❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Mbretëria e Bashkuar vendos sanksione ndaj bandave të trafikut të qenieve njerëzore

✇Reporter
By: Edmond Hoxhaj

Duke filluar nga e mĂ«rkura mĂ« 23 korrik, çdokush qĂ« do tĂ« rezultojĂ« i pĂ«rfshirĂ« nĂ« ndihmĂ«n pĂ«r kontrabandimin e njerĂ«zve drejt MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar, mund tĂ« pĂ«rballet me sanksione. Ky regjim i ri ndaj fenomenit tĂ« kontrabandimit tĂ« qenieve njerĂ«zore, ka si objektiv tĂ« ardhurat dhe materialet qĂ« mundĂ«sojnĂ« migrimin e parregullt. IndividĂ«t e [
]

The post Mbretëria e Bashkuar vendos sanksione ndaj bandave të trafikut të qenieve njerëzore appeared first on Reporter.al.

↗

“Rezistenca e tĂ« moshuarve ndaj largimit nga rrĂ«njĂ«t!”

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

NĂ«n hijen e pemĂ«ve tĂ« parkut “MbretĂ«resha GeraldinĂ«â€ nĂ« Burrel, takojmĂ« 78-vjeçaren Fatmira Sulaj. Me ikjen nĂ« masĂ« tĂ« banorĂ«ve nga fshati i saj, BatĂ«r e VogĂ«l, pas vdekjes sĂ« bashkĂ«shortit, ajo Ă«shtĂ« zhvendosur nĂ« qendĂ«r tĂ« qytetit pĂ«r t’u afruar me fĂ«mijĂ«t dhe shĂ«rbimet kryesore.

Batër e Vogël, i formuar nga familje që për arsye bujqësore u shkëputën nga Batra e Madhe, tani është gati i braktisur. Tre fëmijët e Fatmirës jetojnë në emigracion, vajza në Itali, një djalë në Angli dhe tjetri në Turqi ku po trajtohet pas një operacioni të ndërlikuar.

“Jam me qira kĂ«tu! I kam nĂ« kurbet fĂ«mijĂ«t”, thotĂ« ajo pĂ«r Citizens.

ShtysĂ« pĂ«r t’u larguar nga vendlindja ishte gjithashtu distanca nga spitali – nĂ« fshatin BatĂ«r taksia nuk vinte deri pranĂ« shtĂ«pisĂ« dhe nevojitej barela.

Fatmira tregon se fĂ«mijĂ«t i kanĂ« kĂ«rkuar qĂ« ajo t’u bashkohet jashtĂ« shtetit, por thotĂ« se nuk e pĂ«rballon dot jetĂ«n nĂ« njĂ« vend tĂ« huaj.

“PĂ«r Zotin nĂ« Angli nuk rrihet, se nuk njeh njeri; fĂ«mijĂ«t janĂ« nĂ« punĂ«, vijnĂ« nĂ« mbrĂ«mje tĂ« lodhur.. ndenja njĂ« herĂ« njĂ« muaj e gjysmĂ«, herĂ«n tjetĂ«r dy muaj e gjysmĂ«, por nuk rri dot mĂ« gjatĂ«,” thotĂ« ajo.

Burreli, pjesĂ« e BashkisĂ« Mat, Ă«shtĂ« njĂ« nga zonat mĂ« tĂ« prekura nga migrimi drejt TiranĂ«s dhe emigrimi jashtĂ« shtetit, njĂ« prirje qĂ« ka prekur gjithĂ« qarkun e DibrĂ«s. Sipas censit tĂ« popullsisĂ«, nĂ« rreth njĂ« dekadĂ«, Burreli humbi rreth 27% tĂ« banorĂ«ve tĂ« saj – nga 10,862 (2011) nĂ« 7,928 (2023).

MegjithatĂ« mosha e tretĂ« “duket rezistente” ndaj ikjes. Kjo mĂ« shumĂ« pĂ«r faktin se hasin vĂ«shtirĂ«si nĂ« integrimin nĂ« njĂ« zonĂ« tĂ« re, qĂ« nuk Ă«shtĂ« ajo ku kanĂ« kaluar pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« jetĂ«s.

Nuk largohemi nga Mati. Nga Burreli shkojmĂ« nĂ« GurrĂ« tĂ« VogĂ«l, 19 km mĂ« larg qytetit, pĂ«r t’u takuar me 82-vjeçarin Imer Kurti. Ai dhe bashkĂ«shortja refuzojnĂ« tĂ« largohen nga kulla mbi 400-vjeçare, nĂ« pronĂ«si tĂ« familjes. Me humor Imeri thotĂ« se Gurra e VogĂ«l Ă«shtĂ« EvropĂ« pĂ«r tĂ«, qĂ« kur kushtet minimale si rruga, apo furnizimi me drita, janĂ« siguruar.

“Ajri! Kur shkoj nĂ« TiranĂ«, se ju jeni mĂ«suar, por unĂ« nuk mbushem me frymĂ«â€, rrĂ«fen Imeri, i cili ka tre fĂ«mijĂ«, – njĂ« djalĂ« i jeton nĂ« Burrel, ndĂ«rsa djali tjetĂ«r dhe vajza nĂ« TiranĂ«. Tek ata mban shpresa pĂ«r tĂ« ruajtur trashĂ«giminĂ«.

“FĂ«mijĂ«t, ose vijnĂ«-ose s’vijnĂ«, punĂ« tjetĂ«r, por mĂ« kanĂ« thĂ«nĂ« se ‘nuk e lĂ«mĂ« shtĂ«pinë’. BĂ«n vaki edhe e gĂ«njejnĂ« babanĂ«, por mĂ« kanĂ« thĂ«nĂ« nuk e lĂ«mĂ«!” thekson Imeri.

Kurti me ironi shprehet se në Tiranë nuk ja di shtëpinë fëmijëve, duke nënkuptuar për një lidhje të fortë me fshatin dhe pavarësisht kërkesave të vazhdueshme për tu zhvendosur atje, ai shpreson se një ditë ata do të kthehen.

“ÇfarĂ« tĂ« bĂ«j nĂ« TiranĂ«? Nuk mund ta lĂ« vendin tim kĂ«tu!” thotĂ« Imeri. “KalamajtĂ« nĂ«se duan le tĂ« vijnĂ«!”

Sistemi shëndetësor, plagë e hapur

Infrastruktura në fshatra nuk është kudo e lehtë, rruga na solli deri tek kulla e Imer Kurtit, por për të takuar kryeinfermierin e qendrës shëndetësore të Gurrës, Ibrahim Ahmatin, u detyruam të përshkruanim një pjesë në këmbë, pasi rruga nuk ishte shtruar ende deri në banesën e tij.

Ahmati e ushtron profesionin e infermierit qĂ« prej vitit ’98, ndĂ«rsa nĂ« kĂ«tĂ« fshat e ka nisur aktivitetin nĂ« shĂ«rbim tĂ« komunĂ«s RripĂ« qĂ« prej vitit ’97.

“ËshtĂ« njĂ« lagje kĂ«tej, pĂ«rtej malit, lagja Lezaj, janĂ« 120 frymĂ«, e ka vĂ«shtirĂ« edhe helikopteri pĂ«r dimĂ«r. Madje njĂ« infermier njĂ« rast, i kishte thĂ«nĂ« nĂ« telefon tĂ« sĂ«murit qĂ« merr Ibrahimin, se unĂ« isha nĂ« RripĂ«, se deri kur tĂ« vi unĂ« atje, o ke vdek, o je shĂ«ndosh, s’ke nevojĂ« mĂ«,” tregon Ibrahimi.

NĂ« tetĂ« vitet e fundit, nga tĂ« dhĂ«nat e Urdhrit tĂ« Infermierit janĂ« mbi 5,400 infermierĂ« qĂ« kanĂ« plotĂ«suar dokumentacionin pĂ«r Gjermani dhe Itali. Mungesa e personelit mjekĂ«sor ka sjellĂ« qĂ« edhe shumĂ« qendra shĂ«ndetĂ«sore tĂ« shkrihen me njĂ«ra – tjetrĂ«n.

“Suç-Gurra tashmĂ« janĂ« shkrirĂ« nĂ« njĂ« qendĂ«r dhe mbulojnĂ« 11 fshatra. KanĂ« bashkuar edhe Xibrin me Klosin (qendrat shĂ«ndetĂ«sore), edhe Bazin me UlzĂ«n, qĂ« kanĂ« qenĂ« dy” shpjegon ai.

Mungesa e ilaçeve përveç auditimeve nga Kontrrolli i Lartë i Shtetit, artikulohet edhe vetë nga specialistët e fushës.

“Ka pas raste qĂ« kam pasur nevojĂ« pĂ«r oksigjen, qĂ« nuk e kam pasur. Kam pasur nevojĂ« pĂ«r kateter, pĂ«r t’u kataterizuar, qĂ« nuk e kam pasur, ka munguar dhe jam detyruar ta çoj nĂ« spital (rajonal, pacientin),”vijon Ibrahimi.

Edhe infermier Ibrahimi ka fĂ«mijĂ« emigrantĂ«, njĂ«ri nĂ« Angli, tjetri iu kthye sĂ« fundmi. “Ka tetĂ« muaj qĂ« ka ardhur, pa asnjĂ« punĂ« [
] e vret sedra vetĂ«â€, rrĂ«fen ai pĂ«r vĂ«shtirĂ«sitĂ« e tĂ« rinjve qĂ« rikthehen nga emigracioni.

“GjithĂ« ky eksod nuk Ă«shtĂ« pa shkak! Nuk falet!” vijon Ibrahimi.“MĂ« dhimbset t’ja kthej shpinĂ«n fshatit! Sa tĂ« kem kĂ«mbĂ«n dhe dorĂ«n, jam duke ndenjur kĂ«tu, kur tĂ« ngel pastaj, me shku ke fĂ«mijĂ«t
” pĂ«rfundon ai.

Fatmira, Imeri dhe Ibrahimi bluajnĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n bindje pĂ«r tĂ« mos i braktisur vendbanimet. PĂ«r ata, gjithçka fillon me ajrin, historinĂ«, rrĂ«njĂ«t dhe shpresĂ«n se dikur fĂ«mijĂ«t do tĂ« rikthehen dhe do t’i japin jetĂ« shtĂ«pive tĂ« vjetra.

QĂ«ndrimi i tyre Ă«shtĂ« simbol i rezistencĂ«s nĂ« sfondin e infrastrukturĂ«s sĂ« dobĂ«t, mungesĂ«s sĂ« investimeve dhe “ikjes” sĂ« resurseve njerĂ«zore, qĂ« pĂ«rshpejton degradimin e fshatrave.

Dëshira e brezit të tretë është për mos ti lënë sofrat, por sesa do ti rezistoj kjo dëshirë vetmisë dhe pamundësive fizike që sjell mosha, kjo mbetet për tu parë. Të vetmit që humbim nga kjo boshatisje e fshatrave drejt qytetit, qytetit drejt perëndimit, jemi ne.

The post “Rezistenca e tĂ« moshuarve ndaj largimit nga rrĂ«njĂ«t!” appeared first on Citizens.al.

↗

Emigracioni po zbraz shkollat dhe universitetet shqiptare

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

Mimoza Rexhvelaj, mĂ«suese me mbi 20 vite pĂ«rvojĂ«, nuk ndan vetĂ«m dije nĂ« klasĂ«n e saj kolektive nĂ« MalĂ«sinĂ« e Madhe, por edhe shpresĂ«n pĂ«r njĂ« tĂ« ardhme mĂ« tĂ« mirĂ« nĂ« zonat malore tĂ« ShqipĂ«risĂ«. Prej vitit 2015, ajo jep mĂ«sim nĂ« shkollĂ«n 9-vjeçare “Linaj”, tĂ« cilĂ«n aktualisht e ndjekin vetĂ«m 10 nxĂ«nĂ«s nga klasa e gjashtĂ« deri nĂ« tĂ« nĂ«ntĂ«n.

“Kam 90 minuta pĂ«r tĂ« shpjeguar tetĂ« tema pĂ«r katĂ«r klasa tĂ« ndryshme. Shpesh ndjej se nuk po i jap fĂ«mijĂ«ve atĂ« qĂ« meritojnĂ«,” rrĂ«fen ajo pĂ«r Citizens.al.

Mimoza përballet me një realitet të ashpër: rrugët e paasfaltuara, mungesa e investimeve dhe braktisja graduale e komunitetit.

Ajo kujton se transferimi në këtë shkollë, në një zonë të izoluar, ndodhi për arsye politike. Për shtatë vite, e përshkonte çdo ditë në këmbë rrugën e gjatë, ndërsa sot, ndërron tre autobusë për të mbërritur në vendin e punës.

Shkollat po mbyllen, nxënësit po largohen

Vetëm në qarkun e Shkodrës, në pesë vitet e fundit janë mbyllur 10 shkolla. Emigrimi është ndër faktorët kryesorë, që nxitet prej mungesës së investimeve dhe pamundësisë për një jetë të denjë.

Rexhvelaj tregon se emigrimi ka prekur dhe familjen e saj ku vajza, pasi kreu studimet për mjekësi, është larguar nga vendi.

“NĂ«se as unĂ« nuk mund t’i mbaj fĂ«mijĂ«t e mi kĂ«tu, çfarĂ« mund t’u them nxĂ«nĂ«sve?” ngre si pyetje retorike mĂ«suesja e shkollĂ«s “Linaj”.

Shkolla 9-vjeçare në Linaj, Malësi e Madhe/Facebook.

Zyrtarisht nĂ« qarkun e ShkodrĂ«s 229 klasa janĂ« kthyer nĂ« klasa kolektive. NĂ« nivel kombĂ«tar, pĂ«r vitin shkollor 2024–2025, numĂ«rohen plot 18,641 nxĂ«nĂ«s nĂ« 2,320 klasa kolektive (link tabela e zonave) – njĂ« simptomĂ« e qartĂ« e emigrimit masiv dhe rĂ«nies sĂ« lindshmĂ«risĂ«.

NĂ« KukĂ«s, situata Ă«shtĂ« edhe mĂ« dramatike. MĂ«suesi Besmir Muslia, nga shkolla “Hamdi Pelivani” nĂ« Orgjost, tregon se fshati po zbrazet. Emigracioni pĂ«r shkak tĂ« kushteve tĂ« vĂ«shtira, mungesa e martesave dhe rĂ«nia e lindjeve janĂ« faktorĂ«t kryesorĂ« qĂ« po e tkurrin sistemin arsimor lokal.

Zona është e banuar kryesisht nga pakica kombëtare bullgare, njohur zyrtarisht në vitin 2017.

“ShumĂ« familje kĂ«tu aplikojnĂ« pĂ«r pasaporta bullgare pĂ«r tĂ« siguruar lirinĂ« e lĂ«vizjes dhe punĂ«simit nĂ« BE,” thotĂ« Muslia duke konfirmuar dĂ«shpĂ«rimin pĂ«r njĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«.

Aktualisht në Kukës numërohen 214 klasa kolektive dhe dhjetëra shkolla të mbyllura. Zyrtarisht ministria e Arsimit thotë se në 10 vitet e fundit janë mbyllur 22% e shkollave 9-vjeçare.

Si mësues që po edukon një brez, i cili i ka sytë larg vendit, Muslia thotë se kjo e bën të ndihet i zhgënjyer.

“PĂ«rfaqĂ«soj njĂ« brez qĂ« u rrit me shpresa pas diktaturĂ«s dhe si brez i ri besuam dhe menduam se ky vend do tĂ« bĂ«hej,” shprehet ai.

Besmir Muslia, mĂ«sues biologjie nĂ« shkollĂ«n “Hamdi Pelivani”

Nga shkollat e zbrazura te universitetet në rënie

Problemi përhapet si zinxhir. Universitetet publike në rrethe po përballen me mungesë drastike të studentëve. Sipas një raporti të Qëndresës Qytetare, 49.22% e programeve të studimit rrezikojnë të mbyllen.

Universiteti i Gjirokastrës ndodhet në një situatë alarmante: 80.95% e programeve kanë më pak se 10 studentë të regjistruar dhe me këtë prirje, njohësit e sistemit arsimor paralajmërojnë se mungesa e vizionit dhe investimeve rrezikon ta shndërrojë arsimin e lartë në një strukturë të pashpresë.

Raporti tregon se në krahasim me një vit më parë, numri i programeve në rrezik është rritur me 23.16%. Me këtë prirje, deri në vitin 2028 universitetet në rrethe mund të mbyllen për mungesë studentësh.

PĂ«rballĂ« kĂ«saj situate si politikĂ« arsimore qĂ« u mendua se do ta frenonte kĂ«tĂ« prirje ishte aplikimi i bursave pĂ«r programet prioritare. MirĂ«po sipas raportit, kjo politikĂ« ka dĂ«shtuar, pasi aktualisht 87.5% e programeve prioritare mbeten nĂ« rrezik mbylljeje – nga 24.5% qĂ« ishte njĂ« vit mĂ« parĂ«.

Të dhënat e Censit dhe Institutit të Statistikave nuk janë shpresëdhënëse. Vitin e shkuar, pati një rënie me 6.8% të numrit të studentëve (nga 38,618 në 36,151) ndërsa popullsia në tërësi rezulton të jetë tkurrur me rreth 400 mijë njerëz gjatë periudhës 2011-2023 duke shkuar në 2.4 milionë banorë.

NjĂ« e ardhme “pa arsim“

Aleko Miho, pedagog nĂ« Universitetin e TiranĂ«s qĂ« prej vitit 1985, e pĂ«rshkruan situatĂ«n si rrĂ«nuese. Ai sjell njĂ« reflektim tĂ« thelluar pĂ«r transformimin e arsimit tĂ« lartĂ« dhe thekson se pas viteve ’90-tĂ«, liberalizimi pa planifikim afatgjatĂ«, solli njĂ« orientim drejt disa degĂ«ve dhe braktisje tĂ« degĂ«ve tĂ« tjera.

Miho thotë se degë si biologjia, që dikur kanë qenë themeli i zhvillimit shkencor, aktualisht po braktisen. Në vitin 2024 pati vetëm 33 të regjistruar (2021, 90).

“Numri i studentĂ«ve nĂ« degĂ«t e shkencave natyrore Ă«shtĂ« ulur tre herĂ« krahasuar me pesĂ« vite mĂ« parĂ«. Po humbasim profesionistĂ« nĂ« fusha kyçe ndĂ«rkohĂ« qĂ« konkurrenca me arsimin privat thellon pabarazinĂ«,” thekson ai.

Përballë kësaj situate Miho bën thirrje për rishikim dhe reformim të sistemit duke përfshirë kuotat e universiteteve. Ai sugjeron mbështetje më të madhe financiare dhe orientim më të qartë drejt nevojave për zhvillim kombëtar.

PĂ«r njohĂ«sin e politikave arsimore, Kolindo Vjerdha, njĂ«herĂ«sh aktivist i “QĂ«ndresĂ«s Qytetare” kjo Ă«shtĂ« njĂ« krizĂ« qĂ« kapĂ«rcen shifrat.

“Arsimi po prodhon diploma qĂ« nuk gjejnĂ« vend nĂ« tregun vendas tĂ« punĂ«s. Kjo e bĂ«n gjithĂ« sistemin jofunksional,” shprehet ai.

Sipas tij ministria e Arsimit ka mungesë vizioni dhe qasje të fragmentuar sa i përket shërbimit të një zgjidhje. Në këtë pikë ai tregon si shembull faktin se të rinjtë po orientohen drejt degëve që ofrojnë punë jashtë vendit.

“Nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m dĂ«shirĂ« pĂ«r profesion, por strategji emigrimi,” thekson Vjerdha.

Me një buxhet prej vetëm 2.54% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, Shqipëria mbetet e fundit në rajon për investimet në arsim.

Ekspertët e çështjes së arsimiit vlerësojnë se rënia e ndjeshme e numrit të nxënësve dhe studentëve, është pasojë direkte e emigracionit masiv. Majlinda Keta, eksperte në fushën e arsimit shprehet se ky emigracion është një kërcënim ekzistencial për shqiptarët në tërësi. 

“Shkaku i kĂ«tij emigracioni janĂ« modelet jo efektive tĂ« zhvillimit tĂ« vendit dhe mungesa e njĂ« politike strategjike efektive dhe besimofruese pĂ«r zhvillim e mirĂ«qeverisje nga dy partitĂ« e mĂ«dha nĂ« vend pĂ«r tĂ« rinjtĂ« dhe familjet e reja”, u shpreh pĂ«r Citizens Keta.

Sipas saj, shumë të rinj dhe familjet e tyre shfrytëzojnë dëshirën për të studiuar jashtë si një instrument për të siguruar një emigracion të ligjshëm. Keta thekson se, ndonëse jo të gjithë përfundojnë studimet universitare, ata përfitojnë nga mundësitë për qëndrim dhe punësim në vendet pritëse, ku më pas ndërtojnë edhe familjet e tyre të reja.

Në këtë dinamikë, vëmendje të veçantë merr fakti që elita e ardhshme shqiptare, nxënësit e shkëlqyer, tashmë përzgjidhen nga universitete të njohura ndërkombëtare dhe përfitojnë bursa mbështetëse për studime. 

NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, Majlinda Keta mbron idenĂ« se nuk duhet fajsuar vetĂ«m Ministria e Arsimit pĂ«r kĂ«tĂ« situatĂ«, duke theksuar se “ajo Ă«shtĂ« pjesĂ« e zgjidhjes”. PĂ«r tĂ« ndaluar kĂ«tĂ« trend negativ, ajo apelon pĂ«r njĂ« politikĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se nĂ« tĂ« gjitha fushat qĂ« prekin jetĂ«n e tĂ« rinjve: rinore, shĂ«ndetĂ«sore, sociale, arsimore, tĂ« sipĂ«rmarrjes dhe karrierĂ«s.

“Arsimi si njĂ« nga punĂ«ofruesit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj duhet tĂ« prodhojĂ« jo thjesht arsim cilĂ«sor nĂ« shkolla dhe universitete, por edhe tĂ« jetĂ« modeli ku karriera dhe protagonizmi nĂ« lidership tĂ« bazohet nĂ« meritĂ«, drejtĂ«si dhe vlerĂ«sim mbi standarde”, pĂ«rfundon ajo.

The post Emigracioni po zbraz shkollat dhe universitetet shqiptare appeared first on Citizens.al.

↗

Human Rights Watch: “Ballkani nuk Ă«shtĂ« magazinĂ« pĂ«r emigrantĂ«t”

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

Organizata ndërkombëtare Human Rights Watch (HRW) ka kritikuar planet e Mbretërisë së Bashkuar (MB) dhe Bashkimit Evropian (BE) për të përdorur vendet e Ballkanit si pika tranziti për kthimin e emigrantëve.

Sipas HRW, qeveria britanike ka marrë në konsideratë shtete si Bosnjë-Hercegovina, Serbia dhe Shqipëria për ngritjen e qendrave të kthimit, ku do të dërgohen para riatdhesimit azilkërkues nga vende të treta kërkesat e të cilëve janë refuzuar.

Ky plan, sipas organizatës, sjell në mendje rastin e kampit të Gjadrit në Shqipëri, që fillimisht ishte menduar si strehë për emigrantët e paligjshëm të ndalur në Mesdhe, por më pas u shndërrua në qendër për riatdhesimin e të dëbuarve pa dokumente.

“NĂ« vend qĂ« Ballkani tĂ« trajtohet si magazinĂ« pĂ«r emigrantĂ«t, BE dhe MB mund tĂ« luajnĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« mbĂ«shtetjen e zhvillimit tĂ« sistemeve funksionale tĂ« azilit dhe kornizave mĂ« tĂ« mira pĂ«r mbrojtjen e tĂ« drejtave tĂ« emigrantĂ«ve,” tha HRW nĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« hĂ«nĂ«n.

MegjithĂ«se ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« pĂ«rmendur si “kandidate e mundshme pĂ«r ofertĂ«n britanike”, mĂ« 15 maj, nĂ« njĂ« konferencĂ« me homologun britanik Keir Starmer nĂ« TiranĂ«, kryeministri Edi Rama, e pĂ«rjashtoi kĂ«tĂ« mundĂ«si duke theksuar:

“MarrĂ«veshja me ItalinĂ« Ă«shtĂ« e vetme, e ndĂ«rtuar mbi njĂ« raport tĂ« veçantĂ« realiteti gjeografik dhe nuk mund tĂ« shĂ«rbejĂ« si model pĂ«r tĂ« tjerĂ«t.”

Ndërkohë, është raportuar se Kosova mund të jetë një opsion që po shqyrtohet nga MB. Presidentja, Vjosa Osmani, është shprehur e hapur për bisedime. Kujtojmë se në vitin 2021, Kosova nënshkroi një marrëveshje me Danimarkën për të pranuar 300 të burgosur të huaj, por ajo ende nuk është vënë në zbatim.

HRW paralajmëron se ndalimi i zgjatur i emigrantëve pa mbrojtje të përshtatshme i ekspozon ata ndaj shkeljeve të të drejtave të njeriut.

“Ky Ă«shtĂ« njĂ« rrezik i madh pĂ«r tĂ« drejtat e emigrantĂ«ve,” tha Hugh Williamson, drejtor pĂ«r EvropĂ«n dhe AzinĂ« Qendrore nĂ« HRW.

Komisioni Evropian gjithashtu ka propozuar ngritjen e qendrave tĂ« kthimit nĂ« vende jashtĂ« BE-sĂ«, tĂ« cilat do tĂ« pranonin emigrantĂ«t tĂ« cilĂ«ve u Ă«shtĂ« refuzuar qĂ«ndrimi, duke i dĂ«rguar nĂ« vende “tĂ« sigurta” pĂ«r shqyrtimin e kĂ«rkesave tĂ« tyre pĂ«r azil.

NĂ« prill 2025, pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« HRW kaluan dy javĂ« nĂ« Bosnje duke shqyrtuar kushtet nĂ« qendrat e pritjes. NdĂ«rsa autoritetet lokale deklaruan se kushtet ishin tĂ« mira, organizata e ndihmĂ«s juridike “VaĆĄa Prava” raportoi ankesa pĂ«r kufizime tĂ« rĂ«nda mbi aktivitetet dhe kohĂ«n jashtĂ«.

Shkeljet e tĂ« drejtave tĂ« njeriut nĂ« kampet e Ballkanit janĂ« njĂ« problem i pĂ«rsĂ«ritur. Amnesty International ka reaguar shpesh kundĂ«r shkeljeve nĂ« kampin e Gjadrit nĂ« ShqipĂ«ri, duke e quajtur atĂ« njĂ« “eksperiment mizor” dhe “njĂ« njollĂ« pĂ«r qeverinĂ« italiane”.

The post Human Rights Watch: “Ballkani nuk Ă«shtĂ« magazinĂ« pĂ«r emigrantĂ«t” appeared first on Citizens.al.

↗

Analiza/ Shqipëria, si laborator i migracionit

✇Lapsi
By: user 6

Ilir Gëdeshi dhe Russell King prej dekadash merren me studime demografike kryesisht me fokus emigracionin dhe rikthime si në popullsinë e përgjithshme ashtu edhe në emigracionin e trurit. Për King, profesor në Universitetin Sussex në Britani, Shqipëria është kthyer në një rast studimor unik për fenomenin e emigrimit masiv.

Pas dekadash izolimi, shqiptarĂ«t u pĂ«rfshinĂ« nĂ« njĂ« valĂ« tĂ« pandalshme emigrimi, tĂ« nxitur nga kriza ekonomike, mungesa e perspektivĂ«s dhe dĂ«shira pĂ«r njĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«. Kjo e ka bĂ«rĂ« vendin tonĂ« njĂ« “laborator” ideal pĂ«r studiuesit e migracionit, tĂ« cilĂ«t kanĂ« mundĂ«si tĂ« vĂ«rejnĂ« forma tĂ« ndryshme si emigrimi ekonomik nĂ«pĂ«rmjet azilit “brain drain”, migracioni martesor, kthimet e pjesshme dhe lĂ«vizjet e brendshme drejt qendrave urbane.

GĂ«deshi tha se shkaqet mbizotĂ«ruese tĂ« emigrimit aktualisht mbeten kryesisht ekonomike, varfĂ«ri, papunĂ«si dhe pagat mĂ« tĂ« larta jashtĂ« vendit. Por gjithashtu po ndikojnĂ« gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« faktorĂ« kulturorĂ« dhe shoqĂ«rorĂ« si mungesa e besimit nĂ« institucionet, korrupsioni dhe dĂ«shira pĂ«r “njĂ« jetĂ« normale”.

Profilet e emigrantĂ«ve janĂ« tĂ« ndryshme, nga punĂ«torĂ« me pak kualifikim, te profesionistĂ« tĂ« arsimuar, studentĂ« dhe azilkĂ«rkues. PĂ«rqindja e “brain drain” Ă«shtĂ« rritur ndjeshĂ«m, rreth 40% e emigrimit nĂ« periudhĂ«n 2012–2019 pĂ«rbĂ«hej nga tĂ« rinj tĂ« diplomuar.

Studiuesit pohojnë se emigracioni shqiptar ka evoluar nga punëtorët e krahut drejt shtresave më të kualifikuara dhe të reja. Gjermania, SHBA dhe Britania janë bërë destinacionet më të preferuara, në vend të Italisë dhe Greqisë.

Gjithashtu Ă«shtĂ« rritur dĂ«shira pĂ«r arsim dhe trajnim jashtĂ« vendit, sidomos nĂ« radhĂ«t e tĂ« rinjve 18–40 vjeç. Nga njĂ« kĂ«ndvĂ«shtrim, studiuesit kanĂ« vĂ«nĂ« re se nĂ« njĂ«farĂ« mĂ«nyre emigracioni ul tensionet sociale dhe papunĂ«sinĂ« dhe rrit rezervat valutore nĂ«pĂ«rmjet remitancave.

Por sipas tyre, efektet negative janë shumë herë më të mëdha. Emigrimi po ndikon në thellimin e pabarazive rajonale dhe sociale. Vetëm një pjesë e vogël e emigrantëve kthehen në Shqipëri. Kthimet janë më të zakonshme në rastin e azilkërkuesve të refuzuar apo të prekur nga krizat në vendet pritëse.

Ndërkohë, shumica që jetojnë jashtë mbajnë lidhje të forta me Shqipërinë, por nuk planifikojnë kthim për shkak të mungesës së kushteve të favorshme. Sondazhet tregojnë se vetëm 17% e diasporës shkencore dhe 15% e mjekëve duan të kthehen. Shumica përmendin si pengesa mungesën e stabilitetit politik dhe ekonomik, korrupsionin, mungesën e meritokracisë dhe infrastrukturën e dobët.

Ata që kthehen shpesh ndihen si të huaj në vendin e tyre. Studiuesit kanë vënë re se Shqipëria perceptohet si më individualiste dhe më pak komunitare se më parë. Të kthyerit përballen me korrupsion, burokraci, informalitet dhe sfida për të ndërtuar biznese, ndërkohë që zonat rurale boshatisen e Tirana mbingarkohet nga ndërtimet.

Gëdeshi tha se zgjidhjet kërkojnë reforma të thella dhe strategji të synuara. Ndër më kryesoret është rritja e nivelit ekonomik dhe e cilësisë së punës, rritja e besimit tek institucionet dhe lufta kundër korrupsionit.

Ata rekomandojnë politika aktive për kthimin e të kualifikuarve, duke krijuar databaza të specializuara që mundësojnë lidhje me tregun vendas. Studiuesit mendojnë se, perspektiva për kthim masiv mbetet e ulët për sa kohë mungojnë reformat reale dhe çmimet rriten më shpejt se pagat. Nëse Shqipëria synon të kalojë nga eksodi në rikthim, ky ndryshim kërkon më shumë se thjesht politika, kërkon besim të rifituar në të ardhmen e vendit. /Marrë nga Monitor

The post Analiza/ Shqipëria, si laborator i migracionit appeared first on Lapsi.al.

↗

REPORTAZH – Lufta po afrohet dhe familjet ukrainase sĂ«rish me valixhe nĂ« duar

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Oliver Serani
KIEV, 1 korrik /ATSH/ – Teksa forcat ushtarake ruse i afrohen rajonit Dnjipropetrovsk tĂ« UkrainĂ«s, shumĂ« familje veçse tĂ« zhvendosura nga lufta, po detyrohen qĂ« tĂ« lĂ«vizin sĂ«rish.

Evakuimet janë në proces e sipër dhe linja e frontit sa shkon e zgjerohet, prandaj banorët e fshatrave që gjenden në kufi me rajonin e Donjeckut nuk e dinë nëse do të kthehen ndonjëherë nëpër shtëpitë e tyre.

Damiri, gjashtĂ«vjeçar, nga rajoni i Pokrovskut, zonĂ« e shkatĂ«rruar nga lufta, nuk mund t’i mbajĂ« lotĂ«t teksa familja e tij largohet prej shtĂ«pisĂ« sĂ« gjyshĂ«rve nĂ« Dnjipropetrovsk.

”Pse po qan?”, e pyet Mykola, gjyshi i Damirit.

”NĂ«na jote Ă«shtĂ« me ty, edhe motrat edhe vĂ«llai, do t’i mbash tĂ« gjithĂ« nĂ« kĂ«mbĂ«â€, i thotĂ« ai, duke shpresuar se do tĂ« shohĂ« tĂ« buzĂ«qeshur nipin.

Familja e Damirit është larguar nga Pokrovsku një vit më parë, ku e kishin ndërtuar një shtëpi, para se të niste lufta e plotë e Rusisë në Ukrainë.

Tani, duke ikur për të dytën herë, familja ka pak shpresa që do të kthehet ndonjëherë aty.

”Nuk e di nĂ«se apartamenti im Ă«shtĂ« ende i paprekur. E di qĂ« tjerat nĂ« afĂ«rsi janĂ« krejtĂ«sisht tĂ« djegura”, ka thĂ«nĂ« Valentyna, gjyshja e Damirit pĂ«r Current Time – kanalin televiziv nĂ« gjuhĂ«n ruse tĂ« Radios Evropa e LirĂ« dhe ZĂ«rit tĂ« AmerikĂ«s.

“Lagjja ku jetonin fĂ«mijĂ«t e mi tani Ă«shtĂ« rrafshuar me tokĂ«â€, ka shtuar ajo.

Këtë verë autoritetet në rajonin e Dnjipropetrovskut kanë urdhëruar evakuime të detyrueshme në disa zona kufitare.

Grave dhe fëmijëve u është kërkuar të largohen nga shtëpitë e tyre.

NĂ« muajt e fundit, ky rajon – sĂ« bashku me qendrĂ«n e vullnetarĂ«ve dhe refugjatĂ«ve nĂ« qytetin e Dnjipros – Ă«shtĂ« kthyer nĂ« shĂ«njestĂ«r tĂ« shpeshtĂ« tĂ« sulmeve ruse me dronĂ« dhe raketa.

Serhiy Lysak, udhĂ«heqĂ«s i administratĂ«s ushtarake lokale, ka thĂ«nĂ« se rajoni goditet nga sulmet ruse “pothuajse çdo ditĂ«â€ dhe qĂ« infrastruktura civile dhe zonat e banimit janĂ« nĂ« rrezik tĂ« vazhdueshĂ«m.

Në tentim e sipër për të kapur gjithë rajonin e Donjeckut, forcat ushtarake ruse janë duke çuar përpara ofensivën e tyre, duke sulmuar disa zona që janë në kufi të Dnjipropetrovskut.

“Lufta sa vjen e afrohet”, ka thĂ«nĂ« motra adoleshente e Damirit, Amelia.

“Mund t’i dĂ«gjosh tĂ« shtĂ«nat dhe shpĂ«rthimet. Duam tĂ« jemi sa mĂ« larg prej gjithĂ« kĂ«saj”.

Teksa gratë dhe fëmijët largohen, burrat qëndrojnë aty, me shpresën që situata do të stabilizohet dikur dhe familjet do të kthehen.

“MĂ« vjen keq pĂ«r nipat, mbesat dhe fĂ«mijĂ«t, jo pĂ«r veten”, shprehet Mykola.

“Do ta ruaj kĂ«tĂ« vend me grabujĂ«n time”, shton ai teksa buzĂ«qesh./ (REL)  /os/

The post REPORTAZH – Lufta po afrohet dhe familjet ukrainase sĂ«rish me valixhe nĂ« duar appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Pse po ikin të rinjtë nga Shqipëria

✇Lapsi
By: user 4

NgaGabriel HiltydheMartine M. Christensen

E ulur nĂ« tarracĂ«n e njĂ« kafeneje nĂ« njĂ« rrugĂ« tĂ« qetĂ« me pemĂ« nĂ« TiranĂ«, Çeljeta Mema lĂ« telefonin mĂ«njanĂ« dhe hedh njĂ« vĂ«shtrim pĂ«rreth.

Kjo kafene është një nga vendet e saj të preferuara ku ajo takon miqtë e saj, diçka që po përpiqet ta bëjë sa më shpesh gjatë vizitës së saj në vend.

Për Memën, dëshira për të emigruar nga Shqipëria lindi pasi përfundoi studimet në financë në Universitetin e Tiranës dhe nisi punën me një pagë prej 700 eurosh në muaj. Shumë shpejt ajo nisi të vërë në pikëpyetje cilësinë e arsimit të marrë dhe të dyshojë nëse do të mund të fitonte ndonjëherë një pagë të denjë.

“Studiova shumĂ« pĂ«r tĂ« marrĂ« provimet. Kur fillova punĂ«, kuptova se nuk dija asgjĂ«â€, tha ajo. “Nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m çështja e cilĂ«sisĂ«, por edhe fakti qĂ« pasi pĂ«rfundon studimet nuk ka shumĂ« vende tĂ« lira pune dhe shumĂ« pozicione paguhen shumĂ« pak.”

Vitin e kaluar, në moshën 22-vjeçare, Mema u shpërngul në Gjermani, ku tani ndjek një master në menaxhimin e shitjeve me pakicë dhe të konsumatorit. Sipas Institutit të Statistikave të Shqipërisë, INSTAT, mes viteve 2012 dhe 2022, Shqipëria ka humbur mbi 220,000 qytetarë përmes emigrimit. Kohët e fundit, profili i emigrantëve ka ndryshuar, me shqiptarët e arsimuar si Mema që i bashkohen valës tradicionale të emigrantëve që merreshin kryesisht me punë fizike.

Mema thotĂ« se i mungojnĂ« familja, miqtĂ« dhe kafeja nĂ« TiranĂ«. “Ka njĂ« shije ndryshe dhe e dua shumĂ«â€, tha ajo pĂ«r BIRN. Por mundĂ«sia pĂ«r tĂ« planifikuar tĂ« ardhmen ishte mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme.

“Emigrimi Ă«shtĂ«, nga njĂ« perspektivĂ« profesionale, si tĂ« kesh njĂ« karrierĂ« tĂ« mirĂ«, tĂ« qĂ«ndrueshme dhe financa tĂ« mira”, tha Gilda Hoxha, pedagoge e shkencave politike nĂ« Universitetin Mesdhetar tĂ« ShqipĂ«risĂ«. “NĂ« EvropĂ« mund tĂ« planifikosh pesĂ« vjet pĂ«rpara; nĂ« ShqipĂ«ri nuk mundesh ta bĂ«sh kĂ«tĂ«.”

Të largohesh dhe pastaj të kthehesh

Aulon Harizaj thotë se largimi nga vendi i tij i lindjes është më shumë sesa thjesht për rrogën e tij. Foto: Gabriel Hilty.

 është i dukshëm në të gjithë Shqipërinë, përveç kryeqytetit. Në Vlorë, qyteti i tretë më i madh në vend, 37-vjeçari punëtor ndërtimi Aulon Harizaj thotë se po planifikon të largohet drejt veriut, në vendet nordike.

Si ndërtues, ai aktualisht punon midis 50 dhe 60 orë në javë, duke fituar më shumë se 2,000 euro në muaj. Megjithatë, Harizaj ndjen se Vlora ka pak për të ofruar në aspektin kulturor dhe zhvillimi i tij profesional është i kufizuar.

NdĂ«rsa shpjegon arsyet pse dĂ«shiron tĂ« largohet, Harizaj tha pĂ«r BIRN: “Arsyeja kryesore Ă«shtĂ« kultura profesionale dhe kultura sipĂ«rmarrĂ«se. Do tĂ« qĂ«ndroja atje nga pesĂ« deri nĂ« dhjetĂ« vjet, mjaftueshĂ«m sa pĂ«r tĂ« mprehur aftĂ«sitĂ« e mia dhe pastaj t’i sillja ato kĂ«tu dhe tĂ« krijoja diçka nĂ« vendin tim.”

Kjo nuk do të thotë se ai nuk do të kthehet më.

“Jam shumĂ« i lidhur me kĂ«tĂ« vend”, tha ai. “Me detin, me malet, me gjuhĂ«n dhe me ushqimin, dhe mendoj se Ă«shtĂ« mĂ«kat ta kaloj pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« jetĂ«s larg prej kĂ«saj.”

“Duhet t’ia nisĂ«sh nga zeroja”

TĂ« zhvendosej nĂ« TiranĂ« nga njĂ« qytet rural ishte njĂ« ndryshim i madh pĂ«r Anisa Çulanin. Foto: Gabriel Hilty.

MĂ« shumĂ« se njĂ« e katĂ«rta e shqiptarĂ«ve tĂ« moshĂ«s 15 deri nĂ« 29 vjeç ishin jashtĂ« punĂ«simit, arsimit apo trajnimit nĂ« vitin 2022 – mĂ« shumĂ« se dyfishi i mesatares sĂ« Bashkimit Evropian prej 11.7 pĂ«r qind. ShumĂ« pĂ«rfundojnĂ« duke u shpĂ«rngulur nĂ« TiranĂ«, ku perspektivat janĂ« mĂ« tĂ« mira.

“NĂ«se gjej njĂ« punĂ« tĂ« mirĂ« me njĂ« pagĂ« tĂ« mirĂ«, nuk do tĂ« kem nevojĂ« tĂ« largohem nga vendi”, tha 20-vjeçarja Anisa Culani, e cila u zhvendos nĂ« kryeqytet pĂ«r tĂ« studiuar juridik.

“Nuk Ă«shtĂ« e lehtĂ« tĂ« largohesh nga vendi”, tha Culani pĂ«r BIRN. “Duhet t’ia nisĂ«sh nga zeroja, kur nuk ke njerĂ«z qĂ« njeh apo familjen tĂ«nde.”

Nëse një ditë Shqipëria do të bëhej pjesë e -së, Culani tha se ndoshta do ta rimendonte vendimin, duke qenë se do të ishte më e lirë të lëvizte dhe të gjente punë brenda bllokut.

“Kur ShqipĂ«ria tĂ« jetĂ« nĂ« BE, besueshmĂ«ria e institucioneve dhe ajo qĂ« bĂ«n profesionalisht do tĂ« vlerĂ«sohet njĂ«soj si nĂ« vendet e tjera tĂ« tregut tĂ« punĂ«s evropian”, tha Hoxha nga Universiteti Mesdhetar.

MegjithatĂ«, Ilir Kalemaj, pedagog i shkencave politike nĂ« Universitetin e Nju Jorkut nĂ« TiranĂ«, tha pĂ«r BIRN: “Nuk mendoj se do tĂ« ketĂ« njĂ« rritje tĂ« madhe tĂ« emigracionit, nĂ«se ShqipĂ«ria hyn nĂ« BE.”

“NĂ«se sheh tĂ« dhĂ«nat, shumĂ« nga ata qĂ« kanĂ« dashur tĂ« emigrojnĂ«, tashmĂ« e kanĂ« bĂ«rĂ«.”

Të lidhësh të rinjtë me punën

Vlora është një nga shumë qytetet e Shqipërisë që po vuan nga një rënie e popullsisë, dhe ndërtesat e braktisura shpesh qëndrojnë pranë hoteleve të ndërtuara rishtas. Foto: Gabriel Hilty.

Jona Dundo, menaxhere e programit EU4Youth, i financuar nga BE-ja dhe i zbatuar nga UNICEF dhe UNDP, tha se ShqipĂ«ria nuk Ă«shtĂ« e vetme nĂ« rajon qĂ« pĂ«rballet me vĂ«shtirĂ«si pĂ«r t’u ofruar tĂ« rinjve mundĂ«si punĂ«simi, njĂ« faktor qĂ« ndikon nĂ« emigracionin.

“TĂ« gjitha vendet e Ballkanit PerĂ«ndimor kanĂ« problem me sistemimin e tĂ« rinjve, prandaj gjetja e vendeve tĂ« punĂ«s cilĂ«sore pĂ«r ta me paga dhe kushte tĂ« mira Ă«shtĂ« gjĂ«ja kryesore qĂ« po pĂ«rpiqet tĂ« zgjidhĂ« garancia e BE-sĂ«â€, tha Dundo.

Duke nisur nga viti 2024, skema EU4Youth synon të përmirësojë punësimin dhe integrimin social të të rinjve shqiptarë që nuk janë në punë, arsim apo trajnim.

Dundo theksoi se shumĂ« tĂ« rinj shqiptarĂ« pĂ«rballen me “presionin kulturor” pĂ«r tĂ« marrĂ« njĂ« diplomĂ« universitare, ndĂ«rkohĂ« qĂ« ekonomia po orientohet gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« drejt sektorit tĂ« turizmit qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« rritje.

Çështje e paadresuar

Aulon Harizaj duke shëtitur qenin e tij në shëtitoren në Vlorë. Foto: Gabriel Hilty.

Emigrimi i të rinjve është një faktor kontribuues në ndryshimet e shpejta demografike, me moshën mesatare në Shqipëri që është rritur nga 35.3 vjeç në vitin 2011 në 42.5 në vitin 2023.

Në këtë drejtim, qeveria e kryeministrit Edi Rama argumenton se Shqipëria nuk ndryshon nga fqinjët e saj në rajon.

Hoxha, megjithatë, thotë se qeveria do të duhet ta adresojë çështjen e emigracionit, me investime në infrastrukturë, arsim dhe shëndetësi për ta bërë Shqipërinë më tërheqëse për ata që jetojnë këtu. Ajo gjithashtu përmendi nevojën për të barazuar mundësitë mes zonave urbane dhe rurale.

“Edhe tani nuk po artikulohet publikisht si problem, por mendoj se shumĂ« shpejt do tĂ« bĂ«het, sepse popullsia po zvogĂ«lohet me shpejtĂ«si dhe njerĂ«zit po shqetĂ«sohen pĂ«r emigracionin masiv.”

Kalemaj shtoi: “Ka shumĂ« qytete ku kanĂ« mbetur vetĂ«m tĂ« moshuar, por natyrisht, nĂ« TiranĂ« pamja Ă«shtĂ« e kundĂ«rta. Ka shumĂ« tĂ« rinj sepse tĂ« gjithĂ« ose shkojnĂ« nĂ« TiranĂ«, ose jashtĂ« vendit.”

Ashtu si Harizaj dhe Culani, edhe Mema thotĂ« se e do shumĂ« vendin e saj. Por nĂ«se do tĂ« kishte fĂ«mijĂ«, ajo tha se do t’i rriste nĂ« ShqipĂ«ri vetĂ«m nĂ«se situata do tĂ« ndryshonte ndjeshĂ«m.

“Kam pasur njĂ« jetĂ« tĂ« mirĂ« kĂ«tu”, tha Mema. “Por njerĂ«zit gjithmonĂ« duan mĂ« shumĂ« dhe duan tĂ« kenĂ« njĂ« tĂ« ardhme mĂ« tĂ« mirĂ«.”/Reporter.al

The post Pse po ikin të rinjtë nga Shqipëria appeared first on Lapsi.al.

↗

​Tkurret popullsia, mbi 150 mijĂ« banorĂ« ikĂ«n nga Kosova brenda pesĂ« viteve

✇Telegrafi
By: Ismail Jakupi

Kosova po përballet me një shkallë të lartë të emigrimit (largimi i banorëve nga shteti) si pasojë e mungesës së perspektivës të qëndrueshme socio-ekonomike dhe mos stabilitetit politik. Sipas të dhënave zyrtare që nga viti dymijë e njëzet (2020) deri në vitin dymijë e njëzet e katër (2024), mbi njëqind e pesëdhjetë mijë (151 mijë e 700) qytetarë të Kosovës u larguan nga vendi drejt shteteve më të zhvilluara në kërkim të një jete më të mirë.

Ndërsa, vetëm në vitin dymijë e njëzet e katër (2024) nga vendi kanë ikur mbi tridhjetë e shtatë mijë (37 mijë e 451) banorë. Derisa imigruan (janë kthyer) vetëm nëntë mijë e tridhjetë e tetë (9 mijë e 38) banorë. Ndërkohë në pesë vitet fundit në vend kanë imigruar (janë kthyer) vetëm katërdhjetë e një (41 mijë e 217).

Sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, viti 2021 arriti shifrën më të lartë të emigrimit në pesë vitet e fundit. Kjo shifër arriti 42 mijë e 728.

Tkurrja e popullsisë, konsiderohet një alarm, edhe për faktin se kjo dukuri ka sjellë pasoja të ndjeshme, jo vetëm në aspektin demografik, por edhe në ekonominë e vendit si në aspektin e konsumit, po ashtu edhe të dëmtimit të imazhit për investitorët e huaj.

Sociologu Genc Xërxa shpjegon disa nga arsyet që po detyrojnë këta qytetarë ta lënë atdheun.

Xërxa për KosovaPress thekson se të ardhurat e ulta për kokë banori, papunësia, rënia e cilësisë në arsim dhe ngecjet në sekrorin e shëndetësisë janë disa prej shkaqeve që kanë ndikuar të ikin të rinjt nga vendi për një jetë më të mirë.

“SĂ« pari pĂ«r shkak tĂ« mos perspektives socio-ekonomike apo tĂ« njĂ« jete mĂ« tĂ« mirĂ«, duke ditur qĂ« kemi njĂ« papunĂ«si tĂ« madhe
 Shumica e vendeve fqinjĂ« kanĂ« dyfishuar GDP-nĂ«, ndĂ«rsa tek ne kemi njĂ« lloj stagnimi dhe rritje inflacioni, duke mos jep prespektivĂ« tĂ« mirĂ« socio-ekonomike. NĂ« anĂ«n tjetĂ«r rrogat janĂ« mĂ« tĂ« vogla nĂ« krahasim me vende tjera, pastaj nuk kemi sigurime shĂ«ndetĂ«sore jetĂ«sore qĂ« e bĂ«jnĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«. Pastaj rinia nuk ka njĂ« edukim tĂ« mirĂ«filltĂ« brenda KosovĂ«s, dhe kĂ«to e bĂ«jnĂ« njĂ« sektorĂ« apo njĂ« grup tĂ« madh faktorĂ«sh qĂ« i shtyjnĂ« tĂ« ikin. MĂ« e keqja Ă«shtĂ« se nĂ« disa raste po ikin kuadro qe i bie me ikjen e trurit ku njerĂ«zit janĂ« nĂ« marrĂ«dhĂ«nie pune
.NĂ« anĂ«ntjetĂ«r duke ditur stabilitetin politik qĂ« kemi prezent dhe jo sigurinĂ« e cila gjithmonĂ« kemi njĂ« lloj kĂ«rcĂ«nimi nga Serbia”, thotĂ« ai.

Edhe disa prej qytetarëve thonë se zhvillimi i ngadalshëm ekonomik dhe mungesa e stabilitetit politik kanë ndikuar që të largohet një numër i madh i banorëve nga vendi.

Janë shumë arsye që detyrojnë qytetarët ta lënë atdheun për një jetë më të mirë, thotë qytetari nga Prishtina, Qazim Imeri, i cili thekson se të rinjt nuk po arrijnë të gjejnë vende të qëndruesjme të punës në Kosovë.

Madje ai thotĂ« se “Kosova ka ekonomi tĂ« dobĂ«t”. PĂ«r kĂ«tĂ« arse ai arsyeton ikjen e tĂ« rinjve nga vendi.

“Po mendoj para sĂ« gjithash situata ekonomike, punĂ«simi i pamundur. TĂ« rinjt mendojnĂ« pĂ«r tĂ« ardhmen, ne çoftĂ« se situata ekonomike Ă«shtĂ« e dobĂ«t atĂ«herĂ« normal kanĂ« tĂ« drejtĂ« tĂ« largohen me kĂ«rkuar njĂ« vend mĂ« tĂ« mirĂ« pĂ«r tĂ« jetuar, tĂ« krijojnĂ« njĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«. Por situata politike gjithmonĂ« ndikon patjetĂ«r, shihni çfarĂ« situate kemi, prandaj ajo Ă«shtĂ« paknaqĂ«si e madhe. Rinia janĂ« zhgĂ«njyer edhe kanĂ« te drejte mĂ« kĂ«rkuar njĂ« vend mĂ« tĂ« mirĂ«â€, thekson Imeri.

Qytetari Hajrush Fazliu shprehet i zhĂ«njyer me programet e sektorit tĂ« arsimit, qĂ« sipas tij çdo qeveri bĂ«ri “eksperimente” duke mos pasur njĂ« edukim cilĂ«sor pĂ«r tĂ« rinjve qĂ« tĂ« kontribuojnĂ« nĂ« Kosove dhe jo nĂ« vendet e BE-sĂ«.

”MeqĂ« vije nga fusha e arsimit do tĂ« thotĂ« ka problemet e veta pas çlirimit, me vet faktin se shumĂ« eksperimentohet arsimi. Çdo qeveri qĂ« vjen fillon nga e para kĂ«shtu qĂ« edhe kjo e fundit me eksperimente qĂ« i bĂ«nĂ« nĂ« arsim me programet, me kurrikulat qĂ« vĂ«rtetĂ« e ka vĂ«shtirĂ«suar punĂ«n e pedagogĂ«ve por edhe te nxĂ«nĂ«seve
Duke bĂ«re shkollimin mĂ« atraktiv mĂ« tĂ« dashur, rinia jonĂ« nuk ka nevojĂ« pĂ«r tĂ« ikur, nuk ka nevojĂ« pĂ«r ta lĂ«shuar vendin
Kosova Ă«shtĂ« njĂ« vend shumĂ« i bukur, njĂ« vend shumĂ« i dashur dhe ja kemi borxh KosovĂ«s vĂ«rtetĂ« me ja kthyer njĂ« rini sa mĂ« tĂ« shĂ«ndoshë .Sepse ne nuk e kemi luksin qĂ« Kosova tĂ« zbrazĂ«t,” thekson Fazliu.

Ndërsa, qytetari tjetër Islam Emini ndjen mall për fëmijët e vet që jetojnë dhe veprojnë jashtë vendit. Ai tregon se për çfarë arye ata qëndrojnë në një prej shteteve të Bashkimit Evropian.

“Po tĂ« rinjve nĂ« pĂ«rgjithĂ«si u mugojnĂ«

punĂ«simi, shkollimi, mjekĂ«sia dhe tĂ« ardhurat e tyre personale 
..Ka shumĂ« raste, unĂ« kam dy djemtĂ« jashtĂ«, nĂ« Austri kanĂ« dal si studentĂ«, janĂ« vendosur dhe tash jetojnĂ« atje
Ata gjithmonĂ« e kanĂ« zemrĂ«n kĂ«tu
 MirĂ«po jeta nuk Ă«shtĂ« e mirĂ« atje, sepse ndiejn mall pĂ«r atdhe, pĂ«r familje, babĂ« e nĂ«nĂ« dhe tĂ« afĂ«rmit”, u shpreh Emini.

Sipas një hulumtimi të Institutit GAP, Gjermania është destinacioni kryesor i emigruesve dhe se kushtet ekonomike janë ndër arsyet kryesore që i nxisin qytetarët që të emigrojnë.

The post ​Tkurret popullsia, mbi 150 mijĂ« banorĂ« ikĂ«n nga Kosova brenda pesĂ« viteve appeared first on Telegrafi.

↗

Belgjika do të vendosë kontrolle kufitare që nga vera

✇BoldNews
By: Enrik Braho

Belgjika planifikon tĂ« vendosĂ« kontrolle kufitare pĂ«r tĂ« frenuar migrimin e parregullt. Kontrollet do tĂ« forcohen nĂ« rrugĂ«t kryesore, stacionet e trenave dhe aeroporte. Belgjika ndjek kĂ«shtu shembullin e GjermanisĂ«. Qeveria belge ka njoftuar se do tĂ« ndĂ«rmarrĂ« veprime kundĂ«r migrimit tĂ« parregullt duke forcuar kontrollet e hyrjes. Kontrollet nĂ« kĂ«tĂ« vend tĂ« BE, i cili kufizohet [
]

The post Belgjika do të vendosë kontrolle kufitare që nga vera appeared first on BoldNews.al.

↗

Braktisën emigrimin për Shkodrën, çifti Shkodran pas 35 vitesh emigrim investojnë në qytetin e tyre

✇Abc News
By: Rovena

Çifti shkodran Alda e Bepin Shtylla janĂ« rikthyer nĂ« ShkodĂ«r pas 35 vitesh emigrim.

Ata kanë sjellë në qytetin e tyre të lindjes eksperiencën e përfituar në baret dhe restorantet italiane ku  kanë hapur një biznes .Alda thotë se vendosën të kthehen në Shkodër pas 3 dekadash e gjysmë pasi janë shumë të lidhur me qytetin e lindjes .

Në restorantin që kanë hapur kanë ekspozuar  njëkohësisht antikuarë, të cilat i kanë koleksionuar ndër vite.

Bepin Shtylla tregon se ka pasur gjithmonë pasion të koleksionoj objekte sidomos orët, por edhe magnetofonat. Ndërsa ka mësuar që ti riparoj ato duke I bërë funksionale. Thotë se biznesin e ngritën me fitimet e mbledhura gjatë punës së tyre në shtetin italian .

PĂ«rvojat e fituara nĂ« Itali dhe antikuarĂ«t e grumbulluara pĂ«r mbi tre dekada kanĂ« shtyrĂ« çiftin Shkodran qĂ« ashtu si 35 vite mĂ« parĂ« kur u larguan nga ShqipĂ«ria,  vendosin qĂ« tĂ« rikthehen pĂ«r tĂ« pĂ«rjetuar sĂ«rish “fillimin e ri”, por kĂ«saj here nĂ« shtĂ«pinĂ« e tyre, nĂ« ShkodĂ«r./abcnews.al

↗

Braktisja nga të rinjtë, qeveria pranon pasojat dhe miraton Planin Kombëtar të Veprimit 2025-2030

✇Sot News | Lajme
By: Klaudio Hoxha

Largimet me ritme të shpejta ndër vite të popullatës në emigracion, veçanërisht nga të rinjtë kanë ndikuar te struktura demografike e Shqipërisë, duke rritur ndjeshëm numrin e popullsisë së moshuar.

Fenomeni pranohet edhe nga institucionet shtetĂ«rore, ku me mbĂ«shtetjen e Fondit tĂ« Kombeve tĂ« Bashkuara pĂ«r PopullsinĂ« (UNFPA) kanĂ« marrĂ« iniciativĂ«n tĂ« pĂ«rgatisin “Planin KombĂ«tar tĂ« Veprimit pĂ«r MoshĂ«n e TretĂ«, pĂ«r periudhĂ«n 2025–2030” qĂ« emigracionin e tĂ« rinjve e adreson si njĂ« faktor shtytĂ«s drejt plakjes sĂ« popullsisĂ« dhe rritjes sĂ« numrit tĂ« tĂ« moshuarve qĂ« jetojnĂ« vetĂ«m ose nĂ« kushte tĂ« vĂ«shtira sociale.

“Braktisja e vendit me ritme tĂ« shpejta, sidomos nga tĂ« rinjtĂ«, pĂ«rveç se ka ndryshuar ndjeshĂ«m strukturĂ«n demografike, ka shkaktuar edhe rritjen e numrit tĂ« tĂ« moshuarve qĂ« jetojnĂ« vetĂ«m ose nĂ« varfĂ«ri, gjĂ« e cila nĂ« ndĂ«rveprim me barriera tĂ« ndryshme (si kushte tĂ« veçanta shĂ«ndetĂ«sore ose infrastruktura e dobĂ«t), pengon pjesĂ«marrjen e plotĂ« dhe efektive nĂ« shoqĂ«ri”, citohen nĂ« dokument.

PĂ«rmes kĂ«tij dokumenti “PĂ«r miratimin e dokumentit politik pĂ«r moshimin dhe tĂ« planit tĂ« veprimit 2025–2030”, i botuar nĂ« Fletoren Zyrtare qeveria jo vetĂ«m qĂ« e njeh realitetin e emigrimit tĂ« tĂ« rinjve dhe pranon pasojat e tij afatgjata pĂ«r sistemet e mbrojtjes sociale dhe ekonominĂ«, por edhe pritet tĂ« veprojĂ« me masa konkrete pĂ«rfshirĂ« integrimin dhe pĂ«rmirĂ«simin e kushteve tĂ« tĂ« moshuarve.

“Deri mĂ« tani, politikat pĂ«r mbrojtjen e tĂ« drejtave tĂ« personave tĂ« moshuar, pavarĂ«sisht arritjeve, nuk kanĂ« mundur tĂ« trajtojnĂ« me pĂ«rparĂ«si nevojat mĂ« kritike tĂ« moshĂ«s sĂ« tretĂ«. MegjithatĂ«, ndryshimet demografike tĂ« theksuara dhe kushtet e vĂ«shtira ekonomike pĂ«r tĂ« moshuarit, pĂ«rfitues tĂ« pensioneve urbane, rurale ose sociale, kanĂ« bĂ«rĂ« qĂ« qeveria t’i japĂ« njĂ« rĂ«ndĂ«si mĂ« tĂ« madhe zhvillimit tĂ« politikave tĂ« dedikuara pĂ«r kĂ«tĂ« grup-moshĂ«. Ky plan veprimi mbĂ«shtetet nĂ« parime tĂ« tilla, si: tĂ« drejtat e barabarta, integrimi social, pĂ«rmirĂ«simi i kujdesit shĂ«ndetĂ«sor, garantimi i aksesit nĂ« shĂ«rbimet sociale dhe mbĂ«shtetjen institucionale”, theksohet ndĂ«r tĂ« tjera nĂ« dokument.

Në dokument gjithashtu duke iu referuar të dhënave të fundit të Censit 2023 theksohet problematika e plakjes së popullsisë dhe masat për adresimin e fenomenit.

Midis censeve 1989 dhe 2023 përqindja e njerëzve të moshës 65+ u rrit nga rreth 5.3% në 19.7%. Të dhënat e censit 2023 tregojnë se një në pesë individë (19,7 për qind) janë 65 vjeç e lart, krahasuar me një në nëntë individë (11,3 për qind) në censin e vitit 2011 dhe 7,5 për qind në censin e 2001-shit.

“Parashikimet tregojnĂ« se kjo do tĂ« arrijĂ« nĂ« 26.4% deri nĂ« vitin 2050.

Kjo prirje sjell implikime të rëndësishme për mbrojtjen sociale, kujdesin shëndetësor dhe sistemet e mbështetjes ekonomike, si dhe ndikon në mundësitë e nxitjes së zhvillimit gjithëpërfshirës dhe të qëndrueshëm.

Raporti i varësisë për të moshuarit është rritur, nga 16.4% në 2011 në 24.4% në 2023. Në vitin 2023, raporti i varësisë së të moshuarve tejkaloi atë të të rinjve.

Çështjet qĂ« lidhen me krijimin e njĂ« mjedisi mbrojtĂ«s pĂ«r individĂ« nĂ« nevojĂ«, gradualisht janĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« listĂ«n e prioriteteve tĂ« qeverisĂ« shqiptare gjatĂ« dhjetĂ«vjeçarit tĂ« fundit”, theksohet ndĂ«r tĂ« tjera nĂ« dokument./ Monitor

The post Braktisja nga të rinjtë, qeveria pranon pasojat dhe miraton Planin Kombëtar të Veprimit 2025-2030 appeared first on Sot News | Lajme.

↗

Shpopullimi/ Një e treta e familjeve në Tiranë dhe Korçë me nga një person

✇BoldNews
By: Enrik Braho

Nivelet e larta tĂ« emigrimit, plakjes sĂ« popullsisĂ« dhe urbanizmit kanĂ« rritur numrin e familjeve me njĂ« person. TĂ« dhĂ«nat e Cens 2023 treguan se 25% e familjeve nĂ« rang vendi kishin vetĂ«m njĂ« person, por nĂ« TiranĂ«, Korçë dhe GjirokastĂ«r ato kishin njĂ« peshĂ« mĂ« tĂ« madhe. TĂ« dhĂ«nat krahasuese tregojnĂ« se numri i [
]

The post Shpopullimi/ Një e treta e familjeve në Tiranë dhe Korçë me nga një person appeared first on BoldNews.al.

↗

Nuk ka kultura të pastra

✇Telegrafi
By: Agron Shala

Të gjitha fetë, tregimet, gjuhët dhe normat tona janë përzier dhe ngatërruar nëpërmjet lëvizjeve dhe shkëmbimeve përgjatë historisë.

Nga: Inanna Hamati-Ataya, profesoreshë në Universitetin e Groningenit në Holandë / Aeon.co
PĂ«rktheu: Agron Shala / Telegrafi.com

NĂ« vitet 1990, njĂ« brez i tĂ«rĂ« u privua nga ndĂ«rgjegjja historike, pĂ«rmes njĂ« rrĂ«fimi tĂ« fuqishĂ«m dhe nĂ« dukje tĂ« paprecedentĂ«. Ky tregim, i krijuar nĂ« kohĂ«n kur Lufta e FtohtĂ« po mbaronte, shpallte se kufijtĂ« – realĂ« apo imagjinarĂ« – kishin pushuar funksionin qĂ« kishin mĂ« parĂ«. NjerĂ«zit nuk ishin mĂ« tĂ« mbyllur brenda gjeografive apo identiteteve tĂ« tyre tĂ« vjetra. Ata tani banonin nĂ« njĂ« botĂ« tĂ« re qĂ« dukej sikur ishte shkĂ«putur nga zhvillimi i zakonshĂ«m i shoqĂ«risĂ« njerĂ«zore.

“Globalizimi” ishte koncepti i zgjedhur pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar kĂ«tĂ« moment transformues nĂ« historinĂ« njerĂ«zore. Ai pĂ«rshkruante se si teknologjitĂ« e reja dhe rrjetet e lidhjes kishin afruar papritur komunitetet njerĂ«zore dhe i kishin bĂ«rĂ« ato tĂ« pĂ«rshkueshme nga njĂ« rrjedhĂ« e pakontrollueshme njerĂ«zish, idesh, mallrash dhe praktikash kulturore, tĂ« cilat lĂ«viznin lirshĂ«m nĂ«pĂ«r tregjet e integruara tĂ« ekonomisĂ« botĂ«rore. NĂ« vijim tĂ« kĂ«tij transformimi, u shfaqĂ«n edhe termat e rinj qĂ« shprehnin njĂ« ankth tĂ« ri: bota ishte bĂ«rĂ« vĂ«rtet “fshati global” tĂ« cilin Marshall McLuhan e kishte parashikuar nĂ« vitet 1960, por njĂ« botĂ« e formĂ«suar nga korporatat shumĂ«kombĂ«she dhe “globalistĂ«t elitarĂ«â€ qĂ« flisnin njĂ« “anglishte globale” hegjemone, dhe tĂ« cilĂ«t udhĂ«hiqnin njĂ« “homogjenizĂ«m” shkatĂ«rrues (ose “MekdonaldizĂ«m”) tĂ« kulturave njerĂ«zore tĂ« cilin kufijtĂ« kombĂ«tarĂ« ishin shumĂ« tĂ« dobĂ«t pĂ«r ta ndaluar.

GjatĂ« tri dekadave tĂ« fundit, gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« njerĂ«z kanĂ« filluar ta shohin botĂ«n tonĂ« “globale” si njĂ« mallkim. Me ndrydhjen e pĂ«rmasave kohĂ«-hapĂ«sirĂ«, globalizimi duket se na ka shkĂ«putur nga logjika dhe rrjedha e historisĂ«. Identitetet tona tĂ« dyshimta, bastarde – tĂ« qepura nga copa tĂ« kulturave tĂ« ndryshme – duken tĂ« papajtueshme me traditat “autentike” dhe mĂ«nyrat e jetesĂ«s sĂ« tĂ« parĂ«ve tanĂ«. Jemi bĂ«rĂ« tĂ« huaj pĂ«r vendet qĂ« ata i quanin atdhe, pĂ«r mĂ«nyrĂ«n si visheshin, si ushqeheshin apo si komunikonin mes vete. Dhe, pa njĂ« model se si tĂ« jetojmĂ« dhe pa pĂ«rvojĂ«n nga e cila do tĂ« mĂ«sojmĂ«, sirenat shurdhuese tĂ« lĂ«vizjeve kundĂ«r globalizimit po na tĂ«rheqin gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« drejt identiteteve dhe kufijve mĂ« tĂ« sigurt tĂ« njĂ« tĂ« kaluare tĂ« artĂ« dhe tĂ« humbur.

Ky tregim mbi globalizimin është historia më e suksesshme frikësuese e kohës sonë. Dhe, si të gjitha rrëfimet e frikshme, ajo ushqen frikën tonë nga e panjohura e madhe.

Por, gjithçka është një iluzion. Nuk ka ndonjë botë të re globale.

E tashmja jonĂ« na duket e tillĂ« vetĂ«m sepse kemi harruar tĂ« kaluarĂ«n tonĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t. Globalizimi nuk filloi nĂ« vitet 1990, as nĂ« mijĂ«vjeçar e fundit. Kujtimi i kĂ«saj historie tĂ« vjetĂ«r dhe tĂ« pĂ«rbashkĂ«t Ă«shtĂ« njĂ« rrugĂ« drejt njĂ« tregimi tjetĂ«r, qĂ« fillon shumĂ«, shumĂ« mĂ« herĂ«t – shumĂ« pĂ«rpara ardhjes sĂ« zinxhirĂ«ve ndĂ«rkombĂ«tarĂ« tĂ« furnizimit, anijeve qĂ« lundronin nĂ«pĂ«r oqeane, dhe rrugĂ«ve tĂ« mĂ«dha tĂ« mĂ«ndafshit qĂ« pĂ«rshkonin kontinentet. Tregimi i globalizimit Ă«shtĂ« i shkruar pĂ«rgjatĂ« gjithĂ« historisĂ« njerĂ«zore. AtĂ«herĂ«, pse vazhdojmĂ« ta rrĂ«fejmĂ« kĂ«tĂ« histori gabimisht?

NjĂ« endje nĂ«pĂ«r tregun Grote Markt, nĂ« qytetin holandez tĂ« Groningenit, diku nĂ« vitet 2020. NjĂ« zonjĂ« qĂ« drejton njĂ« tezgĂ« e pyet njĂ« klient nĂ«se e do humusin “natyral”, me çfarĂ« nĂ«nkupton “tĂ« pastĂ«r”. Ai duket i hutuar, ndĂ«rsa ajo i tregon me dorĂ« pĂ«r variantet portokalli, tĂ« gjelbĂ«r dhe vjollcĂ« tĂ« humusit qĂ« ka nĂ« ofertĂ«. Atij i duhej pak kohĂ« qĂ« tĂ« provonte versionin origjinal – atĂ« pastĂ« tĂ« zbehtĂ« qĂ« e kishte shtyrĂ« tĂ« konsumonte mĂ« shumĂ« qiqra, fara susami dhe vaj ulliri se tĂ« gjithĂ« paraardhĂ«sit e tij sĂ« bashku – kĂ«shtu qĂ« humusi vjollcĂ« do tĂ« duhej tĂ« priste pĂ«r njĂ« ditĂ« tjetĂ«r. Ai murmuriti: “TĂ« vĂ«rtetin, ju lutem”, dhe nxiton drejt njĂ« tezge tjetĂ«r pĂ«r tĂ« marrĂ« artikullin e fundit nĂ« listĂ«n e tij tĂ« blerjeve: patatet, pĂ«rbĂ«rĂ«sin mĂ« elementar tĂ« kuzhinĂ«s holandeze. Diku tjetĂ«r nĂ« treg, klientĂ« tĂ« tjerĂ« kĂ«rkonin pĂ«rbĂ«rĂ«sit e tyre tĂ« preferuar. Disa kĂ«rkonin miell gruri tĂ« plotĂ« pĂ«r njĂ« bukĂ« tĂ« fermentuar nĂ« stilin francez ose oriz basmati pĂ«r njĂ« recetĂ« irakiane; tĂ« tjerĂ«t blenĂ« miell misri pĂ«r njĂ« puding nigerian, domate pĂ«r njĂ« salcĂ« tĂ« freskĂ«t makaronash italiane, apo ullinj pĂ«r njĂ« sallatĂ« greke.

Tregjet si ky janĂ« vende tĂ« pĂ«rsosura pĂ«r tĂ« vĂ«zhguar lĂ«vizjen dhe pĂ«rzierjen e njerĂ«zve, mallrave, ideve dhe zakoneve – atĂ« qĂ« sot e quajmĂ« globalizim. Ato janĂ« gjithashtu vende ku mund tĂ« fillojmĂ« tĂ« imagjinojmĂ« historinĂ« mĂ« tĂ« gjatĂ« tĂ« kĂ«tij procesi.

Shumë tregje historike u themeluan shumë përpara epokës sonë globale. Kur Grote Markt filloi të funksiononte në fundin e Mesjetës, pak nga prodhimet që sot janë në dispozicion të komunitetit ndërkombëtar të Groningenit, do të kishin qenë të pranishme. Në atë kohë, vizitorët e tregut vinin gjithashtu nga territore më të afërta dhe më të kufizuara, dhe shumica e tyre ende flisnin dialektet e tyre rajonale. Por, në vitin 1493, horizontet imagjinative të jetës së përditshme në këtë dhe në tregjet e tjera evropiane, papritur u zgjeruan, pasi nisi të qarkullonte lajmi për një zbulim të jashtëzakonshëm: ekzistonte një botë e panjohur njerëzore përtej brigjeve të Evropës. Ishte një botë aq e papritur dhe aq e ndryshme, në dukje, saqë tronditi ndërgjegjen evropiane në themel.

Pasi Kristofor Kolombi [Christopher Columbus] nĂ« vitin 1492 mbĂ«rriti nĂ« tokat tĂ« cilat mĂ« vonĂ« do tĂ« quheshin “Amerikat”, njerĂ«zimi pĂ«rjetoi njĂ« proces katĂ«rqindvjeçar tĂ« integrimit intensiv botĂ«ror, tĂ« nxitur nga imperializmi, tregtia, feja, njĂ« kulturĂ« e re e lĂ«vizjeve dhe njĂ« kureshtje intelektuale dhe e çliruar nga zinxhirĂ«t e traditĂ«s. NdĂ«rsa u krijuan rrjetet e sigurta tĂ« lidhjeve detare dhe tokĂ«sore, popujt e “BotĂ«s sĂ« VjetĂ«r” dhe “BotĂ«s sĂ« Re” u bashkuan nĂ« mĂ«nyrĂ«n mĂ« tĂ« dhunshme dhe mĂ« transformuese tĂ« mundshme. Ky proces hapi atĂ« qĂ« historiani Alfred W Crosby Jr nĂ« vitin 1972 e quajti “shkĂ«mbimi kolumbian”: njĂ« lĂ«vizje e gjerĂ« ndĂ«rkontinentale, e nxitur nga njeriu, e kafshĂ«ve, bimĂ«ve dhe mikroorganizmave qĂ« bartnin sĂ«mundje – njĂ« shkĂ«mbim qĂ« ndryshoi pĂ«rgjithmonĂ« profilin biologjik tĂ« TokĂ«s dhe jetĂ«n ekonomike, kulturore dhe politike tĂ« banorĂ«ve tĂ« saj.

PĂ«r shumĂ« historianĂ«, kjo “epokĂ« e hershme moderne”, qĂ« shtrihet nga vitet 1500 deri nĂ« vitet 1800, pĂ«rfaqĂ«son fazĂ«n e parĂ« tĂ« globalizimit. Sipas tyre, kjo periudhĂ« solli nĂ« jetĂ« ekonominĂ« e parĂ« globale kapitaliste dhe tregun e parĂ« tĂ« integruar botĂ«ror, e nisi njĂ« pĂ«rzierje tĂ« paprecedentĂ« tĂ« kulturave dhe etnive vendore dhe kristalizoi ndĂ«rgjegjen e parĂ« globale pĂ«r njĂ« botĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t. Ajo ishte aq e fuqishme, saqĂ« ndikimet e saj vazhdojnĂ« tĂ« ndihen deri sot nĂ« dieta, gjuhĂ«, ekonomi, regjime shoqĂ«rore dhe juridike, balanca ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« fuqisĂ« politike e ushtarake, si dhe nĂ« kornizat dhe institucionet shkencore. Madje, kjo epokĂ« ndihmoi nĂ« formĂ«simin e koncepteve tona filozofike pĂ«r “vetveten”, tĂ« lindura nga tronditja e evropianĂ«ve pĂ«rballĂ« zbulimit tĂ« “tjetrit”.

Por, edhe kjo epokë nuk ishte epoka e parë globale në historinë njerëzore. Ajo vetë ishte produkt i lëvizjeve, takimeve dhe shkëmbimeve më të hershme globale. Në fakt, globalizimi i hershëm modern ishte thjesht një episod i përshpejtuar i një procesi të përgjithshëm që ka qenë i pranishëm prej dhjetëra mijëra vitesh.

Kujtesa kolektive njerëzore është një depo e pjesshme dhe e papërsosur e ballafaqimeve tona me njëri-tjetrin në kohë. Ne nuk jemi të mirë kujtesë dhe aq më pak në pranimin e mënyrave se si këto përballje kanë formësuar shoqëritë, kulturat dhe ekonomitë tona të sotme. Atëherë, si ndodhi që harruam?

TeoricienĂ«t e globalizimit qĂ« ndjekin sociologun Roland Robertson, pĂ«rdorin termin “glokalizim” pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar mĂ«nyrĂ«n se si kulturat lokale pĂ«rthithin produktet e tregut global dhe i shndĂ«rrojnĂ« ato nĂ« diçka qĂ« duket e re. NĂ«pĂ«rmjet kĂ«tij procesi, mallrat qĂ« vijnĂ« nga jashtĂ« – teknologjitĂ«, idetĂ«, simbolet, stilet artistike, praktikat shoqĂ«rore apo institucionet – asimilohen, duke u bĂ«rĂ« rikrijime hibride qĂ« marrin kuptime tĂ« reja. KĂ«to rikrijime mĂ« pas ripĂ«rdoren si shenja tĂ« reja tĂ« dallimeve kulturore apo klasore, duke i sedimentuar produktet e huazuara kulturore nĂ« vetĂ«dijen kolektive deri nĂ« atĂ« pikĂ« saqĂ« nuk i njohim mĂ« si tĂ« huaja. Dhe, kĂ«shtu, globalja bĂ«het lokale, e huaja bĂ«het e njohur, dhe “tjetri” bĂ«het “ne”. Glokalizimi Ă«shtĂ« mĂ«nyra dhe arsyeja pse ne harrojmĂ« kolektivisht. Ky Ă«shtĂ« mashtrimi i heshtur i çdo globalizimi nĂ« historinĂ« tonĂ«: harresa jonĂ« Ă«shtĂ« metoda dhe vula e suksesit tĂ« tij.

Çdo brez pĂ«rvetĂ«son trashĂ«gimitĂ« e shkĂ«mbimeve globale dhe i rimodelon ato si tĂ« vetat. GĂ«rmimi nĂ« sedimentet qĂ« paraardhĂ«sit tanĂ« kanĂ« lĂ«nĂ« nĂ« ndĂ«rgjegjen kolektive, nuk Ă«shtĂ« njĂ« detyrĂ« qĂ« ne e bĂ«jmĂ« natyrshĂ«m. ËshtĂ« njĂ« akt kujtese dhe vetĂ«njohjeje qĂ« mund tĂ« tronditĂ« identitetet tona, sepse bie ndesh me proceset qĂ« u japin atyre “autenticitet”.

Ky gĂ«rmim bĂ«het edhe mĂ« i vĂ«shtirĂ« pĂ«r shkak tĂ« prirjes sonĂ« pĂ«r t’u pĂ«rqendruar te unikja e sĂ« tashmes. Duke u kufizuar vetĂ«m nĂ« hollĂ«sitĂ« e momentit aktual global, ne shpĂ«rfillim manifestimet mĂ« tĂ« dukshme tĂ« sĂ« kaluarĂ«s sĂ« thellĂ« tĂ« globalizimit. Merrni parasysh kĂ«to tipare tĂ« gjera dhe pĂ«rcaktuese tĂ« qytetĂ«rimit njerĂ«zor: disa prej feve tona botĂ«rore, paradigmĂ«n dominuese tĂ« komunikimit tĂ« shkruar dhe normat etike tĂ« sjelljes shoqĂ«rore qĂ« gjerĂ«sisht janĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta. Merrni parasysh edhe mĂ«nyrĂ«n (kuazi-)universale tĂ« jetesĂ«s agrare dhe rendin tonĂ« ushqimor e psikotropik qĂ« mbĂ«shtetet nĂ« njĂ« numĂ«r jashtĂ«zakonisht tĂ« vogĂ«l bimĂ«sh tĂ« kulturave tĂ« niseshtes (si gruri, misri, orizi), kafshĂ«sh tĂ« zbutura (lopĂ«, pula) dhe stimuluesish (kafe, sheqer) qĂ« konsumohen nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« njĂ«trajtshme nĂ« tĂ« gjithĂ« planetin. KĂ«to karakteristika i paraprijnĂ« epokĂ«s sonĂ« “globale” mijĂ«ra vjet mĂ« parĂ«. Dhe, mund tĂ« thuhet me plot tĂ« drejtĂ« se janĂ« tipare mĂ« themelore tĂ« kulturĂ«s njerĂ«zore dhe ilustrime mĂ« pĂ«rfaqĂ«suese tĂ« globalizimit sesa K-popi [muzika pop e KoresĂ« sĂ« Jugut] apo sandalet gjermane [Birkenstock] – tĂ« cilat vetĂ« janĂ« njĂ« rimarrje e vonĂ« e produkteve identike ose tĂ« ngjashme qĂ« kanĂ« qarkulluar prej tĂ« paktĂ«n 10 mijĂ« vjetĂ«sh.

Fenomenet globale të këtij lloji ndjekin një model të përsëritur që mund ta njohim lehtësisht përgjatë historisë sonë: produkte kulturore që udhëtojnë rreth globit nëpërmjet teknologjive gjithnjë e më të sofistikuara të lidhjes. Para internetit ishin aeroplanët dhe anijet me kontejnerë. Përpara tyre, ishin telegrafi elektrik, hekurudhat, anijet me avull, shtypshkronjat, gazetat, karavelat, sistemet e shkrimit, karrocat dhe kuajt e devetë. Para gjithë këtyre ishin shenjat më të hershme ideografike dhe anijet e para lundruese të Epokës Paleolitike.

Çdo teknologji e re lidhjeje ka hapur ose zgjeruar rrugĂ«t e lĂ«vizjes dhe tĂ« shkĂ«mbimit, duke krijuar epoka tĂ« globalizimit qĂ« kanĂ« lĂ«nĂ« gjurmĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme nĂ« ndĂ«rgjegjen njerĂ«zore. NĂ«pĂ«r kĂ«to rrugĂ«, ndĂ«rveprimi shoqĂ«ror i ka kthyer gjuhĂ«t lokale nĂ« gjuhĂ« globale dhe nĂ« gjuhĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta – si frĂ«ngjishtja, arabishtja, kinezishtja klasike, gjuha nahuatle, maja, greqishtja apo akadishtja – tĂ« cilat kanĂ« lehtĂ«suar dhe pĂ«rforcuar marrĂ«dhĂ«niet ndĂ«rkulturore. Si rezultat, kultura materiale, idetĂ« dhe risitĂ« kanĂ« mundur tĂ« qarkullojnĂ« mĂ« lehtĂ« nĂ« çdo periudhĂ« historike tĂ« shkĂ«mbimit. KĂ«shtu janĂ« pĂ«rhapur nĂ« botĂ«, si stolitĂ« “parahistorike” ashtu edhe fanellat. Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse monoteizmi dhe rrĂ«fimi i pĂ«rmbytjes sĂ« madhe gjenden nĂ« kaq shumĂ« vende tĂ« ndryshme. Dhe, kjo shpjegon se pse ide tĂ« caktuara, si teoria e lĂ«ngjeve trupore apo mekanika kuantike, janĂ« bĂ«rĂ« mĂ«nyra tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta tĂ« tĂ« kuptuarit tĂ« botĂ«s.

AsnjĂ« sistem kulturor qĂ« ka rĂ«ndĂ«si pĂ«r ekzistencĂ«n tonĂ«, nuk i shpĂ«ton kĂ«tij modeli tĂ« formimit global. Merrni pĂ«r shembull sistemet ushqimore qĂ« na mbajnĂ« gjallĂ«, si dhe praktikat kulinare. Kur e lidhim pataten me kuzhinĂ«n “tradicionale” evropiane ose me zinĂ« e bukĂ«s nĂ« IrlandĂ«, ne harrojmĂ« origjinĂ«n e saj nga Andet dhe udhĂ«timet globale qĂ« e bĂ«nĂ« atĂ« tĂ« pranishme nĂ« kuzhinat familjare dhe restorantet e ushqimit tĂ« shpejtĂ« anembanĂ« botĂ«s. Histori tĂ« ngjashme tĂ« harruara mund tĂ« tregohen edhe pĂ«r ushqime tĂ« tjera tĂ« pĂ«rhapura: domatet dhe misri nga Amerika, orizi nga Azia Lindore dhe Afrika, dhe gruri, elbi e ullinjtĂ« nga Azia JugperĂ«ndimore. Kjo harresĂ« Ă«shtĂ« arsyeja se pse shumĂ« simbole vendore kulinare, si vera franceze apo hamburgerĂ«t amerikanĂ«, shndĂ«rrohen lehtĂ«sisht nĂ« toteme dhe mitologji tĂ« identitetit kombĂ«tar. Rrushi “vendor” pĂ«r verĂ« dhe bagĂ«titĂ« qĂ« mbushin tregjet botĂ«rore sot, janĂ« produkte pĂ«rfundimtare tĂ« migrimeve globale qĂ« kanĂ« filluar qĂ« nĂ« EpokĂ«n Neolitike.

Shenjat kulturore tĂ« identitetit tĂ« cilat i ruajmĂ« mĂ« me xhelozi – kuzhinat tona, fetĂ«, gjuhĂ«t dhe zakonet shoqĂ«rore – janĂ« produkte tĂ« globalizimeve tĂ« mĂ«parshme. Kur i manifestojmĂ« kĂ«to shenja kulturore si elemente “autentike” tĂ« identiteteve tona, nĂ« thelb po manifestojmĂ« kulturĂ«n tonĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t njerĂ«zore, tĂ« lindur nga njĂ« zinxhir i gjatĂ« takimesh dhe shkĂ«mbimesh.

Globalizimi mund tĂ« vĂ«zhgohet pĂ«rgjatĂ« gjithĂ« historisĂ« njerĂ«zore. Ai shfaq njĂ« shkallĂ« tĂ« tillĂ« qĂ«ndrueshmĂ«rie, saqĂ« duhet tĂ« jetĂ« njĂ« element thelbĂ«sor i evolucionit tĂ« shoqĂ«risĂ« njerĂ«zore. Larg sĂ« qeni thjesht njĂ« mĂ«nyrĂ« jetese apo njĂ« kĂ«ndvĂ«shtrim – apo njĂ« shpikje e elitave – globalizimi mund tĂ« kuptohet si proces masiv nĂ«pĂ«rmjet tĂ« cilit kultura njerĂ«zore evoluon dhe riprodhon vetveten.

Kultura Ă«shtĂ« mĂ«nyra se si jemi pĂ«rshtatur ndaj mjedisit qĂ« ndryshon, pĂ«r tĂ« mbijetuar dhe pĂ«r tĂ« lulĂ«zuar. Kulturat, nĂ« shumĂ«s, janĂ« shfaqjet e veçanta tĂ« kulturĂ«s njerĂ«zore nĂ« kohĂ« dhe vende tĂ« ndryshme. KĂ«to dy kategori – kultura njerĂ«zore dhe kulturat – janĂ« pĂ«rafĂ«rsisht ekuivalente me idenĂ« biologjike tĂ« “gjenotipit” (kodi ynĂ« thelbĂ«sor) dhe “fenotipit” (shfaqjet e tij tĂ« ndryshueshme). Historia e globalizimeve tona Ă«shtĂ« historia e mĂ«nyrĂ«s se si variacionet fenotipike tĂ« kulturĂ«s njerĂ«zore kanĂ« qarkulluar dhe e kanĂ« transformuar nĂ« mĂ«nyrĂ« kumulative gjenotipin tonĂ« kulturor.

Qasjet pĂ«rjashtuese dhe ndjenjat kundĂ«r globalizimit lindin nga njĂ« ngatĂ«rrim i kĂ«tyre kategorive. Kuzhinat kombĂ«tare apo rajonale, pĂ«r shembull, qĂ« ngulitin ndjenja krenarie pĂ«r identitetin dhe shkaktojnĂ« ndjenja neverie apo pĂ«rçmim ndaj kuzhinave tĂ« tĂ« tjerĂ«ve, nuk janĂ« veçse variante tĂ« njĂ« tipari tĂ« pĂ«rbashkĂ«t tĂ« sjelljes njerĂ«zore – gatimit – qĂ« na dallon nga tĂ« gjitha speciet e tjera. Gatimi Ă«shtĂ« njĂ« tipar i jashtĂ«zakonshĂ«m dhe me domethĂ«nie tĂ« vĂ«rtetĂ« pĂ«r “identitetin” tonĂ« si specie. MĂ« pak domethĂ«nĂ«se Ă«shtĂ« se cilat kultura pĂ«rdorin kĂ«tĂ« apo atĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«s.

Veçantia e kulturave lokale është një iluzion më vete. Kur shihen në një plan afatgjatë, kufijtë e tyre mjegullohen dhe shkrihen me njëri-tjetrin. Por, vetëdija e një individi apo e një brezi nuk është aq e gjerë sa të përfshijë përmasën e thellë kohore ku shtrihet kultura njerëzore. Dhe, kështu, ne harrojmë.

Historitë kombëtare që na mësohen, gjithashtu e fshijnë këtë tregim të gjatë të lëvizjes kulturore. Ato priren të përqendrohen në tregime të inovacionit të cilat theksojnë momentet e krijimit. Në realitet, ka shumë pak tregime të origjinës apo shpikjes së vërtetë.

Tregimet e qarkullimit dhe përvetësimit janë të shumta dhe ofrojnë një rrëfim shumë më interesant dhe më të saktë për historinë tonë të përbashkët. Merrni parasysh rrotën, e cila u shpik disa herë në forma, materiale dhe madhësi të ndryshme. Vetëm një ose shumë pak nga këto raste u përhapën globalisht me efekte të jashtëzakonshme dhe të qëndrueshme. Merrni alfabetin: ai u shpik vetëm një herë, ndoshta rreth vitit 1700 p.e.s. (ose edhe më herët), por u përvetësua në forma të ndryshme për qindra herë dhe sot shërben si bazë për sistemet tona globale të komunikimit. Shpikja ka rëndësi në këto tregime, por po aq i rëndësishëm është edhe qarkullimi i atyre zbulimeve.

Kultura jonĂ« Ă«shtĂ« kozmopolite sepse ne jemi specie kozmopolite. Ne jemi qytetarĂ« tĂ« botĂ«s, jo tĂ« kombeve – pĂ«r tĂ« pĂ«rmendur Sokratin dhe [njĂ«rin prej etĂ«rve themelues tĂ« ShBA-sĂ«] Thomas Paine. Ajo qĂ« na ka lejuar tĂ« lulĂ«zojmĂ«, fizikisht dhe nĂ« aspektin kulturor, nuk Ă«shtĂ« qĂ«ndrueshmĂ«ria jonĂ«, por lĂ«vizshmĂ«ria jonĂ«. Pa tĂ«, ne do tĂ« kishim prej kohĂ«sh qenĂ« tĂ« zhdukur.

LĂ«vizshmĂ«ria kĂ«rkon lirinĂ« e lĂ«vizjes. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« e drejtĂ« themelore tĂ« cilĂ«n shpesh e lĂ«mĂ« pas dore ndĂ«rsa pĂ«rqendrohemi te liritĂ« e tjera tĂ« çmuara qĂ« kemi fituar mĂ« vonĂ« – liria e mendimit, e besimit dhe e shprehjes. LĂ«vizja e lirĂ« ka siguruar mbijetesĂ«n tonĂ« dhe na ka lejuar tĂ« lulĂ«zojmĂ« nĂ« njĂ« planet pĂ«r tĂ« cilin nuk ishim natyrshĂ«m tĂ« pĂ«rshtatshĂ«m pĂ«r ta banuar kaq gjerĂ«sisht. Harresa e kĂ«saj tĂ« drejte tĂ« çmuar e bĂ«n mĂ« tĂ« lehtĂ« dorĂ«zimin ndaj ideologjisĂ« dominuese tĂ« dallimit tĂ« rrĂ«njosur.

Na mĂ«sojnĂ« se tĂ« kesh “rrĂ«njĂ«â€ do tĂ« thotĂ« tĂ« kesh njĂ« atdhe. Do tĂ« thotĂ« tĂ« pĂ«rkasĂ«sh nĂ« njĂ« vend dhe te njĂ« popull i caktuar, diçka qĂ« ngrihet nĂ« nivelin e tĂ« qenit vetvetiu i mirĂ«. Qytet-shtetet, shtetet kombĂ«tare dhe format e tjera tĂ« organizimit politik tĂ« bazuara nĂ« territor, shpesh e shenjtĂ«rojnĂ« “rrĂ«njĂ«n” dhe qĂ«ndrimin e palĂ«vizshĂ«m, ndĂ«rsa e zhvlerĂ«sojnĂ«, e kontrollojnĂ« apo madje edhe e ndalojnĂ« lĂ«vizshmĂ«rinĂ«. Urrejtja e thellĂ« qĂ« u drejtohet shpesh nomadĂ«ve, emigrantĂ«ve dhe imigrantĂ«ve, njerĂ«zve pa shtet, refugjatĂ«ve tĂ« zhvendosur dhe komuniteteve “udhĂ«tuese”, Ă«shtĂ« shenjĂ« e kĂ«saj ideologjie disiplinuese territoriale, e cila riprodhohet vazhdimisht nga paradigma e atdheut. NjĂ« antagonizĂ«m i ngjashĂ«m manifestohet ndaj tĂ« ashtuquajturve globalistĂ« apo “elita kozmopolite” tĂ« cilĂ«t investojnĂ« kohĂ«n, burimet dhe interesat diku tjetĂ«r dhe pĂ«rfundojnĂ« duke ndarĂ« vlerat dhe mĂ«nyrat e jetesĂ«s qĂ« janĂ« tĂ« panjohura pĂ«r vendet nga ku kanĂ« ardhur. Me fjalĂ«t e ish-kryeministres britanike Theresa May: “NĂ«se beson se je qytetar i botĂ«s, atĂ«herĂ« je qytetar i askundit”.

NĂ« pĂ«rgjigje tĂ« deklaratĂ«s sĂ« Mayt, filozofi Kwame Anthony Appiah vuri nĂ« dukje se “kozmopolitizmi”, ashtu siç ishte konceptuar fillimisht nĂ« GreqinĂ« e lashtĂ«, nuk ishte i papajtueshĂ«m me idenĂ« dhe praktikĂ«n e shtetĂ«sisĂ«. Appiahu e konsideroi ironik faktin qĂ« kozmopolitĂ«t janĂ« shndĂ«rruar nĂ« “objekte dyshimi”, pikĂ«risht nĂ« njĂ« kohĂ« kur etosi i tyre humanist i shtetĂ«sisĂ« sĂ« zgjeruar dhe veprimit kolektiv Ă«shtĂ« ajo qĂ« na nevojitet mĂ« shumĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar sfidat globale tĂ« kohĂ«s sonĂ«. Ky Ă«shtĂ« njĂ« etos pĂ«rgjegjĂ«sie, pĂ«r mirĂ«qenien e tĂ« tjerĂ«ve, qĂ« kapĂ«rcen dallimet kombĂ«tare dhe kulturore.

Por, ironia shkon edhe mĂ« thellĂ«. EkologĂ«t pĂ«rdorin termin “kozmopolit” pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar speciet tĂ« cilat janĂ« tĂ« shpĂ«rndara nĂ« tĂ« gjithĂ« planetin. Rinoqeronti i zi Ă«shtĂ« endemik nĂ« AfrikĂ« – dhe dikur kĂ«shtu ishim edhe ne. Por, skifteri peregrin Ă«shtĂ« kozmopolit – dhe kĂ«shtu u bĂ«mĂ« edhe ne. Ky kozmopolitizĂ«m ekologjik, ashtu si homologu i tij humanist, nuk Ă«shtĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me tĂ« kundĂ«rtĂ«n qĂ«, nĂ« dukje, i kundĂ«rvihet: mĂ«nyrĂ«n tonĂ« tĂ« veçantĂ« tĂ« qĂ«ndrimit nĂ« vend. Ne jemi, njĂ«kohĂ«sisht, specia e parĂ« e linjĂ«s sonĂ« qĂ« mĂ«soi tĂ« vendosej dhe tĂ« krijonte shtĂ«pi tĂ« qĂ«ndrueshme, dhe e para qĂ« mĂ«soi tĂ« banojĂ« nĂ« tĂ« gjithĂ« planetin. E arritĂ«m kĂ«tĂ« duke lĂ«vizur vazhdimisht, veten dhe shtĂ«pitĂ« tona – dhe qindra miliona prej nesh vazhdojnĂ« ta bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« edhe sot.

Sipas OrganizatĂ«s NdĂ«rkombĂ«tare pĂ«r Migracionin, njĂ« nĂ« çdo 30 njerĂ«z tĂ« gjallĂ« nĂ« vitin 2020 ishte migrant. Ky numĂ«r pritet tĂ« rritet ndĂ«rsa popullsitĂ« vazhdojnĂ« tĂ« largohen nga varfĂ«ria, degradimi mjedisor dhe konfliktet e armatosura lokale – apo thjesht tĂ« kĂ«rkojnĂ« kushte mĂ« tĂ« mira jetese nĂ« njĂ« ekonomi globale, tĂ« begattĂ« nĂ« aspektin asimetrik. Kjo lĂ«vizje nuk Ă«shtĂ« e re: globalizimet e mĂ«parshme pĂ«rfshinin migrime ndoshta edhe mĂ« tĂ« mĂ«dha. Historia jonĂ« Ă«shtĂ« njĂ« histori e lĂ«vizjes sĂ« pandĂ«rprerĂ«, ndĂ«rsa njerĂ«zit pĂ«rshkonin planetin, pĂ«rzienin popullsi dhe kultura pĂ«rgjatĂ« mijĂ«vjeçarĂ«ve. Kjo histori globale e harruar Ă«shtĂ« ende e lexueshme nĂ« tĂ« dhĂ«nat arkeologjike dhe tĂ« gjenomeve qĂ« na kanĂ« lĂ«nĂ« paraardhĂ«sit tanĂ«.

Genealogjia e lĂ«vizjes sĂ« lirĂ« njerĂ«zore Ă«shtĂ« e thellĂ« – dhe po aq e thellĂ« Ă«shtĂ« edhe domethĂ«nia e saj. “Odiseajada” jonĂ« e parĂ« kozmopolite gjatĂ« EpokĂ«s Paleolitike zgjati nga 200 mijĂ« deri rreth 15 mijĂ« vjet mĂ« parĂ«, dhe harta e saj shpjegon tregimin e jashtĂ«zakonshĂ«m tĂ« transformimit tonĂ« kozmopolit. RrugĂ«t qĂ« morĂ«m teksa lĂ«viznim nĂ«pĂ«r botĂ«, zbulojnĂ« se si njĂ« specie endemike afro-tropikale, me pak gjasa pĂ«r tĂ« mbijetuar ndryshimet radikale klimatike tĂ« vendit origjinal, arriti tĂ« vendosej nĂ« njĂ« planet me habitat tĂ« llojllojshĂ«m. Kulturat tona rajonale janĂ« produkte tĂ« zgjuara tĂ« kĂ«tij udhĂ«timi tĂ« mrekullueshĂ«m, tĂ« krijuara ndĂ«rsa pĂ«rshtatĂ«m kulturĂ«n tonĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t njerĂ«zore me ekologji tĂ« ndryshme dhe iu pĂ«rgjigjĂ«m risive tĂ« udhĂ«tarĂ«ve tĂ« tjerĂ« qĂ« takuam gjatĂ« rrugĂ«s.

NĂ« fund tĂ« fundit, nĂ« pĂ«rmasĂ«n e plotĂ« tĂ« kohĂ«s dhe historisĂ« sĂ« thellĂ« njerĂ«zore, ne tĂ« gjithĂ« jemi migrantĂ« – dhe gjithmonĂ« kemi qenĂ«. Sepse, lĂ«vizja Ă«shtĂ« reagim i pĂ«rshtatjes ndaj rreziqeve ekzistenciale qĂ« vijnĂ« nga mjediset tona ekologjike dhe shoqĂ«rore. Ajo Ă«shtĂ« mĂ«nyra se si e ruajmĂ« dinjitetin tonĂ« individual dhe kolektiv kur kushtet e jetesĂ«s bĂ«hen tĂ« paqĂ«ndrueshme, tĂ« padurueshme dhe mizore. RrĂ«njosja e detyruar dhe lĂ«vizshmĂ«ria e detyruar janĂ« devijime qĂ« bien ndesh me vetĂ« procesin e krijimit tĂ« njĂ« shtĂ«pie – procesin pĂ«rmes tĂ« cilit arrijmĂ« tĂ« pĂ«rkasim.

HerĂ« pas here, megjithatĂ«, prirja jonĂ« natyrore pĂ«r tĂ« lĂ«vizur, pĂ«r t’u pĂ«rzier dhe pĂ«r tĂ« shkĂ«mbyer shkakton njĂ« ankth tĂ« thellĂ«. Kjo ndodh sepse globalizimi pĂ«rjetohet gjithmonĂ« kĂ«tu dhe tani nga akterĂ« shoqĂ«rorĂ« qĂ« janĂ« amnezikĂ« ndaj lĂ«vizjeve dhe pĂ«rzierjeve kulturore tĂ« sĂ« kaluarĂ«s. KĂ«tyre anktheve periodike ua kemi borxh shpikjet e tilla si pasaportat dhe kufizimet e udhĂ«timit, projektimet urbane me ndarje etnike, ndalimet e martesave tĂ« pĂ«rziera si dhe tĂ« ushqimeve, librave apo modave tĂ« caktuara. Por, kĂ«to masa dĂ«shtojnĂ« pĂ«rfundimisht. Merrni pĂ«r shembull tortilat e misrit, tĂ« cilat spanjollĂ«t e epokĂ«s sĂ« hershme moderne i konsideronin dikur si njĂ« kĂ«rcĂ«nim ekzistencial dhe shpirtĂ«ror pĂ«r trupin dhe shpirtin e krishterĂ«. Sot, misri “jo i krishterĂ«â€ Ă«shtĂ« pjesĂ« e kulturĂ«s sĂ« pĂ«rditshme botĂ«rore – dhe vetĂ« krishterimi tashmĂ« Ă«shtĂ« njĂ« fe botĂ«rore, pavarĂ«sisht ndalimeve tĂ« hershme ndaj tĂ« konvertuarve dhe ideve tĂ« tij.

Anti-globalizmi shpesh shprehet nĂ« shumĂ« nivele, tĂ« cilat mund tĂ« kombinohen nĂ« narrativa tĂ« fuqishme ideologjike. NĂ« vitin 1686, Franca ndaloi pambukun indian pĂ«r shkak tĂ« ndikimit tĂ« tij negativ ekonomik nĂ« industrinĂ« kombĂ«tare tĂ« tekstileve. Por, pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar popullaritetin e tij tĂ« pakontrollueshĂ«m, propaganda shtetĂ«rore pretendonte se kĂ«to tekstile kishin efekte tĂ« dĂ«mshme morale pĂ«r shpirtin e publikut francez. Ankthet aktuale anti-globaliste dhe thirrjet pĂ«r ta “çglobalizuar” botĂ«n, ndjekin narrativa tĂ« ngjashme, tĂ« cilat janĂ« bĂ«rĂ« mĂ« tĂ« theksuara nĂ« tĂ« ashtuquajturĂ«n “polikrizĂ«â€ tĂ« epokĂ«s sonĂ« – ku thuhet se krizat politike, ideologjike, mjedisore, ekonomike dhe ushtarake po konvergjojnĂ« dhe po cenojnĂ« sigurinĂ« tonĂ«.

MegjithatĂ«, koha jonĂ« nuk Ă«shtĂ« domosdoshmĂ«risht unike, dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye nuk jemi tĂ« painformuar pĂ«r mĂ«nyrat si tĂ« diagnostikojmĂ« dhe tĂ« reagojmĂ« ndaj kĂ«tij rrĂ«fimi tĂ« pĂ«rgjithĂ«suar pĂ«r njĂ« kolaps tĂ« afĂ«rt global. E ashtuquajtura “KrizĂ« e PĂ«rgjithshme” e shekullit XVII ofron njĂ« krahasim mahnitĂ«s me situatĂ«n tonĂ« dhe mĂ«sime tĂ« paçmueshme pĂ«r kohĂ«n e sotme. Ai shekull pĂ«rjetoi njĂ« numĂ«r tĂ« paparĂ« revolucionesh politike dhe tĂ« luftĂ«rave nĂ« thuajse tĂ« gjitha rajonet e botĂ«s. Kjo trazirĂ« shoqĂ«rore ndodhi nĂ« klimĂ«n e paqĂ«ndrueshme tĂ« EpokĂ«s sĂ« VogĂ«l tĂ« Akullnajave, njĂ« periudhĂ« ftohjeje globale qĂ« zgjati tĂ« paktĂ«n nga shekulli XVI deri rreth shekullit XIX, duke ndikuar nĂ« ekonominĂ« botĂ«rore pĂ«rmes ndĂ«rprerjes sĂ« prodhimit ushqimor dhe pĂ«rhapjes sĂ« sĂ«mundjeve epidemike. “Infektimi” i dukshĂ«m i KrizĂ«s sĂ« PĂ«rgjithshme, i pĂ«rshkruar nga vĂ«zhgues nĂ« tĂ« gjithĂ« hemisferĂ«n veriore dhe i pĂ«rcjellĂ« nĂ«pĂ«rmjet rrjeteve globale tĂ« informacionit, shkaktoi njĂ« ndjenjĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t melankolie dhe zymtie qĂ« pĂ«rforcoi vizionet apokaliptike dhe parashikimet pĂ«r fundin e botĂ«s. Ajo qĂ« dukej se kishte sjellĂ« kĂ«tĂ« kaos ishte lidhja e paprecedentĂ« e botĂ«s. Si pasojĂ«, u ngritĂ«n zĂ«rat tĂ« cilĂ«t kĂ«rkonin njĂ« tĂ«rheqje kulturore drejt sistemeve tĂ« besimit ortodoks tĂ« qytetĂ«rimeve rajonale dhe njĂ« mbrojtje mĂ« tĂ« madhe nga ndikimet e jashtme. NjĂ« pĂ«rgjigje e hershme dhe ekstreme ndaj kĂ«tyre ideve anti-globaliste ishte politika sakoku e JaponisĂ«, pĂ«r izolim pothuajse total, e cila filloi nĂ« vitin 1633 dhe pĂ«rfundoi dy shekuj mĂ« vonĂ« me pak sukses.

NĂ« epokĂ«n tonĂ« tĂ« tanishme, lĂ«vizjet anti-globaliste kanĂ« kaluar sĂ« fundmi nga e majta ekstreme nĂ« tĂ« djathtĂ«n ekstreme tĂ« politikĂ«s kombĂ«tare dhe globale. PakĂ«naqĂ«sia e justifikuar ndaj padrejtĂ«sive tĂ« pĂ«rjetuara nĂ« nivel lokal nga ekonomia globale, dhe ndikimi gjithnjĂ« e mĂ« i madh i ndryshimeve globale klimatike, tashmĂ« u shtrinĂ« nĂ« njĂ« zemĂ«rim ndaj dimensioneve shoqĂ«rore dhe kulturore tĂ« globalizimit. Identitarizmi, njĂ« ideologji politike qĂ« thekson ruajtjen e etnive dhe kulturave “perĂ«ndimore”, sipas njĂ« koncepti tĂ« ngushtĂ«, Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« strategjia mĂ« e lehtĂ« dhe mĂ« efikase pĂ«r tĂ« mobilizuar pakĂ«naqĂ«sitĂ« lokale dhe pĂ«r t’i drejtuar ato ndaj çdo gjĂ«je qĂ« perceptohet si kĂ«rcĂ«nim pĂ«r mirĂ«qenien e atyre qĂ« vuajnĂ«. Epoka e shĂ«mtuar e nacionalizmit Ă«shtĂ« kthyer.

A Ă«shtĂ« identitarizmi nacionalist etosi qĂ« do tĂ« pĂ«rdorim tani pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar kĂ«rcĂ«nimet e pĂ«rbashkĂ«ta ekzistenciale qĂ« na presin nĂ« shekullin e ardhshĂ«m? Pse tĂ« mos jetĂ«? A ka kush qĂ« dyshon se kufijtĂ« kombĂ«tarĂ« do tĂ« shndĂ«rrohen sĂ«rish nĂ« kufij fizikĂ« tĂ« shenjtĂ« dhe se do tĂ« mbrohen me ashpĂ«rsi ndaj atyre qĂ« largohen nga shkatĂ«rrimi mjedisor, ekonomik apo ushtarak i shtĂ«pive tĂ« tyre? A dyshojmĂ« se do tĂ« ngrihen zĂ«rat e rrjedhshĂ«m, tĂ« nxitur nga synimet mĂ« (jo)fisnike pĂ«r tĂ« justifikuar plumbat patriotikĂ« tĂ« drejtuar ndaj “migrantĂ«ve tĂ« huaj” dhe refugjatĂ«ve klimatikĂ« dhe se udhĂ«heqĂ«sit do tĂ« deklarojnĂ« se kĂ«ta njerĂ«z tĂ« zhvendosur nuk mund tĂ« priten pĂ«r shkak tĂ« numrit dhe tĂ« kulturave tĂ« tyre dhe pĂ«r shkak tĂ« rrezikut qĂ« ata paraqesin pĂ«r jetĂ«n tonĂ« tĂ« sigurt – pĂ«r “identitetin” tonĂ«?

SkenarĂ« tĂ« tillĂ« janĂ« tepĂ«r tĂ« mundshĂ«m, duke pasur parasysh rritjen e kĂ«ndvĂ«shtrimeve ksenofobike, si ideja konspirative e njĂ« “ZĂ«vendĂ«simi tĂ« Madh” sipas sĂ« cilĂ«s elitat – tĂ« imagjinuara si çifutĂ« dhe pakica tĂ« tjera – kanĂ« nisur njĂ« plan pĂ«r tĂ« zĂ«vendĂ«suar tĂ« ashtuquajturit evropianĂ« autoktonĂ« tĂ« bardhĂ« me popullata tĂ« tjera tĂ« perceptuara si mĂ« pjellore dhe mĂ« kĂ«rcĂ«nuese. KĂ«to botĂ«kuptime raciste konvergojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« rrezikshme me keqkuptimin publik mbi “racĂ«n”, siç reflektohet nĂ« ethet e fundit pĂ«r testet e prejardhjes gjenetike. ADN-ja ka pak lidhje me “identitetin”, ashtu siç e kanĂ« ndĂ«rtuar atĂ« ideologjitĂ« shoqĂ«rore e politike, dhe shumĂ« mĂ« tepĂ«r ka lidhje me gjeografinĂ« fizike dhe shoqĂ«rore. Gjenet tona janĂ« rezultat i lĂ«vizshmĂ«risĂ« sĂ« pĂ«rshtatjes sĂ« njeriut, si dhe udhĂ«timeve, takimeve tĂ« pasura dhe lidhjeve tĂ« reja qĂ« liria jonĂ« e lĂ«vizjes i ka bĂ«rĂ« tĂ« mundshme pĂ«r dhjetĂ«ra mijĂ«ra vjet. Gjenomi ynĂ« nuk e tregon tĂ« gjithĂ« historinĂ« tonĂ«, por tregimi qĂ« ai ofron dĂ«shmon se si globalizimet e sĂ« kaluarĂ«s na kanĂ« bĂ«rĂ« ata qĂ« jemi sot.

NdĂ«rsa kĂ«rkojmĂ« mĂ«nyra pĂ«r tĂ« komunikuar me njĂ«ri-tjetrin pĂ«rtej ideologjisĂ« kokĂ«fortĂ« tĂ« dallimit, duhet tĂ« pĂ«rgatitemi edhe pĂ«r shtrembĂ«rimet dhe manipulimet e ardhshme tĂ« kuptimit aktual shkencor dhe historik tĂ« identitetit. Disa njerĂ«z sot mbartin disa gjene tĂ« cilat paraardhĂ«sit e tyre nĂ« EpokĂ«n Pleistocene i trashĂ«guan nga kontaktet me kushĂ«rinjtĂ« tanĂ« neandertalĂ« dhe denisovanĂ« eurazianĂ«, tĂ« cilĂ«t disa komunitete Homo sapiens i takuan gjatĂ« udhĂ«timeve tĂ« tyre tĂ« zgjerimit kozmopolit. Si mund tĂ« interpretohet dhe pĂ«rdoret njĂ« dallim i tillĂ« gjenetik nĂ« tĂ« ardhmen, nga ata qĂ« janĂ« tĂ« vendosur ta çojnĂ« identitarizmin deri nĂ« konkluzionet mĂ« qesharake – apo mĂ« vrastare? A do tĂ« shpallin se disa njerĂ«z nuk janĂ« mjaftueshĂ«m “tĂ« pastĂ«r” pĂ«r tĂ« gĂ«zuar lirinĂ«, sigurinĂ« dhe dinjitetin qĂ« njohim si tĂ« drejta natyrore tĂ« njerĂ«zimit? Apo, pĂ«rkundrazi, do tĂ« ngremĂ« nĂ« piedestal gjenin neandertal apo denisovan si shenjĂ« e “veçantisĂ«â€ euraziane, pĂ«r tĂ« ringjallur narrativa tĂ« epĂ«rsisĂ« racore, tĂ« ngjashme me ato qĂ« dikur pĂ«rhapeshin nĂ« arkeologji mbi natyrĂ«n gjoja mĂ« tĂ« “zhvilluar” tĂ« atyre fosileve njerĂ«zore qĂ« gjendeshin mĂ« larg prejardhjes afrikane tĂ« specieve tona?

PaleontologĂ«t qĂ« ngulin kĂ«mbĂ« tĂ« pĂ«rdorin etiketĂ«n “njerĂ«z” pĂ«r tĂ« gjithĂ« gjenin Homo, ndĂ«rsa rezervojnĂ« atĂ« tĂ« “njeriut modern” pĂ«r pĂ«rfaqĂ«suesit e mbijetuar tĂ« linjĂ«s (d.m.th. pĂ«r ne), ndoshta e kuptojnĂ« mĂ« mirĂ« pjesĂ«n e rreziqeve tĂ« manipulimeve ideologjike tĂ« taksonomive shkencore. Por, nĂ« tregun e hapur tĂ« ideve ku gjithçka qarkullon nĂ« emĂ«r tĂ« lirisĂ« sĂ« mendimit dhe tĂ« shprehjes, si mund tĂ« mbrojmĂ« veten dhe njĂ«ri-tjetrin nga kĂ«to rreziqe, nĂ«se ende e perceptojmĂ« pluralitetin si kĂ«rcĂ«nim pĂ«r mbijetesĂ«n dhe nuk arrijmĂ« tĂ« shohim pasurinĂ« e kulturĂ«s sonĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t njerĂ«zore?

LuftĂ«rat qĂ« zhvillojmĂ« kundĂ«r njĂ«ri-tjetrit janĂ«, nĂ« thelb, qĂ« tĂ« gjitha luftĂ«ra civile. Derisa t’i njohim si tĂ« tilla, ato do tĂ« mbeten tragjedi tĂ« cilat i pranojmĂ« si tĂ« natyrshme – ose tmerr qĂ« e çmojmĂ« nĂ« emĂ«r tĂ« nocioneve madhĂ«shtore qĂ« na shiten nga zĂ«ra tĂ« zhurmshĂ«m qĂ« njohin frikĂ«n tonĂ« mĂ« mirĂ« sesa pasurinĂ« e botĂ«s dhe tĂ« historisĂ« sonĂ«. Ne kemi qenĂ« gjithmonĂ« globalĂ« – dhe ky Ă«shtĂ« identiteti ynĂ« i pĂ«rbashkĂ«t. ËshtĂ« mĂ«nyra jonĂ« e veçantĂ« pĂ«r tĂ« qenĂ« dhe pĂ«r tĂ« mbetur nĂ« botĂ« si njĂ« familje. ÇfarĂ«do qĂ« çmojmĂ« nĂ« njerĂ«zoren dhe kulturĂ«n tonĂ«, Ă«shtĂ« krijuar nga udhĂ«timet dhe takimet tona globale. PĂ«rmes tyre, ne do tĂ« vazhdojmĂ« tĂ« shkruajmĂ« tregimin se si u bĂ«mĂ« ne. /Telegrafi/

The post Nuk ka kultura të pastra appeared first on Telegrafi.

↗

Gjermania dëbon shqiptarët, Welt: Janë kthyer mbrapsht 70 persona nga Shqipëria dhe Kosova!

✇Albeu
By: M C

ShqiptarĂ«t nuk i kanĂ« shpĂ«tuar pĂ«rpjekjeve tĂ« ekzekutivit tĂ« ri gjerman pĂ«r tĂ« shtuar nivelin e riatdheshimeve. Media e njohur gjermane, Welt citon GĂŒnter Krings, zĂ«vendĂ«skryetar i grupit parlamentar tĂ« CDU/CSU, tĂ« ketĂ« bĂ«rĂ« thirrje pĂ«r zgjerimin e fluturimeve tĂ« tilla, ndĂ«rkohĂ« qĂ« avioni mĂ« i fundit me shqiptarĂ« tĂ« refuzuar, u nis nga Hanoveri.

“Ky Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« simbol”, mĂ«sohet tĂ« ketĂ« thĂ«nĂ« Krings. “KĂ«to fluturime duhet tĂ« intensifikohen. Ne kemi nevojĂ« pĂ«r mĂ« shumĂ« fluturime tĂ« tilla kthimi dhe masa dĂ«bimi, sepse ligji i azilit ka dy anĂ«: Ne duam t’u japim mbrojtje atyre qĂ« kanĂ« nevojĂ« pĂ«r tĂ« – por edhe tĂ« dĂ«bojmĂ« ata qĂ« nuk kanĂ« realisht nevojĂ«, ose qĂ« e kanĂ« humbur kĂ«tĂ« tĂ« drejtĂ« pasi kanĂ« kryer akte tĂ« dhunshme.”-kanĂ« qenĂ« komentet e tij.

Zyrtari i lartĂ« shtoi se ne gjithashtu duam t’ua bĂ«jmĂ« tĂ« qartĂ« njerĂ«zve se ata qĂ« duhet dhe mund tĂ« largohen nga vendi, nuk ka pĂ«rse tĂ« presin tĂ« njĂ«jtin nivel mbĂ«shtetjeje nga shteti gjerman.

Krings mbështeti sakaq sistemin e paraburgimit në pritje të dëbimit për kriminelët dhe uljen e përfitimeve për të gjithë ata që duhet dhe mund të largohen nga Gjermania.

Një avion i nisur nga aeroporti Hannover-Langenhagen të hënën drejt Prishtinës dhe Tiranës, thuhet se transportonte rreth 70 persona të dëbuar, përfshirë dhe të dënuar për krime të ndryshme.

The post Gjermania dëbon shqiptarët, Welt: Janë kthyer mbrapsht 70 persona nga Shqipëria dhe Kosova! appeared first on Albeu.com.

↗

Emigrimi masiv/ Shqiptarët janë kombësia më e madhe në BE, në raport me popullsinë

✇BoldNews
By: Enrik Braho

NĂ« fillim tĂ« vitit 2023, nĂ« Bashkimin Europian (BE) jetonin 27.4 milionĂ« persona qĂ« nuk ishin qytetarĂ« tĂ« Bashkimit Europian, sipas tĂ« dhĂ«nave tĂ« Eurostat. KĂ«ta pĂ«rbĂ«nin 6.1% tĂ« popullsisĂ« sĂ« BE-sĂ«. NĂ« vitin 2023, u regjistruan 25 shtetĂ«si jo-BE – qĂ« secila pĂ«rbĂ«nte tĂ« paktĂ«n 1,0 % tĂ« gjithĂ« rezidentĂ«ve jo-BE nĂ« Bashkimin Europian; [
]

The post Emigrimi masiv/ Shqiptarët janë kombësia më e madhe në BE, në raport me popullsinë appeared first on BoldNews.al.

↗

Emigrimi masiv, shqiptarët janë kombësia më e madhe në BE në raport me popullsinë

✇Lapsi
By: user 11

Në fillim të vitit 2023, në Bashkimin Europian (BE) jetonin 27.4 milionë persona që nuk ishin qytetarë të Bashkimit Europian, sipas të dhënave të Eurostat. Këta përbënin 6.1% të popullsisë së BE-së.

NĂ« vitin 2023, u regjistruan 25 shtetĂ«si jo-BE – qĂ« secila pĂ«rbĂ«nte tĂ« paktĂ«n 1,0 % tĂ« gjithĂ« rezidentĂ«ve jo-BE nĂ« Bashkimin Europian; sĂ« bashku, kĂ«to grupe pĂ«rfaqĂ«sonin 74,7 % tĂ« totalit.

Komunitetet më të mëdha që jetonin në BE pa pasur shtetësi të një vendi anëtar ishin shtetasit ukrainas (11,9 %), turq (7,7 %), marokenë (7,1 %) dhe sirianë (5,3 %). Ndërkohë, shtetasit kinezë (përfshirë Hong-Kongun) dhe rusët zinin përkatësisht 3,9 % dhe 3,3 % të numrit të përgjithshëm.

Shqiptarët renditen në vendin e nëntë me rreth 2.3% të totalit të të huajve që jetojnë në BE, pas Indisë (3.2%) dhe Mbretërisë së Bashkuar (2.6%).

Shqipëria, e para në raport me popullsinë përkatëse

Në vendet e BE-së jetojnë rreth 3.2 milionë ukrainas, dhe 2.1 milionë turq, sipas të dhënave të Eurostat, duke u renditur të parët në numër.

Por emigrantët nga të dy këto shtete vijnë nga vende me popullsi të mëdha, ku Turqia ka 87 mln banorë dhe Ukraina 39 milionë banorë, duke bërë që emigrantët në raport me popullsitë e tyre përkatëse te jenë vetëm 2.4% dhe 8.4%..

Në BE, sipas Eurostat jetojnë rreth 630 mijë shqiptare (të dhënat nuk përfshijnë Greqinë). Kjo është e barabartë me 26% të popullsisë që jeton në Shqipëri, duke na renditur të parët në BE, në raport me popullsinë, sipas të dhënave të përpunuara nga Monitor. Nëse shtohen dhe ata që jetojnë në Greqi, që janë të paktën 400 mijë persona, shifra e kalon 40%.

Në nivele të larta është dhe Kosova, që renditet e dyta për shtetasit që jetojnë në BE, në raport me popullsinë përkatëse, me 25.7%.
Ballkani Perëndimor vijon kryesimin, me Maqedoninë e Veriut me 19.6% dhe Bosnjë e Hercegovinën me 17.3%.

Lejet e qëndrimit, 73 mijë vetëm në 2023

Të dhëna të tjera të Eurostat bënë të ditur se në vitin 2023 u dhanë rreth 75 mijë leje qëndrimi për shtetasit shqiptarë nga vendet e BE-së.

Në 2022-2023 janë dhënë gjithsej 154 mijë leje qëndrimi për herë të parë.

Që nga viti 2008, kur Eurostat raporton të dhënat kanë marrë leje qëndrimi për herë të parë rreth 920 mijë shtetas shqiptarë.

Ikja në vendet e BE-së është një nga arsyet kryesore e rënies së ndjeshme të popullsisë. INSTAT gjeti në Censin e fundit se popullsia e vendit është reduktuar me 420 mijë persona në raport me Censin e mëparshëm të 2011. Në vend, sipas INSTAT tashmë jetojnë vetëm 2.4 milionë persona. /Monitor

The post Emigrimi masiv, shqiptarët janë kombësia më e madhe në BE në raport me popullsinë appeared first on Lapsi.al.

↗

12 dështime në 12 vite

✇BoldNews
By: Enrik Braho

Nga Artan Hoxha Rilindja po plotĂ«son 12 vite nĂ« qeverisje, 8 prej tĂ« cilave e vetme nĂ« timon, ndĂ«rsa po kĂ«rkon njĂ« tjetĂ«r mandat 4 vjeçar duke shmangur llogaridhĂ«nien pĂ«r bilancin e shkuar e duke shpĂ«rqendruar vĂ«mendjen pĂ«rmes premtimit tĂ« anĂ«tarĂ«simit tĂ« pĂ«rshpejtuar nĂ« Bashkimin Europian nĂ« vitin 2030-divulguar pĂ«rmes metaforĂ«s sĂ« pasaportĂ«s europiane nga [
]

The post 12 dështime në 12 vite appeared first on BoldNews.al.

↗

Eurostat: Vetëm në dy vite emigruan rreth 100 mijë shqiptarë në vendet e BE

✇Albeu
By: V K

Vitet e fundit, ritmet e emigracionit janë përshpejtuar ndjeshëm duke tejkaluar dhe nivelin e vitit 2015, kur u konstatua një ikje masive.

Teksa në 2015-n e dhëna u reflektua direkt në kërkesat për azil në Bashkimin Europian, treguesi real tashmë jepet nga e dhëna tjetër për emigrantët që kanë hyrë në vendet e BE-së, e publikuar nga Eurostat.

Instituti Europian i Statistikave referoi në publikimin e fundit për emigracionin në BE, se në vitin 2023 janë regjistruar rreth 49 mijë emigrantë të hyrë nga Shqipëria.

Edhe në vitin 2022 emigrimi nga vendi ynë kishte qenë në nivele të ngjashme, duke bërë që vetëm në dy vjet, 2022-2023 të emigrojnë gati 100 mijë persona nga vendi. (Të dhënat nuk përfshijnë Greqinë, që është një destinacion kryesor i shqiptarëve).

Kjo shifër është dhe më e lartë se në vitin 2015, kur emigrantët nga Shqipëria në BE arritën në 44 mijë, sipas të dhënave të përpunuara nga Monitor (shiko grafikun).

Më pas, tendenca ishte në rënie, por një valë e re emigracioni nisi pas pandemisë.

Këtë herë ikjet nuk po reflektohen më përmes kërkesave për azil. Po sipas Eurostat në 2022, kishte vetëm 13 mijë kërkesa për azil dhe në 2023-n numri i tyre zbriti në 9,145, ndryshe nga 2015-a, kur aplikimet për azil arritën rekordin në 68 mijë.

Ndërsa aplikimet për azil të krijojnë idenë që tendenca e emigracionit është në tkurrje, duket se shqiptarët tashmë nuk ikin më përmes kësaj forme, por me bashkimet familjare (kryesisht Itali), apo për punë (Gjermani).

Në vitin 2023, rreth 30 mijë emigrantë u regjistruan në Itali, ose 62% e totalit. Edhe në 2022-n, ku shtet regjistroi rreth 29 mijë emigrantë.

Italia ka një numër të lartë të bashkimeve familjare, si një nga destinacionet kryesore historike të shqiptarëve që ikin jashtë, por nuk mungojnë as të rinjtë. Në 2023-n, 59% e emigrantëve ishin të grupmoshës deri në 34-vjeç, ndërsa 21% të grupmoshës mbi 50-vjeç.

 

 

Gjermania është destinacioni i dytë, me rreth 15 mijë emigrantë në 2022 dhe 14 mijë në 2023. Vitet e fundit Gjermania ka qenë e preferuar nga të rinjtë që ikin në kërkim të një pune.

Më shumë se gjysma e atyre që emigruan në Gjermani në 2023-n, (55%), sipas të dhënave ishin të grupmoshës 20-34-vjeç, me dominim të 25-30-vjeç.

E treta është Kroacia, që ka parë vitet e fundit emigrimin e mbi 1 mijë personave nga Shqipëria, teksa ky shtet po tërheq punonjës në ndërtim dhe në turizëm.

Siç u theksua, Greqia nuk i raporton të dhënat, ç`ka nënkupton se numri i të emigruarve në vendet e

Bashkimit Europian është edhe më i lartë sesa raportohet.

Sipas Eurostat, në vitin 2023, 4.3 milionë persona imigruan në BE nga vendet që nuk janë anëtarë të BE-së. Kjo shifër nuk përfshin kërkuesit për azil dhe/ose refugjatët nga Ukraina që kanë marrë mbrojtje të përkohshme në disa vende (shih shënimin metodologjik).

Për më tepër, 1.5 milionë persona migruan midis vendeve të BE-së. Krahasuar me vitin 2022, numri i personave që imigruan në BE ka rënë me 17.9% (nga 5.3 milionë), ndërsa numri i personave që migruan midis vendeve të BE-së mbeti i qëndrueshëm në 1.5 milionë.

Në total, në BE u vlerësua se kishte rreth 10 imigrantë nga vendet jo-anëtare për çdo 1,000 banorë në vitin 2023.

Në raport me madhësinë e popullsisë rezidente, Malta regjistroi normën më të lartë të imigracionit nga vendet e BE-së dhe ato jo-anëtare në vitin 2023 (76 imigrantë për çdo 1,000 banorë), ndjekur nga Qipro (43) dhe Luksemburgu (40).

Nga ana tjetër, Slovakia regjistroi normën më të ulët të imigracionit, me 1 imigrant për çdo 1,000 banorë, ndjekur nga Franca (6) dhe Italia (7)./MONITOR

The post Eurostat: Vetëm në dy vite emigruan rreth 100 mijë shqiptarë në vendet e BE appeared first on Albeu.com.

↗

VOA: Ndikimi i emigrimit tek krahu i punës në Malësi të Madhe

✇BoldNews
By: Oldi

NĂ« MalĂ«si tĂ« Madhe fenomeni i emigrimit tĂ« familjeve po ndikon nĂ« rĂ«nien e fuqisĂ« punĂ«tore dhe ekonominĂ« e zonĂ«s. Siç njofton korrespondenti i ZĂ«rit tĂ« AmerikĂ«s, PĂ«llumb Sulo, vĂ«shtirĂ«sitĂ« e kushteve ekonomike, por edhe tĂ« jetesĂ«s, vazhdojnĂ« tĂ« nxisin largimin e familjeve nga kjo zonĂ«. Sipas tĂ« dhĂ«nave tĂ« regjistrimit tĂ« popullsisĂ«, nga viti [
]

The post VOA: Ndikimi i emigrimit tek krahu i punës në Malësi të Madhe appeared first on BoldNews.al.

↗

Raporti global/ Nga emigrimi “nga halli” te krimi ekonomik, 5 rreziqet pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«

✇Lapsi
By: user 11

Konflikti i armatosur, moti ekstrem dhe dezinformomi janë identifikuar si rreziqet kryesore globale për vitin 2025, sipas Raportit të Rreziqeve Globale, të përpiluar nga Forumi Ekonomik Botëror (WEF).

Pavarësisht gjetjeve në rang global, duket se vendi ynë do të përballet me të tjera rreziqe gjatë këtij viti. Sipas raportit pesë rreziqet kryesore janë:

1.Emigrimi i detyruar

2.Mungesa e punës dhe/ose talentit

3 Krimi dhe veprimtaria ekonomike e paligjshme

4.Shërbime publike dhe mbrojtje sociale të pamjaftueshme

5.Pabarazia (pasuria, të ardhurat).

Emigrimi i detyruar “hall i pĂ«rbashkĂ«t” i rajonit

Emigrimi i pavullnetshëm ( i detyruar) dhe mungesa e fuqisë punëtore apo e talenteve janë dy nga 5 risqet kryesore që mbizotërojnë edhe në Serbi, Maqedoninë e Veriut, dhe Kosovë (Mali i Zi nuk përfshihet në raport).

Rreziqet më të mëdha me të cilat përballet bota tani dhe në 10 vitet e ardhshme

Gati njĂ« e katĂ«rta (23%) e tĂ« anketuarve nĂ« “Raportin e Rreziqeve Globale” renditĂ«n konfliktin e armatosur me bazĂ« shtetĂ«rore si shqetĂ«simin mĂ« urgjent pĂ«r vitin 2025.

Keqinformimi dhe dezinformimi u përmendën si rreziqet kryesore gjatë një horizonti kohor dy-vjeçar për të dytin vit radhazi, ndërsa shqetësimet mjedisore si ngjarjet ekstreme të motit, humbja e biodiversitetit dhe kolapsi i ekosistemit dominuan në renditjen e rrezikut 10-vjeçar.

Ngjarjet ekstreme të motit, të cilat përfshijnë valë të nxehti, tornado dhe përmbytje, u shfaqën dukshëm midis rreziqeve afatshkurtra dhe afatgjata. Kriza klimatike po e bën motin ekstrem më të shpeshtë dhe më intensiv.

Raporti vjen pasi afro 3000 liderë nga më shumë se 130 vende përgatiten të marrin pjesë në takimin vjetor të WEF. Veprimtaria katër-ditore nis të hënën (20 janar) në fshatin malor zviceran të Davos.

“Rritja e tensioneve gjeopolitike, njĂ« thyerje e besimit global dhe kriza klimatike po e tensionojnĂ« sistemin global si kurrĂ« mĂ« parĂ«.

NĂ« njĂ« botĂ« tĂ« karakterizuar nga thellimi i ndarjeve dhe rreziqeve tĂ« shumta, liderĂ«t globalĂ« kanĂ« njĂ« zgjedhje: tĂ« nxisin bashkĂ«punimin dhe qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ«, ose tĂ« pĂ«rballen me paqĂ«ndrueshmĂ«ri tĂ« shtuar. Aksionet nuk kanĂ« qenĂ« kurrĂ« mĂ« tĂ« larta”, tha nĂ« njĂ« deklaratĂ« Mirek DuĆĄek, drejtor menaxhues nĂ« WEF.

Sondazhi merr në konsideratë rreziqet në periudhën afatshkurtër deri në vitin 2025, afatshkurtër dhe afatmesëm deri në vitin 2027 dhe afatgjatë deri në vitin 2035. Më shumë se 900 ekspertë globalë të rreziqeve, politikëbërës dhe udhëheqës të industrisë u anketuan në shtator dhe tetor të vitit të kaluar për të informuar raportin.

“Bota Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« gjendje tĂ« rĂ«ndĂ«â€

WEF tha se konflikti i armatosur u anashkalua si një rrezik kryesor afatshkurtër dy vjet më parë, një zhvillim që reflekton tensionet gjeopolitike në rritje dhe një peizazh global gjithnjë e më të përçarë.

Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara Antonio Guterres ka paralajmëruar më parë se bota po përballet me numrin më të madh të konflikteve që nga Lufta e Dytë Botërore, duke përmendur pushtimin e plotë të Ukrainës nga Rusia, si dhe konfliktet në Lindjen e Mesme dhe Afrikë.

Disa nga rreziqet e tjera afatshkurtra të identifikuara në raportin e fundit të WEF përfshijnë polarizimin shoqëror, spiunazhin kibernetik, ndotjen dhe pabarazinë./ Monitor

The post Raporti global/ Nga emigrimi “nga halli” te krimi ekonomik, 5 rreziqet pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« appeared first on Lapsi.al.

❌