Intervistë me Emanuel Salinas, ish-menaxheri i Bankës Botërore në Shqipëri
Â
Emanuel Salinas, menaxheri i BankĂ«s BotĂ«rore nĂ« ShqipĂ«ri pĂ«r pothuajse katĂ«r vitet e fundit, ka spikatur gjithnjĂ« nĂ« intervistat qĂ« jep pĂ«r âMonitorâ pĂ«r pĂ«rgjigjet direkte dhe kĂ«ndvĂ«shtrimet interesante pĂ«r ekonominĂ« dhe shoqĂ«rinĂ« shqiptare.
Tashmë që mandati i tij në vendin tonë ka përfunduar, nuk mund të mungonte në një prononcim të fundit, duke folur për punën e tij, sfidat me të cilat është hasur dhe pa dyshim dhe arritjet.
Dhe ka një mesazh të madh për qeverinë:
âTĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« kapitalin njerĂ«zor aktual tĂ« vendit dhe tĂ« kultivojĂ« kapitalin njerĂ«zor tĂ« sĂ« ardhmesâ.
Nga 1 dhjetori, z. Salinas është përfaqësues i Bankës Botërore në Irak. Që tani, atij i mungon siguria dhe liria e Tiranës, ku mund të shijonte një kafe i qetë.
Ndaj ai i nxit të gjithë në Shqipëri që të ndalen për një moment dhe të shijojnë lirinë dhe bekimet e shumta që ofron ky vend i mrekullueshëm.
Â
Cilat janë disa nga arritjet më të rëndësishme gjatë punës suaj në Shqipëri?
Puna, përpjekjet që lidhen me zhvillimin kërkojnë durim, këmbëngulje dhe, ndoshta, edhe besim. Nuk e them këtë në kuptimin religjioz, por përpiqem të reflektoj faktin që në këtë lloj pune, shumë rrallë arrijmë të shohim rezultate të menjëhershme.
NĂ« vend tĂ« kĂ«saj, ne mbjellim âfarat e zhvillimitâ, qĂ« mund tĂ« jenĂ«, pĂ«r shembull, ndihmesa pĂ«r tĂ« formĂ«suar politika qĂ« pĂ«rmirĂ«sojnĂ« jetĂ«n e atyre qĂ« kanĂ« mĂ« pak, bashkĂ«punimi me autoritetet pĂ«r tĂ« reformuar institucionet qĂ« tâi bĂ«jnĂ« ato mĂ« tĂ« pĂ«rgjegjshme, ose fillimi i punĂ«ve pĂ«r investime si p.sh. nĂ« shkolla, spitale ose rrugĂ« qĂ« janĂ« tĂ« nevojshme.
GjithmonĂ« kryhet shumĂ« punĂ« paraprake pĂ«r tâu siguruar qĂ« kĂ«to âfaraâ qĂ« mbjellim nuk bazohen vetĂ«m nĂ« qĂ«llime tĂ« mira, por mĂ« kryesorja, nĂ« analiza tĂ« sakta mbi atĂ« qĂ« funksionon dhe atĂ« qĂ« nuk funksionon, si dhe mbi mĂ«nyrat mĂ« efektive pĂ«r tĂ« adresuar sfidat ekzistuese.
Puna që lidhet me zhvillimin, pra, është një vazhdimësi. Më ka takuar mua, në njëfarë mënyre, të mbjell farat që pasardhësit e mi do të duhet të kujdesen dhe çojnë në rezultate. Ashtu sikurse më ka takuar mua të finalizoj punën që kanë nisur paraardhësit e mi.
Elementet e vazhdueshme gjatë gjithë këtij procesi janë stafi ynë lokal, klientët dhe partnerët tanë. Janë ata që ofrojnë vazhdimësi, sigurojnë që të lëvizim në drejtimin e duhur dhe ruajnë kujtesën tonë institucionale.
E gjitha kjo për të thënë se, më së shumti, pata privilegjin të jem pjesë e një historie të gjatë partneriteti mes Bankës Botërore dhe Shqipërisë.
Si pjesĂ« e kĂ«saj historie tĂ« gjatĂ«, jam ndier shumĂ« krenar tĂ« shoh punĂ«n tonĂ« gjatĂ« Covid-it (kur ofruam me shpejtĂ«si pajisje, autoambulanca dhe financuam transformimin madhor tĂ« spitalit tĂ« sĂ«mundjeve infektive nĂ« mes tĂ« pandemisĂ« â vĂ«rtet si tĂ« ndryshosh motorĂ«t e njĂ« avioni, ndĂ«rsa ai Ă«shtĂ« nĂ« fluturim).
Jam ndier gjithashtu krenar të shoh rinovimin e shtatë spitaleve rajonale, si dhe rinovimin e qendrave të qyteteve dhe të trashëgimisë kulturore si në Berat, Sarandë dhe Gjirokastër, të cilat me të vërtetë patën një ndikim transformues në krijimin e vendeve të reja të punës dhe gjallërimin e ekonomisë lokale.
Sa u pĂ«rket âfarave tĂ« mbjellaâ gjatĂ« kĂ«saj periudhe, ndihem krenar qĂ« punova me kolegĂ« dhe partnerĂ« pĂ«r projekte tĂ« reja qĂ« do tĂ« rindĂ«rtojnĂ« ura nĂ« rrezik shembjeje, do tĂ« menaxhojnĂ« pastrimin nga ndotjet e ujĂ«rave tĂ« zeza nĂ« lumin Vjosa dhe do tĂ« pĂ«rmirĂ«sojnĂ« qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« e sektorit tĂ« bujqĂ«sisĂ« ndaj ndryshimeve klimatike.
Â
Cilat janë disa nga sfidat më të mëdha që keni hasur gjatë punës në Shqipëri dhe si i keni kapërcyer ato?
Prirem të jem shumë i paduruar dhe do të doja që gjërat të ecin me shpejtësi drejt rezultateve, dhe ndonjëherë, është e vështirë për mua të pranoj vonesat.
Mendoj se kjo ndodh sepse, si fĂ«mijĂ«, kam qenĂ« pĂ«rfitues i ndihmĂ«s sĂ« BankĂ«s BotĂ«rore â i rritur nĂ« njĂ« lagje tĂ« varfĂ«r nĂ« Mexico City, shkolla ime fillore dhe dreka e pĂ«rditshme mundĂ«soheshin nga njĂ« projekt i BankĂ«s BotĂ«rore.
Prandaj, nĂ« mendjen time gjithmonĂ« mĂ« shfaqen dy ide: e para, Ă«shtĂ« pĂ«rgjegjĂ«sia e madhe qĂ« tĂ« âktheshâ atĂ« qĂ« kam marrĂ«, duke krijuar mundĂ«si pĂ«r tĂ« tjerĂ«t.
E dyta, Ă«shtĂ« tĂ« qenĂ«t i ndĂ«rgjegjshĂ«m se nuk kemi kohĂ« pĂ«r tĂ« humbur. Ădo javĂ« vonesĂ« nĂ« njĂ« projekt tĂ« caktuar ishte e dhimbshme pĂ«r mua nĂ« mĂ«nyrĂ« personale, duke e ditur qĂ« kĂ«to projekte ndikojnĂ« jetĂ«t e aq shumĂ« njerĂ«zve qĂ« presin.
Sfidat që hasa në Shqipëri nuk ishin ndryshe nga ato në vende të tjera. Por këtu gjeta gjithmonë njerëz të gatshëm për të ndërmarrë veprime dhe për të përfunduar punët.
Kam një vlerësim dhe admirim të sinqertë për shumë zyrtarë qeveritarë dhe bashkëpunëtorë nëpër ministri, të cilët i kam parë të punojnë jashtë orarit apo edhe fundjavave.
Mendoj se ka shumë heronj të pashpallur në administratën publike.
Â
Si e prisni ecurinë e ekonomisë shqiptare në vitin 2025?
Jetojmë në kohë të pasigurta dhe është e vështirë të parashikohet drejtimi dhe ndikimi i faktorëve të jashtëm si tronditjet gjeopolitike dhe ndryshimet klimatike.
Por mendoj se Shqipëria ka pasur një menaxhim fiskal të kujdesshëm gjatë viteve të fundit (duke përfshirë ruajtjen e një trajektoreje në rënie të borxhit, rritjen e të ardhurave dhe mbajtjen e një qasjeje të matur ndaj shpenzimeve).
Kjo do tĂ« thotĂ« qĂ« vendi Ă«shtĂ« relativisht i mirĂ«pozicionuar pĂ«r tâiu pĂ«rgjigjur tronditjeve nĂ« periudhĂ« afatshkurtĂ«r.
Në periudhë më afatgjatë, do të jetë me të vërtetë e rëndësishme të sigurohet që transformimi ekonomik i vendit (drejt një ekonomie të bazuar më shumë në produktivitet) të përshpejtohet dhe rreziqet që vijnë nga ekspozimi ndaj ndryshimeve klimatike të zbuten.
Këto çështje janë të miranalizuara, kështu që nuk kemi nevojë të fillojmë nga e para për të kuptuar se çfarë duhet bërë. Sa më shpejt të veprojmë së bashku, aq më mirë do të jetë.
Â
Cilat janë prioritetet dhe sfidat që Shqipëria duhet të adresojë në të ardhmen e afërt?
Ădo vend pĂ«rballet me sfida tĂ« shumta nĂ« rrugĂ«n e tij tĂ« zhvillimit. Por ka njĂ« sfidĂ« tĂ« veçantĂ« qĂ« mendoj se do tĂ« jetĂ« thelbĂ«sore pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, e cila do tĂ« pĂ«rcaktojĂ« potencialin e saj pĂ«r tâu rritur nga njĂ« ekonomi me tĂ« ardhura mesatare nĂ« njĂ« ekonomi me tĂ« ardhura tĂ« larta.
Kjo sfidë lidhet me përmirësimin e kapitalit njerëzor dhe përfshin dy dimensione:
A) Dimensioni i parë është të sigurohet që kapitali njerëzor aktual i Shqipërisë të shfrytëzohet në mënyrën më të mirë të mundshme. Kjo nënkupton që të gjithë ata që janë në moshë pune ose afër saj të kenë një mundësi të drejtë për të qenë produktivë dhe për të pasur vende pune të mirëpaguara.
Për ta arritur këtë, është absolutisht e domosdoshme të përmirësohet ofrimi i kujdesit për fëmijët dhe të zgjatet orari i shkollës, në mënyrë që prindërit (por veçanërisht nënat) të kenë mundësi të jenë aktivë ekonomikisht.
Ne vlerësojmë se vetëm kjo masë mund të rrisë PBB-në e Shqipërisë me më shumë se 5%.
Gjithashtu, duhet të sigurohemi që të rinjtë e Shqipërisë të jenë të angazhuar në aktivitete produktive, qoftë në punësim formal, ose në arsim (aktualisht, gati një e katërta e të rinjve nuk janë as në punë dhe as në shkollë).
PĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«, duhet tĂ« pĂ«rmirĂ«sojmĂ« shĂ«rbimet e punĂ«simit duke lidhur mĂ« mirĂ« punĂ«dhĂ«nĂ«sit me punĂ«kĂ«rkuesit, duke pĂ«rmirĂ«suar arsimin profesional pĂ«r tâu ofruar tĂ« rinjve aftĂ«sitĂ« qĂ« kĂ«rkohen nĂ« tregun e punĂ«s.
Duhet të përmirësojmë gjithashtu në mënyrë radikale mënyrën se si shfrytëzojmë fuqinë punëtore shqiptare që aktualisht jeton jashtë vendit. Kjo përfshin shfrytëzimin e diasporës për të sjellë përvojë, njohuri dhe investime në Shqipëri, nxitjen e kthimit të atyre që jetojnë jashtë dhe riintegrimin e shpejtë në ekonomi të atyre që kthehen.
Â
Arsimi
MĂ« kanĂ« trishtuar rezultatet e PISA-s pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«. KĂ«to janĂ« rezultate tĂ« standardizuara pĂ«r shumĂ« vende dhe vlerĂ«sojnĂ« performancĂ«n e sistemeve shkollore nĂ« pĂ«rgatitjen e studentĂ«ve. Rezultatet e fundit pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« sugjerojnĂ« se mĂ« shumĂ« se 70% e 15-vjeçarĂ«ve nuk janĂ« nĂ« gjendje tĂ« lexojnĂ« dhe tĂ« kuptojnĂ« tekste akademike dhe kanĂ« aftĂ«si tĂ« kufizuara nĂ« matematikĂ«. Kjo, thjesht, nuk mund tĂ« jetĂ« baza pĂ«r ekonominĂ« qĂ« aspiron ShqipĂ«ria â njĂ« ekonomi e bazuar nĂ« dije dhe produktivitet tĂ« lartĂ«.
Â
B) Dimensioni i dytë është të kultivojmë kapitalin njerëzor të së ardhmes, në mënyrë që fëmijët të rriten dhe të kenë jetë të shëndetshme dhe produktive. Më kanë trishtuar rezultatet e PISA-s për Shqipërinë. Këto janë rezultate të standardizuara për shumë vende dhe vlerësojnë performancën e sistemeve shkollore në përgatitjen e studentëve.
Rezultatet e fundit pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« sugjerojnĂ« se mĂ« shumĂ« se 70% e 15-vjeçarĂ«ve nuk janĂ« nĂ« gjendje tĂ« lexojnĂ« dhe tĂ« kuptojnĂ« tekste akademike dhe kanĂ« aftĂ«si tĂ« kufizuara nĂ« matematikĂ«. Kjo, thjesht, nuk mund tĂ« jetĂ« baza pĂ«r ekonominĂ« qĂ« aspiron ShqipĂ«ria â njĂ« ekonomi e bazuar nĂ« dije dhe produktivitet tĂ« lartĂ«.
Dhe, nĂ«se do tĂ« varej nga unĂ«, do tâi pĂ«rqendroja tĂ« gjitha pĂ«rpjekjet pĂ«r tĂ« nxitur njĂ« pĂ«rmirĂ«sim radikal tĂ« sistemit arsimor, nga arsimi i hershĂ«m deri nĂ« arsimin e lartĂ«. Sipas mendimit tim, tri prioritetet mĂ« tĂ« larta pĂ«r çdo vend duhet tĂ« jenĂ«: arsimi, arsimi, arsimi.
Â
Mesazhi
Nëse do të varej nga unë, do të përqendroja të gjitha përpjekjet për të nxitur një përmirësim radikal të sistemit arsimor, nga arsimi i hershëm deri në arsimin e lartë. Sipas mendimit tim, tri prioritetet më të larta për çdo vend duhet të jenë: arsimi, arsimi, arsimi.
Â
Cilat janë disa nga mësimet më të vlefshme nga periudha juaj e qëndrimit në Shqipëri?
ĂshtĂ« njĂ« ministre kĂ«tu me tĂ« cilĂ«n kam bashkĂ«punuar ngushtĂ« dhe ajo mĂ« thoshte shpesh: âEmanuel, mendon se do tĂ« kem kohĂ« tĂ« lexoj njĂ« raport kaq tĂ« gjatĂ«?â Dhe ky ishte vĂ«rtet njĂ« mesazh pĂ«r mua.
VendimmarrĂ«sit, nga vetĂ« natyra e punĂ«s sĂ« tyre, kanĂ« shumĂ« pak kohĂ« dhe kanĂ« nevojĂ« pĂ«r informacion tĂ« zbatueshĂ«m nĂ« kohĂ«n e duhur. Ne nĂ« BankĂ«n BotĂ«rore, e konsiderojmĂ« veten si âbankĂ« e njohuriveâ.
Kjo do të thotë se vlera e shtuar që ne sjellim, përveç financimit, është pikërisht njohuria dhe investojmë shumë përpjekje dhe burime për ta krijuar atë.
Kjo pĂ«rfshin nga parashikimet makroekonomike tek analiza pĂ«r ndryshimet klimatike; nga asistenca teknike ânĂ« kohĂ« realeâ pĂ«r pĂ«rmirĂ«simin e institucioneve tek analizat e opsioneve pĂ«r tĂ« shtrirĂ« qasjen nĂ« financa; nga analizat mbi faktorĂ«t qĂ« ndikojnĂ« varfĂ«rinĂ« te grumbullimi i mĂ«simeve tĂ« nxjerra nga bota pĂ«r tĂ« pĂ«rmirĂ«suar produktivitetin, pĂ«r tĂ« pĂ«rmendur disa nga fushat e njohurive qĂ« kemi ofruar pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«.
Â
Banka Botërore ka qenë një partnere e vlefshme për Shqipërinë në historinë e saj të tranzicionit. Si do ta vlerësonit ndikimin e saj?
Disa nga klientët e parë të Bankës Botërore ishin Franca, ndërsa ajo u përfshi në procesin e rindërtimit pas Luftës së Dytë Botërore, dhe më pas u bashkuan edhe vende të tjera europiane.
Me kalimin e kohës, kur këto vende arritën një nivel të lartë të të ardhurave, ato kaluan nga përfitues të ndihmës nga Banka Botërore në donatorë të saj, në mënyrë që vendet me të ardhura më të ulëta të mund të përfitonin ndihmë.
Kjo ishte gjithashtu rruga e zhvillimit për vendet e Europës Lindore, dhe nuk kam asnjë dyshim që e njëjta gjë do të ndodhë edhe me Shqipërinë.
Besoj se gjithçka që bëjmë këtu kontribuon, në një mënyrë apo një tjetër, në këtë rrugë zhvillimi.
Pra, ndikimi i përhershëm që aspirojmë të kemi është të kontribuojmë, në çdo mënyrë që mundemi, për një Shqipëri të suksesshme, me të ardhura të larta, ku njerëzit përfitojnë në mënyrë të barabartë nga mirëqenia e përbashkët, kanë një jetë të mirë dhe të shëndetshme dhe mrekullitë natyrore të këtij vendi ruhen për brezat e ardhshëm.
Â
Cila është detyra juaj e re pas largimit nga Shqipëria?
Në fund të dhjetorit përfundova muajin tim të parë në detyrën e re si përfaqësues i Bankës Botërore në Irak.
Megjithëse është vetëm fillimi i një udhëtimi të ri, kam pasur mundësinë të takoj njerëz shumë interesantë, pozitivë dhe mikpritës në Bagdad. Ka shumë punë për të bërë atje, ndërsa vendi po kalon nga shumë vite konflikti drejt një rruge stabiliteti dhe rritjeje.
Duhet të mësoj shpejt rreth vendit, historisë së tij, situatës aktuale dhe sfidave e mundësive për të ardhmen.
Por është shumë e qartë se, megjithëse vendet mund të jenë shumë të ndryshëm, aspiratat e njerëzve janë shumë të ngjashme: të gjithë duam të jetojmë në paqe, të kemi mundësi të përmbushim nevojat e familjeve tona dhe të shohim fëmijët tanë të jetojnë jetë të suksesshme dhe të shëndetshme.
Ajo që është ndryshe është se nuk kam mundësi të eci ose të ngas biçikletën nga shtëpia në punë, siç bëja çdo ditë në Tiranë. Nuk kam lirinë të ulem në një kafene për të biseduar me miq ose për të lexuar një libër.
I ardhur nga Meksika, e di qĂ« kĂ«to janĂ« disa liri qĂ« ne i marrim si tĂ« mirĂ«qena, por mund tĂ« humbasin lehtĂ« kur na mungon siguria. KĂ«to janĂ« liri tĂ« rĂ«ndĂ«sishme qĂ« njerĂ«zit nĂ« ShqipĂ«ri i kanĂ« dhe qĂ« duhet tâi vlerĂ«sojnĂ«. Sidomos nĂ« njĂ« kohĂ« kur ka kaq shumĂ« konflikte dhe pasiguri nĂ« vende tĂ« tjera tĂ« botĂ«s.
Prandaj, do të doja ta përfundoja duke inkurajuar të gjithë në Shqipëri që të ndalen për një moment dhe të shijojnë lirinë dhe bekimet e shumta që ofron ky vend i mrekullueshëm.
Ndërsa përpiqemi për një të ardhme më të mirë dhe përgatitemi për sfidat që 2025 mund të sjellë, mendoj se është e rëndësishme të ndalemi dhe të jemi mirënjohës për atë që kemi.
Nga ana ime, dua tâju falĂ«nderoj pĂ«r durimin tuaj me kĂ«tĂ« intervistĂ« tĂ« gjatĂ« dhe tĂ« falĂ«nderoj secilin prej jush me tĂ« cilĂ«t pata mundĂ«sinĂ« tĂ« punoj, pĂ«r pĂ«rkushtimin tuaj, dhe, mbi tĂ« gjitha, miqĂ«sinĂ« tuaj.
Â
Shqipëria
Do të doja ta përfundoja duke inkurajuar të gjithë në Shqipëri që të ndalen për një moment dhe të shijojnë lirinë dhe bekimet e shumta që ofron ky vend i mrekullueshëm. Ndërsa përpiqemi për një të ardhme më të mirë dhe përgatitemi për sfidat që 2025 mund të sjellë, mendoj se është e rëndësishme të ndalemi dhe të jemi mirënjohës për atë që kemi.
Â
Â
Â
The post Salinas i Bankës Botërore: Sfida më e madhe e Shqipërisë, përmirësimi i kapitalit njerëzor appeared first on Revista Monitor.
Login
