❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Manifesti radikal i fshehur në kryeveprën e vitit 1884 të Georges Seuratit

✇Telegrafi
By: Agron Shala

Nga: Kelly Grovier / BBC
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Veprat mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« artit na mĂ«sojnĂ« tĂ« shohim ndryshe. Nga Portreti Arnolfini i Jan van Eyckut (1434), me pasqyrĂ«n e fryrĂ« nĂ« formĂ«n e syri peshkut qĂ« Ă«shtĂ« ngjitur nĂ« murin e dhomĂ«s sĂ« gjumit dhe qĂ« shtrembĂ«ron realitetin, deri te NjĂ« bar nĂ« Foli-Berzher nga Édouard Manet (1882) me pĂ«rplasjen enigmatike tĂ« shikimeve, kĂ«to piktura luajnĂ« me perspektivĂ«n tonĂ« dhe na ofrojnĂ« shkĂ«ndija tĂ« botĂ«s nĂ« gjithĂ« habinĂ« e saj. Natyrisht, disa piktura e kryejnĂ« magjinĂ« mĂ« fshehtas, pa njĂ« pasqyrĂ« nĂ« pamje. Merrni, pĂ«r shembull, LarĂ«sit nĂ« Asnier tĂ« Georges Seuratit – njĂ« madhĂ«shti e dukshme e verĂ«s, qĂ« me njĂ« vĂ«shtrim mĂ« tĂ« afĂ«rt zhvesh perceptimin tonĂ« mbi vetĂ« perceptimin pĂ«rmes njĂ« pasioni dhe intensiteti qĂ« e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« vepĂ«r po aq aktuale dhe tĂ« rĂ«ndĂ«sishme sot sa ç’ka qenĂ« ndonjĂ«herĂ« mĂ« parĂ«.

NĂ« pamje tĂ« parĂ«, kanavaca kolosale e Seuratit prej dy metra me tri metra – shumĂ« mĂ« e madhe nga çfarĂ« ishin mĂ«suar tĂ« shihnin vizitorĂ«t e galerive – Ă«shtĂ« njĂ« kremtim i zmadhuar i dritĂ«s sĂ« qetĂ« tĂ« stinĂ«s, qĂ« pĂ«rjetĂ«son gjendjen e çlodhur tĂ« punĂ«torĂ«ve qĂ« bĂ«jnĂ« pushim nga fabrikat pranĂ«, teksa lahen nĂ« dritĂ«n e pĂ«rjetshme tĂ« diellit nĂ« brigjet e SenĂ«s nĂ« veriperĂ«ndim tĂ« Parisit qendror. Drita qĂ« ndriçon lĂ«kurĂ«n e zbehtĂ« tĂ« trupave qĂ« kanĂ« kaluar shumĂ« kohĂ« duke u pĂ«rvĂ«luar nĂ« fonderitĂ« e errĂ«ta (ata “mullinj tĂ« errĂ«t satanikĂ«â€ pĂ«r tĂ« cilĂ«t dikur shkroi William Blake), nĂ« fillim duket se u jep atyre njĂ« monumentalitet tĂ« rrallĂ« pĂ«r artin bashkĂ«kohor dhe njĂ« madhĂ«shti qĂ« zakonisht i rezervohet mitit dhe historisĂ«. Por, shikoni mĂ« afĂ«r dhe trupat e tyre tĂ« lĂ«muar dhe nĂ« dukje tĂ« ngurtĂ« papritmas fillojnĂ« tĂ« shpĂ«rbĂ«hen, tĂ« zhbĂ«hen nĂ« njĂ« rrjetĂ« tĂ« lirshme tĂ« pulsimeve fotonike – valĂ« tĂ« ngjyrave tĂ« pastra dhe pigmente tĂ« dallueshme nga forma. PunĂ«torĂ«t janĂ« tĂ« gjallĂ«ruar nĂ« palĂ«vizshmĂ«rinĂ« e tyre: njĂ«kohĂ«sisht tĂ« rĂ«ndĂ« dhe pa peshĂ«.

NĂ« duart e Seuratit, vetĂ« tipari i dritĂ«s – elementi mĂ« bazik qĂ« e bĂ«n tĂ« mundur perceptimin – nuk Ă«shtĂ« mĂ« njĂ« burim i drejtpĂ«rdrejtĂ« ndriçimi. Ajo Ă«shtĂ« njĂ« substancĂ« qĂ« mundet dhe duhet tĂ« shpĂ«rbĂ«het dhe tĂ« ribashkohet pĂ«rsĂ«ri. Larg sĂ« qeni njĂ« kremtim i thjeshtĂ« i pĂ«rtacisĂ« verore apo i çlirimit tĂ« mendjes dhe muskujve mbi njĂ« tapiceri tĂ« nxehtĂ«sisĂ« dhe mjegullĂ«s sĂ« pasdites, LarĂ«sit nĂ« Asnier Ă«shtĂ« njĂ« analizĂ« e hollĂ«sishme e mirazhit tĂ« pamjeve sipĂ«rfaqĂ«sore – njĂ« ushtrim i sofistikuar nĂ« zhbĂ«rjen e vellove shoqĂ«rore dhe psikologjike qĂ« e mbulojnĂ« shikimin tonĂ« dhe qĂ« skalit botĂ«n tonĂ«. ËshtĂ« njĂ« pikturĂ« qĂ« sheh nĂ« jetĂ«n e gjĂ«rave.

PĂ«r tĂ« hapur shtresat e fshehta tĂ« kuptimit nĂ« kĂ«tĂ« vepĂ«r, duhet njĂ« çelĂ«s dhe njĂ« udhĂ«rrĂ«fyes prej eksperti. PĂ«r fat, Seurati na ka ofruar tĂ« dyja, tĂ« fshehura nĂ« shikim tĂ« parĂ«, duke na sinjalizuar vĂ«mendjen tonĂ« mĂ« afĂ«r vetĂ« qendrĂ«s sĂ« pikturĂ«s. Aty, pak sipĂ«r mbi supet e varura tĂ« figurĂ«s qendrore pa kĂ«mishĂ«, me flokĂ« nĂ« formĂ« helmete si njĂ« kapele ngjyrĂ« gĂ«shtenje, ndodhet njĂ« oxhak i hollĂ« qĂ« nxjerr tym – njĂ« nga disa oxhaqet qĂ« shpojnĂ« qiellin e lagĂ«sht – i cili njĂ«kohĂ«sisht ndĂ«rpret vizionin e Seuratit dhe, me shumĂ« gjasĂ«, Ă«shtĂ« pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r çdo aspekt tĂ« tij.

Piktura e vitit 1884 e Seuratit, Larësit në Asnier, paraqet punëtorët nga fabrikat aty pranë duke pushuar pranë lumit Senë në veriperëndim të Parisit (Burimi: Galeria Kombëtare, Londër)

Oxhaku ngrihet nga njĂ«ra prej shumĂ« fabrikave nĂ« lagjen e afĂ«rt tĂ« Klishit, qĂ« nĂ« atĂ« kohĂ« ishte qendra e prodhimit francez tĂ« qirinjve – njĂ« industri jashtĂ«zakonisht fitimprurĂ«se e bĂ«rĂ« e mundur nga mjeshtĂ«ria shkencore e Michel EugĂšne Chevreulit, e kimistit pionier francez njohuritĂ« intelektuale tĂ« tĂ« cilit ndihmuan nĂ« formĂ«simin e shekullit XIX. PĂ«rveç izolimit tĂ« acidit sterik – njĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«s thelbĂ«sor i dhjamit shtazor, prej tĂ« cilit mund tĂ« krijohej qiriu pa erĂ« dhe qĂ« digjej pastĂ«r – Chevreulit i atribuohet formulimi i njĂ« teorie jashtĂ«zakonisht me ndikim mbi ngjyrĂ«n, mbi tĂ« cilĂ«n çdo centimetĂ«r i pikturĂ«s sĂ« Seuratit Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar me kujdes tĂ« pĂ«rpiktĂ«. PĂ«r tĂ« kuptuar thelbin e vizionit tĂ« veçantĂ« tĂ« Seuratit, dikush duhet tĂ« pĂ«rvetĂ«sojĂ« thelbin e mendjes sĂ« njeriut qĂ«, nĂ« njĂ« kuptim tĂ« vĂ«rtetĂ«, ndezi fitilin si tĂ« subjektit material tĂ« veprĂ«s, ashtu edhe tĂ« mĂ«nyrĂ«s revolucionare tĂ« mĂ«nyrĂ«s se si shohim.

Kur Seurati filloi punĂ«n nĂ« LarĂ«sit nĂ« Asnier nĂ« vitin 1884, ai ishte njĂ« artist 24-vjeçar parisien, i shkolluar nĂ« ShkollĂ«n e Arteve tĂ« Bukura [École des Beaux-Arts] – njĂ« shkollĂ« prestigjioze qĂ« kishte nxjerrĂ« shumĂ« nga piktorĂ«t mĂ« tĂ« shquar tĂ« kohĂ«s, nga Delacroix te Degas. GjatĂ« kohĂ«s nĂ« shkollĂ«n e artit, Seurati hasi pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« idetĂ« e Chevreulit mbi ngjyrĂ«n, tĂ« cilat kishin qenĂ« themeli i traktatit tĂ« kimistit, Mbi ligjin e kontrastit tĂ« njĂ«kohshĂ«m tĂ« ngjyrave [De la loi du contraste simultanĂ© des couleurs], botuar katĂ«r dekada e gjysmĂ« mĂ« parĂ«, nĂ« vitin 1839. Chevreuli tĂ«rhoqi vĂ«mendjen nga prodhimi i qirinjve drejt teorisĂ« sĂ« ngjyrĂ«s nĂ« vitet ’30 tĂ« shekullit XX, pasi ishte kontaktuar nga njĂ« esnaf i endĂ«sve pĂ«r tĂ« shpjeguar se pse ngjyrat e tyre dukeshin tĂ« zbehta. Ai pĂ«rfundoi se problemi nuk qĂ«ndronte te vetĂ« ngjyrat. Problemi ishte nĂ« radhitjen e tyre. Ai tregoi se dy ngjyra komplementare, kur vendosen njĂ«ra pranĂ« tjetrĂ«s, e pasurojnĂ« njĂ«ra-tjetrĂ«n nĂ« sytĂ« e atyre qĂ« perceptojnĂ«. Çdo ngjyrĂ« qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« kontrast duket mĂ« e freskĂ«t dhe mĂ« e dallueshme sesa do tĂ« dukej nĂ« rrethana tjera – njĂ« zbulim i thjesht elegant qĂ« do tĂ« jehonte nĂ« botĂ«t e shkencĂ«s dhe tĂ« artit.

Michel EugÚne Chevreulit i atribuohet formulimi i një teorie me ndikim të madh mbi ngjyrën, mbi të cilën është ndërtuar me përpikëri piktura e Seuratit (Burimi: Getty Images)

NdĂ«rsa shumĂ« prej pararendĂ«sve impresionistĂ« tĂ« Seuratit ishin nĂ« dijeni tĂ« pĂ«rfundimeve tĂ« Chevreulit, ata i konsideronin udhĂ«zimet e tij, pĂ«r vendosjen e ngjyrave – kaltĂ«r pranĂ« portokallisĂ«, verdhĂ« pranĂ« vjollcĂ«s etj. – mĂ« shumĂ« si sugjerime tĂ« lirshme poetike sesa si urdhĂ«resa tĂ« rrepta shkencore. Jo edhe Seurati. I pĂ«rcaktuar pĂ«r tĂ« hapur terren tĂ« ri artistik, ai i pa LarĂ«sit si njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« paraqitur njĂ« teknikĂ« tĂ«rĂ«sisht tĂ« re vizuale, tĂ« aftĂ« pĂ«r tĂ« ilustruar idetĂ« e Chevreulit me rreptĂ«si mĂ« tĂ« madhe sistematike sesa kishte provuar kushdo tjetĂ«r mĂ« parĂ«.

Seurati filloi tĂ« konceptonte LarĂ«sit si njĂ« provĂ« matematikore tĂ« “ligjit tĂ« kontrastit tĂ« njĂ«kohshĂ«m” tĂ« Chevreulit. PĂ«rpikĂ«ria Ă«shtĂ« e dukshme nĂ« mĂ«nyrĂ«n se si ai e vendos mishin e skuqur ngjyrĂ« portokalli kundrejt ujit kaltĂ«r-gjelbĂ«r; se si bari njolloset me shkĂ«ndija tĂ« verdha-jargavan; dhe se si ai i pĂ«rshkruan me nuanca tĂ« kaltra tonet e ngrohta dhe rozĂ« tĂ« lĂ«kurĂ«s sĂ« djemve, duke e intensifikuar figurĂ«n dhe duke e bĂ«rĂ« tĂ« pulsojĂ« nĂ« aspektin vizual. NĂ« kĂ«to momente, Seurati arrin tĂ« fshijĂ« shĂ«njuesit artificialĂ« shoqĂ«rorĂ« tĂ« klasĂ«s dhe statusit. Ajo qĂ« mbetet Ă«shtĂ« shpirti i ngjyrĂ«s, i shkundur pĂ«rmes sitĂ«s sĂ« teorisĂ« sĂ« Chevreulit.

Ky pĂ«rdorim i pĂ«rllogaritur i pigmentit do tĂ« shĂ«rbente si njĂ« hap vendimtar drejt risisĂ« sĂ« famshme piktoreske tĂ« Seuratit – pointilizmit, ose pikat e vendosura me mjeshtĂ«ri qĂ« pĂ«rzihen nĂ« mendjen e shikuesit nĂ« vend tĂ« paletĂ«s sĂ« piktorit – duke amplifikuar kĂ«shtu efektin e tyre. Teknikat pointiliste, qĂ« ofronin njĂ« mĂ«nyrĂ« mĂ« tĂ« saktĂ« pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« nĂ« pah idetĂ« e Chevreulit, shpejt bĂ«nĂ« debutimin e madh nĂ« vazhdimin e famshĂ«m tĂ« Seuratit pĂ«r parisienĂ«t qĂ« pushojnĂ«, NjĂ« pasdite e sĂ« dielĂ«s nĂ« ishullin Grand-Zhat (1884). Edhe pse LarĂ«sit nuk u pikturua fillimisht me pika, por me njĂ« matricĂ« tĂ« zgjuar penelatash tĂ« kryqĂ«zuara qĂ« zvogĂ«loheshin nĂ« madhĂ«si teksa i afroheshin horizontit, artisti do tĂ« rikthehej te kanavaca mĂ« 1886 dhe 1987, pĂ«r ta ndryshuar sipĂ«rfaqen, aty-kĂ«tu, me njolla tĂ« vogla qĂ« do tĂ« pĂ«rkufizonin stilin e tij tĂ« pjekurisĂ«. TĂ« gjitha njollat, pĂ«rveç atyre tĂ« subkoshiencĂ«s tĂ« sĂ« kaltrĂ«s sĂ« mbyllur, tĂ« shtuara mĂ« vonĂ« nĂ« pjesĂ«n e pasme tĂ« kapelĂ«s portokalli mbi djalin qĂ« klith me duar, ia prishin stabilitetin. Ato e bĂ«jnĂ« atĂ« tĂ« vibrojĂ«.

Teknika poantiliste bĂ«ri debutimin e saj tĂ« madh nĂ« vazhdimin e famshĂ«m tĂ« Seuratit, NjĂ« pasdite e sĂ« dielĂ«s nĂ« ishullin Grand-Zhat, 1884 (Burimi: Instituti i Artit i Çikagos)

QĂ« nĂ« fillim, Seurati ishte i pĂ«rcaktuar qĂ« LarĂ«sit nĂ« AsniĂšr tĂ« mos ishte thjesht njĂ« tjetĂ«r pikturĂ«. Ishte njĂ« manifest i guximshĂ«m mbi mĂ«nyrĂ«n se si e shohim botĂ«n kur shenjat artificiale tĂ« klasĂ«s dhe statusit, formĂ«s dhe funksionit, filtrohen pĂ«r tĂ« zbuluar vibracionin jetĂ«sor tĂ« ngjyrĂ«s, tĂ« ngjyrĂ«s sĂ« pastĂ«r – njĂ« deklaratĂ« e menduar me kujdes pĂ«r njĂ« qĂ«llim dhe synim artistik. NĂ« pĂ«rgatitje pĂ«r veprĂ«n, Seurati u largua nĂ« mĂ«nyrĂ« dramatike nga spontaniteti impresionist dhe zakoni i tij pĂ«r tĂ« punuar me nxitim nĂ« ambient tĂ« hapur, duke realizuar nĂ« studion e tij mĂ« shumĂ« se njĂ« duzinĂ« skicash nĂ« vaj dhe pothuajse po aq vizatime me laps dylli, i bindur se kjo do tĂ« ishte vepra madhore qĂ« do tĂ« pĂ«rcaktonte vendin e tij nĂ« botĂ«n e artit. LarĂ«sit, besonte ai, do tĂ« ishte piktura qĂ« njerĂ«zit do ta vĂ«renin – qĂ« do tĂ« mund t’ia paraqiste me vetĂ«besim jurisĂ« famĂ«keqe e tĂ« pamĂ«shirshme tĂ« Sallonit [ekspozitĂ«s sĂ« Parisit] me ndikim, tĂ« institucionit nga i cili, po tĂ« siguroje njĂ« vlerĂ«sim, sado tĂ« vaktĂ«, mund tĂ« pĂ«rcaktonte perspektivat e karrierĂ«s sĂ« çdo artisti aspirant. KĂ«shtu qĂ« ai e dorĂ«zoi atĂ«. Dhe, ata e refuzuan.

MegjithĂ«se sot admirohet gjerĂ«sisht si njĂ« kryevepĂ«r e atmosferĂ«s sĂ« evokimit, rruga e LarĂ«sve nĂ« Asnier drejt njĂ« vlerĂ«simi kritik ishte, nĂ« rastin mĂ« tĂ« mirĂ«, e vĂ«shtirĂ«. I lĂ«nduar, por i pathyer nga refuzimi i Sallonit, Seurati mbeti i pĂ«rcaktuar qĂ« kanavaca e tij tĂ« shihej. Ai shpejt u bashkua me njĂ« grup tĂ« guximshĂ«m tĂ« tĂ« refuzuarve, po aq tĂ« dĂ«shpĂ«ruar nga Salloni kokĂ«fortĂ«, ku pĂ«rfshiheshin Paul Signac dhe Odilon Redon. Duke u vetĂ«quajtur Grupi i ArtistĂ«ve tĂ« Pavarur [Groupe des Artistes IndĂ©pendants], ky grup nxitoi tĂ« organizonte njĂ« ekspozitĂ« rivale nĂ« njĂ« pavijon tĂ« pĂ«rkohshĂ«m prej druri, pranĂ« Sheshit Konkord [Place de la Concorde]. FatkeqĂ«sisht pĂ«r Seuratin, madhĂ«sia e papĂ«rshtatshme e kanavacĂ«s sĂ« tij dhe vendimi i organizatorĂ«ve pĂ«r tĂ« mbushur muret e papĂ«rpunuara me mĂ« shumĂ« se 400 vepra, rezultoi qĂ« puna e tij tĂ« shtyhej nĂ« njĂ« vend tĂ« pahijshĂ«m tĂ« ekspozitĂ«s, ku u prit me habi nga ata tĂ« paktĂ«t qĂ« i kushtuan vĂ«mendje. Edhe pse njĂ« recensues i hershĂ«m i pikturĂ«s ishte i pĂ«rmbajtur, duke kĂ«mbĂ«ngulur se nuk do tĂ« “guxonte tĂ« tallej me tĂ«â€, njĂ« tjetĂ«r nuk pati asnjĂ« hezitim ta quante “monstruoze”, “vulgare” dhe “tĂ« keqe nga çdo kĂ«ndvĂ«shtrim”.

Do tĂ« kalonte edhe njĂ« gjysmĂ« shekulli tjetĂ«r, dhe shumĂ« kohĂ« pasi vetĂ« Seurati do tĂ« vdiste – para kohe, nĂ« mars tĂ« vitit 1891, nĂ« moshĂ«n vetĂ«m 31-vjeçare – qĂ« kryevepra e tij tĂ« fillonte tĂ« shihej si njĂ« moment i rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« historinĂ« e artit. Pasi qĂ«ndroi nĂ« duar private pĂ«r 60 vjet, vepra LarĂ«sit u ble nĂ« vitin 1924 nga Galeria “Tate” nĂ« LondĂ«r, duke ia rritur vlerĂ«n. E pozicionuar siç duhet nĂ« njĂ« mur muzeu, me hapĂ«sirĂ« tĂ« bollshme qĂ« sytĂ« e vizitorĂ«ve tĂ« thithnin fuqinĂ« e saj, LarĂ«sit nĂ« Asnier nisi tĂ« fitonte vĂ«mendje kritike si pĂ«r filtrimin e hollĂ« tĂ« vetĂ« thelbit tĂ« stinĂ«s sĂ« verĂ«s, ashtu edhe si njĂ« mrekulli moderne nĂ« artin e tĂ« parit. /Telegrafi/

 

The post Manifesti radikal i fshehur në kryeveprën e vitit 1884 të Georges Seuratit appeared first on Telegrafi.

↗

‘Loja e LuftĂ«s’, filmi qĂ« fitoi Oscar pavarĂ«sisht ndalimit nga BBC

✇KultPlus
By: Kult Plus

NĂ« vitin 1965, regjisori britanik Peter Watkins realizoi njĂ« film tronditĂ«s me titull “The War Game”, i cili pĂ«rshkruan pasojat e njĂ« sulmi bĂ«rthamor mbi BritaninĂ«. Filmi paraqet njĂ« skenar hipotetik ku njĂ« raketĂ« bĂ«rthamore shpĂ«rthen mbi Kent, duke shkatĂ«rruar spitalet, duke krijuar mungesa tĂ« rĂ«nda ushqimore dhe duke zhytur vendin nĂ« njĂ« gjendje kaosi tĂ« plotĂ«. MegjithĂ«se ishte porositur nga BBC si pjesĂ« e serisĂ« sĂ« dokumentarĂ«ve tĂ« saj, filmi u ndalua nga transmetimi pĂ«r dekada me radhĂ« me arsyetimin se ishte “tepĂ«r tronditĂ«s pĂ«r mediumin televiziv”.

PavarĂ«sisht kĂ«saj, “The War Game” u nderua me çmimin Oscar pĂ«r Dokumentarin mĂ« tĂ« MirĂ« nĂ« vitin 1967 dhe u transmetua mĂ« nĂ« fund nĂ« BBC mĂ« 31 korrik 1985.

Filmi u xhirua me rreth 350 aktorĂ« amatorĂ« nga Kent, shumica prej tyre banorĂ« vendas, dhe shumĂ« skena u realizuan nĂ« Grand Shaft Barracks nĂ« Dover, njĂ« bazĂ« ushtarake nĂ« rrĂ«nim e sipĂ«r. PjesĂ«marrĂ«sit tregojnĂ« se pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« realizĂ«m skenave tĂ« djegieve, atyre u ngjiteshin nĂ« fytyrĂ« kokrra Rice Krispies dhe mĂ« pas spĂ«rkateshin me bojĂ« tĂ« errĂ«t pĂ«r tĂ« simuluar plagĂ«t nga zjarri. Skenat pĂ«rfshijnĂ« njerĂ«z qĂ« vdesin nĂ« rrugĂ«, spitalet e tejmbushura dhe madje edhe policĂ« qĂ« kryejnĂ« “vrasje nga mĂ«shira”.

Michael Banks, njĂ« nga figurantĂ«t nĂ« film dhe mĂ« vonĂ« regjisor teatri, e kujton pĂ«rvojĂ«n si transformuese: “ShpejtĂ« e kuptova qĂ« isha nĂ« praninĂ« e njĂ« gjeniu. Peter Watkins ishte njĂ« inovator. Fillimisht, si çdo 17-vjeçar, e pashĂ« si njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« luajtur me armĂ«, por qĂ« nĂ« ditĂ«n e dytĂ«, qĂ«ndrimi ynĂ« ndryshoi kur kuptuam natyrĂ«n e asaj qĂ« po xhironim.”

Glynis Greenland, njĂ« tjetĂ«r pjesĂ«marrĂ«se, kujton se ishte pjesĂ« e njĂ« grupi grash qĂ« duhej tĂ« bĂ«rtisnin nĂ« prapaskenĂ« pĂ«r tĂ« shtuar ndjesinĂ« e panikut. Ajo kujton njĂ« moment tĂ« sikletshĂ«m gjatĂ« xhirimeve: “Mendova se kishin pĂ«rfunduar xhirimin, kĂ«shtu qĂ« hapa sytĂ«, por kamera ishte ende mbi mua.”

NdĂ«rhyrja politike nĂ« ndalimin e filmit Ă«shtĂ« zbuluar pĂ«rmes dokumenteve tĂ« deklasifikuara nga Zyra e Kabinetit. Qeveria e kryeministrit Harold Wilson ushtroi presion mbi BBC pĂ«r tĂ« mos e transmetuar filmin, duke frikĂ«suar se ai mund tĂ« ndikonte nĂ« opinionin publik ndaj politikĂ«s sĂ« mbrojtjes bĂ«rthamore. Lord Norman Brook, kryetar i BBC-sĂ« nĂ« atĂ« kohĂ« dhe ish-sekretar i kabinetit, nĂ« njĂ« letĂ«r drejtuar kabinetit, shkroi: “Kam parĂ« filmin, dhe mund tĂ« them se Ă«shtĂ« prodhuar me pĂ«rmbajtje tĂ« konsiderueshme. Por subjekti Ă«shtĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pashmangshme alarmues dhe transmetimi i tij mund tĂ« ketĂ« njĂ« efekt tĂ« ndjeshĂ«m nĂ« qĂ«ndrimet e publikut ndaj politikĂ«s sĂ« parandalimit bĂ«rthamor.”

Huw Wheldon, atĂ«herĂ« drejtues i dokumentarĂ«ve nĂ« BBC, kishte kundĂ«rshtime ndaj disa pjesĂ«ve tĂ« filmit, si njĂ« deklaratĂ« nga njĂ« peshkop qĂ« thotĂ« “duhet tĂ« mĂ«sojmĂ« ta duam bombĂ«n”, si dhe njĂ« skenĂ« ku njĂ« polic kryen njĂ« vrasje nga mĂ«shira. “Thjesht nuk besoja se ndokush do t’u kĂ«rkonte policĂ«ve ta bĂ«nin kĂ«tĂ«. E pashĂ« si njĂ« deklaratĂ« anti-policore,” tha ai. Kur e ndau kĂ«tĂ« shqetĂ«sim me regjisorin Watkins, ky i fundit “shkoi pĂ«rtej vetes nga zemĂ«rimi”.

Ish-Drejtori i PĂ«rgjithshĂ«m i BBC-sĂ« nĂ« vitin 1965, Hugh Carleton Greene, deklaroi vite mĂ« vonĂ«: “Vendimi pĂ«r tĂ« mos e transmetuar nuk ishte politik. UnĂ« isha mĂ« i tronditur nga programi sesa vetĂ« Lord Brook. Nuk mund tĂ« pĂ«rballoja pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« e transmetimit tĂ« njĂ« programi kaq tronditĂ«s.”

Profesori John Cook nga Universiteti Glasgow Caledonian ka studiuar gjerĂ«sisht veprĂ«n e Peter Watkins dhe vĂ«ren se ndikimi i filmit nuk qĂ«ndron vetĂ«m nĂ« pĂ«rshkrimet grafike, por nĂ« mesazhin e tij tĂ« thellĂ« shoqĂ«ror: “Nuk ishte aq pĂ«r shkak tĂ« skenave, por sepse ngrinte çështje tĂ« pakĂ«ndshme pĂ«r pĂ«rgatitjen civile tĂ« BritanisĂ«. E tregoj ende sot para nxĂ«nĂ«sve dhe ata mbeten tĂ« tronditur.”

“The War Game” mbetet njĂ« nga veprat mĂ« tĂ« fuqishme kinematografike qĂ« ka sfiduar pushtetin, politikĂ«n dhe vetĂ« mediumin qĂ« e porositi. Ai Ă«shtĂ« njĂ« kujtesĂ« e fuqishme pĂ«r realitetin e luftĂ«s bĂ«rthamore dhe ndikimin e saj mbi njerĂ«zit e zakonshĂ«m, njĂ« film qĂ« edhe pse u ndalua, i mbijetoi kohĂ«s dhe la njĂ« gjurmĂ« tĂ« pashlyeshme nĂ« historinĂ« e kinemasĂ« dhe ndĂ«rgjegjes publike./BBC/KultPlus.com

↗

BBC: Dua Lipa merr shtetĂ«sinĂ« e KosovĂ«s – “Dy anĂ«t e mia u bĂ«nĂ« njĂ«â€

✇KultPlus
By: Kult Plus

Këngëtarja me famë botërore, Dua Lipa, ka marrë zyrtarisht shtetësinë e Kosovës në një ceremoni të veçantë të mbajtur në Prishtinë, ku u prit nga Presidentja Vjosa Osmani, shkruan BBC.

E lindur në Londër nga prindër kosovarë-shqiptarë, Lipa e ka jetuar një pjesë të fëmijërisë së saj në Prishtinë, pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Marrja e shtetësisë kosovare për të përfaqëson një përmbushje të identitetit të saj të dyfishtë, transmeton KultPlus.

“Kjo mĂ« bĂ«n tĂ« ndjehem e plotĂ« – si dy anĂ«t e mia qĂ« mĂ« nĂ« fund janĂ« bĂ«rĂ« njĂ«. E dua kĂ«tĂ« vend dhe kjo ka njĂ« domethĂ«nie tĂ« madhe pĂ«r mua dhe pĂ«r familjen time,” – deklaroi Lipa.

Presidentja Osmani e quajti Duan “njĂ« nga figurat mĂ« ikonike kulturore nĂ« historinĂ« e KosovĂ«s”, ndĂ«rsa shtoi:

“Nga skenat mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« botĂ«s te zemrat e miliona njerĂ«zve, ajo e ka bartur historinĂ« tonĂ« me forcĂ«, krenari dhe hir.”

NĂ« ceremoni, njĂ« kor fĂ«mijĂ«sh interpretoi kĂ«ngĂ«n “Levitating”, ndĂ«rsa i pranishĂ«m ishte edhe ambasadori britanik nĂ« KosovĂ«, Jonathan Hargreaves, i cili tha se “si Britania, ashtu edhe Kosova e quajnĂ« Duan njĂ« nga tĂ« tyret.”

Dua Lipa, që tashmë zotëron shtetësitë e Britanisë, Shqipërisë dhe Kosovës, është në Prishtinë për të performuar në festivalin Sunny Hill, të cilin e ka themeluar bashkë me babain e saj që nga viti 2018.

Përmes këtij festivali dhe punës së saj humanitare, Lipa ka ndihmuar në ndryshimin e perceptimit për Kosovën dhe në promovimin e saj ndërkombëtar si një vend i gjallë, kulturor dhe me potencial./BBC/KultPlus.com

↗

Imazhet e “Hotel ‘KalifornisĂ«â€™â€ sĂ« vĂ«rtetĂ«

✇Telegrafi
By: Agron Shala

Nga: Deborah Nicholls-Lee / BBC
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

NĂ« vitin 1974, duke kĂ«rkuar mĂ« shumĂ« autonomi krijuese dhe njĂ« tingull mĂ« tĂ« fuqishĂ«m roku, grupi The Eagles ndĂ«rpreu bashkĂ«punimin me producentin e tyre nĂ« LondĂ«r dhe u kthyen nĂ« qytetin e tyre tĂ« lindjes, nĂ« Los Anxhelos tĂ« KalifornisĂ«. Aty, nĂ« “Record Plant Studios” – tĂ« themeluar nga inxhinieri legjendar i zĂ«rit, Gary Kellgren, dhe biznesmeni i zgjuar Chris Stone – ata gjetĂ«n njĂ« alternativĂ« radikale. NĂ« kĂ«tĂ« ambient tĂ« relaksuar, ku pĂ«rmbushej çdo aspekt i jetĂ«s sĂ« njĂ« ylli – nga suitat e hotelit deri te vaskat me hidromasazh – ata incizuan albumin e tyre tĂ« famshĂ«m, Hotel California.

Edhe kur The Eagles sillnin atmosferĂ«n festive brenda studios, menaxherĂ«t nuk shqetĂ«soheshin. Siç thotĂ« Stone nĂ« njĂ« libĂ«r tĂ« ri tĂ« botuar nga [ShtĂ«pia Botuese] Thames & Hudson: “Sa mĂ« gjatĂ« t’i mbanim aty, aq mĂ« shumĂ« para fitonim”. Me muzikantĂ« qĂ« – pasi futeshin aty – mezi shkĂ«puteshin nga ambienti i studios, nuk ishte çudi qĂ« brenda njĂ« viti pas publikimit tĂ« kĂ«ngĂ«s Hotel California, nisĂ«n tĂ« qarkullonin thashethemet se “Record Plant” ishte “Hotel ‘Kaliforia’ e vĂ«rtetĂ«â€.

Chris Stone jashtĂ« studios “Record Plant”

Libri Buzz Me In – Inside the Record Plant Studios, nga gazetarĂ«t veteranĂ« tĂ« muzikĂ«s, Martin Porter dhe David “Mr Bonzai” Goggin, rrĂ«fen historinĂ« e njĂ« prej studiove mĂ« tĂ« suksesshme tĂ« incizimit nĂ« ShBA gjatĂ« viteve tĂ« saj mĂ« dekadente; qĂ« nga fillimet (mĂ« 1968) nĂ« Nju-Jork – ku u incizua Electric Ladyland e Jimi Hendrixit – deri te versionet e “egra” nĂ« Kaliforni, nĂ« Los Anxhelos dhe Sosalito ku incizuan legjendat e muzikĂ«s rok si Fleetwood Mac, The Who dhe The Eagles.

Buzz Me In, i emĂ«rtuar sipas fjalĂ«kalimit pĂ«r tĂ« hyrĂ« nĂ« studion nĂ« Los Anxhelos, e fton publikun nĂ« njĂ« botĂ« rokĂ«nroli tĂ« cilĂ«n pak vetĂ« e kanĂ« parĂ«. I shoqĂ«ruar nga njĂ« listĂ« dĂ«gjimi me incizimet ikonike tĂ« studios, libri mbĂ«shtetet nĂ« kujtimet dhe arkivat e Stoneit, nga fotografitĂ« prapa skenave, si dhe mbi 100 intervista me artistĂ«, producentĂ« dhe stafin e studios qĂ« kontribuuan nĂ« suksesin e “Record Plant”-it.

Inxhinieri i zërit Gary Kellgren me Jimi Hendrixin

NĂ« vitet ’70 tĂ« shekullit XX, Porter dhe Goggin patĂ«n qasje mĂ« tĂ« afĂ«rt se shumica nĂ« botĂ«n sekrete prapa dyerve tĂ« studios. “M’u deshĂ«n vite tĂ« tĂ«ra pĂ«r tĂ« kuptuar se ishte njĂ« kohĂ« vĂ«rtet e veçantĂ«â€, i thotĂ« Porteri, BBC-sĂ«. Dyzet vjet mĂ« vonĂ«, njĂ« figurĂ« qĂ« doli nĂ« pah si i mbijetuar i asaj periudhe tĂ« çmendur ishte Chris Stone.

“Chris Stone ishte shumĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« industrinĂ« muzikore dhe tregonte histori tĂ« shkĂ«lqyera”, thotĂ« Porter, i cili besonte se kujtimet e Stoneit nga dekada mĂ« e egĂ«r e “Record Plant”-it ishin material pĂ«r njĂ« libĂ«r. Por, ai vazhdonte tĂ« refuzonte, duke kĂ«mbĂ«ngulur: “Historia vdes me mua, Porter”. Por, nĂ« dy vitet e fundit tĂ« jetĂ«s sĂ« tij (vdiq nĂ« vitin 2016), ai ndryshoi mendje dhe i bashkoi Porterin me Gogginin, mikun dhe publicistin e tij tĂ« ngushtĂ«, pĂ«r ta ndihmuar nĂ« realizimin e kĂ«tij projekti.

“Record Plant” ishte studio e veçantĂ«. “ArtistĂ«t mĂ« tĂ« mĂ«dhenj donin tĂ« shkonin aty”, i thotĂ« Goggini, BBC-sĂ«. Studioja ishte pararojĂ« e teknologjisĂ« mĂ« tĂ« fundit (“mĂ« shumĂ« kanale incizimi, altoparlantĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dhenj 
”) dhe krijoi njĂ« ambient qĂ« ishte krejt ndryshe nga studiot tradicionale.

NĂ« fund tĂ« viteve 1960-’70, “Record Plant Studios” tĂ«rhiqte muzikantĂ«t mĂ« tĂ« mĂ«dhenj tĂ« botĂ«s

Ajo u jepte artistĂ«ve mĂ« shumĂ« liri nga shtĂ«pitĂ« diskografike, duke krijuar njĂ« model tĂ« ri pune qĂ« mĂ« vonĂ« u eksportua nĂ« mbarĂ« botĂ«n. Njeriu nxitĂ«s i kĂ«saj rruge tĂ« re ishte Kellgreni. Ai ishte “argĂ«tues”, “kreativ” dhe “inovativ”, thotĂ« Porter. “Ai dinte tĂ« pĂ«rdorte miksetĂ«n, tĂ« prodhonte tinguj tĂ« shkĂ«lqyer, por gjithashtu dinte tĂ« krijonte njĂ« atmosferĂ« feste – njĂ« hapĂ«sirĂ« ku artistĂ«t dĂ«shironin tĂ« krijonin, tĂ« qĂ«ndronin, e tĂ« shoqĂ«roheshin”.

Kur nĂ« vitin 1969 dyshja hapi njĂ« studio simotĂ«r nĂ« Los Anxhelos (dhe njĂ« tjetĂ«r nĂ« Sosalito mĂ« 1972), ata fuqizuan konceptin origjinal duke krijuar njĂ« lloj “rok-hoteli”, me xhakuzi pĂ«r grupin, dhoma me tavane me pasqyre dhe – nĂ« frymĂ«n e kohĂ«s – njĂ« sĂ«rĂ« drogash tĂ« paligjshme pĂ«r t’i mbajtur sa mĂ« gjatĂ« aty artistĂ«t klientĂ«. “Pasqyrat ishin tĂ« integruara nĂ« miksetĂ« dhe asistentĂ«t udhĂ«zoheshin tĂ« kujdeseshin qĂ« çdo mĂ«ngjes tĂ« kishte njĂ« brisk tĂ« pastĂ«r dhe njĂ« pip”, thotĂ« Porter.

Festat me yje ishin legjendare: Ftesa për hapjen e studios së Los Anxhelos në vitin 1969 ishte në formën e një tulle

Nuk Ă«shtĂ« pĂ«r t’u habitur qĂ« “Record Plant” tĂ«rhiqte rokerĂ«t mĂ« tĂ« egĂ«r, pĂ«rfshirĂ« bateristin me temperament shpĂ«rthyes tĂ« grupit The Who, Keith Moon, i cili shfaqet nĂ« libĂ«r nĂ« vitin 1976 pĂ«rballĂ« panelĂ«ve shumĂ«ngjyrĂ«sh pĂ«r absorbimin e zĂ«rit nĂ« studion e Los Anxhelosit. GjatĂ« njĂ« sesioni tĂ« vĂ«shtirĂ« me vokale, ai theu njĂ« llambĂ« nĂ« tavan sa herĂ« qĂ« gabohej njĂ« notĂ« – derisa studioja mbeti nĂ« errĂ«sirĂ«.

NdĂ«rsa Stone sillte zgjuarsinĂ« e biznesit, Kellgreni ishte forca kreative: njĂ« karakter i paparashikueshĂ«m qĂ« kaloi pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« viteve ’70 tĂ« shekullit XX nĂ«n ndikimin e drogĂ«s dhe qĂ« vdiq tragjikisht si i ri, nĂ« vitin 1977. Ishte ai qĂ« mendoi ftesat nĂ« formĂ« tulle pĂ«r hapjen e studios nĂ« Los Angjelos, qĂ« ua dĂ«rguan yjeve tĂ« rokut anembanĂ«, duke shkaktuar rrĂ«mujĂ« nĂ« zyrat postare. NatĂ«n e hapjes, ftesat iu dorĂ«zuan njĂ« muratori tĂ« veshur me smoking, i cili i çimentoi pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« “mur fame” qĂ« binte nĂ« sy.

Duke punuar pĂ«rkrah producentit Bill Szymczyk, The Eagles kaluan nĂ«ntĂ« muaj nĂ« “Record Plant LA” duke punuar nĂ« albumin Hotel California, kĂ«nga e tĂ« cilit fliste pĂ«r njĂ« vend ku mund tĂ« “dilje kur tĂ« doje”, por “nuk mund tĂ« largoheshe kurrĂ«â€. John Lennon ishte njĂ« shembull i kĂ«saj: ai e kishte kthyer studion nĂ« shtĂ«pinĂ« e vet pĂ«r pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« pesĂ« viteve, duke shfrytĂ«zuar mundĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« improvizuar me Mick Jaggerin ose pĂ«r tĂ« ftuar Elton Johnin pĂ«r ndonjĂ« kĂ«ngĂ« tĂ« re. PikĂ«risht aty Lennoni kaloi fazĂ«n e tij tĂ« famshme tĂ« “fundjavĂ«s sĂ« humbur”, dhe nĂ« vitin 1980 nĂ«nshkroi njĂ« autograf pĂ«r recepsionisten e “Record Plant”-it nĂ« Nju-Jork – vetĂ«m pak minuta para se tĂ« vritej.

Tavani me mozaik xhamash mund tĂ« ketĂ« frymĂ«zuar vargun “Tiffany-twisted” nĂ« Hotel California

“Record Plant” dhe festat legjendare tĂ«rhiqnin yje tĂ« panumĂ«rt; ofronin gjithçka qĂ« dĂ«shironin dhe i mbanin tĂ« mbĂ«rthyer nĂ« magjinĂ« e studios. NĂ« librin Buzz Me In, Ken Caillat – producent i albumit Rumours tĂ« grupit Fleetwood Mac – pĂ«rshkruan pĂ«rvojĂ«n e grupit nĂ« studion e Sosalitos si “tĂ« droguar” dhe “klaustrofobike”. NĂ« njĂ« jehonĂ« tĂ« vargut tĂ« famshĂ«m, ai thotĂ«: “Pati ditĂ« kur ndihesha sikur nuk mund tĂ« largohesha kurrĂ«â€. “Record Plant” nuk kishte asnjĂ« skrupull nĂ« pĂ«rmbushjen e çdo dĂ«shire, me qĂ«llim qĂ« tĂ« shiste kohĂ« incizimi. Kur Hendrixi pritej nĂ« studion e Nju-Jorkut, mbi miksetĂ« vendosej njĂ« tas me xhointa qĂ« rishtas ishin mbĂ«shtjellĂ«.

NĂ« Sosalito, pranĂ« shtratit tĂ« Sly Stoneit u instalua njĂ« bombol gazi pĂ«r qeshje; nĂ« mensĂ«n e studios sĂ« Los Anxhelosit, Glenn Frey i The Eagles grumbulloi njĂ« borxh prej 50 mijĂ« dollarĂ«sh duke luajtur fliper. Edhe Stevie Wonder, i njohur pĂ«r jetĂ«n e tij tĂ« pastĂ«r, “harxhonte 175 dollarĂ« nĂ« orĂ« nĂ« Studion C [LA], vetĂ«m duke luajtur hokej nĂ« tavolinĂ«â€. Kultura e studios ndihej qysh para se tĂ« hyje brenda.

John Lennon nĂ« “Record Plant” me Mick Jaggerin dhe Yoko Onon

Albumi Hotel California arriti statusin platin nĂ« dhjetor 1976, dhe kĂ«nga qĂ« mban titullin e albumit – me pĂ«rzierjen magjepsĂ«se tĂ« rokut, kantrit dhe ndikimeve latine, pĂ«rfshirĂ« hyrjen me kitarĂ« nĂ« stilin flamengo – kryesoi klasifikimet nĂ« ShBA nĂ« majin pasues. NgjashmĂ«ritĂ« midis tekstit tĂ« kĂ«ngĂ«s dhe studios ishin tĂ« qarta pĂ«r Kellgrenin. “O Zot, po shkruajnĂ« pĂ«r ‘Record Plant’-in” – i tha ai producentit Jimmy Robinson.

“Era e ngrohtĂ« e kolitĂ«s [kabanis] qĂ« ngrihet nĂ« ajĂ«r” i ngjante tymit tĂ« marihuanĂ«s qĂ« mbushte studiot; ndĂ«rsa “fytyra e bukur” nĂ« recepsion mund t’i referohej Rose Mannit e cila drejtonte vizitorĂ«t pĂ«rgjatĂ« njĂ« korridori tĂ« hapur nĂ« ajĂ«r tĂ« pastĂ«r qĂ« çonte nĂ« njĂ« labirint korridoresh si ai i pĂ«rshkruar nĂ« strofĂ«n e parĂ« tĂ« kĂ«ngĂ«s.

Mendja e saj “e turbulluar nga xhamat [Tiffany]” mund tĂ« ishte frymĂ«zuar nga tavani prej mozaiku nĂ« dhomĂ«n e kontrollit nĂ« Sosalito, ose ndoshta nga 125 dritaret me xhama tĂ« dekoruar nĂ« “KĂ«shtjellĂ«â€ – njĂ« vilĂ« nĂ« Holivud e blerĂ« nga “Record Plant” nĂ« vitin 1975, ku Kellgren shpresonte tĂ« krijonte njĂ« “pallat roku”, me kulla qĂ« ngjanin me hotelin “Beverly Hills” tĂ« paraqitur nĂ« kopertinĂ«n e albumit.

Keith Moon, bateristi i grupit The Who, një herë theu të gjitha llambat në tavanin e studios në Los Anxhelos

Disa punonjĂ«s tĂ« “Record Plant”-it ishin tĂ« bindur se roja i natĂ«s, Michael Gately – ai qĂ« hapte derĂ«n pas fjalĂ«kalimit – ishte “njeriu i natĂ«s” nĂ« kĂ«ngĂ«; “dhomat e zotĂ«risĂ«â€ i referoheshin dhomave me jehonĂ« pranĂ« Studios C; parkingu i rrethuar i studios ishte “oborri” ku stafi pĂ«lqente tĂ« festonte. Dhe, a mund tĂ« ishte “shpirti” i vitit “1969” njĂ« aludim pĂ«r natĂ«n e hapjes sĂ« studios me plot yje?

Thashethemet se “Record Plant”-i ishte “Hotel ‘Kalifornia'” e vĂ«rtetĂ«, u pĂ«rhapĂ«n edhe mĂ« shumĂ« nga vetĂ« Kellgren i cili e kuptonte se krijimi i mitit ishte i mirĂ« pĂ«r biznesin dhe, siç thotĂ« Goggin, “sigurisht nuk u pĂ«rpoq qĂ« ta ndalte”. Provat ishin bindĂ«se. “Shampanja rozĂ« me akull” mund tĂ« ishte thjesht metaforĂ« pĂ«r ekstravagancĂ«n e “Record Plant”-it, por “pasqyrat nĂ« tavan” ishin krejt tĂ« vĂ«rteta. Kishte njĂ« pasqyrĂ« mbi kabinĂ«n e vokaleve nĂ« Studion C, nĂ« çdo dhomĂ« tĂ« pasme tĂ« studios, dhe – mĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja – mbi shtratin madhĂ«shtor me temĂ« detare, njĂ« hapĂ«sirĂ« e frekuentuar nga The Eagles qĂ« kishte njĂ« ndarje tĂ« fshehtĂ« poshtĂ« dyshemesĂ« nga ku Kellgren vĂ«zhgonte seancat e incizimit.

ShumĂ« vargje nĂ« kĂ«ngĂ«n kryesore tĂ« albumit kanĂ« ngjashmĂ«ri tĂ« qarta me studiot e “Record Plant”-it

MegjithatĂ«, The Eagles i shmangĂ«n kĂ«to spekulime. “Kjo Ă«shtĂ« njĂ« kĂ«ngĂ« pĂ«r anĂ«n e errĂ«t tĂ« ËndrrĂ«s Amerikane dhe pĂ«r teprinĂ« nĂ« AmerikĂ« – gjĂ« pĂ«r tĂ« cilĂ«n kishim pĂ«rvojĂ«â€, i tha Don Henley gazetarit Gayle King nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r CBS nĂ« vitin 2007.

“Ka aq shumĂ« ngjashmĂ«ri,” i thotĂ« Porteri, BBC-sĂ«. “ShumĂ« nga vargjet dhe atmosfera e kohĂ«s ishin tĂ« frymĂ«zuara nga vendi ku u shkrua kĂ«nga”. Kjo pyetje i drejtohet edhe Chris Stoneit nĂ« libĂ«r. “Ishte ‘Record Plant’-i ‘Hotel California’ e vĂ«rtetĂ«â€? PĂ«rgjigjja e tij: “Ne ishim gjithçka qĂ« klientĂ«t tanĂ« donin tĂ« ishim”. /Telegrafi/

The post Imazhet e “Hotel ‘KalifornisĂ«â€™â€ sĂ« vĂ«rtetĂ« appeared first on Telegrafi.

↗

Marrëveshja tarifore SHBA-BE, një fitore e madhe e Trump, por jo një humbje totale për Brukselin

✇Abc News
By: BBC

BBC

Pas javĂ«sh negociatash tĂ« tensionuara midis zyrtarĂ«ve tĂ« tyre tĂ« lartĂ« tregtarĂ«, Bashkimi Evropian dhe SHBA mĂ« nĂ« fund kanĂ« arritur njĂ« marrĂ«veshje – dhe kjo vjen nĂ« prag tĂ« raundit tĂ« fundit tĂ« bisedimeve tarifore tĂ« AmerikĂ«s me KinĂ«n.

Në fund të fundit, udhëheqësve nga Uashingtoni dhe Brukseli iu desh të uleshin ballë për ballë për të arritur marrëveshjen e së dielës.
Kjo Ă«shtĂ« diçka qĂ« e kemi parĂ« edhe me marrĂ«veshjet e tjera qĂ« ka arritur Presidenti Donald Trump – pĂ«rfshirja e tij personale Ă«shtĂ« ajo qĂ« i ka shtyrĂ« ata pĂ«rtej vijĂ«s – edhe kur perspektivat e njĂ« pĂ«rparimi dukeshin tĂ« largĂ«ta.

MarrĂ«veshja ka rĂ«ndĂ«si pĂ«r tĂ« dyja palĂ«t sepse kaq shumĂ« biznese dhe vende pune varen nga ajo qĂ« BE e quan “marrĂ«dhĂ«nia mĂ« e madhe dypalĂ«she tregtare dhe investimi nĂ« botĂ«â€.
Administrata Trump po e feston këtë si një fitore të madhe dhe në shumë aspekte është. Por gjithashtu nuk është një humbje totale për Presidenten e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen.
“I gjithĂ« shtypi evropian po i thur lavde Presidentit tani, i mahnitur nga marrĂ«veshja qĂ« ai negocioi nĂ« emĂ«r tĂ« amerikanĂ«ve”, tha zĂ«vendĂ«spresidenti JD Vance nĂ« njĂ« postim nĂ« faqen e mediave sociale X.

“NesĂ«r media amerikane padyshim do tĂ« publikojĂ« tituj si ‘Donald Trump mori vetĂ«m 99.9 pĂ«rqind tĂ« asaj qĂ« kĂ«rkoi'”, shtoi ai. NgushĂ«llimi pĂ«r BE-nĂ« Ă«shtĂ« se tani pĂ«rballet me njĂ« tarifĂ« prej 15% tĂ« SHBA-sĂ«, nĂ« vend tĂ« 30% qĂ« ishte kĂ«rcĂ«nuar.
Por Ă«shtĂ« ende njĂ« rĂ«nie e madhe pasi norma Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« e lartĂ« se para tĂ« ashtuquajturĂ«s DitĂ« Çlirimi e Trump nĂ« prill dhe jo aq e mirĂ« sa norma prej 10% e MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar.
Brukseli mund të tregojë faktin se norma më e ulët zbatohet për shumë eksporte të mëdha evropiane.
Kjo gjithashtu do të thotë që prodhuesit e makinave të BE-së do të përballen me një taksë importi prej 15% të SHBA-së, në vend të tarifës globale prej 25% që u fut në prill.

Por nĂ« kĂ«mbim, BE-ja po “hap vendet e saj me tarifĂ« zero” pĂ«r eksportet amerikane, tha Trump.
Çeliku dhe alumini i BE-sĂ« gjithashtu do tĂ« vazhdojnĂ« tĂ« pĂ«rballen me njĂ« tarifĂ« prej 50% kur tĂ« shiten nĂ« SHBA.
Për Trumpin, i cili ende ndjen shkëlqimin nga marrëveshja e tarifave të javës së kaluar me Japoninë, njoftimi shënon një tjetër fitore të madhe.

MarrĂ«veshja me BE-nĂ« sjell pritjet prej rreth 90 miliardĂ« dollarĂ«sh (67 miliardĂ« paund) tĂ« ardhura nga tarifat pĂ«r arkĂ«n e qeverisĂ« amerikane – bazuar nĂ« shifrat tregtare tĂ« vitit tĂ« kaluar.
Si pjesë e marrëveshjes, BE-ja do të blejë gjithashtu produkte energjetike dhe armë amerikane me vlerë qindra miliardë dollarë.
Trump tha se BE-ja do të rrisë investimet e saj në SHBA me 600 miliardë dollarë, duke përfshirë pajisjet ushtarake amerikane, dhe do të shpenzojë 750 miliardë dollarë për energji.
Marrëveshja po shitet si një moment historik në marrëdhëniet midis Uashingtonit dhe Brukselit. Nuk ka qenë e lehtë të arrish deri në këtë pikë.

Të dyja palët luajtën ashpër, por asnjëra nuk donte që negociatat të shkonin përtej afatit të 1 gushtit.
Blloku ka kaluar javĂ« tĂ« tĂ«ra duke u pĂ«rpjekur tĂ« paraqitet si njĂ« negociator i ashpĂ«r, ndĂ«rsa pĂ«rgatit tarifa hakmarrĂ«se dhe paralajmĂ«roi se mund t’i zbatonte ato.
Për vite me radhë, presidenti i SHBA-së është ankuar kundër asaj që ai e konsideron si praktika të padrejta tregtare të Evropës.
Pjesa e parë e kësaj është deficiti. Vitin e kaluar kjo do të thoshte se SHBA-të blenë 236 miliardë dollarë mallra më shumë nga BE-ja sesa shitën në bllok.

Trump mban pikëpamjen disi të thjeshtuar se kjo është pasuri amerikane që largohet pa nevojë nga vendi. Realiteti është se tregtia ndërkombëtare është një çështje më komplekse.
Ankesa tjetër ka qenë se rregulloret e rrepta të BE-së për gjithçka, nga makinat te pulat, e bëjnë më të vështirë për kompanitë amerikane të shesin produktet e tyre në BE sesa anasjelltas.
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, pranoi nevojën për të trajtuar deficitin.

Duke njoftuar marrĂ«veshjen, ajo tha: “Duhet ta ribalancojmĂ« atĂ«. Kemi njĂ« marrĂ«dhĂ«nie tĂ« shkĂ«lqyer tregtare.
“ËshtĂ« njĂ« vĂ«llim i madh tregtie qĂ« kemi sĂ« bashku. KĂ«shtu qĂ« do ta bĂ«jmĂ« mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m.”
Duke hyrë në bisedime, pozicioni negociues i BE-së u përball me sfida të mëdha.
Rreziku i një lufte tregtare me ekonominë më të madhe në botë nuk erdhi në një kohë ideale.

Rritja ekonomike e EvropĂ«s ka qenĂ« e ngadaltĂ« dhe vetĂ«m javĂ«n e kaluar Banka Qendrore Evropiane paralajmĂ«roi se “mjedisi mbetet jashtĂ«zakonisht i pasigurt, veçanĂ«risht pĂ«r shkak tĂ« mosmarrĂ«veshjeve tregtare”. Kjo marrĂ«veshje heq njĂ« pjesĂ« tĂ« kĂ«saj pasigurie.
Evropa është gjithashtu shumë e varur nga SHBA-të për sigurinë e saj. Në mendjet e ekipit negociator të Brukselit do të kishte qenë shqetësimi se Trump mund të ndalonte potencialisht furnizimet me armë në Ukrainë, të tërhiqte ushtrinë amerikane nga rajoni ose edhe të largohej nga NATO.

“BE-ja ishte nĂ« njĂ« pozicion tĂ« dobĂ«t, kam frikĂ«. Nuk kishte zgjidhje tjetĂ«r. Trump nuk do tĂ« tĂ«rhiqej dhe u pajtua me 15%, kĂ«shtu qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« ditĂ« e keqe pĂ«r tregtinĂ« ndĂ«rkombĂ«tare, sinqerisht. “Por mund tĂ« kishte qenĂ« edhe mĂ« keq”, tha ish-negociatori tregtar i BE-sĂ«, John Clarke, pĂ«r BBC-nĂ«.
Kjo marrëveshje tregon se sa serioz është Presidenti Trump në lidhje me rinegociimin e mënyrës se si SHBA-të, ekonomia më e madhe në botë, bëjnë biznes me të gjithë të tjerët.
Duke pasur parasysh se BE-ja pĂ«rbĂ«het nga 27 vende shumĂ« tĂ« ndryshme, Ă«shtĂ« dukur si njĂ« nga marrĂ«veshjet tregtare mĂ« tĂ« ndĂ«rlikuara pĂ«r t’u arritur.

Kjo vjen disa ditĂ« pasi SHBA-tĂ« arritĂ«n njĂ« tjetĂ«r marrĂ«veshje tĂ« madhe me JaponinĂ« – ka pasur edhe marrĂ«veshje me MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar, Vietnamin dhe IndonezinĂ«.
MarrĂ«veshjet e tjera tĂ« mĂ«dha qĂ« janĂ« ende nĂ« tryezĂ« janĂ« me tre partnerĂ«t mĂ« tĂ« mĂ«dhenj tregtarĂ« individualĂ« tĂ« SHBA-sĂ« – MeksikĂ«n, KanadanĂ« dhe KinĂ«n.
Me presidentin amerikan në një humor për të arritur marrëveshje, mund të ketë lajme më pozitive për ekonominë globale gjatë 48 orëve të ardhshme.

Për herë të tretë në po aq muaj, SHBA-të dhe Kina po zhvillojnë bisedime tregtare.
Pritjet po rriten që tarifat më të larta midis dy ekonomive më të mëdha në botë mund të pezullohen për 90 ditë të tjera.
Por Kina deri më tani ka ndjekur një qasje më të ashpër se partnerët e tjerë tregtarë të SHBA-së.
Nëse bisedimet midis dy ekonomive më të mëdha në botë dështojnë, tregtia globale mund të përballet me ndërprerje në muajt në vijim./abcnews.al

↗

Rama publikon reportazhin e BBC: Zbulimi i Linit, vendbanimi më i vjetër liqenor në Europë

✇KultPlus
By: Kult Plus

Një nga zbulimet më të jashtëzakonshme arkeologjike ka ndodhur në brigjet e liqenit të Ohrit, në fshatin piktoresk të Linit në Pogradec.

Kryeministri Edi Rama ndau sot një pjesë nga reportazhi i BBC-së, ku Lini konsiderohet vendbanimi palafit më i hershëm i zbuluar ndonjëherë në Europë.

“ArkeologĂ«t kanĂ« zbuluar atĂ« qĂ« besohet tĂ« jetĂ« vendbanimi mĂ« i vjetĂ«r liqenor nĂ« EuropĂ«, nĂ« brigjet e Liqenit tĂ« Ohrit nĂ« ShqipĂ«ri. DĂ«shmitĂ« tregojnĂ« se njĂ« komunitet i organizuar gjuetarĂ«sh dhe bujqish ka jetuar aty deri nĂ« 8 000 vjet mĂ« parĂ«â€, thuhet nĂ« njĂ« reportazh tĂ« fundit tĂ« rrjetit mediatik tĂ« BBC.

Kryeministri theksoi se grupi i arkeologëve shqiptarë dhe zviceranë të intervistuar thonë se po vijojnë të punojnë çdo ditë mbi këtë zbulim, duke u zhytur në 3 metra thellësi.

“Deri mĂ« tani nuk Ă«shtĂ« zbuluar as 1% e asaj qĂ« mendohet tĂ« ketĂ« qenĂ« pjesĂ« e kĂ«tij vendbanimi tĂ« hershĂ«m, ku janĂ« gjetur mostra druri, kockash, qeramike dhe materialesh tĂ« tjera”, shtoi Rama.

Sipas arkeologëve nga Universiteti i Bernës dhe Instituti Shqiptar i Arkeologjisë, jeta në këtë vend daton nga 8000 deri në 4000 vjet p.e.s., duke e bërë Linin vendbanimin palafit më të hershëm të zbuluar ndonjëherë në Europë./KultPlus.com

↗

Zbulimi në Liqenin e Ohrit tërheq vëmendjen e BBC-së

✇KultPlus
By: Kult Plus

BBC i ka kushtuar vëmëndje një zbulimi të rëndësishëm arkeologjik në Shqipëri, që besohet të jetë vendbanimi liqenor më i vjetër në Evropë.

Zbulimi është bërë në brigjet e Liqenit të Ohrit, ku të dhënat sugjerojnë se një komunitet i organizuar gjuetarësh dhe bujqish ka jetuar aty rreth 8,000 vite më parë.

Ekipet e kërkimit nga Zvicra dhe Shqipëria po zbulojnë çdo ditë dëshmi që i përkasin epokës së gurit, ku ky komunitet i lashtë kombinonte aktivitetet e gjuetisë me ato të bujqësisë.

“ËshtĂ« rreth 6 hektarĂ«, dhe deri tani s’kemi bĂ«rĂ« as edhe 600 metra katrorĂ«. Pra, kjo Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« vrimĂ« e vogĂ«l pĂ«r tĂ« parĂ« brenda tĂ« gjithĂ« zonĂ«s. Do tĂ« thosha qĂ« kemi bĂ«rĂ« mĂ« pak se 1% tĂ« gĂ«rmimeve”, tha njĂ« nga arkeologet nĂ« videon e publikuar nga BBC.

Arkeologët po punojnë rreth tre metra nën sipërfaqen e ujit për të rikuperuar me kujdes shtyllat prej druri që dikur mbështesnin shtëpitë mbi liqen.

Krahas tyre, po mblidhen edhe objekte qeramike tĂ« gdhendura, eshtra kafshĂ«sh dhe vegla prej bakri – dĂ«shmi tĂ« njĂ« jete tĂ« zhvilluar dhe tĂ« organizuar nĂ« lashtĂ«si, transmeton euronews.

↗

Rama ndan reportazhin e BBC: Lini, vendbanimi më i vjetër liqenor në Europë

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Maela Marini

TIRANË, 24 korrik/ATSH/ NjĂ« nga zbulimet mĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme arkeologjike ka ndodhur nĂ« brigjet e liqenit tĂ« Ohrit, nĂ« fshatin piktoresk tĂ« Linit nĂ« Pogradec.

Kryeministri Edi Rama ndau sot një pjesë nga reportazhi i BBC-së, ku Lini konsiderohet vendbanimi palafit më i hershëm i zbuluar ndonjëherë në Europë.

“ArkeologĂ«t kanĂ« zbuluar atĂ« qĂ« besohet tĂ« jetĂ« vendbanimi mĂ« i vjetĂ«r liqenor nĂ« EuropĂ«, nĂ« brigjet e Liqenit tĂ« Ohrit nĂ« ShqipĂ«ri. DĂ«shmitĂ« tregojnĂ« se njĂ« komunitet i organizuar gjuetarĂ«sh dhe bujqish ka jetuar aty deri nĂ« 8 000 vjet mĂ« parĂ«â€, thuhet nĂ« njĂ« reportazh tĂ« fundit tĂ« rrjetit mediatik tĂ« BBC.

Kryeministri theksoi se grupi i arkeologëve shqiptarë dhe zviceranë të intervistuar thonë se po vijojnë të punojnë çdo ditë mbi këtë zbulim, duke u zhytur në 3 metra thellësi.

“Deri mĂ« tani nuk Ă«shtĂ« zbuluar as 1% e asaj qĂ« mendohet tĂ« ketĂ« qenĂ« pjesĂ« e kĂ«tij vendbanimi tĂ« hershĂ«m, ku janĂ« gjetur mostra druri, kockash, qeramike dhe materialesh tĂ« tjera”, shtoi Rama.

Sipas arkeologëve nga Universiteti i Bernës dhe Instituti Shqiptar i Arkeologjisë, jeta në këtë vend daton nga 8000 deri në 4000 vjet p.e.s., duke e bërë Linin vendbanimin palafit më të hershëm të zbuluar ndonjëherë në Europë.

/m.m//r.e/

The post Rama ndan reportazhin e BBC: Lini, vendbanimi më i vjetër liqenor në Europë appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Gruaja qĂ« ndryshoi mĂ«nyrĂ«n si i shohim shimpanzetĂ« – dhe vetĂ« qenien njerĂ«zore

✇Telegrafi
By: Agron Shala

Nga: Myles Burke / BBC
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Më 14 korrik 1960, plot 65 vjet më parë këtë javë, një grua e re angleze, pa formim shkencor apo kualifikime formale, zbriti nga një varkë në Rezervatin Natyror Gombe në Tanzani, për të nisur një studim që do të shndërrohej në një qasje pioniere në vëzhgimin e shimpanzeve të egra. Zbulimet e saj nuk revolucionarizuan jo vetëm kuptimin tonë mbi sjelljen e kafshëve, por riformësuan edhe mënyrën se si e përkufizojmë veten si qenie njerëzore.

Edhe pse ishte vetĂ«m 26 vjeçe nĂ« atĂ« kohĂ«, Jane Goodall kishte Ă«ndĂ«rruar prej kohĂ«sh tĂ« studionte dhe tĂ« jetonte me kafshĂ«t. “Mesa duket, qĂ«kur isha rreth njĂ« vjeçe e gjysmĂ« apo dy vjeçe, studioja insektet, çfarĂ«do gjĂ«je, dhe kjo gradualisht u zhvillua dhe u rrit, e pastaj lexova librat si Doktor DoulitĂ«l dhe Tarzani, dhe atĂ«herĂ« vendosa qĂ« Afrika duhej tĂ« ishte qĂ«llimi im”. i tha ajo prezantuesit Terry Wogan, nĂ« emisionin e tij nĂ« BBC mĂ« 1986.

Pasi pĂ«rfundoi shkollĂ«n, Goodall ndoqi njĂ« kurs sekretarie nĂ« kohĂ«n kur punonte si kameriere dhe asistente nĂ« prodhimet filmike – pĂ«r tĂ« financuar Ă«ndrrĂ«n e fĂ«mijĂ«risĂ«. Deri nĂ« vitin 1957, mĂ« nĂ« fund kishte kursyer mjaftueshĂ«m para pĂ«r tĂ« udhĂ«tuar dhe pĂ«r tĂ« vizituar njĂ« shoqe nĂ« Nairobi tĂ« KenisĂ«. GjatĂ« qĂ«ndrimit atje, ajo arriti tĂ« organizonte njĂ« takim me paleoantropologun e njohur keniano-britanik, profesorin Louis Leakey – me shpresĂ«n pĂ«r tĂ« biseduar me tĂ« pĂ«r kafshĂ«t. Leakey, sekretarja e tĂ« cilit sapo ishte larguar, u impresionua aq shumĂ« nga vendosmĂ«ria e qetĂ« e Goodallit dhe njohuritĂ« e saj tĂ« gjera, tĂ« fituara nga vetĂ« ajo pĂ«r faunĂ«n afrikane, saqĂ« i ofroi njĂ« punĂ« si asistente e tij nĂ« muzeun e historisĂ« natyrore.

Leakey u bĂ« mĂ« pas mentori i saj. “Ishte ai qĂ« tha: ‘Jam duke kĂ«rkuar dikĂ« qĂ« tĂ« studiojĂ« shimpanzetĂ«, pĂ«r shkak tĂ« dritĂ«s qĂ« sjell sjellja e tyre nĂ« kuptimin e sjelljes njerĂ«zore nĂ« kohĂ«t mĂ« tĂ« hershme’”, i tha ajo Woganit. Leakey e pa mungesĂ«n e njĂ« formimi akademik shkencor si pĂ«rparĂ«si, jo si pengesĂ«, duke besuar se vĂ«zhgimet e saj nuk do tĂ« kufizoheshin nga teoritĂ« e gatshme shkencore.

Goodall nuk ishte e vetme nĂ« udhĂ«timin drejt Rezervatit Gombe. PĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur rregullat e kohĂ«s tĂ« sigurisĂ« koloniale, nĂ«na e saj, Vanne, udhĂ«toi me tĂ« si shoqĂ«ruese. “Fillimisht nuk mĂ« lejonin tĂ« isha vetĂ«m”, i tha ajo BBC-sĂ«. “Qeveria britanike, ashtu siç ishte atĂ«herĂ«, tha: ‘Jo, Ă«shtĂ« pothuajse amorale qĂ« njĂ« vajzĂ« e re tĂ« dalĂ« vetĂ«m nĂ« xhungĂ«l’. KĂ«shtu qĂ« mĂ« duhej tĂ« zgjidhja njĂ« shoqĂ«ruese, dhe nĂ«na ime qĂ«ndroi me mua pĂ«r tre muaj”.

Muajt e parĂ« ishin jashtĂ«zakonisht tĂ« vĂ«shtirĂ«, si pĂ«r Goodallin ashtu edhe pĂ«r nĂ«nĂ«n e saj, tĂ« cilat fituan malarien ndĂ«rsa qĂ«ndronin nĂ« njĂ« tendĂ« ushtarake tĂ« pĂ«rdorur mĂ« parĂ«. Edhe kur Goodall ishte mjaftueshĂ«m e shĂ«ndetshme pĂ«r tĂ« hyrĂ« nĂ« rezervat, mund tĂ« shkonte vetĂ«m me njĂ« shoqĂ«rues lokal – dhe shpesh, sapo shimpanzetĂ« dĂ«gjonin hapat qĂ« afroheshin, fshiheshin menjĂ«herĂ« nĂ« shkurre. Por, ndĂ«rsa ajo mĂ«soi shtigjet e pyllit dhe u ambientua me lĂ«vizjen pĂ«rmes terrenit tĂ« dendur, “autoritetet vendosĂ«n qĂ«, mirĂ«, isha e çmendur, por isha nĂ« rregull”, ka thĂ«nĂ« ajo.

Pasi nisi tĂ« ecĂ«n vetĂ«m nĂ«pĂ«r kodrat me pyje, ajo filloi tĂ« shihte primatĂ«t e pakapshĂ«m pĂ«rmes dylbive nga njĂ« majĂ« qĂ« mbikĂ«qyrte dy lugina. Ishte koha kur Jane Goodall filloi tĂ« ndiqte njĂ« qasje tĂ« pazakontĂ« dhe tĂ« thellĂ«. Çdo ditĂ« ajo afrohej pĂ«rherĂ« e mĂ« shumĂ« drejt zonĂ«s sĂ« ushqimit tĂ« tyre, me shpresĂ«n se do tĂ« mund tĂ« ulej mes shimpanzeve dhe t’i studionte nga afĂ«r nĂ« habitatin e tyre natyror.

“Vishja tĂ« njĂ«jtat rroba me tĂ« njĂ«jtĂ«n ngjyrĂ« çdo ditĂ« dhe mendoj se gjĂ«ja mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme ishte qĂ« kurrĂ« nuk e teprova”, i tha ajo BBC-sĂ« nĂ« programin Witness History nĂ« vitin 2014. “KurrĂ« nuk pĂ«rpiqesha tĂ« afrohesha shumĂ«. Prisja pranĂ« njĂ« peme me fruta, ku e dija se do tĂ« vinin shimpanzetĂ«, dhe kur largoheshin, nuk i ndiqja. TĂ« paktĂ«n jo nĂ« fillim, sepse ndihesha se po e sforcoja fatin. KĂ«shtu, gradualisht filluan tĂ« mĂ« pranonin si tĂ« padĂ«mshme”.

Ndërsa majmunët humbnin frikën ndaj saj, Goodall ishte në gjendje të ulej me orë të tëra, duke vëzhguar me durim sjelljen e tyre dhe sistemin e tyre të ndërlikuar shoqëror dhe deri atëherë të panjohur. Ajo zbuloi se shimpanzetë nuk ishin vegjetarianë, siç ishte besuar më parë, por se hanin gjithçka dhe se komunikonin me njëri-tjetrin për të gjuajtur mish. Ajo pati mundësinë të vëzhgonte afërsinë e lidhjeve familjare dhe se si individualiteti i çdo kafshe ndikon në sjelljen e tyre.

“NĂ« shoqĂ«rinĂ« e shimpanzeve, njĂ« femĂ«r mund tĂ« çiftohet me tĂ« gjithĂ« meshkujt, ose mund tĂ« shkĂ«putet dhe tĂ« mbahet vetĂ«m nga njĂ«ri – dhe meshkujt kanĂ« lidhje shumĂ« tĂ« afĂ«rta mes vete”, i tha ajo Woganit. “Ata patrullojnĂ« kufijtĂ« e territorit tĂ« komunitetit, mbajnĂ« tĂ« huajt larg, sjellin femra tĂ« reja si ‘gjak i ri’ dhe tĂ« gjithĂ« sillen si baballarĂ« tĂ« dashur, tĂ« duruar, tĂ« butĂ« dhe mbrojtĂ«s ndaj tĂ« gjithĂ« kĂ«lyshĂ«ve brenda atij komuniteti”.

NĂ« vend qĂ« tĂ« pĂ«rdorte njĂ« sistem numerik pĂ«r subjektet e saj, siç ishte zakon nĂ« projektet kĂ«rkimore, Goodall u dha atyre emra, duke njohur personalitetin unik tĂ« çdo kafshe: njĂ« mashkull shimpanze e quajti David Greybeard. Ishte pikĂ«risht duke e vĂ«zhguar David Greybeardin kur ajo e vĂ«rejti, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, duke krijuar dhe pĂ«rdorur vegla ata – veprimtari qĂ« deri atĂ«herĂ« mendohej se ishte ekskluzivisht njerĂ«zore. NĂ« fakt, nĂ« atĂ« kohĂ«, krijimi i veglave – qĂ« kĂ«rkon mendim abstrakt pĂ«r tĂ« parashikuar pĂ«rdorimin e njĂ« mjeti nĂ« njĂ« situatĂ« tĂ« ardhshme – konsiderohej njĂ« tipar pĂ«rcaktues i qenies njerĂ«zore.

“[ShimpanzetĂ«] pĂ«rdorin mĂ« shumĂ« objekte tĂ« ndryshme, si mjete, sesa çdo krijesĂ« tjetĂ«r – pĂ«rveç vetes sonĂ«. PĂ«r shembull, njĂ« degĂ«z tĂ« vogĂ«l nga e cila i heqin gjethet – kĂ«shtu e modifikojnĂ« – pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ« termite”, i tha ajo Woganit. “NjĂ« shkop tĂ« gjatĂ« nga i cili heqin lĂ«kurĂ«n pĂ«r t’u ushqyer me njĂ« specie milingonash shumĂ« tĂ« egra qĂ« kafshojnĂ«, dhe ata i pĂ«rtypin. FletĂ«t pĂ«r tĂ« pirĂ« ujĂ« nga njĂ« vrimĂ« e vogĂ«l kur nuk arrijnĂ« me buzĂ«, ose pĂ«r tĂ« fshirĂ« gjakun nga trupi. Dhe, armĂ«: gurĂ« tĂ« cilĂ«t i hedhin, degĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« cilĂ«t i pĂ«rdorin pĂ«r frikĂ«sim ose pĂ«r goditje”.

NĂ« atĂ« kohĂ«, kjo ide ishte revolucionare dhe sfidonte dekada tĂ« tĂ«ra tĂ« mendimit konvencional shkencor. QĂ« atĂ«herĂ«, studimet kanĂ« pĂ«rjetuar dĂ«shmi tĂ« pĂ«rdorimit tĂ« veglave nĂ« mbarĂ« botĂ«n shtazore – nga oktapodi indonezian qĂ« pĂ«rdor guaskat e hedhura tĂ« kokosit, nga njerĂ«zit, si mburojĂ« ndaj grabitqarĂ«ve, e deri te sorrat e KaledonisĂ« sĂ« Re qĂ« pĂ«rkulnin degĂ«zat dhe telat me sqepin pĂ«r tĂ« krijuar grepa pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« larvat nga lĂ«vorja e pemĂ«ve.

NdĂ«rsa Goodall rrinte e heshtur duke vĂ«zhguar shimpanzetĂ«, filloi tĂ« kuptojĂ« se sa tĂ« ngjashme ishin lidhjet e tyre familjare dhe komunikimi joverbal me ato tĂ« njerĂ«zve. “NĂ«se shimpanzetĂ« takohen pas njĂ« ndarjeje, ata kapen pĂ«r dore, pĂ«rqafohen, puthen”, tha ajo. Kjo gjĂ« e pĂ«rbashkĂ«t me njerĂ«zit shtroi “pyetje tĂ« reja pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si po i rrisim fĂ«mijĂ«t tanĂ« nĂ« PerĂ«ndim”, i tha ajo Woganit.

“Epo, nĂ«se e lĂ«mĂ« njĂ« fĂ«mijĂ« tĂ« qajĂ« natĂ«n, nĂ«se e lĂ«mĂ« pĂ«r orĂ« tĂ« gjata nĂ« karroce, nĂ«se e çojmĂ« nĂ« njĂ« qendĂ«r tĂ« kujdesit ditor ku ka lĂ«vizje tĂ« vazhdueshme tĂ« personelit, mund tĂ« rrisim njĂ« fĂ«mijĂ« shumĂ« inteligjent. Por, nga pĂ«rvoja jonĂ« me shimpanzetĂ« qĂ« kanĂ« pasur rritje tĂ« vĂ«shtira, ka tĂ« dhĂ«na qĂ« tregojnĂ« se ai fĂ«mijĂ«, kur tĂ« rritet, mund tĂ« ketĂ« vĂ«shtirĂ«si nĂ« krijimin e marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« afĂ«rta me tĂ« tjerĂ«t – mund ta ketĂ« mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« pĂ«rballimin e situatave stresuese. Kjo Ă«shtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme”, tha ajo.

Goodall kuptoi thellĂ«sisht se si sjelljet rituale dhe emocionet e shimpanzeve ngjajnĂ« me ato tĂ« njerĂ«zve. Dhe, ashtu si te njerĂ«zit, edhe tek ata impulset shkatĂ«rruese dhe tĂ« dhunshme mund tĂ« çojnĂ« nĂ« vrasje brutale. “Pas dhjetĂ« vjetĂ«ve tĂ« parĂ« zbuluam se, megjithĂ«se shimpanzetĂ« ishin shumĂ« tĂ« ngjashĂ«m me ne nĂ« sjelljen e tyre miqĂ«sore, ata ishin gjithashtu si ne nĂ« faktin qĂ« mund tĂ« bĂ«heshin shumĂ« agresivĂ«. Zbuluam se nĂ« disa rrethana mund tĂ« ndodhte kanibalizmi dhe ndĂ«rveprimet midis komuniteteve – qĂ« nĂ« njĂ« farĂ« mĂ«nyre i ngjajnĂ« njĂ« forme primitive tĂ« luftĂ«s njerĂ«zore”, tha ajo.

NĂ« vitin 1962, me inkurajimin e Leakeyt, edhe pse nuk kishte njĂ« diplomĂ« baçelor, ajo filloi studimet e doktoratĂ«s tĂ« bazuara nĂ« zbulimet e saj shumĂ« tĂ« detajuara. Po atĂ« vit, Shoqata KombĂ«tare Gjeografike [National Geographic Society] dĂ«rgoi fotografin dhe kineastin e njohur holandez tĂ« jetĂ«s sĂ« egĂ«r, Hugo van Lawick, pĂ«r tĂ« dokumentuar punĂ«n e saj – qĂ« u pĂ«rmblodh nĂ« dokumentarin e vitit 1965, Zonja GudĂ«l dhe shimpanzetĂ« e egra [Miss Goodall and the Wild Chimpanzees]. Me narracionin e lexuar nga Orson Welles, filmi ndihmoi qĂ« zbulimet e saj tĂ« bĂ«heshin tĂ« njohura pĂ«r publikun e gjerĂ«. Van Lawick u bĂ« burri i saj i parĂ« dhe, nĂ« vitin 1967 – njĂ« vit pasi ajo fitoi titullin doktor – ata sollĂ«n nĂ« jetĂ« njĂ« djalĂ« tĂ« cilin e quajtĂ«n Hugo, por e thĂ«rrisnin Grub. Ata ndĂ«rtuan pĂ«r tĂ« njĂ« strehĂ« mbrojtĂ«se, qĂ« t’i mundĂ«sonin Goodallit tĂ« qĂ«ndronte pranĂ« tij dhe ta mbante atĂ« tĂ« sigurt, ndĂ«rkohĂ« qĂ« vazhdonte punĂ«n nĂ« terren.

“ShimpanzetĂ« janĂ« gjuetarĂ« ashtu si ne”, i tha ajo Woganit. “GjuajnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« bashkĂ«punuese, gjuajnĂ« gjitarĂ« tĂ« pĂ«rmasave mesatare. Ka pasur raste tĂ« dokumentuara kur kanĂ« gjuajtur fĂ«mijĂ« njerĂ«zorĂ«, njĂ«soj siç njerĂ«zit kanĂ« gjuajtur shimpanzetĂ«. Dhe, kĂ«shtu, kur djali ishte ende shumĂ« i vogĂ«l dhe ende nuk ecte, ai qĂ«ndronte nĂ« njĂ« lloj verande tĂ« rrethuar, dhe gjithmonĂ« duhej tĂ« kishte njerĂ«z me tĂ«â€.

KĂ«rkimi i guximshĂ«m i Goodallit nĂ« primatologji solli prova se njerĂ«zit nuk janĂ« tĂ« ndarĂ« nga pjesa tjetĂ«r e mbretĂ«risĂ« shtazore, por se Homo Sapiensi dhe shimpanzetĂ« ndajnĂ« njĂ« paraardhĂ«s tĂ« pĂ«rbashkĂ«t. Studimet qĂ« prej atĂ«herĂ« kanĂ« treguar se shimpanzetĂ« janĂ« jashtĂ«zakonisht tĂ« afĂ«rt, nĂ« aspektin gjenetik, me njerĂ«zit – ndajnĂ« rreth 98.6 pĂ«r qind tĂ« ADN-sĂ« tonĂ«.

“Kjo Ă«shtĂ« thelbĂ«sorja”, ka thĂ«nĂ« Goodall. “Sjelljet qĂ« shohim sot te njeriu dhe te shimpanzetĂ« ka shumĂ« gjasa tĂ« kenĂ« qenĂ« tĂ« pranishme edhe te paraardhĂ«si ynĂ« i pĂ«rbashkĂ«t. Dhe, pĂ«r kĂ«tĂ« arsye, mund ta imagjinojmĂ« njeriun e EpokĂ«s sĂ« Gurit qĂ« kishte marrĂ«dhĂ«nie tĂ« gjata e miqĂ«sore me anĂ«tarĂ«t e familjes, qĂ« pĂ«rdorte degĂ«za tĂ« vogla pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ«, dhe qĂ« pĂ«rqafohej me tĂ« tjerĂ«t. MĂ« pĂ«lqen ta mendoj kĂ«shtu”. /Telegrafi/

 

The post Gruaja qĂ« ndryshoi mĂ«nyrĂ«n si i shohim shimpanzetĂ« – dhe vetĂ« qenien njerĂ«zore appeared first on Telegrafi.

↗

10 librat e verës/ BBC rekomandon një sërë veprash nga romanca tek misteri

✇KultPlus
By: Kult Plus

Robert Lee Frost (1874 – 1963), poet amerikan. I njohur pĂ«r pĂ«rshkrimet reale tĂ« jetĂ«s rurale dhe zotĂ«rimin e tĂ« folurĂ«s bisedimore amerikane. Ka shkruar vazhdimisht pĂ«r mjediset e jetĂ«s rurale nĂ« New England nĂ« fillim tĂ« shekullit XX, duke i pĂ«rdorur ato pĂ«r shqyrtimin e temave komplekse sociale dhe filozofike (Wiki).

Mary Jane Oliver (1935 – 2019), poete amerikane, fituese e Çmimit Pulitzer, mĂ« 1984 dhe National Book Award, mĂ« 1992. Gjente frymĂ«zim pĂ«r veprĂ«n e saj nĂ« natyrĂ« dhe ka pasur njĂ« zakon jetĂ«gjatĂ« tĂ« ecjeve vetmitare nĂ« vende tĂ« pashkelura. 

Ndalesë te pylli një mbrëmjeje me borë

Robert Frost

I kujt është ky pyll ma ha mendja se e di. 

Megjithatë, është në fshat shtëpia e tij; 

Nuk do të më shohë të ndalem këtu 

Të shikoj pyllin e tij të mbulohen nga bora. 

Kalit tim mund t’i duket e çuditshme 

Të ndalem pa pasur ndonjë shtëpi afër 

Mes pyllit dhe liqenit të ngrirë 

Në mbrëmjen më të acartë të vitit. 

U jep zileve të jakës një shkundje 

Që të pyesë mos ka ndonjë gabim këtu. 

Tingulli tjetër i vetëm është dalldia 

E erës së lehtë dhe flokëve të pushta të borës. 

Pylli është i lezetshëm, i errët dhe i thellë. 

Por unĂ« kam disa premtime pĂ«r t’i mbajtur 

Dhe milje të tëra për të bërë para se të bie të fle 

Dhe milje të tëra për të bërë para se të bie të fle.

(Përkthim i lirë)

Stopping by Woods on a Snowy Evening

 ROBERT FROST 

Whose woods these are I think I know./ His house is in the village though;/ He will not see me stopping here/ To watch his woods fill up with snow.// My little horse must think it queer/ To stop without a farmhouse near/ Between the woods and frozen lake/ The darkest evening of the year.// He gives his harness bells a shake/ To ask if there is some mistake./ The only other sound’s the sweep/ Of easy wind and downy flake.// The woods are lovely, dark and deep./ But I have promises to keep,/ And miles to go before I sleep, /And miles to go before I sleep.

KOMENT 

Nga Mary Oliver

Lexojeni poezinë Stopping by Woods on a Snowy Evening, nga Robert Frost, duke mbajtur nĂ« mendje saktĂ«sisht atĂ« se çka po ndodh – pauzĂ«n gjatĂ« njĂ« udhĂ«timi, qetĂ«sinĂ«, zĂ«rin instrospektiv tĂ« folĂ«sit, pemĂ«t e errĂ«ta dhe tĂ« vetmuara, borĂ«n qĂ« po bie. 

KatĂ«r vargjet e para janĂ« dĂ«ng me w dhe the, kemi njĂ« ; dhe njĂ« v. Tri palĂ« ll tĂ« dyfishta. RĂ«ndesa e zanoreve rritet nga pĂ«rdorimi i diftongjeve. Dy fjalĂ«t qĂ« pĂ«rfundojnĂ« tĂ« pazĂ«shme (think dhe up) janĂ« tĂ« vendosura nĂ« mes tĂ« vargjeve, pra janĂ« tĂ« zbutura. TĂ« gjitha tĂ« pazĂ«shmet e tjera janĂ« tĂ« zbutura brenda vetĂ« fjalĂ«ve. KĂ«to vargje mund tĂ« lexohen nĂ« çfarĂ«do mĂ«nyre tjetĂ«r pĂ«rveçse tĂ« qetĂ«, Ă«ndĂ«rrimtare dhe pothuajse si duke fishkĂ«llyer. Mund tĂ« themi çfarĂ«do lloj gjĂ«rash pĂ«r kalin e vogĂ«l tĂ« stancĂ«s sĂ« dytĂ«. ËshtĂ« gjĂ«ja e vetme nĂ« poezi nĂ« tĂ« cilĂ«n fokusohet folĂ«si. ËshtĂ« gjĂ«ja e vetme tjetĂ«r e gjallĂ« nĂ« poezi dhe Ă«shtĂ« e gatshme ashtu siç folĂ«si pĂ«r momentin Ă«shtĂ« nĂ« mĂ«dyshje qĂ« tĂ« vazhdojĂ« udhĂ«timin.  

SidoqoftĂ«, ne jemi tĂ« nxitur nga folĂ«si tĂ« shikojmĂ« po ashtu edhe kah kali dhe derisa e bĂ«jmĂ« kĂ«tĂ« tingujt e hyrjes sĂ« pĂ«shpĂ«ritur, monologu i brendshĂ«m, jo mĂ« i zĂ«shĂ«m se sa bora qĂ« po bie, ndĂ«rpriten nga tĂ« rĂ«nat e lehta tĂ« tingujve mĂ« tĂ« mprehtĂ« – jo tokmakĂ«, jo aq tĂ« rĂ«ndĂ«, por ndryshe, “My little horse must think it queer” nuk Ă«shtĂ« njĂ« varg gjithaq kĂ«rkĂ«llitĂ«s, por tingullimi i “think” me k-nĂ« e saj qĂ« kĂ«rcet lehtĂ« kĂ«tĂ« herĂ« i ndjekur jo nga njĂ« tingull mĂ« i butĂ« por nga copĂ«za “it”  dhe “queer” dhe jehona e k-sĂ«, e bĂ«n tĂ«rĂ«sisht mĂ« tĂ« gjallĂ«rueshme se sa stancĂ«n e parĂ«. 

“Stop” Ă«shtĂ« njĂ« e rĂ«nĂ« tingulli, pastaj qetohet nga pjesa tjetĂ«r e vargut. Pas “lake” ka njĂ« hendek momental, njĂ« frakturĂ« heshtjeje nga e cila gufon njĂ« lloj tjetĂ«r elektriciteti para se vargu tĂ« vringĂ«llijĂ« dhe mbiemri “darkest” pĂ«rsĂ«rit k-nĂ« edhe njĂ«herĂ«, dy goditje trazuese. 

NĂ« stancĂ«n e tretĂ« vjen pĂ«rmbysja. NĂ« vend se tĂ« pazĂ«shmet grykore tĂ« fashiten – tĂ« gllabĂ«ruara nĂ« njĂ« pĂ«rplasje tingujsh mĂ« tĂ« butĂ« – ato ngrihen mes dhe pas tingujve tĂ« butĂ«, duke kĂ«mbĂ«ngulur tĂ« dĂ«gjohen. G-ja e parĂ« e fortĂ« nĂ« poezi paraqitet nĂ« vargun e parĂ« tĂ« stancĂ«s sĂ« tretĂ«: “he gives his harness bells a shake
” MegjithĂ«se g-ja qetohet nĂ« çast nga dy h-tĂ«, momenti i introspeksionit tashmĂ« ka marrĂ« fund dhe veshĂ«t i paraprijnĂ« kĂ«saj me “bells” dhe me fjalĂ«n “shake” – me zĂ« mĂ« tĂ« lartĂ« se sa “lake”, mĂ« tĂ« fuqishme. NĂ« vargun vijues k-ja pĂ«rsĂ«ritet nĂ« fjalĂ«n fort domethĂ«nĂ«se “ask” (udhĂ«tari nuk Ă«shtĂ« krijesa e vetme “pyetĂ«se” nĂ« poezi); dhe ky varg ashtu si edhe ai nĂ« vijim i stancĂ«s sĂ« tretĂ« pĂ«rfundon me tĂ« pazĂ«shme. Prandaj, nĂ« kĂ«tĂ« stancĂ«, kemi “shake”, “mistake”, “sweep” edhe “flake”, ndĂ«rsa nĂ« dy stancat pararĂ«ndĂ«se kishte pasur vetĂ«m njĂ« moment tĂ« tillĂ« (fjala e fundit “lake” nĂ« vargun 7).

Diçka Ă«shtĂ« duke na trazuar, nĂ« tingullimin e vĂ«rtetĂ«; na bĂ«n tĂ« pĂ«rgatitetmi pĂ«r zgjidhjen nĂ« stancĂ«n e 4-tĂ«. KĂ«tu “the woods are lovely” na kthen tamam te gjendja e stancĂ«s sĂ« parĂ«, por pjesa e dytĂ« e kĂ«tij vargu bie fort mbi “dark and deep”, qĂ« tĂ« dy fjalĂ« qĂ« fillojnĂ« me njĂ« tĂ« pazĂ«shme dhe pĂ«rfundojnĂ« po ashtu me njĂ« tĂ« pazĂ«shme. Ato pĂ«rfaqĂ«sojnĂ«, te tingulli, vetveten, dhe mĂ« shumĂ« se sa vetveten. Nuk thonĂ« vetĂ«m se pemĂ«t janĂ« tĂ« errĂ«ta dhe tĂ« thella, por po ashtu se folĂ«si ka ardhur nĂ« njĂ« vend tjetĂ«r nĂ« mendjen e tij dhe mund tĂ« flasĂ« nĂ« atĂ« mĂ«nyrĂ« ndryshe, duke pĂ«rvijuar me zĂ«, ashtu si edhe me gjestin e njĂ«rit krah, njĂ« kuptim tĂ« ri tĂ« vendimit dhe zgjidhjes. 

Vargu 2 i stancĂ«s sĂ« fundit nis dhe mbaron me njĂ« tĂ« pazĂ«shme, dhe kemi pastaj p-nĂ« e rĂ«ndĂ« te “promises” nĂ« qendĂ«r tĂ« vargut. Vargjet 3 dhe 4, i njĂ«jti varg i pĂ«rsĂ«ritur, janĂ« tĂ« gĂ«rshetuara. “Miles”, ky tungull i butĂ«, pĂ«rfaqĂ«sues i tĂ« gjitha viteve tĂ« vĂ«shtira vdekjeprurĂ«se, pluskon sipĂ«r tĂ« tĂ« pazĂ«shmeve tĂ« forta duke kaluar te fundi i vargut – “go”, “before”, “sleep”. Peshat e pagabuara definitive, qĂ« janĂ« tĂ« pazĂ«shmet, ndihin qĂ« vargu i fundit tĂ« bĂ«het mĂ« shumĂ« se sa njĂ« jehonĂ« e vargut tĂ« tretĂ«. 

Gjithçka i kapĂ«rcen kufijtĂ« e domethĂ«nies fillestare; nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m kapĂ«rcimi nĂ« domethĂ«nie, por tingulli i kapĂ«rcimit qĂ« ia mundĂ«son tĂ« veprojĂ«. Me tingujt e gabuar, s’do tĂ« kishte ndodhur. 

Nuk dua tĂ« pohoj se Frosti ishte ulur dhe i kishte numĂ«ruar tĂ« pazĂ«shmet, tĂ« zĂ«shmet, etj., derisa ishte duke e shkruar poezinĂ«. Apo se ndonjĂ« poet e bĂ«n njĂ« gjĂ« tĂ« tillĂ«. E kisha mendjen tĂ« pohoj se poetĂ«t pĂ«rzgjedhin fjalĂ«t  pĂ«r tingujt e tyre ashtu si edhe pĂ«r domethĂ«nien e tyre – dhe se poetĂ«t e mirĂ« bĂ«jnĂ« pĂ«rzgjedhje tĂ« mira fillestare. Natyrisht, ata po ashtu rishikojnĂ« poezitĂ«. Por ata tashmĂ« – “natyrshĂ«m” do tĂ« thoshte ndokush – kanĂ« punuar nga nga burim i tillĂ« njohjeje dhe ndjeshmĂ«rie sa shpesh gati-mrekullia e tingullit dhe kuptimit tashmĂ« ka ngjarĂ«. 

Si ia arrijnĂ« kĂ«saj? Prirja gjuhĂ«sore dallon nga personi nĂ« person, e dimĂ« kĂ«tĂ«. Po ashtu, siç muratori a çdo punĂ«tor tjetĂ«r – edhe kirurgu i trurit – pĂ«rmirĂ«sohet pĂ«rmes studimeve dhe pĂ«rvojĂ«s, sigurisht edhe poetĂ«t bĂ«hen mĂ« tĂ« zotĂ« pĂ«rmes studimeve dhe “pĂ«rvojĂ«s”. ShkathtĂ«sitĂ« verbale mund tĂ« mĂ«sohen. Mund tĂ« diskutohen dhe tĂ« praktikohen. Pastaj ndodh njĂ« gjĂ« e mrekullueshme: ajo qĂ« Ă«shtĂ« nxĂ«nĂ« me vetĂ«dije struket diku brenda dhomave tĂ« mendjes, ku – mund tĂ« llogarisni nĂ« kĂ«tĂ« – do tĂ« “kujtohet” ajo qĂ« Ă«shtĂ« njohur dhe do tĂ« dalĂ« pĂ«rpara qĂ« tĂ« ndihĂ« nĂ« hapat e parĂ« tĂ« shkrimit. 

Frosti nuk mbante shënime rreth tingullit në kohën që e shkruante poezinë Stopping by Woods on a Snowy Evening. Nuk ia kishte nevojën. Poezia është një deklaratë e jashtëzakonshme e vendosmërisë dhe ambivalencës njerëzore. E ka shkruar një gjeni. Por atij i ka dhënë një dorë më shumë se sa një marifet teknik, i pari ndër të cilët pra është një përdorim i jashtëzakonshëm i tingullit.  

/Teksti i Mary Oliverit Ă«shtĂ« shkĂ«putje nga eseja mĂ« e gjatĂ« me titullin ‘Sound’, tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« vĂ«llimin e saj ‘A Poetry Handbook’, tĂ« botuar nga Harcourt Brace & Company, 1994 /Gazeta Express/ KultPlus.com

↗

Rrëfimi i gazetarit: Si më zgjoi nga gjumi Donald Trump, për një intervistë të papritur

✇Abc News
By: Nijazi Mema

Nga Gary O’Donoghue, BBC

Donald Trump e ka zakon të telefonojë gazetarët pa paralajmërim. Presidenti amerikan duket se preferon një bisedë të improvizuar në telefon sesa një intervistë të ulur përpara kamerave.

TĂ« hĂ«nĂ«n nĂ« mbrĂ«mje, mĂ« erdhi radha mua. Dhe pĂ«r t’ju thĂ«nĂ« tĂ« drejtĂ«n, isha nĂ« gjumĂ« kur mĂ« telefonoi ShtĂ«pia e BardhĂ«.

Kisha kaluar pjesën më të madhe të pesë ditëve duke besuar se ekzistonte një mundësi e vogël që të realizoja një intervistë me të, për të shënuar një vit nga atentati ndaj tij në Butler, Pennsylvania.

Raportimi im për atë ngjarje kishte bërë bujë në mbarë botën dhe ndoshta kishte tërhequr vëmendjen e presidentit. Kështu që gjykova se ndoshta ajo lidhje mund të ishte çelësi për të siguruar një intervistë presidenciale, gjëra mjaft të rralla për mediat e huaja të lajmeve në SHBA.

Të dielën në mbrëmje më thanë se isha vetëm minuta larg nga telefonata, kështu që unë dhe ekipi im ishim gati për të regjistruar, por ajo nuk erdhi. Të hënën në mbrëmje, kisha hequr dorë nga ideja se intervista do të ndodhte. Pas disa javësh rraskapitëse në terren pa pushim, po flija. Dhe pikërisht atëherë ra telefoni.

Iu përgjigja gjysmë në gjumë, dhe dëgjova zërin e Sekretares për Shtyp, Karoline Leavitt:

“PĂ«rshĂ«ndetje Gary, jam kĂ«tu me presidentin, po ta kaloj.”

U hodha nĂ« dhomĂ«n e ndenjjes, duke kĂ«rkuar me ngut regjistruesin digjital; linja ra dhe mendova se e humba. Por ata u kthyen dhe kaluam pothuajse 20 minuta duke folur pĂ«r gjithçka – nga ajo natĂ« e kobshme nĂ« Butler, tek frustrimet e tij me Vladimir Putin, ndryshimi i qĂ«ndrimit ndaj NATO-s dhe mendimet pĂ«r MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar.

Ja pesë pikat kryesore nga ajo bisedë e papritur:

1. Trump shfaq një anë ndryshe

Ishte reflektues nĂ« disa raste dhe tregoi ndjeshmĂ«ri kur foli pĂ«r tentativĂ«n pĂ«r vrasje – Ă«shtĂ« e dukshme qĂ« nuk ndihet rehat duke diskutuar pĂ«r atĂ« ngjarje.

Për një president që shpesh njihet për mënyrën spontane të të folurit dhe që adhurohet për këtë nga mbështetësit e tij, pati disa pauza të gjata dhe reflektime që rrallë i sheh prej tij.

Kur e pyeta nëse ajo ngjarje e kishte ndryshuar, u shpreh me një ndjeshmëri të rrallë:

“Nuk mĂ« pĂ«lqen tĂ« qĂ«ndroj i zhytur nĂ« mendime pĂ«r atĂ« ngjarje, sepse nĂ«se e bĂ«j, do tĂ« ishte, e di, mund tĂ« ndryshojĂ« jetĂ«n
 dhe unĂ« nuk dua qĂ« tĂ« jetĂ« kĂ«shtu.”

Pastaj shtoi se beson te “fuqia e tĂ« menduarit pozitiv, apo fuqia e mosmendimit pozitiv”.

Kur e pyeta nëse i beson presidentit rus Vladimir Putin, pasoi një pauzë shumë e gjatë. Më në fund tha:
“Nuk i besoj pothuajse askujt, tĂ« them tĂ« drejtĂ«n.”

2. Pa angazhim për shifra konkrete të deportimeve

Kalova nĂ« politikĂ«n e brendshme amerikane dhe e pyeta nĂ«se plani i tij pĂ«r deportime masive po funksionon – si nĂ« shpejtĂ«si, ashtu edhe pĂ«r faktin qĂ« ndonjĂ«herĂ« pĂ«rfshihen edhe persona qĂ« ai ndoshta nuk do tĂ« donte tĂ« deportoheshin.

Presidenti kĂ«mbĂ«nguli se ekipi i tij po bĂ«n njĂ« “punĂ« tĂ« shkĂ«lqyer” nĂ« realizimin e premtimeve elektorale, duke pĂ«rmendur njĂ« ulje drastike tĂ« numrit tĂ« emigrantĂ«ve qĂ« kalojnĂ« nga Meksika.

Disa anëtarë të stafit të tij janë shprehur të zhgënjyer nga ritmi i ngadaltë i deportimeve. Kur e shtyva të tregonte një shifër që do ta konsideronte sukses gjatë këtij mandati të dytë, Trump nuk pranoi të jepte numra.

“Nuk i vendos njĂ« shifĂ«r, por dua qĂ« kriminelĂ«t tĂ« dalin jashtĂ« shpejt, dhe po e bĂ«jmĂ« kĂ«tĂ«, siç e di,”- tha ai. “Po i çojmĂ« nĂ« El Salvador, e shumĂ« vende tĂ« tjera.”

3. Më shumë frustrim ndaj Putinit

Trump shprehu hapur zhgënjimin e tij ndaj presidentit rus Vladimir Putin, duke e përmbyllur një ditë ku kishte kërcënuar me sanksione të dyta ekonomike ndaj Moskës nëse nuk arrihej një marrëveshje për Ukrainën brenda 50 ditëve.

Pasi kishte premtuar gjatĂ« fushatĂ«s se do t’i jepte fund shpejt luftĂ«s, Trump dukej i habitur qĂ« ende nuk kishte arritur njĂ« marrĂ«veshje me Putinin.

“Mendova se kishim bĂ«rĂ« marrĂ«veshje katĂ«r herĂ« dhe pastaj kthehesh nĂ« shtĂ«pi, dhe sheh qĂ« sapo kanĂ« sulmuar njĂ« azil pleqsh apo diçka nĂ« Kiev. ThashĂ«: ‘ÇfarĂ« dreqin ishte kjo?’”

Presidenti ukrainas Zelensky dhe liderĂ« tĂ« tjerĂ« europianĂ« e kanĂ« akuzuar prej kohĂ«sh Putinin se nuk Ă«shtĂ« serioz pĂ«r pĂ«rfundimin e luftĂ«s – kĂ«shtu qĂ« kĂ«to ndjenja dyshimi nuk janĂ« tĂ« reja pĂ«r ta.

Kur e pyeta Trump-in nëse e kishte mbyllur kapitullin me liderin rus, ai la ende një derë hapur:
“Nuk kam pĂ«rfunduar me tĂ«, por jam i zhgĂ«njyer nga ai.”

4. Ton i ri ndaj NATO-s

Kur ia pĂ«rmenda qĂ« dikur e kishte quajtur NATO-n “tĂ« vjetĂ«ruar”, ai mĂ« tha se tani mendon tĂ« kundĂ«rtĂ«n – se aleanca Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« fazĂ« tĂ« re dhe po forcohet.

SĂ« fundmi kishte pritur nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« Sekretarin e PĂ«rgjithshĂ«m tĂ« NATO-s, Mark Rutte – me tĂ« cilin duket se ka njĂ« marrĂ«dhĂ«nie tĂ« mirĂ«. Ata njoftuan pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje pĂ«r shitjen e armĂ«ve amerikane pĂ«r NATO-n, qĂ« mĂ« pas do t’i dĂ«rgohen UkrainĂ«s.

Trump dha shenja se po hiqte dorë nga pakënaqësia e tij e hershme për barrën financiare që SHBA mbante ndaj aleatëve të tjerë.

“Ishte shumĂ« e padrejtĂ« sepse Shtetet e Bashkuara paguanin pothuajse 100% tĂ« kostove, por tani ata po paguajnĂ« vetĂ« faturat dhe mendoj se kjo Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« mirĂ«,” tha ai – duke iu referuar zotimit tĂ« fundit nga vendet anĂ«tare pĂ«r tĂ« rritur shpenzimet nĂ« mbrojtje nĂ« 5% tĂ« PBB-sĂ«.

“E kemi ndryshuar NATO-n shumĂ«,” pĂ«rfundoi ai.

5. Respekt për Starmer-in dhe Mbretërinë e Bashkuar

Trump theksoi respektin e tij pĂ«r MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar dhe pĂ«r kryeministrin e saj tĂ« ri, Sir Keir Starmer – me tĂ« cilin kohĂ«t e fundit kishte nĂ«nshkruar njĂ« marrĂ«veshje pĂ«r heqjen e disa barrierave tregtare.

“MĂ« pĂ«lqen shumĂ« kryeministri, edhe pse Ă«shtĂ« liberal,” tha ai.

Ai vlerĂ«soi marrĂ«dhĂ«niet mes SHBA-sĂ« dhe BritanisĂ« si po aq “tĂ« veçanta” saç i mendojnĂ« shumĂ« britanikĂ«, dhe shtoi se beson qĂ« Britania do tĂ« qĂ«ndrojĂ« krah SHBA-sĂ« nĂ«se shpĂ«rthen njĂ« luftĂ«.

Nuk u duk i shqetësuar për mungesën e një ftese zyrtare për të mbajtur fjalim në Parlament gjatë vizitës së tij shtetërore më vonë këtë vit:
“Le t’i lĂ«mĂ« tĂ« shijojnĂ« pushimet,” tha ai me tĂ« qeshur.

Për mikpritësin e tij të ardhshëm, Mbretin Charles, u shpreh me fjalë të mira:
“ËshtĂ« njĂ« zotĂ«ri i madh.”

Dhe e mori me sportivitet një fjalim të fundit që Mbreti kishte mbajtur në Parlamentin kanadez, që disa e interpretuan si një kritikë të nënkuptuar ndaj Trump-it. Ai e hodhi poshtë me një buzëqeshje.

↗

SHBA – Trump pĂ«r BBC: Nuk jam ende gati tĂ« distancohem nga Putini

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Arian Jorgaqi

UASHINGTON, 15 korrik /ATSH-ANSA/ – Presidenti amerikan Donald Trump pĂ«rsĂ«riti, nĂ« njĂ« intervistĂ« me BBC-nĂ« zhgĂ«njimin e tij me homologun e tij rus Vladimir Putin pĂ«r luftĂ«n e vazhdueshme nĂ« UkrainĂ«, por shtoi se nuk ishte ende gati tĂ« distancohej.

“Jam i zhgĂ«njyer, por nuk kam mbaruar ende punĂ« me tĂ«â€, tha Trump.

“Jam i zhgĂ«njyer”, pĂ«rsĂ«riti ai.

I shtyrĂ« pĂ«r tĂ« shpjeguar se si synon t’i japĂ« fund asaj qĂ« e quan “gjakderdhja” e luftĂ«s ruso-ukrainase, pĂ«rgjigjja ishte se “ne po punojmĂ« pĂ«r kĂ«tĂ«â€.

Trump më pas u kthye te historia e bisedës së tij të fundit telefonike me presidentin rus.

“PatĂ«m njĂ« bisedĂ« tĂ« shkĂ«lqyer. ThashĂ«, mirĂ«, mendoj se jemi gati t’i afrohemi pĂ«rfundimit tĂ« luftĂ«s. Dhe pastaj ai shembi njĂ« ndĂ«rtesĂ« nĂ« Kiev”, tha presidenti amerikan.

I pyetur pĂ«r NATO-n, tĂ« cilĂ«n mĂ« parĂ« e kishte quajtur “tĂ« vjetruar”, Trump shpjegoi se kishte ndryshuar mendje, duke pretenduar se presioni i tij ishte pĂ«r shkak tĂ« faktit se Aleanca Atlantike po bĂ«hej e kundĂ«rta e sĂ« vjetrĂ«s, njĂ« organizatĂ« nĂ« tĂ« cilĂ«n tĂ« gjithĂ« i paguajnĂ« faturat e veta”.

Trump shprehu gjithashtu kĂ«naqĂ«si pĂ«r respektin qĂ« pretendoi se kishte marrĂ« nga udhĂ«heqĂ«s tĂ« tjerĂ« nĂ« samitin e fundit tĂ« NATO-s, pĂ«rfshirĂ« ata tĂ« “GjermanisĂ«, FrancĂ«s dhe SpanjĂ«s”.

NdĂ«rsa theksoi se nĂ« fund tĂ« fundit, aleatĂ«t “thjesht po pĂ«rpiqeshin tĂ« ishin tĂ« sjellshĂ«m”, pasi pranoi se duhet “shumĂ« talent” pĂ«r t’u rizgjedhur president i SHBA-sĂ«.

Së fundmi, ai shprehu një vlerësim shumë pozitiv për marrëdhënien e qeverisë laburiste të Keir Starmer me Mbretërinë e Bashkuar, të cilën e mbajti, ndër të tjera, si një model për një marrëveshje tregtare dhe tarifash.

Ai shprehu optimizĂ«m pĂ«r rolin e ardhshĂ«m tĂ« LondrĂ«s nĂ« botĂ« dhe konsolidimin e Brexit, pas njĂ« trajtimi fillimisht “tĂ« vĂ«shtirĂ«â€ tĂ« situatĂ«s.

“MĂ« pĂ«lqen shumĂ« kryeministri juaj, edhe pse Ă«shtĂ« liberal”, shpjegoi Trump pĂ«r BBC-nĂ«.

Ai do të takohet privatisht me Starmer më vonë këtë muaj në Skoci dhe më pas do të bëjë një vizitë të dytë shtetërore të paprecedentë në Mbretërinë e Bashkuar në shtator me ftesë zyrtare të mbretit Charles III.

Ai pĂ«rsĂ«riti “respektin e tij tĂ« madh” pĂ«r mbretin, duke thĂ«nĂ« se nuk ishte ofenduar nga vĂ«rejtjet e tij tĂ« fundit nĂ« Otava nĂ« lidhje me sovranitetin kanadez.

“Ai nuk kishte zgjidhje tjetĂ«r, por foli shumĂ« mirĂ« dhe ishte i respektueshĂ«m”, theksoi ai./ a.jor.

The post SHBA – Trump pĂ«r BBC: Nuk jam ende gati tĂ« distancohem nga Putini appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

BBC: Zyrtari i lartë i Hamasit pranon humbjen e kontrollit në shumicën e pjesëve të Gazës

✇Abc News
By: ina kashari

Një zyrtar i lartë i forcave të sigurisë në grupin militant Hamas ka thënë se grupet e armatosura palestineze kanë humbur 80 për qind të kontrollit mbi Rripin e Gazës.

Koloneli ka thënë se sistemi komandues dhe kontrollues i Hamasit ka dështuar pas sulmeve të pareshtura izraelite ndër muaj, që kanë shkatërruar lidershipin politik, ushtarak e të sigurisë të grupit islamik.

Zyrtari ishte plagosur në fillim të luftimeve, që nisën më 7 tetor 2023, kur Hamasi vrau mbi 1200 izraelitë në sulmet ndaj Izraelit. Që nga ajo kohë ai nuk ka kryer detyrat si pasojë e problemeve shëndetësore.

Në një mesazh për BBC-në, zyrtari ka thënë se Hamasi është afër kolapsit total.

↗

Fillimi i fundit të regjimit Iranian/ Analiza e BBC: Khamenei mund të largohet nga pushteti

✇Abc News
By: xhir jeta

PĂ«r mĂ« shumĂ« se 30 vjet, Ayatollah Ali Khamenei ka qenĂ« figura mĂ« e fuqishme nĂ« Iran – njĂ« lider qĂ« i ka mbijetuar revolucionit, atentateve, sanksioneve dhe luftĂ«rave. Por pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« qĂ« nga ardhja e tij nĂ« pushtet, Lideri Suprem Ă«shtĂ« zhdukur totalisht nga skena publike.

Burime tĂ« ndryshme, pĂ«rfshirĂ« BBC, raportojnĂ« se 86-vjeçari Ă«shtĂ« strehuar nĂ« njĂ« bunker sekret, i izoluar madje edhe nga zyrtarĂ«t mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« regjimit. Fshehja e tij pĂ«r gati dy javĂ« pas shpĂ«rthimit tĂ« luftĂ«s me Izraelin tregon mĂ« shumĂ« se frikĂ« – Ă«shtĂ« njĂ« tregues i qartĂ« i brishtĂ«sisĂ« sĂ« njĂ« regjimi qĂ« po pĂ«rballet me presione tĂ« paprecedenta nga jashtĂ« dhe nga brenda.

Khamenei besohet tĂ« jetĂ« i tmerruar nga mundĂ«sia e njĂ« atentati izraelit. NdĂ«rkohĂ«, nĂ« vend mungon qartĂ«sia politike dhe siguria. Edhe pse Ă«shtĂ« arritur njĂ« armĂ«pushim me ndĂ«rmjetĂ«simin e Presidentit amerikan Donald Trump dhe Emirit tĂ« Katarit, qetĂ«sia Ă«shtĂ« vetĂ«m sipĂ«rfaqĂ«sore. Raportohet se Trump i ka kĂ«rkuar Izraelit tĂ« mos e vrasĂ« Khamenein – njĂ« tregues ky I tensioneve tĂ« mĂ«dha qe vijojojne te dominojne Lindjen e Mesme.

Media Britanike BBC shkruan ne analizen e saj “Fillimi i nje fundi” se pyetja qe permendet sot hapur ne Rruget e Teheranit dhe ne qarqet e Elites ne Qom eshte” A po I afrohemi fundit te ketij regjimi?

Kur Khamenei tĂ« dalĂ« nga bunkerĂ«t pĂ«r tĂ« shpallur ndonjĂ« “fitore” nĂ« televizionin shtetĂ«ror, ai nuk do tĂ« gjejĂ« mĂ« njĂ« popull tĂ« gatshĂ«m ta dĂ«gjojĂ« si mĂ« parĂ«. Realiteti nĂ« terren Ă«shtĂ« i zymtĂ«: infrastruktura ushtarake e vendit Ă«shtĂ« shkatĂ«rruar, komandantĂ«t kryesorĂ« tĂ« GardĂ«s Revolucionare janĂ« vrarĂ«, dhe objektet bĂ«rthamore janĂ« dĂ«mtuar rĂ«ndĂ«.

Por ndoshta goditja mĂ« e rĂ«ndĂ« pĂ«r regjimin nuk ka ardhur nga raketat – por nga brenda vetĂ« Iranit. NjĂ« agjenci gjysmĂ« zyrtare raportoi se figura tĂ« vjetra tĂ« regjimit kanĂ« kĂ«rkuar ndĂ«rhyrjen e klerikĂ«ve tĂ« fuqishĂ«m pĂ«r tĂ« sjellĂ« njĂ« ndryshim nĂ« udhĂ«heqje. Elita politike Ă«shtĂ« e pĂ«rçarĂ« dhe shenja tĂ« qarta tĂ« rebelimit kanĂ« nisur tĂ« shfaqen.

Khamenei, tashmĂ« i moshuar dhe me probleme shĂ«ndetĂ«sore, pritet tĂ« pĂ«rpiqet tĂ« sigurojĂ« njĂ« kalim tĂ« kontrolluar tĂ« pushtetit – ndoshta tek njĂ« pasardhĂ«s klerik, apo ndoshta njĂ« kĂ«shill kolektiv. Por gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« mendohet se kjo mund tĂ« jetĂ« etapa e fundit e RepublikĂ«s Islamike, tĂ« paktĂ«n nĂ« formĂ«n qĂ« e ka udhĂ«hequr Khamenei.

Profesoresha Lina Khatib nga Universiteti i Harvardit thekson se “ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« thuhet sa kohĂ« mund tĂ« mbijetojĂ« ky regjim nĂ«n kaq shumĂ« presion, por kjo duket si fillimi i fundit. Khamenei mund tĂ« jetĂ« udhĂ«heqĂ«si i fundit suprem i Iranit nĂ« kuptimin klasik tĂ« fjalĂ«s.”

NĂ« popull, shpresa pĂ«r ndryshim Ă«shtĂ« reale – por ajo pĂ«rzihet me frikĂ«n nga kaosi. Irani ka parĂ« rĂ«nie regjimesh mĂ« parĂ«, por rrallĂ«herĂ« tranzicione pa dhunĂ«. NdĂ«rkohĂ«, regjimi po i pĂ«rgjigjet krizĂ«s me shtypje brutale: tĂ« paktĂ«n gjashtĂ« persona janĂ« ekzekutuar pĂ«r spiunazh dhe Bashkepunim me Izraelin ndersa qindra te tjere janĂ« arrestuar.NjĂ« qytetare iraniane i tha BBC-sĂ«:
“MĂ« shumĂ« se luftĂ«s, i frikĂ«sohem reagimit tĂ« regjimit ndaj popullit tĂ« vet.”

Fshehja e Ajtollah Ali Khamenei eshte nje shenje se gjerat brenda Iranit po ndryshojne dhe rikthimi I tij sipas asaj qe shkruan BBC pritet ti jap pergjigje pyetjes se kur do te ndodh dicka e tille.

↗

ANALIZË – BBC: Vendndodhja sekrete bĂ«rthamore e Iranit qĂ« vetĂ«m njĂ« bombĂ« amerikane mund ta godasĂ«

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Oliver Serani

LONDËR, 18 qershor /ATSH/ – E fshehur nĂ« njĂ« shpat mali, nĂ« jug tĂ« Teheranit, ajo Ă«shtĂ« njĂ« uzinĂ« pasurimi qĂ« Ă«shtĂ« jetike pĂ«r ambiciet bĂ«rthamore tĂ« Iranit – dhe pĂ«rpjekjet e Izraelit pĂ«r t’i çmontuar ato.

Izraeli mund tĂ« ketĂ« arritur dominim mbi qiellin e Iranit, por objekti bĂ«rthamor i Fordos – qĂ« besohet tĂ« jetĂ« mĂ« thellĂ« nĂ«n tokĂ« se Tuneli i La Manshit, qĂ« lidh MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar dhe FrancĂ«n, deri mĂ« tani ka mbetur jashtĂ« mundĂ«sive tĂ« armĂ«ve tĂ« Izraelit.

Vetëm SHBA-të konsiderohen të kenë një bombë që mund të jetë mjaftueshëm e madhe për të shkatërruar Fordon, një veprim që mund ta zgjerojë në mënyrë dramatike një luftë në Lindjen e Mesme.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« vendi i pasurimit i Fordos?

I vendosur rreth 96 km në jug të kryeqytetit Teheran, vendi i pasurimit të uraniumit në Fordo ndodhet në një rajon malor afër qytetit të Qom.

Kompleksi në Fordo fillimisht ishte një seri tunelesh të përdorura nga Trupat e Gardës së Revolucionit Islamik të vendit, por Irani pranoi ekzistencën e uzinës së pasurimit në vitin 2009 pasi u zbulua nga agjencitë perëndimore të inteligjencës.

Mendohet se objekti nëntokësor përbëhet nga dy tunele kryesore që strehojnë centrifuga të përdorura për të pasuruar uraniumin, si dhe një rrjet tunelesh më të vegjël.

A është Fordo e pathyeshme?

Uzina e Fordos paraqet një sfidë unike për ushtrinë izraelite për shkak të thellësisë së objekteve të saj nëntokësore.

PĂ«r tĂ« shkaktuar ndonjĂ« dĂ«m domethĂ«nĂ«s nĂ« vend, do tĂ« duhej tĂ« shĂ«njestrohej nga njĂ« municion “shkatĂ«rrues bunkerĂ«sh” qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tĂ« depĂ«rtojĂ« thellĂ« nĂ«n sipĂ«rfaqe.

Mendohet se Izraeli ka armë të tilla, por ato mund të veprojnë vetëm në një thellësi më të vogël se 10 m.

Megjithatë, SHBA-ja ka një bombë që mund të jetë në gjendje ta bëjë këtë punë: Depërtuesi Masiv i Ordinancës (MOP) GBU-57 prej 13 000 kg.

Sipas analistëve të Janes, një kompani sekrete mbrojtëse, mbulesa dhe pesha e rëndë e MOP-it i lejojnë asaj të depërtojë rreth 18 metra beton ose 61 metra dhe para se të shpërthejë.

Por, edhe një goditje me një MOP nuk është e garantuar se do të shkatërrojë vendndodhjen e Fordo-s, pasi tunelet mendohet të jenë 80-90 metra nën sipërfaqe.

Kjo Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« thellĂ« se vendi tjetĂ«r nĂ«ntokĂ«sor i pasurimit tĂ« uraniumit tĂ« Iranit nĂ« Natanz, tĂ« cilin analistĂ«t besojnĂ« se Ă«shtĂ« rreth 20 metra nĂ«n sipĂ«rfaqe. Izraeli tashmĂ« e ka synuar objektin e Natanzit dhe ekspertĂ«t besojnĂ« se tani Ă«shtĂ« “dĂ«mtuar rĂ«ndĂ« nĂ«se jo shkatĂ«rruar plotĂ«sisht”.

ZĂ«vendĂ«sadmirali Mark Mellett, ish-kreu i Forcave tĂ« Mbrojtjes Irlandeze, i tha BBC Verify se gjasat qĂ« kĂ«ta “shkatĂ«rrues bunkerĂ«sh” tĂ« jenĂ« nĂ« gjendje tĂ« shkatĂ«rrojnĂ« njĂ« vendndodhje si Fordo do tĂ« vareshin nga sa shumĂ« tĂ« pĂ«rforcuar janĂ« tunelet nĂ«ntokĂ«sore.

“Irani do tĂ« dinte specifikimet e kĂ«tij lloji tĂ« municionit. Ata do tĂ« dinin se çfarĂ« duhet tĂ« pĂ«rpiqen dhe t’i rezistojnĂ« kĂ«tij municioni. Pra, pyetja Ă«shtĂ«, a janĂ« objektet e Fordos pĂ«rtej mundĂ«sisĂ« sĂ« kĂ«tij municioni?”, pyet ai.

Një shenjë se SHBA-të mund të jenë duke u përgatitur të përdorin MOP-in në objektiva në Iran do të ishte vendosja e bombarduesve të saj të fshehtë B-2 në Diego Garcia, një bazë ajrore 3 700 km larg Iranit, por brenda rrezes së veprimit të B-2.

B-2 është i vetmi bombardues amerikan i aftë të mbajë bombat MOP 6,2 metra të gjata.
Gjashtë bombardues B-2 u fotografuan në bazën në Diego Garcia në fillim të prillit, por nuk është e qartë nëse ndonjëri prej tyre mbetet i stacionuar atje, pasi nuk është parë në imazhet më të fundit satelitore të vendit.

Marshalli i Forcave Ajrore, Greg Bagwell – njĂ« ish-zĂ«vendĂ«sshef i operacioneve tĂ« RAF – i tha BBC Verify se SHBA-ja do tĂ« ishte nĂ« gjendje tĂ« pĂ«rballonin misionet e vazhdueshme B-2 nga Diego Garcia shumĂ« mĂ« me efikasitet sesa tĂ« kishin avionĂ«t qĂ« tĂ« operonin nga bazat nĂ« SHBA.

Por ai shtoi se “ajo qĂ« po flasim kĂ«tu nuk Ă«shtĂ« njĂ« operacion i qĂ«ndrueshĂ«m kundĂ«r bunkerĂ«ve. Mund tĂ« duhen vetĂ«m njĂ« ose dy nga kĂ«to armĂ« tĂ« specializuara pĂ«r tĂ« krijuar shkeljen qĂ« po kĂ«rkoni”.

A do të përfshihet SHBA-ja?

Ndërsa SHBA-ja tashmë po ndihmon në rrëzimin e raketave iraniane që janë dërguar drejt Izraelit në hakmarrje, ajo nuk është përfshirë drejtpërdrejt në asnjë nga sulmet ndaj Iranit.

Por, analiza nga BBC Verify sugjeron se SHBA-ja mund të jetë duke u përgatitur për një rol më të gjerë në konflikt. Në ditët e fundit, 30 aeroplanë ushtarakë amerikanë janë zhvendosur nga bazat në SHBA në Evropë.

Shumë prej tyre janë tanke ajrore KC-135 për furnizim me karburant që përdoren për të furnizuar avionët luftarakë dhe bombarduesit.
Justin Bronk, njĂ« analist i lartĂ« nĂ« organizatĂ«n kĂ«rkimore “Royal United Services Institute”, tha se vendosjet e trupave ishin “shumĂ« sugjestive” se SHBA-tĂ« po hartonin plane emergjence pĂ«r tĂ« “mbĂ«shtetur operacione intensive luftarake” nĂ« rajon nĂ« javĂ«t e ardhshme.

Duke folur sot nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«, presidenti i SHBA-sĂ« Donald Trump tha se ende po shqyrtonte nĂ«se SHBA-tĂ« do t’u bashkoheshin sulmeve izraelite ndaj Iranit, duke shtuar se durimi i tij “kishte mbaruar tashmĂ«â€ me Teheranin.

“Mund ta bĂ«j, mund tĂ« mos e bĂ«j. Dua tĂ« them, askush nuk e di se çfarĂ« do tĂ« bĂ«j”, u tha ai gazetarĂ«ve./ /os/

The post ANALIZË – BBC: Vendndodhja sekrete bĂ«rthamore e Iranit qĂ« vetĂ«m njĂ« bombĂ« amerikane mund ta godasĂ« appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

KOMENT – Dilema e Trumpit pĂ«r Iranin ekspozon pĂ«rçarjet e mĂ«dha nĂ« rrethin e presidentit

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Arian Jorgaqi

UASHINGTON, 18 qershor /ATSH/ – Dilema nĂ«se SHBA-tĂ« duhet t’i bashkohen Izraelit nĂ« sulmin ndaj Iranit, apo tĂ« qĂ«ndrojnĂ« krejtĂ«sisht jashtĂ« ofensivĂ«s, ka ekspozuar pĂ«rçarjet midis mbĂ«shtetĂ«sve tĂ« presidentit tĂ« SHBA-sĂ«, Donald Trump, sipas BBC.

Presidenti republikan thuhet se po shqyrton ndihmën për të synuar objektet bërthamore të Republikës Islamike, pas një takimi me këshilltarët e tij të sigurisë kombëtare në Dhomën e Situatave të Shtëpisë së Bardhë.

GjatĂ« fushatĂ«s zgjedhore, Trump shpesh u ankua kundĂ«r “luftĂ«rave tĂ« pafundme dhe budallaqe” nĂ« Lindjen e Mesme, por gjithashtu pohoi se Irani “nuk mund tĂ« ketĂ« njĂ« armĂ« bĂ«rthamore”.

MundĂ«sia qĂ« ai tĂ« tĂ«rheqĂ« SHBA-nĂ« nĂ« njĂ« tjetĂ«r ngatĂ«rresĂ« tĂ« huaj i ka vĂ«nĂ« krahĂ«t izolacionistĂ« dhe ”skifterĂ«t” e partisĂ« sĂ« tij kundĂ«r njĂ«ri-tjetrit.

Dje, kongresmeni konservator republikan Thomas Massie nga Kentucky u bashkua me demokratĂ«t pĂ«r tĂ« prezantuar njĂ« projektligj qĂ« do ta bllokonte Trumpin nga angazhimi i forcave amerikane nĂ« “armiqĂ«si tĂ« paautorizuara” me Iranin, pa miratimin e Kongresit.

“Kjo nuk Ă«shtĂ« lufta jonĂ«. Edhe nĂ«se do tĂ« ishte, Kongresi duhet tĂ« vendosĂ« pĂ«r çështje tĂ« tilla sipas KushtetutĂ«s sonĂ«â€, postoi Massie nĂ« X.

Disa mbĂ«shtetĂ«s tĂ« doktrinĂ«s “Amerika e para” tĂ« Trump theksuan se ai u zotua ta mbante SHBA-nĂ« larg “luftĂ«rave pĂ«rgjithmonĂ«â€, tĂ« tilla si ato qĂ« çuan nĂ« vdekjen e mijĂ«ra trupave amerikane nĂ« Afganistan dhe Irak.

Ish-prezantuesi i Fox News, Tucker Carlson, ka bërë thirrje që SHBA-të të qëndrojnë larg konfliktit me Iranin.

NĂ« podcastin e tij, ai i kritikoi ashpĂ«r “luftĂ«tarĂ«t” republikanĂ«, duke provokuar njĂ« qortim nga Trump, i cili e quajti Carlson “tĂ« çuditshĂ«m”.

Kongresmenia e Xhorxhias dhe besnikja e Trump, Marjorie Taylor Greene, iu hodh në mbrojtje Carlson në një ndarje shumë të pazakontë me presidentin.

Ajo tha se kushdo qĂ« mbĂ«shteti njĂ« ndĂ«rhyrje tĂ« tillĂ« nuk ishte “Amerika e para”.

Tensionet shpĂ«rthyen nĂ« njĂ« ndeshje britmash dje gjatĂ« njĂ« interviste midis Carlson dhe senatorit tĂ« Teksasit, Ted Cruz, i cili Ă«shtĂ« ”skifter”.

Cruz u mbrojt kur u pyet nëse e dinte popullsinë dhe përzierjen etnike të Iranit.

Carlson i tha se “ju jeni njĂ« senator qĂ« po bĂ«n thirrje pĂ«r pĂ«rmbysjen e qeverisĂ« dhe nuk dini asgjĂ« pĂ«r vendin!”.

Cruz u pĂ«rgjigj “jo, ju nuk dini asgjĂ« pĂ«r vendin!”.

Steve Bannon, ish-strategu politik i Trump, argumentoi nĂ« podcastin e Carlson se lejimi i “deep state” pĂ«r tĂ« shtyrĂ« SHBA-nĂ« nĂ« njĂ« luftĂ« me Iranin do tĂ« “hedhĂ« nĂ« erĂ«â€ koalicionin e mbĂ«shtetĂ«sve tĂ« Trump.

“NĂ«se pĂ«rfshihemi nĂ« kĂ«tĂ« luftĂ«, e cila nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pashmangshme duket se do tĂ« ndodhĂ«, ajo jo vetĂ«m qĂ« do ta hedhĂ« nĂ« erĂ« koalicionin, por do tĂ« pengojĂ« edhe gjĂ«nĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme, qĂ« Ă«shtĂ« deportimi i ‘pushtuesve’ tĂ« paligjshĂ«m tĂ« huaj qĂ« janĂ« kĂ«tu”, tha ai.

Senatori i Kentucky-t, Mitch McConnell, tha se kishte “qenĂ« njĂ« javĂ« paksa e keqe pĂ«r izolacionistĂ«t” nĂ« parti.

“Ajo qĂ« po ndodh kĂ«tu Ă«shtĂ« se disa nga lĂ«vizjet izolacioniste tĂ« udhĂ«hequra nga Tucker Carlson dhe Steve Bannon janĂ« tĂ« shqetĂ«suara se mund tĂ« jemi duke i ndihmuar izraelitĂ«t tĂ« mposhtin iranianĂ«t”, tha McConnell pĂ«r CNN.

Anëtarë të tjerë të luftës në parti po e nxisin Trumpin të synojë Iranin.

Senatori i Karolinës së Jugut, Lindsey Graham, tha se ishte në interesin e sigurisë kombëtare të SHBA-së të parandalonte Iranin nga pajisja me një bombë bërthamore.

Teherani pohon se programi i tij bërthamor është për qëllime paqësore dhe civile, siç është energjia.

“Presidenti Trump e kupton kĂ«rcĂ«nimin qĂ« ajatollah Khamenei paraqet pĂ«r ne, jo vetĂ«m pĂ«r Izraelin, dhe se ai, nĂ« fund tĂ« fundit, do ta ndihmojĂ« Izraelin tĂ« pĂ«rfundojĂ« punĂ«n”, tha Graham pĂ«r ”Fox News”.

ZĂ«vendĂ«spresidenti JD Vance, duke kĂ«rkuar tĂ« kapĂ«rcejĂ« pĂ«rçarjen, tha nĂ« njĂ« postim nĂ« mediet sociale se Trump “mund tĂ« vendosĂ« se duhet tĂ« ndĂ«rmarrĂ« veprime tĂ« mĂ«tejshme pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund pasurimit iranian tĂ« uraniumit”.

“Ky vendim nĂ« fund tĂ« fundit i pĂ«rket presidentit”, shtoi ai.

“Dhe sigurisht, njerĂ«zit kanĂ« tĂ« drejtĂ« tĂ« shqetĂ«sohen pĂ«r pĂ«rfshirjen e huaj pas 25 viteve tĂ« fundit tĂ« politikĂ«s sĂ« jashtme idiote”, theksoi JD Vance.

Një sondazh i opinionit publik ditët e fundit tregon se votuesit e Trump do ta mbështesnin gjerësisht ndihmën e SHBA-së për Izraelin për të sulmuar Iranin.

Sondazhi i ”Gray House” zbuloi se 79% e tĂ« anketuarve do ta mbĂ«shtesnin SHBA-nĂ« qĂ« t’i siguronte Izraelit armĂ« sulmuese pĂ«r tĂ« goditur objektivat ushtarake iraniane.

Rreth 89% ishin të shqetësuar se Irani do të siguronte bombën atomike.

NdĂ«rsa bĂ«nte fushatĂ« pĂ«r ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« nĂ« shtator, Trump tha se “ne do ta rivendosim shpejt stabilitetin nĂ« Lindjen e Mesme. Dhe do ta kthejmĂ« botĂ«n nĂ« paqe”.

Me konfliktin Iran-Izrael në tehun e thikës, pyetja nëse presidenti amerikan është izolacionist apo ndërhyrës mund të marrë përgjigje më shpejt sesa më vonë./  a.jor.

The post KOMENT – Dilema e Trumpit pĂ«r Iranin ekspozon pĂ«rçarjet e mĂ«dha nĂ« rrethin e presidentit appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Drejtuesit e BBC dhe Sky kritikojnë planet për të lejuar firmat e AI të përdorin materiale të mbrojtura me të drejta autoriale

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami

Drejtues të lartë nga BBC dhe Sky kanë ngritur shqetësime serioze ndaj një propozimi të qeverisë britanike që do të lejonte kompanitë teknologjike të përdorin përmbajtje të mbrojtur me të drejtë autori pa leje të drejtpërdrejtë nga krijuesit.

Ata paralajmëruan se kjo qasje rrezikon të dëmtojë thellësisht industrinë krijuese në Mbretërinë e Bashkuar.

Sipas tyre, sistemi i propozuar do t’i vendoste krijuesit, sidomos ata mĂ« tĂ« vegjĂ«l, nĂ« njĂ« pozitĂ« tĂ« pafavorshme pĂ«rballĂ« gjigantĂ«ve tĂ« teknologjisĂ«.

Ata kërkuan që përdorimi i përmbajtjeve për trajnimin e Inteligjencës Artificiale të bëhet vetëm me leje të posaçme dhe marrëveshje të qarta licencimi.

Qeveria është zotuar se do të zhvillojë konsultime me të gjitha palët e interesuara dhe se çdo ligj i ri do të ketë në bazë mbrojtjen e të drejtave të autorit dhe vlerësimin e ndikimit ekonomik.

Ministrja e Kulturës, Lisa Nandy, deklaroi se zëri i krijuesve është dëgjuar dhe se asnjë politikë nuk do të miratohet nëse dëmton sektorin krijues. /Telegrafi/

The post Drejtuesit e BBC dhe Sky kritikojnë planet për të lejuar firmat e AI të përdorin materiale të mbrojtura me të drejta autoriale appeared first on Telegrafi.

↗

Trump urdhëron hetim mbi veprimet e Biden gjatë presidencës së tij

✇Lapsi
By: user7

Donald Trump ka urdhĂ«ruar njĂ« hetim mbi veprimet e Joe Biden gjatĂ« presidencĂ«s sĂ« tij, duke akuzuar ndihmĂ«sit pĂ«r njĂ« “konspiracion” pĂ«r tĂ« mashtruar publikun nĂ« lidhje me gjendjen mendore tĂ« ish-presidentit. NĂ« kĂ«tĂ« veprim tĂ« fundit pĂ«r tĂ« diskredituar paraardhĂ«sin e tij, Trump sulmoi pĂ«rdorimin nga ndihmĂ«sit e njĂ« autopen-i, njĂ« pajisje qĂ« replikon nĂ«nshkrimet qĂ« presidentĂ«t, pĂ«rfshirĂ« Trump-in, e kanĂ« pĂ«rdorur pĂ«r dekada pĂ«r tĂ« nĂ«nshkruar veprime ekzekutive.

“Ky komplot shĂ«non njĂ« nga skandalet mĂ« tĂ« rrezikshme dhe shqetĂ«suese nĂ« historinĂ« amerikane”, tha Trump tĂ« mĂ«rkurĂ«n.

Biden e kritikoi veprimin e Trump si “qesharak”, duke thĂ«nĂ« se pretendimet e tij synojnĂ« tĂ« shpĂ«rqendrojnĂ« amerikanĂ«t, ndĂ«rsa administrata e tij punon pĂ«r tĂ« zgjeruar lehtĂ«simet tatimore pĂ«r tĂ« pasurit. Trump dhe aleatĂ«t e tij republikanĂ« e kanĂ« vĂ«nĂ« prej kohĂ«sh nĂ« pikĂ«pyetje mprehtĂ«sinĂ« mendore tĂ« Bidenit dhe janĂ« pĂ«rpjekur tĂ« pĂ«rmbysin disa nga faljet presidenciale dhe rregullat federale tĂ« lĂ«shuara nĂ« fund tĂ« mandatit tĂ« tij nĂ« detyrĂ«.

NjĂ« panel i udhĂ«hequr nga republikanĂ«t nĂ« DhomĂ«n e PĂ«rfaqĂ«suesve ka kĂ«rkuar dĂ«shmi nga disa prej ndihmĂ«sve mĂ« tĂ« ngushtĂ« tĂ« Bidenit, pĂ«rfshirĂ« shefin e tij tĂ« parĂ« tĂ« stafit, mbi “aftĂ«sitĂ« e tij mendore dhe fizike” ndĂ«rsa ai drejtonte vendin. NĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« mĂ«rkurĂ«n, Trump, 78 vjeç, tha se publiku amerikan ishte “mbrojtur qĂ«llimisht nga zbulimi se kush e ushtronte pushtetin ekzekutiv”, ndĂ«rsa firma e Biden u pĂ«rdor pĂ«r tĂ« miratuar dokumente qĂ« Trump i pĂ«rshkroi si “ndryshime radikale tĂ« politikave”.

Biden, tani 82 vjeç dhe që lufton me kancerin e avancuar të prostatës, i është kundërpërgjigjur Trumpit.

“Le tĂ« jem i qartĂ«: UnĂ« i mora vendimet gjatĂ« presidencĂ«s sime. UnĂ« mora vendimet nĂ« lidhje me faljet, urdhrat ekzekutivĂ«, legjislacionin dhe shpalljet”, tha ai, shkruan BBC.

“Çdo sugjerim se nuk e kam bĂ«rĂ« Ă«shtĂ« qesharak dhe i rremĂ«â€, tha Biden nĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« mĂ«rkurĂ«n nĂ« mbrĂ«mje.

Hetimet mbi kapacitetin mendor dhe fizik tĂ« Bidenit janĂ« intensifikuar nĂ« javĂ«t e fundit, pasi njĂ« libĂ«r i ri akuzoi njĂ« rreth tĂ« ngushtĂ« brenda administratĂ«s sĂ« mĂ«parshme pĂ«r mbulimin e “pĂ«rkeqĂ«simit tĂ« tij fizik” gjatĂ« fushatĂ«s sĂ« tij tĂ« pafat pĂ«r rizgjedhje vitin e kaluar.

“Original Sin”, shkruar nga Jake Tapper i CNN dhe Alex Thompson i Axios, pretendon se gjendja shĂ«ndetĂ«sore e Bidenit gjatĂ« fushatĂ«s thuhej se ishte aq e keqe sa ndihmĂ«sit diskutuan t’i jepnin atij njĂ« karrige me rrota. Biden i dha fund papritur fushatĂ«s sĂ« tij pĂ«r rizgjedhje korrikun e kaluar, pak pas disa javĂ«sh presioni pas performancĂ«s sĂ« tij katastrofike nĂ« debatin kundĂ«r Trump.

Disa demokratĂ«, pĂ«rfshirĂ« ish-kryetaren e DhomĂ«s sĂ« PĂ«rfaqĂ«suesve tĂ« SHBA-sĂ«, Nancy Pelosi, e kanĂ« fajĂ«suar publikisht Bidenin pĂ«r mosdaljen nga gara mĂ« herĂ«t, gjĂ« qĂ« do t’i kishte dhĂ«nĂ« partisĂ« sĂ« tij mĂ« shumĂ« kohĂ« pĂ«r tĂ« emĂ«ruar njĂ« zĂ«vendĂ«sim popullor. NĂ« fillim tĂ« muajit tĂ« kaluar, Biden dha intervistĂ«n e tij tĂ« parĂ« qĂ« nga largimi nga ShtĂ«pia e BardhĂ« pĂ«r BBC-në , duke pohuar se “nuk mendonte se do tĂ« kishte rĂ«ndĂ«si” nĂ«se do tĂ« ishte larguar nga gara mĂ« herĂ«t.

MenjĂ«herĂ« pas kĂ«saj, ai njoftoi se Ă«shtĂ« diagnostikuar me njĂ« formĂ« “agresive” tĂ« kancerit tĂ« prostatĂ«s qĂ« i Ă«shtĂ« pĂ«rhapur nĂ« kocka, gjĂ« qĂ« ka çuar nĂ« mĂ« shumĂ« akuza nga ShtĂ«pia e BardhĂ« e Trump se ata qĂ« janĂ« mĂ« afĂ«r ish-presidentit, pĂ«rfshirĂ« gruan e tij Jill, do ta kishin ditur pĂ«r gjendjen e tij mĂ« herĂ«t.

The post Trump urdhëron hetim mbi veprimet e Biden gjatë presidencës së tij appeared first on Lapsi.al.

↗

Ndërron jetë ish-drejtuesi ekzekutiv dhe prezantuesi i BBC-së, Alan Yentob

✇BoldNews
By: Oldi

Alan Yentob, njĂ« prej figurave mĂ« me ndikim nĂ« historinĂ« e BBC-sĂ« dhe njĂ« prej zĂ«rave mĂ« krijues tĂ« televizionit britanik, ka ndĂ«rruar jetĂ« nĂ« moshĂ«n 78-vjeçare. Lajmin e konfirmoi familja e tij pĂ«rmes njĂ« deklarate tĂ« ndarĂ« nga vetĂ« BBC, duke bĂ«rĂ« me dije se Yentob vdiq tĂ« shtunĂ«n. NĂ« fjalĂ«t prekĂ«se tĂ« gruas [
]

The post Ndërron jetë ish-drejtuesi ekzekutiv dhe prezantuesi i BBC-së, Alan Yentob appeared first on BoldNews.al.

↗

Rusia kryen sulmin më të egër me raketa nga nisja e luftës në Ukrainë

✇Lapsi
By: user 8

Rusia intensifikon sulmet ndaj Ukrainës me numrin më të lartë të dronëve dhe raketave të lëshuara në një natë. 

Të paktën 12 persona, përfshirë tre fëmijë, u vranë dhe dhjetëra të tjerë u plagosën, thanë zyrtarët ukrainas.

Sulmi ishte i dyti në shkallë të gjerë brenda 48 orëve, një ditë pasi kryeqyteti ukrainas, Kievi, pësoi një nga sulmet më të rënda që nga fillimi i pushtimit rus.

Sulmet gjatë natës së së shtunës vijnë ndërsa Rusia injoron thirrjet për armëpushim.

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky tha nĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« dielĂ«n nĂ« mĂ«ngjes se forcat e emergjencĂ«s po punonin nĂ« mĂ« shumĂ« se 30 qytete dhe fshatra pas njĂ« “sulmi masiv”. 

“Rusia po e zvarrit kĂ«tĂ« luftĂ« dhe vazhdon tĂ« vrasĂ« çdo ditĂ«,” tha ai.

“Bota mund tĂ« vazhdojĂ« fundjavĂ«n, por lufta vazhdon, pavarĂ«sisht nĂ«se Ă«shtĂ« fundjavĂ« apo ditĂ« jave. Kjo nuk mund tĂ« injorohet.” 

Ukraina po u bën sërish thirrje aleatëve të saj që të ushtrojnë më shumë presion ndaj Moskës për të përfshirë një armëpushim.

“Pa njĂ« presion realisht tĂ« fortĂ« mbi udhĂ«heqjen ruse, kjo mizori nuk mund tĂ« ndalet,” shtoi ai, duke bĂ«rĂ« thirrje pĂ«r sanksione tĂ« reja.

Zelensky tha se “heshtja e AmerikĂ«s vetĂ«m do ta inkurajojĂ« Putinin”, njĂ« pĂ«rpjekje e dukshme pĂ«r tĂ« ushtruar presion ndaj presidentit amerikan Donald Trump, i cili ka deklaruar se lideri rus Ă«shtĂ« i interesuar tĂ« pĂ«rfundojĂ« luftĂ«n.

Putin nisi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës në shkurt 2022 dhe Moska aktualisht kontrollon rreth 20% të territorit ukrainas, përfshirë gadishullin e Krimesë, i aneksuar nga Rusia në vitin 2014.

Numri më i lartë i dronëve dhe raketave deri më tani

Në aspektin e numrit të dronëve dhe raketave të lëshuara, nata e së shtunës ishte më intensivja deri më sot.

Rusia jo vetĂ«m qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« gjendje t’i prodhojĂ« mĂ« shpejt, por ato gjithashtu po pĂ«rmirĂ«sohen. DronĂ«t Shahed tani mbajnĂ« mĂ« shumĂ« eksploziv dhe teknologji tĂ« pĂ«rmirĂ«suar pĂ«r tĂ« shmangur zbulimin.

Forcat Ajrore të Ukrainës thanë se që nga ora 20:40 e së shtunës, Rusia kishte kryer sulme me 367 raketa të tipeve të ndryshme, UAV dhe dronë.

Forcat ajrore thanë se kishin rrëzuar mbi 200 raketa, me shumicën e rajoneve të Ukrainës të prekura dhe goditje të regjistruara në 22 zona.

Viktima u raportuan në disa rajone.

Ministria e Mbrojtjes e Rusisë tha se kishte shkaktuar dëme në objektiva përfshirë pista ushtarake, depo municionesh dhe stacione të luftës elektronike, duke pretenduar dëme në 142 zona.

Sipas ministrit të Punëve të Brendshme të Ukrainës, Ihor Klymenko, u sulmuan 13 rajone, me më shumë se 70 të plagosur, 80 ndërtesa banimi të dëmtuara dhe 27 zjarre të regjistruara.

Ai e quajti njĂ« “sulm tĂ« pĂ«rzier dhe tĂ« pamĂ«shirshĂ«m tĂ« synuar ndaj civilĂ«ve”. 

Nga 12 personat e vrarë, tre ishin fëmijë të moshave 8, 12 dhe 17 në rajonin e Zhytomyr, sipas shërbimit shtetëror të emergjencave të Ukrainës (DSNS).

Klymenko tha se ata ishin nga e njëjta familje dhe prindërit e tyre ndodheshin në spital.

Në rajonin e Kievit, katër persona u vranë dhe 16 u plagosën, përfshirë tre fëmijë, sipas DSNS.

Në Kiev, zyrtarët lokalë raportuan 11 të plagosur, disa zjarre dhe dëmtime në ndërtesa banimi, përfshirë një konvikt.

Qindra njerëz shkuan në stacionet e metrosë për strehim. Zhurma e dronëve mbushte ajrin, ndërsa shpërthime të mbrojtjes ajrore apo goditje direkte ndiheshin herë pas here.

Një koleg i BBC shkroi se një pallat ishte shkatërruar, vetëm pesë minuta me makinë nga shtëpia e tij.

Sulmet ndodhën ndërsa kryeqyteti po festonte festën vjetore të Ditës së Kievit.

Dronë edhe mbi Rusi

Në Rusi, ministria e mbrojtjes tha se 110 dronë ukrainas ishin shkatërruar dhe kapur në 12 rajone ruse dhe mbi gadishullin e Krimesë mes mesnatës dhe orës 07:00 lokale.

Kryetari i bashkisë së Moskës, Sergei Sobyanin, raportoi se 12 dronë që po i afroheshin kryeqytetit ishin rrëzuar.

Ai shtoi se ekipet e emergjencës ishin vendosur për të vlerësuar dëmet nga mbetjet e dronëve.

Në rajonin e Tulës, në jug të Moskës, mbetjet e një droni ranë në oborrin e një pallati banimi, duke thyer dritaret në disa apartamente, tha guvernatori lokal Dmitriy Milyaev.

Askush nuk u lëndua, shtoi ai.

Shkëmbimi më i madh i të burgosurve

E diela është gjithashtu dita e tretë dhe e fundit e një shkëmbimi të madh të të burgosurve mes dy palëve, por pas kësaj fundjave, shpresat për bashkëpunim të mëtejshëm janë edhe më të pakta.

Të premten, Ukraina dhe Rusia dorëzuan secila nga 390 ushtarë dhe civilë në shkëmbimin më të madh që nga fillimi i agresionit rus.

Të shtunën, Zelensky njoftoi se 307 të burgosur ukrainas ishin kthyer në shtëpi.

Dhe të dielën, të dy palët konfirmuan se 303 ushtarë të secilës palë ishin kthyer në vendet e tyre, duke e çuar totalin për tre ditët në 1,000 të burgosur për secilën palë.

Ky shkëmbim pason bisedimet e para ballë për ballë mes dy palëve në tre vjet, të cilat u zhvilluan në Turqi.

Më herët këtë javë, Trump dhe Putin zhvilluan një telefonatë dy-orëshe për të diskutuar një marrëveshje armëpushimi të propozuar nga SHBA.

Trump tha se telefonata kishte shkuar “shumĂ« mirĂ«â€ dhe shtoi se Rusia dhe Ukraina do tĂ« nisin menjĂ«herĂ« negociatat pĂ«r armĂ«pushim dhe fundin e luftĂ«s.

MegjithatĂ«, Putin ka deklaruar vetĂ«m se Rusia do tĂ« punojĂ« me UkrainĂ«n pĂ«r tĂ« hartuar njĂ« ‘memorandum’ pĂ«r njĂ« ‘paqĂ« tĂ« mundshme nĂ« tĂ« ardhmen’, dhe nuk ka pranuar njĂ« armĂ«pushim 30-ditor. 

BBC, përshtati në shqip ©LAPSI.AL 

The post Rusia kryen sulmin më të egër me raketa nga nisja e luftës në Ukrainë appeared first on Lapsi.al.

❌