Një draft-propozim që supozohej të modernizonte Kodin Penal shqiptar, po kritikohet si kërcënim për të drejtat themelore.
Qeveria e quan reformë të domosdoshme, por shumë aktorë publikë, përfshirë opozitën, organet e drejtësisë, avokatët dhe organizatat të shoqërisë civile, ngrenë alarmin për mungesë transparence dhe rreziqe, sidomos në lirinë e shprehjes.
Proces i nxituar, përmbajtje e kontestuar
Drafti final i Kodit të ri Penal u prezantua të premten, datë 25 korrik nga ministri i Drejtësisë, Ulsi Manja. Sipas tij, Kodi aktual që është në fuqi nuk i përgjigjet më sfidave të kohës dhe zbatimi i tij krijon vështirësi për gjyqësorin, prokurorinë dhe vetë avokatët.
Kodi aktual, me 335 nene u miratua në janar 1995 dhe në 30 vite u ndryshua 24 herë me ligj dhe 10 herë pas vendimeve të Gjykatës Kushtetuese. Kodi i ri parashikon 952 nene bashkë me nenet e shfuqizimeve dhe hyrjes në fuqi.
Sipas ministrit Manja, Kodi Penal i ri synon t’i përshtatet normës ligjore të Bashkimit Evropian në kuadër të integrimit. Për këtë ai ftoi opozitën, mediat, organizatat e shoqërisë civile dhe ekspertë ligjorë që të kontribuojnë me opinionet e tyre gjatë fazës së konsultimit publik.
Por drafti nuk është pritur mirë. Kryeprokurori Olsian Çela e cilësoi atë “ngrehinë pa bazë” duke nënkuptuar këtu mungesën e konsultimeve të gjera me nevojat sociale dhe institucionale.
Sipas Çelës ky hap i qeverisë “nuk përfaqëson më shumë se një veprim të nxituar që rrezikon të minojë në mënyrë të pariparueshme mirëfunksionimin e drejtësisë penale”.
Kryeprokurori ka shprehur shqetësim për formulimet e neneve, të cilat, sipas tij rrezikojnë të sjellin konfuzion te magjistratët duke sjellë një situatë ku për raste të ngjashme të aplikohen interpretime të ndryshme.
Në një takim me gazetarët, të enjten, 31 korrik, Kreu i Prokurorisë së Posaçme Anti-Korrupsion, (SPAK), Altin Dumani, tha se ata nuk ishin përfshirë në grupin e punës dhe as nuk ishin konsultuar për draftin.
“Në momentin që do të na e sjellin, do të kemi një qëndrim zyrtar,” tha Dumani i cili theksoi se personalisht pajtohej me qëndrimin e shprehur nga kryeprokurori Çela.
Dhoma e Avokatisë e përshkroi propozimin e qeverisë si draft “inkuizitor”, me mungesë transparence në përgatitje.
“Nuk kemi prezencën e nevojës, se përse duhet Kodi i ri, nuk është si rrjedhojë e nevojës së organeve të drejtësisë,” theksoi në një konferencë për shtyp Maksim Haxhia, kreu i Dhomës së Avokatisë.
Ndërkohhë Partia Demokratike e quajti procesin të fshehtë dhe draftin si rezultat të një vullneti të njëanshëm politik.
Kodi mund të dënojë satirën
Qeveria ka propozuar ashpërsimin e ndëshkimeve për “përdhosjen e Republikës dhe simboleve të saj” duke përdorur një riformulim që mund të keqpërdoret për të kufizuar dhe ndëshkuar talljen apo dhe satirën publike.
Ndryshe nga kodi aktual – “Neni 268” – që sanksionon vetëm dëmtimin e flamurit ose stemës në institucionet shtetërore me gjobë ose burgim deri në tre muaj, projektligji i ri – “Neni 236” – zgjeron konceptin e përdhosjes duke përfshirë Presidentin, Kuvendin, Qeverinë, gjykatat, forcat e armatosura dhe dëshmorët e atdheut.
Për fyerje, përçmim apo tallje ndaj këtyre institucioneve parashikohet dënim me burgim deri në tre vjet, ndërsa për personat juridikë mund të vendoset edhe ndalim i veprimtarisë deri në pesë vjet.
Dispozita e re, e përfshirë në kapitullin mbi veprat kundër rendit kushtetues, e konsideron “përdhosje” çdo akt që shihet si dhunim ose poshtërim i vlerave të nderuara të institucioneve të përmendura.
Termat e përdorur janë të gjerë dhe përfshijnë përçmimin, talljen apo përbuzjen, duke ngritur shqetësime për mundësinë e përdorimit të ligjit për të goditur kritikët, mediat dhe gazetarët, pasi me këtë nen mund të dënohet edhe satira.
Ky ndryshim e vendos në të njëjtin nivel mbrojtjeje ligjore flamurin dhe figurat institucionale, me dënime më të larta se ato aktuale.
Ndikimi mbi lirinë e medias dhe shprehjes
Kodi i ri Penal bën hapa prapa në raport me standardet ndërkombëtare për lirinë e shprehjes, sidomos në kontekstin e direktivave të BE-së dhe praktikës së Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ), të cilat kanë rekomanduar disa herë dekriminalizimin e shpifjes si kusht për ruajtjen e lirisë së medias dhe demokracisë funksionale.
Në kodin aktual shpifja trajtohet në “Nenin 120” dhe nenet “240”; “241” si shpifje për shkak të detyrës apo “Presidentit të Republikës”. Në to, përhapja e qëllimshme e thënieve apo informacioneve që cenojnë nderin apo dinjitetin e personit, dënohet me gjobë 50,000-500,000 lekë dhe nëse përsëritet dhe u drejtohet disa personave në grup, shkon deri në 3,000,000 lekë.
Në kodin e ri, “Nenin 865” e trajton sërish shpifjen si vepër penale me dënime disproporcionale më të larta: gjobë 500,000-1,500,000 lekë, deri në detyrim për falje publike.
Ky nen penalizon më rëndë ata që shprehen përmes medias apo rrjeteve sociale, duke goditur gazetarët dhe qytetarët kritikë. Për më tepër, kur “shpifja” u drejtohet funksionarëve publikë, dënimet dyfishohen, duke u dhënë atyre mbrojtje të veçantë përballë kritikës publike — në kundërshtim me parimet e një demokracie funksionale.
Por përveç këtij neni, “Neni 536”, i cili dënon me gjobë ose me burgim deri në 3 vjet komentet për gjyqtarë dhe çështje në hetim, konsiderohet një kërcënim i hapur për transparencën publike.
Qendra “Shkencë dhe Inovacion për Zhvillim” (SciDev), SafeJournalists dhe Asociacioni i Gazetarëve (AGSH) kanë kërkuar rishikimin e këtyre neneve, të cilat i konsiderojnë kërcënuese për lirinë e shprehjes pasi penalizojnë gazetarët dhe qytetarët aktivë.
Për drejtuesen e SciDev, Blerjana Bino, riformulimet për shpifjen jo vetëm nuk përmbushin rekomandimet e përsëritura nga ndërkombëtarët, organizatat e medias dhe shoqërisë civile, por shtojnë sanksionet penale me efekt frikësues ndaj gazetarëve dhe aktivistëve.
“Riformulimi i shpifjes dhe ndikimi në pavarësinë e gjykatës janë shqetësuese për lirinë e shprehjes,” tha Isa Myzyraj, kreu i AGSH për Citizens.al, sipas të cilit neni që ndalon komentet e gjyqësorit duhet fshirë i tëri.
“Gjithashtu, Neni 536, i cili penalizon ndërhyrjet në pavarësinë e gjykatës, paraqet rrezik të konsiderueshëm për gazetarët që raportojnë mbi procedurat gjyqësore, duke mos parashikuar përjashtime apo dispozita të qarta mbrojtëse për aktivitetin gazetaresk”, tha Bino për Citizens.
Drafti për Kodin e ri Penal duket se nuk ka kaluar një proces të gjerë konsultimi shoqëror dhe profesional. Mungesa e analizës së kontekstit dhe e transparencës rrezikon të prodhojë pasoja afatgjata për të drejtat themelore.
Në vend të një reforme gjithëpërfshirëse, aktualisht duket se kemi një dokument që nxit mosbesim dhe alarm nga shumë aktorë.
Rishikimi i thelluar, me pjesëmarrje të gjerë, duket i domosdoshëm për të shmangur dështime ligjore dhe politike.
The post Kodi i ri Penal rrezikon lirinë e shprehjes appeared first on Citizens.al.