Nga: Christopher Coker (1953-2023), ish-ligjërues në LSE [London School of Economics] / Engelsberg Ideas, 17 shtator 2021 (titulli: The fake history of civilisational states)
Përktheu: Agron Shala / Telegrafi.com
Kur fluturuam për herë të parë? Është e kuptueshme nëse përmendni vitin 1903 dhe vëllezërit Wright. Por, a keni të drejtë? Një debat i madh shpërtheu në komunitetin shkencor në Indi në janar të vitit 2015, gjatë një kongresi shkencor në Mumbai, kur u prezantua një punim që pretendonte se indianët kishin shpikur fluturimin ajror shtatë mijë vjet më parë. Autori i këtij pretendimi nuk dukej aspak i shqetësuar nga fakti se më shumë se 40 vjet më parë, një grup shkencëtarësh indianë nga Departamenti i Inxhinierisë Ajrore dhe Mekanike në Institutin e Shkencës në Bengaluru (Bangalore), kishin hetuar një pretendim të ngjashëm të mëparshëm dhe kishin arritur në përfundimin se modelet, edhe nëse do të ishin ndërtuar, do të kishin shkelur ligjet e fizikës.
Fatkeqësisht, shkenca po përdoret në mënyrë cinike për të përforcuar pretendimin se India ka qenë gjithmonë një shtet-qytetërim. Kjo përputhet me kërkesën në rritje nga institucionet – si Fondacioni “Infinity” – për të përshtatur shkencën moderne brenda një kuadri [të besimit] vedik. Merreni, si shembull, konceptin e energjisë – kapacitetin e saktë dhe të matshëm të një sistemi për të kryer një detyrë – i cili, tani, nga disa ultranacionalistë, interpretohet si një nënkategori e shaktit, ose e “energjisë inteligjente”. Ose, merreni si shembull fizikën e cila, për shkak se merret me shkakun dhe pasojën, nga disa nacionalistë konsiderohet si një lloj empirik i teorisë së karmës. Darvinizmi, në këtë logjikë, shihet si një interpretim materialist në nivelin më të ulët të evolucionit shpirtëror të mësuar në Jogasutra. Gjithë kjo qasje është pjesë e një loje cinike për pushtet, e maskuar si mbrojtje e traditës.
Kryeministri i sapo rizgjedhur i Indisë, Narendra Modi, nuk nguron të përpiqet ta lidhë të ardhmen e tij politike dhe të partisë së tij me një rishqyrtim të teksteve vedike. Vetë Modi përfaqëson një shkollë teologjike – shkollën Shakha – që i merr këto tekste si rrëfime të vërteta historike, jo si versione mitike. Ai ka pretenduar se shkenca gjenetike ka ekzistuar në kohën e Mahabharatës. Nuk është e qartë nëse ai i referohet origjinës së tekstit në shekujt VIII-IX para erës sonë, apo formës përfundimtare që njohim sot e cila daton nga shekulli IV i erës sonë.
Cilado qoftë kronologjia, vetë pretendimi është i turpshëm. Imagjinoni një president kinez që deklaron se shkenca gjenetike lulëzonte në Kinën konfuçiane, ose që studentët kinezë që në shekullin V të erës sonë mësonin gjenetikën në Universitetin e madh të Nalandës (në Bihar), ku shumë nga ta shkonin për të studiuar. Ajo që dimë me siguri është se studentët aty studionin filozofi, mjekësi të avancuar, letërsi, arkitekturë dhe astronomi. Kur Universiteti i Oksfordit hapi dyert në vitin 1096, Nalanda kishte më shumë se 600 vjet që edukonte studentë, përfshirë edhe nga vende të largëta si Japonia dhe Koreja. Ishte gjithashtu i vetmi institucion i huaj ku studentët kinezë shkonin për arsim jashtë vendit të tyre. Sidoqoftë, ai universitet kurrë nuk ofroi kurse për gjenetikën moderne. Në fakt, nuk kishte shkencë të gjenetikës para zbulimit të gjenit si njësi trashëgimie; gjenetika duhej të priste deri në shekullin XX dhe rizbulimin e punës pioniere të një murgu të panjohur augustin dhe gjermanofolës, Gregor Mendel.
Nuk jam historian; jam politolog, por jam plotësisht i njohur me mënyrën se si mitet historike dhe narrativat e fabrikuara kanë ndikuar në formësimin e asaj që quajmë histori. Që në vitin 1968, historiani anglez J.H. Plumb shkroi librin Vdekja e së shkuarës [The Death of the Past], ku ua kujtonte lexuesve të tij se çdo shoqëri e madhe ka mitet e veta historike – si [doktrina] Paracaktimi i Fatit [Manifest Destiny] i shprehur në Shtetet e Bashkuara apo interpretimi uigian [Whig] i historisë në Britaninë e shekullit XIX. “E shkuara”, siç e quante ai për ta dalluar nga historia, kishte një funksion – i jepte kuptim një populli në një moment kritik të ekzistencës së tij. Një shembull i tillë është vizioni madhështor i Churchillit për një traditë të pandërprerë sfidimi ndaj armiqve të jashtëm, që i shërbeu mirë popullit britanik në vitin 1940. Por, është një mit i cili, në kohët e fundit, ka sjellë më shumë dëme sesa të mira, duke ushqyer iluzionet britanike për role globale dhe fate historike. Siç ka vërejtur historiani Alan Taylor, Churchilli ishte çmimi që britanikët paguan duke lexuar historinë. Por, në Indinë e Modit, historia jo vetëm po rishkruhet dhe rishikohet, por po përdoret në funksion të një projekti të veçantë politik.
Kjo bëhet edhe më e lehtë nga fakti se shumëçka nga historia e vendit është harruar. Në të njëjtën kohë kur egjiptianët po ndërtonin piramidat, harapanët – një popull që banonte përgjatë Indit pesë mijë vjet më parë – po ndërtonin vendbanimet e para urbane në botë, me rrugë në formë rrjeti, kanale të mbuluara dhe ndërtesa shumëkatëshe. Fatkeqësisht, epoka vedike nuk ka një Ramzes II dhe asnjë Cecil B. DeMille nuk ka arritur ta kthejë atë në kinematografi. Nuk ka qytete të rrënuara apo tempuj që mund të vizitohen dhe admirohen. Kishte mbretër, por nuk themeloi asnjë mbretëri apo perandori. Ajo që ka lënë pas është një letërsi unike që vazhdon të jetojë në imagjinatën indiane përmes vedave – tekste madhështore që janë aq të dendura dhe të paqarta, shkruan Robert Calasso, saqë sapo bëhesh studiues i vedave rrezikon të përthithesh krejtësisht nga pafundësia e të menduarit.
Por, e njëjta gjë mund të thuhet për shumicën e historisë së Indisë. Ajo shpeshherë është si rërë e lëvizshme – madje edhe datat kryesore të saj janë të pasigurta. Nëse je perëndimor dhe i gjurmon origjinat tua te grekët, ndoshta nuk të shqetëson fakti që Perëndimi ka humbur mbi 99 për qind të letërsisë greke, përfshirë shumicën e tragjedive dhe pjesën më të madhe të poezisë lirike. Shumë studentë perëndimorë mund të habiten nga kjo – në fund të fundit, jetojmë në epokën e Projektit Gutenberg [Project Gutenberg] dhe kemi qasje në baza të dhënash të gjera si [projekti] Chadwyck-Healey, apo jo? Por, Perëndimi ka qenë me fat që i ka ruajtur të gjitha veprat e Platonit dhe shumicën e veprave të Aristotelit (edhe pse vetëm në formën e shënimeve të mbajtura nga nxënësit e tij). Dhe, nëse mund të mbështetemi te eseja e tij Poetika, atëherë tragjeditë më të mira greke kanë mbijetuar (ato që Aristoteli përmendi ose citoi në këtë vepër).
Ajo që dua të theksoj është se Perëndimi është pafundësisht më me fat se India e cila ka humbur kaq shumë nga letërsia e saj. Merrni, për shembull, babanë e mjekësisë indiane, Çarakën – autorin e supozuar të Çaraka Samhitës, një përmbledhje sanskrite mbi shëndetin që është hartuar në shekullin I të erës sonë. Por, ende nuk është e qartë nëse Çaraka i referohet një individi apo një shkolle mendimi. Ose, merreni si shembull matematikanin Ariabhata, vepra e të cilit daton nga shekulli V para erës sonë. Edhe nëse nuk krahasohet plotësisht me Euklidin, ai u harrua për një kohë të gjatë – derisa sateliti i parë indian u quajt me emrin e tij. Më shumë dimë për “Makiavelin indian” që shkroi Artashastrën – ose ndoshta jo? Ajo i atribuohet me raste Çanakias, por gjithashtu edhe dy autorëve të tjerë që mund të jenë një dhe i njëjti person. Versioni i plotë i tekstit u zbulua vetëm në vitin 1905. Imagjinoni historinë evropiane nëse Princi do të kishte humbur për 400 vjet.
Por, kjo nuk e ka ndalur Modin dhe partinë e tij që të interpretojnë historinë, që ne e njohim, në një mënyrë që i shërben agjendës së tyre politike. Vitin e kaluar, kryeministri zbuloi një shtatore të Shivaxhit, i paraqitur si një luftëtar i rezistencës së hinduve kundër pushtimit mysliman – pra, Perandorisë Mogule. Është shtatorja më e madhe në botë. Në Guxharat, shteti ku lindi Modi, po rishkruhen tekstet shkollore të historisë për të paraqitur periudhën mogule si një nga pikat më të ulëta të historisë së Indisë – një pushtim mysliman në gjithçka përveç emrit. Kjo periudhë po paraqitet si një kohë e përndjekjes së qëllimshme të hinduve nga sundimtarë fundamentalistë që përqafuan një besim të huaj.
Megjithatë, të dhënat historike sugjerojnë se, në vend të dhjetëra-mijërave, ishin më pak se njëqind tempuj të hinduve që u dëmtuan apo u shkatërruan nga ikonoklastët gjatë shtatë deri në tetë shekujve të sundimit mysliman. Për më tepër, shkatërrimi dhe grabitja e tempullit të një rivali konsiderohej si një akt i ligjshëm hakmarrjeje edhe nga dinastitë hindu. Rastet e diskriminimit apo përndjekjes, për arsye thjesht fetare, ishin të rralla: nuk ka asnjë lidhje të drejtpërdrejtë mes forcës së pushtetit mysliman dhe niveleve të ikonoklastisë.
Në fakt, historiani Richard Eaton argumenton se nuk ka pasur as “pushtim mysliman”. Gjatë zgjerimit të tyre në fushat e Gangut dhe në Jug në shekujt XII dhe XIII, mbretërit dhe sulltanët myslimanë të Delhit rekrutuan hindutë, arritën marrëveshje me raxhatë hindu dhe shpesh rivendosën në pushtet dinastitë hindu që kishin rezistuar. Mogulët ndoqën të njëjtin model. Ata jo vetëm që mbështeteshin te aleatët raxhputë [në Indinë veriore] dhe u besonin ushtritë e veta komandantëve raxhputë, por gjithashtu martoheshin me shtëpitë më të mëdha të raxhputëve – me pasojën që në venat e perandorit të fundit të madh mogul, Aurangzebit, një mysliman tejet i devotshëm, rridhte shumë më tepër gjak raxhput sesa mogul.
Dhe, megjithatë, Richard Eaton, në vend që të respektohet për punën e tij pioniere, shpesh sulmohet si një “negacionist” (ekuivalenti indian i një “mohuesi”) për shkak se sugjeron se epoka mogule ishte thellësisht indiane – ndryshe nga periudha britanike që pasoi.
Por, India nuk është e vetme në rishikimin e së kaluarës. Merrni si shembull Rusinë e Putinit. Këtu futemi sërish në sferën e metafizikës, dhe në këtë rast tek Oswald Spengler – i cili ishte më i qartë kur linte pas teoritë e tij më të çuditshme në favor të vëzhgimeve të paharrueshme të cilat, edhe pse jo gjithmonë të verifikueshme, të nxisin për reflektim. Një ide e tillë ishte ajo se, kur dy qytetërime ndërveprojnë, njëri ka më shumë fuqi, tjetri më shumë krijimtari. Në një situatë të tillë, qytetërimi më krijues do të detyrohet të përshtatet në pamje të jashtme me konfigurimin kulturor të qytetërimit më të fuqishëm, por idetë e këtij të fundit nuk do të zënë kurrë rrënjë. Spengler e quajti këtë fenomen si “pseudomorfozë” dhe mendonte se kjo i përshtatej veçanërisht Rusisë – një shoqëri të largët e cila nën sundimin e Pjetrit të Madh u tërhoq në orbitën e qytetërimit evropian, por nuk u bë kurrë pjesë e tij.
Disa shkrimtarë rusë do të pajtoheshin me të; ata preferojnë ta shohin vendin e tyre si shtet-qytetërim, në vend të një shteti komb, dhe ata argumentojnë se kur kultura ruse ishte ende e re dhe e papjekur, përpjekjet e Pjetrit të Madh për ta modernizuar, sipas modelit evropian, e penguan zhvillimin e saj të natyrshëm. Në versionin e Spenglerit për këtë histori, djegia e Moskës nga vetë banorët e saj në vitin 1812 mund të shihet si një akt ç’programimi, një refuzim i programit të Pjetrit – madje edhe një shprehje primitive e dëshirës për t’u rikthyer te rrënjët e veta themelore.
Bolshevikët modernizues e panë këtë çështje krejt ndryshe: romancieri Gorki e përshkroi fshatarin rus si një “nomad jo-rus” dhe argumentoi se “trashëgimia biologjike mongolo-aziatike” e vendit kishte “vonuar” zhvillimin historik të tij. Por, pikërisht kjo trashëgimi historike është tani ajo që ndan historianët rusë: liberalët ngulin këmbë se vendi duhet të vazhdojë ta shohë Pjetrin e Madh në aspektin tradicional si një modernizues të madh, ndërsa konservatorët këmbëngulin se Rusia mund të mbetet besnike ndaj vetes vetëm nëse rivendos lidhjen me trashëgiminë e saj mongolo-aziatike.
Të fundit do t’ju thonë se në stepat e mëdha të Euroazisë, një variant i gjeneve tatare – ose të paktën kështu thuhet – u ri-kodua. Ky proces u përshkrua si “pasionaritet” nga një prej eurazianistëve të parë, Lev Gumilev (djali i lëçitur i poetes Anna Akhmatova). Nuk është një fjalë që shumica e rusëve do ta njihnin, edhe pse ndonjëherë shfaqet në fjalimet e Putinit. Është procesi përmes të cilit organizmat thithin energji biokimike nga natyra – në këtë rast, nga dheu i Euroazisë.
Një autor tjetër, Peter Savitsky, e zhvilloi më vonë konceptin e topogjenezës ose “zhvillimit të vendit”, për të shpjeguar lidhjen e thellë midis gjeografisë dhe kulturës. Darvinizmi kulturor nuk është një ide që u përket vetëm romancierëve apo poetëve; në Rusi është shndërruar në një koncept të njohur për shumë politologë. Mentalitetet e grupeve dhe format e pandryshueshme të organizimit bio-social, shkruajnë Peter Katzenstein dhe Nicole Weygandt, të shkëputura nga historia, etologjia apo edhe tekstet standarde për qytetërimet, janë bërë tema legjitime në mësimdhënie dhe kërkime dhe tani njihen mirë nga politikanët më të rëndësishëm të vendit. Kjo, shtojnë ata, është një nga arsyet se pse rusët po e përkufizojnë gjithnjë e më shumë identitetin e tyre në terma qytetërimorë. Vladislav Surkov, një anëtar i rrethit të ngushtë të Putinit, po përpiqet të ndryshojë Kushtetutën e vendit, për të shtuar një klauzolë që deklaron se vlerat ruse janë gjenetikisht të lindura.
Por, kur mendon më thellë, ideja që qytetërimi është një entitet organik është e ngjashme me bindjen e Spenglerit se ai është një organizëm që kalon cikle jetësore – nga lindja deri te vdekja. Ashtu si Spengleri, ka nacionalistë rusë që ndjejnë se qytetërimi i tyre matet me stinët dhe ritmin e rritjes – dhe ata më pesimistët, të cilët ndjejnë se dimri tashmë ka ardhur, priren të ëndërrojnë për një akt të fundit heroik.
Nëse vizitoni Moskën, mund të shihni makina me fletë të ngjitura në pjesën e pasme ku shkruhet: “Drejt Berlinit!” dhe “Mund ta bëjmë sërish!” – aludime të drejtpërdrejta dhe disi të vrazhda për Luftën e Dytë Botërore. Në Perëndim, shumica e njerëzve janë të shurdhër ndaj metafizikës, por Rusia është ndryshe; ka qenë gjithmonë ndryshe. Dhe, koncepti i “pasionaritet” tregon një interes për të eksteriorizuar gjendjen psikike të kombit në një mjedis fizik. Edhe pse duket e çuditshme për një audiencë perëndimore, kjo u ofron rusëve një lidhje emocionale me mjedisin – duke u mundësuar të rilidhen me një histori shumë më të vjetër sesa epoka e modernizuesit të madh, Pjetrit të Madh.
Po mesazhi? Është mjaft i zymtë. Shumë nga shkrimet e fundit që argumentojnë se Rusia është një shtet-qytetërim mbështeten në marrëdhënien antagoniste midis dy forcave të kundërta: kozmopolitizmit perëndimor dhe nativizmit rus, të cilat ndoshta një ditë do të përplasen në luftë.
Fatkeqësisht, e gjithë kjo është një dëshmi e fortë për mënyrën se si imagjinata mund të formësojë identitetet në mënyra të çuditshme, dhe se si intelektualët, të shtrirë në shtrat me klasën politike, mund të mashtrojnë si veten ashtu edhe të tjerët. Në romanin e Ismail Kadaresë, Pallati i ëndrrave, një perandori (që në disi ngjan me atë osmane) ka një departament që monitoron ëndrrat e shtetasve të vet për të zbuluar shenjat apo paralajmërimet e pakënaqësisë. Pasi mblidhen ato, ëndrrat përzgjidhen, klasifikohen dhe në fund interpretohen për të identifikuar “ëndrrën kryesore” të cilën të gjithë e ndajnë së bashku. Kadare nënkupton se çdo vend ka ëndrrat e veta të veçanta; çdo qytetërim ka të pavetëdijshmen kolektive. Eh, sikur të ishte e mundur të vësh një shtet dhe popullin e tij në divan. Nëse njeh personalitetin e një populli dhe se çfarë po ëndërron ai, mund të arrish ta përshtatësh mesazhin që të rezonojë më mirë.
Anton Vaino, shefi i stafit të Putinit, po punon mbi një “nuskop”, një pajisje për të matur vetëdijen kolektive të njerëzimit. Ndoshta, pra, romani i Kadaresë nuk është aq larg realitetit. Përveç një fakti: elektoratet mund të ëndërrojnë, por qytetërimet jo. Ata nuk janë aktorë të unifikuar, si shtetet. Por, kjo nuk i pengon qeveritë që të mbjellin ëndrra në mendjet e qytetarëve të tyre.
Fatkeqësisht, ekziston edhe një tjetër veçori e historisë së pandërprerë të Rusisë që luan rol në idenë e saj si një shtet-qytetërim – një term që vetë Putini e përqafoi për herë të parë në një takim të Klubit “Valdai” në vitin 2013. Kur vitin pasues Perëndimi vendosi sanksione për të ndëshkuar Rusinë për pushtimin e paligjshëm të Krimesë, zëvendëskryeministri i atëhershëm, Dmitry Rogozin, i tha shtypit perëndimor se populli rus gjithmonë ka qenë i gatshëm të vuajë për një kauzë të mirë. Regjimi e di mirë se, pavarësisht se sa keq mund të jenë punët në vend, populli rus ende e ndien nevojën për një identitet dhe një rol në botë me të cilin mund të krenohen. Dhe, kjo dëshirë ushqehet nga një ndjesi e thellë për të pasur një vend në botë. Me fjalë të tjera, rusët ende duan të vihen re.
Sipas historianit Vladimir Pashtukhov, Putini ka rizgjuar mesianizmin rus – një fenomen që kishte humbur pothuajse tërësisht pas vitit 1991. “Rusët nuk përmbushin një mision – aq më pak kur ai është i parealizueshëm; ata e jetojnë misionin dhe janë vetë funksioni i tij”. Ajo që është befasuese, shton Pashtukhov, nuk është fakti që mesianizmi është rikthyer, por se si arriti të zhdukej për afro një çerek shekulli, duke qenë se është pjesë thelbësore e asaj që ai e quan “kodi kulturor rus”. Është një temë që përsëritet në historinë e vendit dhe që mund të gjurmohet që në shkrimet e filozofëve si Pyotr Chaadayev në vitet ’20 të shekullit XX:
Ne jemi një nga ato kombe që nuk duket se janë pjesë integrale e racës njerëzore, por ekzistojmë vetëm për të dhënë ndonjë mësim të madh për botën. Mbase mësimi që na është caktuar nuk do të shkojë dëm; por, kush e di kur do t’i bashkohemi pjesës tjetër të njerëzimit dhe sa vuajtje do të na duhet të kalojmë para se të përmbushim fatin tonë.
E vërej si veçanërisht domethënës faktin se këshilltari për sigurinë kombëtare i presidentit Carter, Zbigniew Brzezinski, zgjodhi të përmbyllte kujtimet e veta me këtë citat. Sepse, edhe Shtetet e Bashkuara kanë kultivuar shpesh një vizion mesianik për fatin e tyre. Në Vdekjen e së shkuarës, J.H. Plumb ua kujtonte lexuesve se çdo shoqëri e madhe ka mitet e veta historike. Në të vërtetë, shtet-kombi nuk mund të kuptohet plotësisht pa to. Por, kur Plumbi shkroi këtë libër, ShBA-ja po kalonte një moment krize – Luftën e Vietnamit që po luftohej në emër të së shkuarës. Ai shpresonte se, një ditë, e shkuara do ta humbte shkëlqimin e vet dhe metaforat si “Paracaktimi i Fatit” do të bëheshin “një strehë e konsumuar për sundimtarët e plakur të një shoqërie … prej nga të gjitha ndjenjat e forta zhduken me shpejtësi”. “E kaluara i ka shërbyer pakicës”, shtoi ai. “Ndoshta historia mund t’i shërbejë shumicës”. Besimi në të kaluarën ka sjellë vdekje.
Kjo mund të jetë një nga arsyet se pse ShBA duket se po largohet nga misioni i saj historik. Por, ndryshe nga rusët, amerikanët kanë pasur gjithmonë një qasje më optimiste ndaj jetës. Filozofi hebre Baruch Spinoza, pati thënë njëherë se duhet ta duam Zotin pa pritur që Ai të na dojë në këmbim. Amerikanët, shton Harold Bloom, kanë një nevojë të tepruar që të jenë të dashur për Zotin; rusët jo – sepse historia e tyre nuk ka qenë e lumtur. Nëse populli rus ka një rol historik të veçantë për të luajtur në botë, vuajtja duket të jetë pjesë e pashmangshme e paketës. Dhe, kush është fajtor për këtë vuajtje? Perëndimi, sigurisht. Në të vërtetë, shteti rus i nxit vazhdimisht qytetarët e ve që, në kuadër të identitetit të tyre, ta jenë në opozitë me gjithçka perëndimore.
Po të kisha kohë, do të mund të shkruaja gjatë mbi mënyrat e tjera të lavdërimit të historisë. Një shembull është kurikula e historisë patriotike në Kinë, që tani është e detyrueshme për një brez të tërë fëmijësh kinezë, dhe që po ushqen një ndjenjë të fuqishme të pakënaqësisë ndaj Perëndimit për shkak të asaj që quhet “një shekull poshtërimi”. Një tjetër shembull është Turqia e Erdoganit, ku po rishkruhen librat e historisë për të zvogëluar theksin mbi reformat e Kemal Ataturkut dhe për të theksuar më shumë të kaluarën myslimane dhe neo-osmane të vendit.
Të gjitha këto narrativë synojnë të forcojnë regjimet që i promovojnë ato, duke i lidhur njerëzit më ngushtë me njëri-tjetrin – por, mbi të gjitha, me shtetin. Ajo që është me të vërtetë e trishtueshme është se ato ofrojnë një alibi për të mos u përballur me tragjeditë e së kaluarës së afërt. Me keqardhje, shkruan Milan Kundera në Librin e së qeshurës dhe harresës [The Book of Laughter and Forgetting, 1979], ne ndahemi nga e kaluara përmes dy forcave që hyjnë në veprim menjëherë dhe bashkëpunojnë me njëra-tjetrën: forca e harresës (që fshin) dhe forca e kujtesës (që transformon).
Të gjithë kemi përgjegjësinë të prodhojmë një version të historisë që, në minimumin e vet, është afirmues për jetën. Nëse lexoni një libër popullor për Kinën e Xi Jinpingut, Vala e Kinës [The China Wave], do të vini re se forca e harresës është po aq e fuqishme sa forca e kujtesës, sepse nuk ka asnjë përmendje të historisë së afërt – veçanërisht të krimeve të Maos.
Politologët perëndimorë vazhdojnë të pohojnë se njëzet milionë vetë vdiqën gjatë Hapit të Madh Përpara. Në fakt, një raport i brendshëm i Partisë Komuniste Kineze pranoi se shifra e vërtetë ishte ndoshta dyfishi, gjë që, nëse është e saktë, do ta bënte katastrofën më të madhe të shkaktuar nga njeriu në historinë njerëzore. Në përpjekjen për të eliminuar pasojat më të rënda të “katër të vjetrave” të Kinës – kulturës, ideve, zakoneve dhe praktikave – Mao nisi më pas Revolucionin Kulturor i cili arriti atë që një autor e përshkruan si një gjenocid “auto-kulturor” në shkallë të paimagjinueshme. Partia mund të ketë larguar miliona nga varfëria, por ka vrarë miliona të tjerë në eksperimente të çuditshme sociale, dhe ky dëm kolateral nuk duhet të harrohet sa herë që zyrtarët kinezë pretendojnë se India ka mbetur prapa në rrugën e saj drejt modernizimit.
Kur studioja histori në Kembrixh në fillim të viteve ’70 të shekullit XX, personalitetet zakonisht hiqeshin pothuajse tërësisht nga tabloja, për t’u zëvendësuar nga lëvizjet shoqërore dhe tendencat ekonomike. Por, në fund të fundit janë njerëzit ata që bëjnë historinë – dhe pikërisht për këtë arsye udhëheqja politike është thelbësore. Këtë pikë e thekson Daniel Kahneman, kur diskuton gjigantët ideologjikë të shekullit XX: Hitlerin, Stalinin dhe Maon. Secili prej tyre u ngrit në krye të një lëvizjeje që kurrë nuk do të kishte toleruar një grua si lidere, por origjina gjenetike e secilit prej tyre vjen nga një vezë e pafekonduar që kishte 50 për qind gjasa të fekondohej nga një spermatozoid tjetër – dhe kështu të rezultonte në një fëmijë vajzë. Për ta thënë ndryshe, vetëm 12.5 për qind ishin gjasat që të tre liderët të lindnin meshkuj, dhe 87.5 për qind ishin gjasat që të paktën një prej tyre të kishte qenë femër. Imagjinoni historinë e Kinës së shekullit XX nëse Mao do të kishte lindur si vajzë, si motra e tij e adoptuar, Zejian. Imagjinoni një Kinë komuniste të shpëtuar nga tmerri i Hapës të Madh Përpara dhe nga Revolucionit Kulturor.
Nëse Partia do të kishte guximin të përballej me të kaluarën me më shumë ndershmëri, ndoshta nuk do t’i duhej të bënte aq shumë zhurmë rreth “shekullit të poshtërimit”. Fatkeqësisht, narrativa e viktimizimit nxit atë që Xhen Wang e quan “arroganca e vetëkeqardhjes”, që lidhet drejtpërdrejt me një ankth të thellë për statusin ndërkombëtar të Kinës. “Ata që nuk e kujtojnë të kaluarën, janë të dënuar ta përsërisin atë” – ky është slogani zyrtar i Partisë Komuniste Kineze. Por, për fat të keq, ata që nuk arrijnë të çlirohen nga e kaluara, rrezikojnë gjithmonë të burgosen prej saj.
Ironia e madhe, siç paralajmëronte Susan Sontag bashkëatdhetarët e saj amerikanë, është se “përkushtimi ndaj së kaluarës është një nga format më shkatërrimtare të dashurisë së pashpërblyer”. Si shtet-kombi, edhe shtet-qytetërimi mund ta mësojë këtë leksion, por ndoshta vetëm me kalimin e kohës. /Telegrafi/
The post Historia e sajuar appeared first on Telegrafi.
Login
