuan zmbrapsjen e tyre teksa kompania kishte nisur të ndërtonte fillimisht rrugën, për të vijuar më pas me ndërtimin e HEC-eve. 

Me 15 prill banorët organizuan protestën tjetër në bjeshkë, ndërsa u panë forca të shumta policie që shoqëronin përkrah makineritë e rënda të kompanisë. 

Në 2 maj, banorët protestuan para ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë ku kërkuan ndërhyrje të institucioneve për të ndalur punimet. Por deri më sot duket se protestat e tyre kanë rënë në vesh të shurdhët.

Lexoni gjithashtu:

The post Beteja kundër HEC-eve: Banorët e Kaçinarit kërkojnë vijimin e hetimeve appeared first on Citizens.al.

↗

“NĂ« punĂ«, por tĂ« pambrojtur”: NjĂ« vĂ«shtrim rajonal pĂ«r kushtet dhe tĂ« drejtat e punĂ«torĂ«ve

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Të drejtat e punëtorëve mbeten të kërcënuara në vendet e Ballkanit Perëndimor, përfshirë Shqipërinë, Kosovën dhe Serbinë.

Ligji dhe kodet e punës anashkalohen, ndërsa investimet e huaja shpesh përfitojnë në dëm të punëtorëve. Shkelja apo mungesa e kontratave, pagat e ulëta dhe punësimi informal konsiderohen normë e tregut të punës në rajon.

Serbi: Shteti i shërben më pak punëtorit

Prej vitesh kuadri ligjor që mbron të drejtat e punëtorëve në Serbi duket të jetë dobësuar. Bojana Tamindzija, nga Programi për të Drejtat e Punëtorëve, thotë për Citizens.al se kjo prirje është ndjerë që pas shpërbërjes së Jugosllavisë.

Sipas saj, Serbia dhe shtetet e tjera të Ballkanit Perëndimor janë në një garë për tërheqjen e investimeve të huaja përmes lehtësimeve fiskale, ofrimit të krahut të lirë të punës dhe madje edhe mbrojtjes së ulët ligjore për punëtorët.

“Politikat e punĂ«simit tĂ« tĂ« gjitha qeverive, qĂ« nga viti 2000, janĂ« bazuar nĂ« tĂ«rheqjen e investimeve tĂ« huaja,” thekson Tamindzija nĂ« kĂ«tĂ« kĂ«ndvĂ«shtrim.

Kështu, në Serbi kapitalit të huaj u ofrohen subvencione, taksa të ulëta dhe përfitime të tjera si për shembull mbështetje në infrastrukturë, të cilat në thelb favorizojnë kompanitë, jo punëtorët.

Sipas Tamindzijas, ka raste që subvencionet e kësaj politike mund të shkojnë deri në 150,000 euro për një vend të ri pune.

Ajo është e mendimit se me këtë qasje ndaj investimeve të huaja dhe faktit se ekonomia e Serbisë është e varur, grupe punëtorësh, si për shembull punonjësit e sektorit industrial, mbeten pa përkrahjen dhe mbrojtjen e duhur.

Nga ana tjetĂ«r, sektori publik, edhe pse mĂ« i sigurt dhe me kushte mĂ« tĂ« mira, vuan nga kufizimet e punĂ«simit, sipas kĂ«rkesave tĂ« FMN-sĂ« – tĂ« aplikuara gjatĂ« vitit 2014.

Pavarësisht se kufizimet ishin në plan për dy vite, me disa ndryshime ligjore, ato janë ende në fuqi, duke ndikuar negativisht në të gjithë sektorin publik, sidomos në shëndetësi dhe arsim, thekson më tej ajo.

Pagat minimale nuk mjaftojnë për jetesë, ndërsa shkeljet në sektorin e industrisë duket të jenë të zakonshme.

“Paga minimale qĂ« marrin shumica e punonjĂ«sve nĂ« tregun industrial Ă«shtĂ« tre herĂ« mĂ« e ulĂ«t se paga minimale,” thekson Tamindzija.

Sipas një hulumtimi të kryer nga Programi për të Drejtat e Punëtorëve në Serbi, në sektorë si tekstili apo industria automobile, puna jashtë orarit aplikohet shpesh nën trysni nga kompanitë.

Disa nga shkeljet më të zakonshme të hasura në këto sektorë janë mohimi i lejes shëndetësore dhe puna në mjedise të ndotura dhe të rrezikshme.

Kosovë: Ligjet mbesin në letër

Drenusha Canolli nga Instituti pĂ«r Politika Sociale “Musine Kokalari” nĂ« KosovĂ« tregon se edhe pse ligjet qĂ« garantojnĂ« tĂ« drejtat bazĂ« tĂ« punĂ«torĂ«ve ekzistojnĂ«, zbatimi i tyre Ă«shtĂ« i mangĂ«t. PĂ«r kĂ«tĂ«, Canolli thotĂ« se kanĂ« pĂ«rgjegjĂ«si institucionet, tĂ« cilat, sipas saj, neglizhojnĂ« shpesh.

Nën këtë dinamikë, punëtorët në Kosovë janë të ekspozuar ndaj punës informale: pa kontratë, me orare të pacaktuara, pa pushime vjetore, apo dhe pa sigurime shëndetësore.

Sipas Canollit, punësimi shpesh ndikohet edhe nga përkatësia politike ndërsa kontratat afatshkurtra mbeten normë.

“NĂ« disa raste, punĂ«torĂ«t mbahen pĂ«r vite me kontrata afatshkurtra, ose me kontrata mbi vepĂ«r, gjĂ« qĂ« i pengon nĂ« sigurimin e tĂ« drejtave tĂ« plota,” tha Canolli pĂ«r Citizens.al

Ndërkohë, sektori privat në Kosovë duket se përballet edhe me vonesat e pagave dhe kushtet e rrezikshme të punës.

Nga ana tjetër, në sektorin publik sfidë mbeten politizimi, klientelizmi dhe shkelja e orareve të punës.

Teksa punëtorët përballen me pasiguri ekonomike dhe mungesë perspektive, Kosova mbetet i vetmi vend në Ballkanin Perëndimor pa një skemë sigurimi të papunësisë, duke e bërë tregun e punës edhe më të brishtë.

“Ky hendek si dhe dominimi i kontratave afatshkurtra i detyron punĂ«torĂ«t tĂ« mbĂ«shteten me mjetet private dhe familjare pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar papunĂ«sinĂ«,” thekson Canolli.

Shqipëri: Pagat në lekë, çmimet si në BE

Protestat e 1 Majit 2025 nĂ« ShqipĂ«ri denoncuan pabarazinĂ« nĂ« rritjen mes pagave dhe kostos sĂ« jetesĂ«s. Thirrja “Paga shqiptare, çmime evropiane” vinte si njĂ« revoltĂ« ndaj kostove nĂ« rritje pĂ«rballĂ« pagave tĂ« ulĂ«ta dhe njĂ« fuqie punĂ«tore qĂ« po largohet nga vendi.

Sipas Gertjana Hasallës, nga Qendra për të Drejtat në Punë, pagat e ulëta janë sfida kryesore e punëtorëve shqiptarë.

“Çdo ditĂ«, mijĂ«ra familje detyrohen tĂ« bĂ«jnĂ« zgjedhje tĂ« pamundura, tĂ« paguajnĂ« ushqimin, qiranĂ« apo shĂ«rbimet bazĂ«, pasi tĂ« gjitha nuk mbulohen nga tĂ« ardhurat mujore,” thekson Hasalla.

Mes të tjerash ajo rendit si problematikë punësimin informal, mungesën e kontratave të rregullta dhe mbrojtjes sociale.

“NjĂ« numĂ«r i konsiderueshĂ«m punĂ«torĂ«sh nuk kanĂ« sigurime shĂ«ndetĂ«sore, nuk kontribuojnĂ« nĂ« skemat e pensioneve dhe pĂ«r pasojĂ« jetojnĂ« çdo ditĂ« nĂ«n rrezikun e mbetur pa garanci pĂ«r tĂ« ardhmen,” argumenton ajo.

Në këtë pikë, situata bëhet më e rëndë për gratë dhe të rinjtë që punojnë në fasoneri apo sektorin e thirrjeve telefonike (Call-Centers), ku paga minimale për punë intensive dhe presioni i vazhdueshëm cenojnë të drejtat themelore.

Sipas Hasallës në gjithë këtë panoramë, të rinjtë nuk shohin perspektivë për jetë dinjitoze.

“ShqipĂ«ria mbetet gjithnjĂ« e mĂ« e zbrazĂ«t, me njĂ« treg pune gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« dobĂ«t dhe pa fuqi pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar tĂ« ardhmen,” pĂ«rfundon ajo.

Vende të ndryshme, problematika të njëjta

Në Serbi, ndërtimi dhe industria kanë numrin më të lartë të aksidenteve fatale në punë. Sipas Bojana Tamindzijës, pagat e ulëta i detyrojnë punëtorët të punojnë orë shtesë, duke rritur rrezikun e aksidenteve. Ajo sheh me shqetësim për këtë prirje edhe punëtorët sezonal, të cilët mbeten të pambrojtur nga ligjet.

Sipas raportit të Inspektoratit të Punës në Serbi, gjatë vitit 2024 janë kryer 59 inspektime lidhur me aksidentet fatale në vendin e punës. Ndërsa numri më i lartë i viktimave ndodh në sektorin e ndërtimit, pa përjashtuar sektorët e tjerë.

Në Shqipëri, ndërtimi, minierat dhe fasoneritë mbeten sektorët më të rrezikshëm. Gertjana Hasalla thotë se natyra e punës së këtyre sektorëve përfshin përdorimin e makinerive të rënda, punën në lartësi, kimikatet dhe faktorë të tjerë, të cilët kërkojnë masa shtesë në siguri.

Ndërsa në Kosovë, punëtorët hezitojnë të raportojnë abuzimet nga frika e pushimit nga puna. Sipas Drenusha Canollit, mungesa e asistencës ligjore përkeqëson më tej situatën. Ajo thotë se në shumë raste inspektorët nuk marrin masa dhe nuk ofrojnë mbrojtje ndaj punëtorëve denoncues duke ndikuar në zbehjen e besimit te institucionet.

Ndërsa të rinjtë përballen shpesh me diskriminimin për shkak të moshës, me praktika të papaguara për të fituar eksperiencë. Për gratë diskriminimi ndodh kur janë të reja, të cilat pyeten shpesh për statusin martesor dhe planifikimin familjar gjatë marrjes në punë.

Ky lloj diskriminimi për gratë është i pranishëm si në Serbi edhe në Kosovë, veçanërisht gjatë shtatzënisë. Bazuar në ligjin e punës, periudha më e gjatë nëntë mujore e pushimit të lehonisë merret përsipër nga punëdhënësi dhe nuk menaxhohet nga një institucion i sigurimeve shoqërore.

“Kjo i dekurajon punĂ«dhĂ«nĂ«sit tĂ« punĂ«sojnĂ« gra tĂ« reja duke e ditur se ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« lindin”, thekson Canolli.

Ballkani Perëndimor duket se ka nevojë për forcim të organizimit sindikal dhe për një lëvizje të re punëtore. Bojana Tamindzija, Drenusha Canolli dhe Gertjana Hasalla tregojnë për situata relativisht të ngjashme.

Në Serbi, sindikatat kanë ndikim të kufizuar për shkak të strukturave shumëkombëshe të kompanive të mëdha. Në Kosovë, ato nuk u fuqizuan kurrë dhe nuk kanë fituar ndikim të fortë social. Ndërsa në Shqipëri, sindikatat e reja po përpiqen të mbrojnë të drejtat e punëtorëve, por besimi mbetet i ulët.

Lexoni gjithashtu:

The post “NĂ« punĂ«, por tĂ« pambrojtur”: NjĂ« vĂ«shtrim rajonal pĂ«r kushtet dhe tĂ« drejtat e punĂ«torĂ«ve appeared first on Citizens.al.

↗

“Qeveria fut nĂ« shkollĂ« bashkitĂ«: NjĂ« tjetĂ«r hap drejt centralizimit”

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu



Këshilli i Ministrave miratoi dje krijimin e Akademisë së Pushtetit Vendor. Struktura do të ketë formën e një organizate jo fitim-prurëse që parashikon të trajnojë administratën e bashkive në të gjitha nivelet, duke nisur nga kryetarët e deri tek punonjësit.

Financimi pĂ«r kĂ«tĂ« akademi do tĂ« sigurohet nga kontributi i tĂ« gjitha bashkive pĂ«rmes kuotave, ndĂ«rsa qeveria do tĂ« mbulojĂ« gjysmĂ«n e kostove pĂ«r tre vitet e para. MarrĂ«veshja me bashkitĂ« do tĂ« ndĂ«rmjetĂ«sohet nga Arbjan Mazniku, MinistĂ«r i Shtetit pĂ«r Pushtetin Vendor, i cili sĂ« fundmi po etikohet edhe si “kryebashkiak” i ShqipĂ«risĂ«.

Agron Haxhimali, kreu i ShoqatĂ«s Shqiptare tĂ« Bashkive u shpreh sot publikisht se ky mekanizĂ«m duket si njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« spostuar rolin e shoqatave tĂ« pavarura e pĂ«r t’i zĂ«vendĂ«suar ato me njĂ« organ tĂ« centralizuar tĂ« qeverisĂ«.   

KujtojmĂ« se bashkitĂ« e vendit sĂ« fundmi janĂ« vĂ«nĂ« nĂ« njĂ« shĂ«njestĂ«r tĂ« njĂ« vale “shkarkimesh” nga Kryeministri Rama, veprim qĂ« ka ngritur shqetĂ«sime pĂ«r ndarjen e pushtetit qendror nga ai vendor.

Afrim Krasniqi, drejtues i Institutit të Studimeve Politike i tha Citizens se ky  është një rast që na tregon se sa e rrezikshme është kur pushteti i një partie politike dhe i një politikani kapërcen limitet ligjore që i ka dhënë Kushtetuta e Shqipërisë.

“KryetarĂ«t e bashkive janĂ« tĂ« ndĂ«rvarur nga vullneti politik dhe deri diku i janĂ« nĂ«nshtruar kĂ«tij vullneti politik tĂ« Kryeministrit. NĂ« rastin konkret do tĂ« duhet qĂ« ndonjĂ« nga bashkitĂ« t’i adresohet GjykatĂ«s Kushtetuese dhe duhet tĂ« kishte raste konkrete nga Shoqatat e Bashkive dhe do tĂ« duhet tĂ« kishte veprim tĂ« Departamentit tĂ« AdministratĂ«s Publike dhe tĂ« komisionerĂ«ve qĂ« mbrojnĂ« nĂ«punĂ«sit publik, civil, tĂ« drejtat e njeriut dhe konceptet e shtetit ligjor nĂ« ShqipĂ«ri” – nĂ«nvizoi ai.

Parimisht kjo qendër do të ndihmojë të rris kapacitetet dhe performancën e stafit, në kuadër të integrimit në BE, por ekspertët shprehin dyshime mbi këtë. Krasniqi shpjegon për Citizens se kjo nisëm e qeverisë vjen në kuadrin e një fushate përgatitje të pushtetit vendor në funksion të zgjedhjeve të ardhshme lokale në Shqipëri.

Krasniqi thekson se kemi një mbivendosje të strukturave, pasi aktualisht kemi shkollën shqiptare të administratës publike, shkollën e drejtorëve e kurse të ndryshme të detyruara për administratën.

“Bashkimi Evropian ka vite qĂ« ka investuar pĂ«r koordinimin e çështjeve tĂ« integrimit pĂ«r pushtetin vendor nĂ« ShqipĂ«ri, duke hapur zyra lokale dhe trajnime tĂ« vazhdueshme, ka projekte tĂ« mĂ«dha ndĂ«rkombĂ«tare, shumĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« buxhet sesa projekti i ri” – shton Krasniqi.

Krasniqi sugjeron se do të ishte e udhës që qeveria të prezantonte një draft strategjie në Parlament, ku do të duhet të kishte debat mbi sfidat e qeverisjes vendore në 10 vitet e ardhshme.

“QoftĂ« historia e akademisĂ« sĂ« barinjve dhe qoftĂ« historia e akademia e administratĂ«s publike dhe pushtetit vendor, janĂ« nisma qĂ« duhen marrĂ« mĂ« rezervĂ«, janĂ« tĂ« pĂ«rkohshme, nuk janĂ« afatgjata, nuk mendoj qĂ« do jenĂ« efektive, por mbushje e boshllĂ«kut ditor tĂ« akteve politike” – pĂ«rmbyll Krasniqi.

Shteti trajnon shtetin

Kjo nuk është akademia e vetme që ka lindur rishtazi në vend. Qeveria e Partisë Socialiste duket se vazhdimisht ka kontribuar në riaftësimin e kastës së saj politike, nuk dihet nëse kjo lidhet me faktin se një pjesë e konsiderueshme e figurave të saj identifikuese janë nën hetim, apo për teka të pajustifikueshme të liderit.

Nga 20 Qershori deri më Korrik u mbajt akademia politike ku u trajnuan deputetët e rinj të PS-së, të cilët fituan mandatin e deputetit në zgjedhjet parlamentare të 11 Majit.

Kjo akademi ofroi pesĂ« module, tĂ« cilat kishin tĂ« bĂ«nin me rolin e deputetit dhe etika e pĂ«rfaqĂ«simit, funksionimin e parlamentit, marrĂ«dhĂ«niet ndĂ«rinstitucionale dhe ndĂ«rkombĂ«tare, komunikimi politik, si dhe “PS dhe vizioni 2030”. NdĂ«rsa lektorĂ« kanĂ« qenĂ« emra me kontribut politik nĂ« parti si Fatmir Xhafaj, Erjon Braçe dhe Niko Peleshi, Olta Xhaçka etj.

Sipas PS – sĂ« kjo formĂ« edukimi intelektual do tĂ« ndikojĂ« pĂ«r krijimin e njĂ« brezi tĂ« ri deputetĂ«sh qĂ« do tĂ« kontribuojnĂ« me pĂ«rkushtim pĂ«r vizionin pĂ«r vitet nĂ« vijim, deri mĂ« 2030.

NjĂ« vit mĂ« parĂ«, nĂ« Prill tĂ« 2024, u krijua Akademia Politike e PartisĂ« Socialiste tĂ« ShqipĂ«risĂ«. Aplikimet u hapĂ«n pĂ«r tĂ« gjithĂ« tĂ« rinjtĂ«, pĂ«r tĂ« mĂ«suar mĂ« shumĂ« mbi historinĂ«, idetĂ« dhe lĂ«vizjet e partive progresiste. Shpesh tĂ« rinj tĂ« kĂ«saj akademie kanĂ« kontribuar nĂ« prodhimin e materialeve filmike pĂ«r propagandĂ«n qeveritare, shpesh duke “zĂ«vendĂ«suar” edhe rolin e medias nĂ« funksion.Kjo akademia politike e cila fillimisht u pĂ«rdor pĂ«r tĂ« rinjtĂ«, tashmĂ« po pĂ«rdoret pĂ«r trajnimin e deputetĂ«ve tĂ« rinj, duke pĂ«rdorur tĂ« njĂ«jtat kanale online.

Në vitin 2021, ideja e Ministres së Bujqësisë Frida Krifca, për krijimin e një Akadmie për barinjtë e vendit. Pavarësisht reagimeve që ngjalli, qeveria i doli në mbrojtje kësaj ideje, por ajo nuk u materializua kurrë.

The post “Qeveria fut nĂ« shkollĂ« bashkitĂ«: NjĂ« tjetĂ«r hap drejt centralizimit” appeared first on Citizens.al.

↗

Shtetet e Ballkanit përballen me sfida mjedisore të përbashkëta

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

Nga Serbia në Bosnje dhe Hercegovinë, Shqipëri dhe Kosovë, vendet e Ballkanit Perëndimor përballen me sfidat të shumta mjedisore, që shpesh janë të përbashkëta. 

ShfrytĂ«zimi i pakontrolluar i burimeve natyrore, ndotja industriale dhe projektet e diskutueshme tĂ« “zhvillimit” po kĂ«rcĂ«nojnĂ« biodiversitetin, shĂ«ndetin publik dhe tĂ« ardhmen e vendeve tĂ« Ballkanit, duke vĂ«nĂ« nĂ« pikĂ«pyetje edhe antarĂ«simin e tyre nĂ« Bashkimin Evropian. 

Serbia përballet me presione lokale dhe ndërkombëtare 

NĂ« Serbi, lufta kundĂ«r projektit tĂ« minierĂ«s sĂ« litiumit “Jadar” nga kompania Rio Tinto Ă«shtĂ« kthyer nĂ« simbol tĂ« rezistencĂ«s qytetare. Sipas Iskra Krstic nga Polekol/Right to Water Initiative,  “kjo pĂ«rpjekje tregon se nuk Ă«shtĂ« kurrĂ« vonĂ« pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar padrejtĂ«sinĂ«.” 

“NĂ« vitin 2019, kur shoqĂ«ria civile mĂ«soi pĂ«r projektin e minierĂ«s sĂ« litiumit “Jadar” tĂ« Rio Tinto-s dhe popullsia lokale mĂ«soi pĂ«r shkallĂ«n e kĂ«tij projekti, mina ishte shumĂ« pranĂ« marrjes sĂ« tĂ« gjitha lejeve tĂ« nevojshme pĂ«r zbatim”, kujton Krstic.

Por pavarësisht se projekti kishte marrë mbështetje të fuqishme nga qeveria dhe ishte pranë përfundimit të procedurave, protestat masive dhe mobilizimi i shoqërisë civile e ndaluan përkohësisht. 

MegjithatĂ«, pasiviteti i institucioneve dhe mbĂ«shtetja e BE-sĂ« pĂ«r projektin nĂ« emĂ«r tĂ« “tranzicionit tĂ« gjelbĂ«r” po rrezikojnĂ« rikthimin e tij.

Krstic thekson se “suksesi lind aty ku ekziston njĂ« mobilizim i fuqishĂ«m dhe i bashkuar,” duke nĂ«nvizuar rolin kyç tĂ« informimit dhe edukimit pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar propagandĂ«n zyrtare dhe mediat e kapura. 

Ndërkohë, aktivistët serbë janë të vetëdijshëm se presioni ndërkombëtar, sidomos nga BE, mund të ketë dy anë të medaljes, mund të forcojë mbrojtjen e mjedisit, por edhe ta minojë atë.

Në vitet e fundit, zyrtarët e Komisionit Evropian kanë shfaqur dëshirë për të nxitur minierat e litiumit në Serbi për hir të tranzicionit të gjelbër të BE-së, duke shpërfillur rreziqet dhe vullnetin e popullsisë lokale.

“Lista e projekteve strategjike e BE-sĂ«, ku u fut edhe “Jadar”, Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rputhje me Aktin pĂ«r LĂ«ndĂ«t e Para Kritike (CRMA), i kritikuar pĂ«r minimin e pĂ«rpjekjeve mjedisore dhe shkeljen e tĂ« drejtave tĂ« komuniteteve lokale”, thotĂ« aktivistja, por ajo shton se BE ka shprehur gatishmĂ«ri pĂ«r tĂ« mbyllur sytĂ« ndaj rĂ«nies sĂ« sundimit tĂ« ligjit dhe tĂ« drejtave tĂ« njeriut nĂ« kĂ«mbim tĂ« burimeve tĂ« çmuara.

MegjithatĂ«, Parlamenti Evropian Ă«shtĂ« heterogjen, thotĂ« Krstic. “EurodeputetĂ«t e gjelbĂ«r dhe tĂ« majtĂ« kanĂ« qenĂ« mbĂ«shtetĂ«s tĂ« hapur tĂ« luftĂ«s lokale, vizitojnĂ« SerbinĂ«, dĂ«gjojnĂ« komunitetet dhe i bĂ«jnĂ« thirrje publikut evropian. Tranzicioni duhet tĂ« jetĂ« i drejtĂ« dhe vĂ«rtet i gjelbĂ«r, jo thjesht nĂ« emĂ«r”, thotĂ« ajo.

PĂ«rtej çështjes sĂ« “Jadarit,” Serbia pĂ«rballet me njĂ« model zhvillimi qĂ« privilegjon interesat industriale dhe minierat nĂ« dĂ«m tĂ« komuniteteve dhe natyrĂ«s. BashkĂ«punimi rajonal pĂ«rmes rrjeteve si “Le tĂ« mbrojmĂ« lumenjtĂ« e Ballkanit” apo “ZBOR” ka krijuar ura mes aktivistĂ«ve nĂ« Serbi, BosnjĂ« e HercegovinĂ« dhe mĂ« gjerĂ«, duke forcuar frymĂ«n e solidaritetit ndĂ«rkufitar.

“LuftĂ«rat mjedisore nĂ« Serbi (dhe Ballkan) shĂ«rbejnĂ« si shembull se si rajonet dhe popullsitĂ« e varfra, qĂ« kanĂ« shumĂ« pak faj pĂ«r krizĂ«n klimatike dhe ndotjen, ndĂ«shkohen dyfish”, thotĂ« ajo.

Krstic nĂ«nvizon se Ballkani PerĂ«ndimor Ă«shtĂ« njĂ« nga rajonet qĂ« po ngrohet mĂ« shpejt nĂ« njĂ« kontinent. “Rajoni tashmĂ« pĂ«rjeton thatĂ«sira hidrologjike dhe ndryshime tĂ« thella klimatike qĂ« rrezikojnĂ« bujqĂ«sinĂ«â€, shton ajo.

Pengesat kryesore me tĂ« cilat pĂ«rballet Serbia janĂ« presionet lokale dhe ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r tĂ« sakrifikuar pyjet, lumenjtĂ«, gurĂ«t dhe mineralet pĂ«r interesat financiare. “ËshtĂ« thelbĂ«sore tĂ« investohet nĂ« ruajtjen e ujĂ«rave, pyjeve dhe tokĂ«s pĂ«r tĂ« minimizuar dĂ«met dhe pĂ«r tĂ« garantuar sigurinĂ« ushqimore dhe tĂ« ujit”, shprehet aktivsitja mjedisore.

“NĂ« ShqipĂ«ri nuk Ă«shtĂ« mĂ« ndryshe”

Në Shqipëri situata nuk është më ndryshe kur vjen fjala tek shrytëzimi i resurseve natyrore dhe dëmtimi i mjedisit. 

Sfidat mjedisore në Shqipëri lidhen kryesisht me shfrytëzimin e lumenjve për hidrocentrale dhe devijime të ujërave. Komunitetet lokale, ashtu si në Serbi kanë bërë përpjekje për të mbrojtur mjedisin, në disa raste me sukses e në disa të tjera jo, por e ajo që është e rëndësishme për aktivistët mjedisor është që komunitet e kuptojnë rëndësinë e natyrës. 

Besjana Guri nga Eco Albania thekson se “Vjosa dhe Shushica janĂ« simbole tĂ« rezistencĂ«s mjedisore nĂ« vend, ku komunitetet janĂ« vetĂ«organizuar dhe kanĂ« marrĂ« mbĂ«shtetje tĂ« fortĂ« nga organizatat mjedisore.”

Përmes fushatave si Save the Blue Heart of Europe, Shqipëria ka treguar se bashkëpunimi rajonal është thelbësor për të ruajtur lumenjtë e fundit të egër të Europës. 

“Ne jemi pjesĂ« e njĂ« rrjeti tĂ« gjerĂ« aktivistĂ«sh dhe organizatash qĂ« punojnĂ« pĂ«r tĂ« njĂ«jtat kauza dhe qĂ« janĂ« pjesĂ« e fushatĂ«s “Save the Blue Heart of Europe”. MegjithatĂ«, bashkĂ«punimi shtrihet edhe pĂ«rtej kĂ«tij rrjeti, pasi shpesh bashkĂ«rendojmĂ« forcat me organizata tĂ« tjera nĂ« rajon pĂ«r nisma tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta dhe ndĂ«rkufitare”, thotĂ« Guri. 

Megjithatë, sfidat mbeten të mëdha për Shqipërinë. Guri sjell në vëmendje planet për ndërtime të reja hidrocentralesh, shfrytëzimin komercial të burimeve ujore dhe zhvillimin urbanistik pa kontroll të cilat po kërcënojnë pasuritë natyrore.

Sa i përket rolit të BE-së, Guri thekson se mund të luajë një rol vendimtar, por presioni duhet të jetë më i fortë dhe më i qëndrueshëm. 

“Ne kemi nevojĂ« pĂ«r njĂ« tranzicion tĂ« gjelbĂ«r qĂ« nuk sakrifikon natyrĂ«n pĂ«r pĂ«rfitime afatshkurtra ekonomike,” thotĂ« ajo, duke vĂ«nĂ« theksin te nevoja pĂ«r ndalimin e investimeve ndotĂ«se dhe forcimin e kuadrit ligjor pĂ«r mbrojtjen e natyrĂ«s.

Për aktivisten Besjana Guri, e ardhmja mjedisore e Shqipërisë do të varet nga sa seriozisht do ta marrin insititucionet shqitpare tranzicionin drejt një zhvillimi të qëndrueshëm. 

“Objektivat klimatike tĂ« BE-sĂ« pĂ«r 2035 nuk janĂ« thjesht njĂ« angazhim ndĂ«rkombĂ«tar por njĂ« mundĂ«si pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« tĂ« modernizojĂ« ekonominĂ«, tĂ« rrisĂ« sigurinĂ« energjetike dhe tĂ« mbrojĂ« pasuritĂ« natyrore”, shprehet ajo, duke shtuar se tani duhet tĂ« ndalojnĂ« investimet nĂ« sektorĂ« ndotĂ«s, tĂ« pĂ«rshpejtohet integrimi i burimeve tĂ« rinovueshme si dhe tĂ« frocohenligjet pĂ«r mbrojtjen e natyrĂ«s.

Kosova përballet me një krizë të shumëfishtë

NĂ« KosovĂ«, mjedisi pĂ«rballet me njĂ« krizĂ« tĂ« shumĂ«fishtĂ«, si ndotja e ajrit nga termocentralet e vjetra, degradimi i lumenjve dhe pyjeve, dhe menaxhimi i dobĂ«t i mbetjeve. Besnik Boletini, gazetar investigativ nĂ« organizatĂ«n ÇOHU!, thekson se “institucionet kanĂ« dĂ«shtuar nĂ« zbatimin e ligjeve mjedisore dhe degradimi ka marrĂ« pĂ«rmasa alarmante.”

“Gjendja e mjedisit nĂ« KosovĂ« vazhdon tĂ« jetĂ« e keqe nĂ« disa aspekte, ndĂ«rkaq nuk ka ndonjĂ« angazhim tĂ« duhur nga institucionet pĂ«rkatĂ«se pĂ«r tĂ« pĂ«rmirĂ«suar situatĂ«n”, thotĂ« Boletini.

Ai sjell në vëmendje një sërë probelmesh mejdisore me të cilat përballet Kosova, si bdotja e ajrit nga termocentralet e KEK-ut, për shkak të vjetërisë së dy termocentraleve. Po ashtu, situata me lumenjtë ka një përkeqësim të vazhdueshëm.

 “LumenjtĂ« vazhdimisht po degradohen nga operuesit ilegalĂ«, ndĂ«rkaq ndotja e tyre vazhdon tĂ« jetĂ« po ashtu e vazhdueshme pĂ«rmes derdhjes sĂ« kanalizimeve nĂ« lumĂ«, por edhe hedhjes sĂ« mbeturinave tĂ« ndryshme nĂ« lumenj dhe buzĂ« lumenjve”, thotĂ« gazetari. 

NjĂ« tjetĂ«r problem shqetĂ«sues mbetet dhe prerja ilegale dhe djegia e pyjeve. “PandĂ«shkueshmĂ«ria nĂ« kĂ«tĂ« aspekt, veçanĂ«risht tĂ« lĂ«ndĂ«t e pyjeve Ă«shtĂ« e madhe. MĂ« sĂ« shumti lĂ«ndĂ« janĂ« parashkruar pĂ«r rastet qĂ« kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me prerjen e pyjeve”, shprehet Boletini.

Megjithatë, reagimi qytetar ka qenë i pranishëm, protestat dhe aktivizmi lokal kanë arritur të ndalojnë projekte të caktuara apo të shtyjnë autoritetet të veprojnë, edhe pse sfidat mbeten.

“Ka pasur protesta tĂ« kohĂ« pakohshme, varĂ«sisht nga zhvillimet. P.sh kur e patĂ«m publikuar njĂ« hulumtim se si Ferronikeli po e ndotĂ« ujin, ajrin dhe tokĂ«n, një  grup i qytetarĂ«ve nga Drenasi patĂ«n organizuar protesta para ministrisĂ« dhe si rezultat ishte gjobitur kompania”, sjell nĂ« vĂ«mendje gazetari. 

Organizimet më të mëdha janë bërë nga qytetarët që janë prekur nga ndërtimi i hidrocentraleve, veçanërisht në komunën e Shterpcës.

Ai thekson se mungesa e bashkĂ«punimit rajonal pĂ«r çështjet mjedisore Ă«shtĂ« njĂ« pengesĂ« e madhe. “Ndotja nuk njeh kufij, dhe mungesa e njĂ« strategjie tĂ« pĂ«rbashkĂ«t e bĂ«n problemin mĂ« tĂ« madh“, thotĂ« ai. 

Teksa sa i takon antarëasimit të vendit në BE, gazetari vlerëson se politikat janë të harmonizuara me BE, por zbatimi është i dobët dhe mjedisi vazhdon të mos jetë prioritet në agjendën institucionale.

Natyra e Ballkanit po kërcënohet nga modele të gabuara zhvillimi, mungesë transparence dhe mungesë të zbatimit të ligjeve ekzistuese. Bashkëpunimi ndërkufitar, ndonëse i pranishëm në disa raste, mbetet ende i fragmentuar dhe i pamjaftueshëm për të përballuar krizën mjedisore rajonale.

Nga ana tjetĂ«r, Bashkimi Europian mbetet njĂ« aktor kyç, nĂ«se do tĂ« jetĂ« njĂ« forcĂ« pĂ«r mbrojtjen e mjedisit apo njĂ« promotor i projekteve qĂ« e dĂ«mtojnĂ« atĂ«, “kjo mbetet pĂ«r t’u parĂ«â€, sipas aktivistĂ«ve dhe gazetarĂ«ve qĂ« raportojnĂ« çështjet mjedisore.  

Nëse procesi i integrimit do të jetë i ndjeshëm ndaj çështjeve të mjedisit dhe nëse do të kërkojë standarde të vërteta e jo fasadë, Ballkani mund të ketë një të ardhme më të gjelbër.

Lexoni gjithashtu:

The post Shtetet e Ballkanit përballen me sfida mjedisore të përbashkëta appeared first on Citizens.al.

❌