❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Before yesterdayMain stream

Botë në prag të stuhisë? Rusia dhe Kina bashkë kundër Perëndimit/ Rutte: Lufta e Tretë Botërore është në horizont

✇Sot News | Lajme
By: Blerina Hysaj
6 July 2025 at 18:50

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, ka paralajmëruar se një sulm ushtarak i njëkohshëm nga Kina dhe Rusia mund ta zhytë botën në një konflikt të ri global shkatërrues.

Në një intervistë të gjatë me New York Times, ish-kryeministri holandez sugjeroi se udhëheqësi kinez Xi Jinping mund të përpiqet së shpejti të pushtojë Tajvanin, ndërsa i kërkoi Putinit të nisë një sulm paralel në territorin e NATO-s, duke shkaktuar potencialisht Luftën e Tretë Botërore.

“NĂ«se Pekini do tĂ« pushtonte Tajvanin, sĂ« pari do tĂ« sigurohej qĂ« tĂ« ketĂ« mbĂ«shtetjen e MoskĂ«s. NĂ« kĂ«tĂ« kuptim, Putini do tĂ« duhej ta mbante EvropĂ«n tĂ« zĂ«nĂ« duke shkaktuar njĂ« konflikt me vendet e OrganizatĂ«s sĂ« Traktatit tĂ« Atlantikut tĂ« Veriut. Ky Ă«shtĂ« skenari mĂ« i mundshĂ«m”, – tha Rutte.

Shtetet Baltike dhe Armatimet

ParalajmĂ«rimi i rĂ«ndĂ« vjen mes frikĂ«s nĂ« rritje se Kremlini mund tĂ« ketĂ« nĂ« shĂ«njestĂ«r shtetet baltike (Estonia, Letonia dhe Lituania). Rutte tha se PerĂ«ndimi duhet tĂ« veprojĂ« urgjentisht pĂ«r tĂ« parandaluar njĂ« skenar tĂ« tillĂ« duke forcuar mbrojtjen e tij dhe duke rritur bashkĂ«punimin me aleatĂ«t nĂ« Indo-PaqĂ«sor. “Rusia po rindĂ«rtohet me njĂ« ritĂ«m dhe shpejtĂ«si tĂ« paparĂ« nĂ« historinĂ« e kohĂ«ve tĂ« fundit”, gjĂ« qĂ« e bĂ«n tĂ« domosdoshme qĂ« Evropa tĂ« forcojĂ« aftĂ«sitĂ« e saj mbrojtĂ«se, tha sekretari, duke ia dhĂ«nĂ« meritĂ«n Presidentit tĂ« SHBA-sĂ« Donald Trump pĂ«r rritjen e angazhimit tĂ« EvropĂ«s ndaj mbrojtjes.

RusĂ«t “tani prodhojnĂ« tre herĂ« mĂ« shumĂ« municione nĂ« tre muaj sesa prodhon e gjithĂ« NATO nĂ« njĂ« vit. ËshtĂ« e paqĂ«ndrueshme, por rusĂ«t po bashkĂ«punojnĂ« me koreano-veriorĂ«t, kinezĂ«t dhe iranianĂ«t, mullahĂ«t, pĂ«r tĂ« vazhduar kĂ«tĂ« luftĂ« tĂ« pajustifikuar agresioni kundĂ«r UkrainĂ«s”, shtoi ai.

Rutte mĂ« pas paralajmĂ«roi se ambiciet e Presidentit rus Vladimir Putin nuk ndalen nĂ« EvropĂ«. “NĂ«se Arktiku, Oqeani Atlantik dhe Evropa nuk janĂ« tĂ« sigurta, Shtetet e Bashkuara kanĂ« njĂ« problem tĂ« madh”, theksoi Rutte, duke shtuar se Rusia ka edhe ambicie pĂ«r tĂ« sulmuar territorin amerikan.

Një skenar i pamundur

Megjithatë, duhet thënë se skenari i përmendur nga Rutte është shumë i pamundur për disa arsye strategjike, ushtarake dhe ekonomike. Së pari, të dy fuqitë janë të vetëdijshme për rrezikun e përshkallëzimit global që do të sillte një veprim i tillë, duke përfshirë përfshirjen e mundshme të drejtpërdrejtë të Shteteve të Bashkuara dhe përdorimin e mundshëm të armëve bërthamore. Koordinimi i një sulmi të njëkohshëm do të kërkonte një nivel besimi dhe bashkëpunimi ushtarak që, megjithëse në rritje, nuk është ende aq i thellë midis Moskës dhe Pekinit.

Nga një perspektivë ushtarake, si Rusia ashtu edhe Kina përballen me sfida komplekse logjistike në mjediset e tyre përkatëse. Rusia është tashmë shumë e angazhuar në Ukrainë dhe ka treguar kufizime në aftësinë e saj për të projektuar forcë kundër një aleance teknologjikisht superiore si NATO. Kina, nga ana e saj, do të përballej me një operacion jashtëzakonisht të rrezikshëm amfib kundër Tajvanit, i cili është i mbrojtur mirë dhe potencialisht i mbështetur nga SHBA-të dhe aleatët e saj Indo-Paqësor.

Ekonomikisht, një konflikt i dyfishtë do të çonte në sanksione shkatërruese dhe ndërprerje të rrugëve tregtare jetësore, veçanërisht për Kinën, e cila është shumë e integruar në ekonominë globale. Për më tepër, njëkohësia e sulmeve mund të forcojë kohezionin dhe gatishmërinë e aleancave perëndimore, duke bashkuar NATO-n, Japoninë, Korenë e Jugut dhe Australinë kundër të dyja fuqive. Së fundmi, si Rusia, ashtu edhe Kina, janë aktorë racionalë me qëllime afatgjata. Një konflikt në dy fronte do të zvogëlonte në mënyrë drastike shanset e suksesit për të dyja, duke e bërë këtë opsion shumë të rrezikshëm krahasuar me përfitimet.

The post Botë në prag të stuhisë? Rusia dhe Kina bashkë kundër Perëndimit/ Rutte: Lufta e Tretë Botërore është në horizont appeared first on Sot News | Lajme.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« bota myslimane?

✇Telegrafi
By: Agron Shala
30 June 2025 at 13:55

Nga: Cemil Aydin, profesor i Historisë në Universitetin e Karolinës së Veriut / aeon.co
PĂ«rktheu: Agron Shala / Telegrafi.com

MĂ« 17 maj 1919, nĂ« Paris, tre udhĂ«heqĂ«s indianĂ« myslimanĂ« u takuan me presidentin e Shteteve tĂ« Bashkuara, Woodrow Wilson, pĂ«r tĂ« mbrojtur çështjen e ruajtjes sĂ« Kalifatit osman nĂ« Stamboll dhe pĂ«r vetĂ«vendosjen kombĂ«tare tĂ« Anadollit si atdhe pĂ«r turqit myslimanĂ«. IndianĂ«t kĂ«rkuan pavarĂ«sinĂ« e asaj qĂ« e quajtĂ«n “fuqia e fundit myslimane qĂ« mbeti nĂ« botĂ«.” UdhĂ«heqĂ«sit myslimanĂ« indianĂ« qĂ« flisnin nĂ« emĂ«r tĂ« njĂ« Kalifati osman mund tĂ« duken si pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« njĂ« uniteti global mysliman, por njĂ« pĂ«rfundim i tillĂ« do tĂ« ishte i gabuar.

NĂ« fakt, detajet, argumentet dhe idealet e atij takimi tregojnĂ« se sa i paqĂ«ndrueshĂ«m dhe mashtrues Ă«shtĂ« supozimi i zakonshĂ«m se ekziston njĂ« ndarje e qartĂ« midis “botĂ«s myslimane” dhe “PerĂ«ndimit.” MyslimanĂ«t indianĂ« e mbrojtĂ«n çështjen e pavarĂ«sisĂ« turke duke iu referuar 14 pikave pĂ«r paqe tĂ« Wilsonit. Suksesi i tyre nĂ« sigurimin e kĂ«tij takimi me Wilsonin lidhej ngushtĂ« me sakrificĂ«n e tyre si ushtarĂ« nĂ« ushtrinĂ« britanike, duke luftuar dhe mundur aleancĂ«n gjermano-osmane. Edwin Montagu, sekretari i Shtetit pĂ«r IndinĂ« nĂ«n sundimin britanik, e organizoi takimin sepse besonte se Perandoria Britanike – si perandoria mĂ« e madhe myslimane nĂ« botĂ« – kishte njĂ« pĂ«rgjegjĂ«si morale pĂ«r tĂ« dĂ«gjuar çështjen e myslimanĂ«ve indianĂ« nĂ« mbrojtje tĂ« Kalifatit osman. TĂ« tre liderĂ«t myslimanĂ« qĂ« theksonin lidhjet e tyre shpirtĂ«rore me Kalifatin osman – Aga Khan, Abdullah Yusuf Ali dhe Sahibzada Aftab Ahmad Khan – ishin nĂ« fakt nĂ«nshtetas besnikĂ« tĂ« KurorĂ«s Britanike. NĂ« takim morĂ«n pjesĂ« edhe disa liderĂ« hindu tĂ« IndisĂ«, duke shprehur solidaritetin e tyre me bashkatdhetarĂ«t myslimanĂ« dhe mbĂ«shtetjen pĂ«r Kalifatin osman.

Ky diskutim nĂ« KonferencĂ«n e Paqes nĂ« Paris, nĂ« vitin 1919, nuk zbulon njĂ« pĂ«rplasje midis njĂ« bote islame dhe njĂ« bote perĂ«ndimore. PĂ«rkundrazi, zbulon njĂ« botĂ« komplekse dhe tĂ« ndĂ«rlidhur. E, megjithatĂ«, merreni parasysh esenĂ« me ndikim tĂ« Bernard Lewisit nĂ« revistĂ«n The Atlantic, RrĂ«njĂ«t e zemĂ«rimit mysliman (1990): “NĂ« kĂ«ndvĂ«shtrimin klasik islamik, drejt tĂ« cilit shumĂ« myslimanĂ« po kthehen, bota dhe mbarĂ« njerĂ«zimi ndahen nĂ« dy pjesĂ«: ShtĂ«pia e Islamit, ku mbizotĂ«rojnĂ« ligji dhe besimi islam dhe, pjesa tjetĂ«r, e njohur si ShtĂ«pia e Mosbesimit ose ShtĂ«pia e LuftĂ«s, tĂ« cilĂ«n myslimanĂ«t kanĂ« detyrim pĂ«rfundimtar ta sjellin nĂ« Islam.” Lewis e bĂ«nte tĂ« qartĂ« se ky “detyrim” i supozuar nĂ«nkuptonte mjete tĂ« dhunshme: “Detyrimi i luftĂ«s sĂ« shenjtĂ« 
 fillon nĂ« shtĂ«pi dhe vazhdon jashtĂ« saj, kundĂ«r tĂ« njĂ«jtit armik jobesimtar.” Si nĂ« frymĂ« ashtu edhe nĂ« pĂ«rmbajtje, udhĂ«heqĂ«sit indianĂ« qĂ« u takuan me Wilsonin nĂ« vitin 1919, kundĂ«rshtojnĂ« çdo pretendim tĂ« Lewisit. MyslimanĂ«t ishin mbĂ«shtetĂ«s besnikĂ« tĂ« njĂ« perandorie shumĂ«-fetare, si ajo britanike, bashkĂ«punonin me hindutĂ« dhe kishin luftuar kundĂ«r ushtarĂ«ve myslimanĂ« tĂ« PerandorisĂ« Osmane gjatĂ« LuftĂ«s sĂ« ParĂ« BotĂ«rore. Ata nuk i shihnin perĂ«ndimorĂ«t si armiq dhe e mbrojtĂ«n kauzĂ«n e Kalifatit osman nĂ« pĂ«rputhje me normat ndĂ«rkombĂ«tare mbi vetĂ«vendosjen kombĂ«tare dhe paqen perandorake.

Edhe pse ka pasur ndikim nĂ« qarqet e politikĂ«s amerikane, Bernard Lewis nuk ishte ai qĂ« shpiku idenĂ« e njĂ« “bote myslimane” qĂ« Ă«shtĂ« ndryshe nga ajo perĂ«ndimore. QĂ« prej Revolucionit Iranian tĂ« vitit 1979, gazetarĂ«t perĂ«ndimorĂ« dhe islamistĂ«t radikalĂ« e kanĂ« popullarizuar kĂ«tĂ« ide. Sipas pikĂ«pamjes sĂ« tyre, panislamizmi bashkĂ«kohor buron nga idealet e lashta myslimane dhe synon rikthimin e njĂ« pastĂ«rtie tĂ« paprishur fetare. NĂ« kĂ«tĂ« kĂ«ndvĂ«shtrim, panislamizmi paraqitet si njĂ« lĂ«vizje reaksionare, e kapluar nga traditat e vjetra dhe nga ligji klasik islam. Ajo qĂ« zakonisht pretendohet Ă«shtĂ« se veçantitĂ« e Islamit e detyrojnĂ« pĂ«rkatĂ«sinĂ« fetare tĂ« myslimanĂ«ve tĂ« tejkalojĂ« çdo pĂ«rkatĂ«si tjetĂ«r politike. Ky panislamizĂ«m jo vetĂ«m qĂ« mbijeton, por lulĂ«zon edhe nĂ« botĂ«n moderne, dhe paraqitet si artefakt civilizues qĂ« bie thellĂ«sisht ndesh me kohĂ«n moderne.

Lewis mund tĂ« mos ketĂ« qenĂ« ai qĂ« shpiku idenĂ« e botĂ«s myslimane, por ia dha njĂ« lustĂ«r intelektuale dhe frymĂ«zoi veprĂ«n edhe mĂ« tĂ« njohur tĂ« Samuel Huntingtonit, PĂ«rplasja e qytetĂ«rimeve dhe rindĂ«rtimi i rendit botĂ«ror (1996). “Lufta midis kĂ«tyre sistemeve rivale [tĂ« botĂ«s islame dhe tĂ« krishterimit],” shkroi Lewis, “ka zgjatur pĂ«r rreth 14 shekuj. Ajo filloi me shfaqjen e Islamit, nĂ« shekullin VII, dhe ka vazhduar praktikisht deri nĂ« ditĂ«t e sotme. Ka qenĂ« njĂ« seri e gjatĂ« sulmesh dhe kundĂ«rsulmesh, xhihadesh dhe kryqĂ«zatash, pushtimesh dhe ripushtimesh.”

Kjo mbetet ende pikĂ«pamja dominuese perĂ«ndimore mbi panislamizmin, e shprehur shpesh pĂ«rmes frazĂ«s sĂ« zakonshme nĂ« media dhe nĂ« analiza – “bota myslimane.” Por, nĂ« kundĂ«rshtim me kĂ«tĂ« pikĂ«pamje mbizotĂ«ruese pĂ«r njĂ« pĂ«rplasje tĂ« pĂ«rjetshme me PerĂ«ndimin e krishterĂ«, panislamizmi Ă«shtĂ« nĂ« fakt njĂ« fenomen relativisht i ri dhe aspak i jashtĂ«zakonshĂ«m. I lidhur ngushtĂ« me pan-afrikanizmin dhe pan-azianizmin, ai lindi nĂ« vitet ‘80 tĂ« shekullit XIX si njĂ« reagim ndaj padrejtĂ«sive tĂ« imperializmit evropian. Fillimisht, ideja e solidaritetit global mysliman synonte tĂ« siguronte mĂ« shumĂ« tĂ« drejta pĂ«r myslimanĂ«t brenda perandorive evropiane, si pĂ«rgjigje ndaj ideve tĂ« supremacisĂ« sĂ« bardhĂ«/krishterĂ«, dhe pĂ«r tĂ« pohuar barazinĂ« e shteteve ekzistuese myslimane nĂ« tĂ« drejtĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare.

Ideja e një përplasjeje të lashtë midis Botës Myslimane dhe Botës së Krishterë është një mit i rrezikshëm dhe modern. Ajo mbështetet në shtrembërime të fabrikuara të uniteteve të ndara gjeopolitike dhe civilizuese islame dhe perëndimore. Pan-afrikanizmi dhe pan-azianizmi ofrojnë një kontekst më të mirë për të kuptuar panislamizmin. Të tria u shfaqën në fund të shekullit XIX, në kulmin e epokës së perandorive, si kundërpërgjigje ndaj supremacisë anglosaksone dhe misionit civilizues të njeriut të bardhë. Panislamistët e epokës së perandorive nuk kishin nevojë të bindnin myslimanët e tjerë për unitetin global të bashkëbesimtarëve të tyre. Duke ndarë subjektet myslimane përmes referencave ndaj identitetit të tyre fetar, kolonizatorët krijuan themelet konceptuale të unitetit modern mysliman.

NĂ« atĂ« kohĂ«, perandoritĂ« britanike, holandeze, franceze dhe ruse sundonin shumicĂ«n e myslimanĂ«ve tĂ« botĂ«s. Ashtu si pan-afrikanistĂ«t dhe pan-azianistĂ«t, panislamistĂ«t e parĂ« ishin intelektualĂ« qĂ« donin t’u kundĂ«rviheshin fyerjeve, poshtĂ«rimeve dhe shfrytĂ«zimit tĂ« dominimit kolonial perĂ«ndimor. Ata nuk synonin domosdo tĂ« mohonin botĂ«n perandorake apo realitetin e perandorive. NĂ« ndjeshmĂ«ri, intelektualĂ«t kryesorĂ« panislamistĂ«, Jamaluddin al-Afghani dhe Syed Ameer Ali, i ngjanin shumĂ« figurave si W. E. B. Du Bois te pan-afrikannistĂ«t apo Rabindranath Tagore tek pan-aziatistĂ«t. Si homologĂ«t e tyre, panislamistĂ«t theksonin se perandoritĂ« evropiane diskriminonin afrikanĂ«t, aziatikĂ«t dhe myslimanĂ«t – si brenda perandorive, ashtu edhe nĂ« marrĂ«dhĂ«niet ndĂ«rkombĂ«tare. TĂ« tri lĂ«vizjet sfiduan racizmin evropian dhe dominimin kolonial, dhe premtuan njĂ« botĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« dhe mĂ« tĂ« lirĂ« pĂ«r shumicĂ«n e qenieve njerĂ«zore nĂ« TokĂ«.

Zyrtarët kolonialë evropianë filluan të shqetësoheshin për një revoltë të mundshme myslimane, kur panë se teknologjitë moderne të shtypit, avulloreve dhe telegrafit po krijonin lidhje të reja mes popullatave të ndryshme myslimane, duke i ndihmuar ata të artikulonin një kritikë ndaj racizmit dhe diskriminimit. Megjithatë, nuk pati kryengritje panislamike kundër kolonializmit në vitet 1870-1910. Kërcënimi i supozuar i panislamizmit u shfaq për herë të parë, dukshëm, në Perëndim gjatë Luftës së Parë Botërore, pjesërisht sepse perandoritë osmane dhe gjermane e promovuan atë në propagandën e tyre të luftës. Por, nuk pati asnjë revoltë myslimane gjatë Luftës së Parë Botërore, kur qindra mijëra-ushtarë myslimanë shërbyen në perandoritë britanike, franceze dhe ruse. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, pan-azianizmi lidhej me premtimet e Perandorisë Japoneze për të çliruar racat me ngjyrë të Azisë nga hegjemonia e të bardhëve. Pas humbjes së Japonisë, dekolonizimi historik i Afrikës e rriti rëndësinë e pan-afrikanizmit në debatin evropian.

Deri nĂ« vitet ’60 tĂ« shekullit XX, me zbehjen e botĂ«s koloniale dhe zĂ«vendĂ«simin e saj nga njĂ« botĂ« e shteteve tĂ« pavarura, projektet politike tĂ« panislamizmit, pan-afrikanizmit dhe pan-azianizmit pothuajse ishin zhdukur. MegjithatĂ«, ato kishin fituar shumĂ« beteja intelektuale kundĂ«r racizmit, kishin rrĂ«zuar argumentet koloniale tĂ« supremacisĂ« sĂ« bardhĂ« dhe kishin ndihmuar nĂ« pĂ«rfundimin e sundimit perandorak evropian. ZhgĂ«njimet mbi dĂ«shtimin e AfrikĂ«s, AzisĂ« dhe botĂ«s myslimane pĂ«r tĂ« arritur barazi dhe liri tĂ« krahasueshme me PerĂ«ndimin, kontribuuan gjithashtu nĂ« rĂ«nien e statusit tĂ« kĂ«tyre pan-nacionalizmave. Deri nĂ« vitet ’80 tĂ« shekullit XX, intelektualĂ«t afrikanĂ« dhe afro-amerikanĂ« u bĂ«nĂ« mĂ« pesimistĂ« mbi Ă«ndrrĂ«n kryesore pan-afrikaniste pĂ«r barazi racore pĂ«r njerĂ«zit me ngjyrĂ« nĂ« botĂ«n moderne dhe pĂ«r ta bĂ«rĂ« gjithĂ« AfrikĂ«n tĂ« begattĂ« dhe tĂ« lirĂ«. Nuk Ă«shtĂ« realizuar vizioni pan-afrikan pĂ«r tĂ« bashkuar kombet e reja e tĂ« dobĂ«ta afrikane nĂ« njĂ« forcĂ« federative globale dhe pĂ«r t’u dhĂ«nĂ« atyre liri dhe mirĂ«qenie. Edhe pse ekziston ende njĂ« organizatĂ« ndĂ«rkombĂ«tare – Bashkimi Afrikan – ajo Ă«shtĂ« jofunksionale dhe larg realizimit tĂ« qĂ«llimeve tĂ« pan-afrikanizmit. Shpresat e brezit pan-afrikanist, nga Du Bois te Frantz Fanon, pĂ«r njĂ« tĂ« ardhme tĂ« dekolonizuar tĂ« AfrikĂ«s, mbeten njĂ« projekt i humbur pĂ«r brezin e ardhshĂ«m.

Nga ana tjetĂ«r, me disa fuqi tĂ« mĂ«dha si Kina, India dhe Japonia, Azia e sotme e dekolonizuar do t’i kishte bĂ«rĂ« krenarĂ« pan-azianistĂ«t e fillimit tĂ« shekullit XX. MegjithatĂ«, pan-azianizmi i shekullit XX ndoqi njĂ« rrugĂ« tĂ« ndĂ«rlikuar. ShfrytĂ«zimi qĂ« Japonia i bĂ«ri pan-azianizmit pĂ«r tĂ« arsyetuar pushtimin e saj kolonial tĂ« KinĂ«s dhe KoresĂ«, i la shumĂ« mbĂ«shtetĂ«s tĂ« ndiheshin tĂ« tradhtuar. Politika e jashtme e IndisĂ« sĂ« pavarur, nĂ«n drejtimin e Jawaharlal NehrusĂ«, tregoi njĂ« angazhim ndaj disa parimeve pan-azianiste, tĂ« cilat kishin njĂ« tĂ«rheqje tĂ« gjerĂ« gjatĂ« KonferencĂ«s sĂ« Bandungut mĂ« 1955. Ky takim i 29 shteteve aziatike dhe afrikane, qĂ« pĂ«rbĂ«nin mĂ« shumĂ« se gjysmĂ«n e popullsisĂ« sĂ« botĂ«s, ishte shprehja e fundit madhore e solidaritetit aziatik, dhe mĂ« pas u pĂ«rthith nga rivalitetet e LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ« dhe ndĂ«rtimi i shteteve kombĂ«tare.

Edhe panislamizmi ka ecur pĂ«rpara nĂ« njĂ« seri ngritjesh dhe rĂ«niesh gjatĂ« shekullit tĂ« fundit. Nga Turqia dhe Egjipti, te Indonezia dhe Algjeria, ideja e intelektualizmit mysliman dhe solidaritetit global mysliman fuqizoi udhĂ«heqĂ«sit dhe lĂ«vizjet nacionaliste tĂ« shekullit XX. Deri nĂ« mesin e viteve ’60 tĂ« shekullit XX, shumica e myslimanĂ«ve tĂ« botĂ«s kishin fituar lirinĂ« nga sundimi kolonial evropian. Parlamenti turk kishte shfuqizuar Kalifatin osman qĂ« nĂ« vitin 1924, dhe deri nĂ« vitet ‘50 tĂ« shekullit XX ai kalifat pothuajse ishte harruar.

MegjithatĂ«, nĂ« pothuajse njĂ« tĂ« pestĂ«n e parĂ« tĂ« shekullit XXI, pan-afrikanizmi dhe pan-azianizmi duken sikur janĂ« zhdukur, ndĂ«rsa panislamizmi dhe ideali i solidaritetit tĂ« botĂ«s myslimane vazhdon tĂ« mbijetojĂ«. Pse? PĂ«rgjigjja gjendet nĂ« fazat pĂ«rfundimtare tĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«. NĂ« vitet ‘80 tĂ« shekullit XX, u shfaq njĂ« ndĂ«rkombĂ«tarizim i ri mysliman, si pjesĂ« e rritjes sĂ« islamit politik. Nuk bĂ«hej fjalĂ« pĂ«r njĂ« pĂ«rplasje mes traditave civilizuese tĂ« lashta tĂ« Islamit dhe PerĂ«ndimit, as pĂ«r njĂ« ringjallje tĂ« vlerave autentike fetare. Nuk ishte as njĂ« vazhdimĂ«si e panislamizmit tĂ« fillimit tĂ« shekullit XX, por njĂ« formacion i ri qĂ« doli nga Lufta e FtohtĂ«. NjĂ« aleancĂ« saudito-amerikane filloi tĂ« promovojĂ« idenĂ« e solidaritetit mysliman nĂ« vitet ‘70 tĂ« shekullit XX, si njĂ« alternativĂ« ndaj panarabizmit laik tĂ« presidentit egjiptian Gamal Abdel Nasser, vendi i tĂ« cilit ishte i lidhur me Bashkimin Sovjetik. Çdo ide pĂ«r njĂ« utopi “islame” do tĂ« kishte dĂ«shtuar nĂ«se nuk do tĂ« ishin dĂ«shtimet e shumĂ« shteteve tĂ« pas-kolonializmit dhe zhgĂ«njimi pasues publik i shumĂ« myslimanĂ«ve.

Ideja se panislamizmi pĂ«rfaqĂ«son vlera autentike politike myslimane, tĂ« lashta dhe tĂ« shtypura qĂ« ngrihen nĂ« revoltĂ« kundĂ«r perĂ«ndimores dhe sekularizmit global, ishte nĂ« fillim njĂ« obsesion paranojak i oficerĂ«ve kolonialĂ« perĂ«ndimorĂ«, por sĂ« fundmi vjen kryesisht nga islamistĂ«t. KomentatorĂ«t dhe gazetarĂ«t perĂ«ndimorĂ« kanĂ« gabuar duke i marrĂ« pĂ«r tĂ« mirĂ«qena pretendimet e islamistĂ«ve mbi vlerat thelbĂ«sore politike tĂ« Islamit. Lloji i islamizmit qĂ« identifikohet me VĂ«llazĂ«rinĂ« Myslimane tĂ« Egjiptit apo Iranin e Ruhollah Khomeinit, nuk ekzistonte para viteve ’70 tĂ« shekullit XX. AsnjĂ« nga myslimanĂ«t indianĂ« qĂ« u takuan me Wilsonin, e as kalifĂ«t e fundit osmanĂ«, nuk ishin tĂ« interesuar pĂ«r tĂ« imponuar sheriatin nĂ« shoqĂ«ritĂ« e veta. AsnjĂ«ri prej tyre nuk donte tĂ« detyronte gratĂ« tĂ« mbuloheshin. PĂ«rkundrazi, brezi i parĂ« panislamist ishte shumĂ« modernist: ata ishin pĂ«rkrahĂ«s tĂ« çlirimit tĂ« grave, barazisĂ« racore dhe kozmopolitizmit. MyslimanĂ«t indianĂ«, pĂ«r shembull, ishin shumĂ« krenarĂ« qĂ« kalifi osman kishte ministra dhe ambasadorĂ« grekĂ« e armenĂ«. Ata gjithashtu dĂ«shironin qĂ« Kurora Britanike tĂ« emĂ«ronte hindusĂ« dhe myslimanĂ« si ministra dhe zyrtarĂ« tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« nĂ« qeveritĂ« e tyre. AsnjĂ«ri prej tyre nuk do tĂ« kishte dĂ«shiruar apo parashikuar ndarjen e turqve dhe grekĂ«ve nĂ« tokat osmane, arabĂ«ve dhe hebrenjve nĂ« PalestinĂ«, apo myslimanĂ«ve dhe hindusĂ«ve nĂ« Indi. VetĂ«m forma bazĂ« e panislamizmit tĂ« fillimshekullit XX mbijeton sot; pĂ«rmbajtja e tij Ă«shtĂ« transformuar plotĂ«sisht qĂ« prej viteve ’80 tĂ« shekullit XX.

Fakti qĂ« si Bernard Lewis ashtu edhe Osama bin Laden flisnin pĂ«r njĂ« pĂ«rplasje tĂ« pĂ«rjetshme midis njĂ« bote tĂ« bashkuar myslimane dhe njĂ« PerĂ«ndimi tĂ« bashkuar, nuk do tĂ« thotĂ« se ky Ă«shtĂ« realitet. Edhe nĂ« kulmin e idesĂ« sĂ« solidaritetit global mysliman, nĂ« fund tĂ« shekullit XIX, shoqĂ«ritĂ« myslimane ishin tĂ« ndara sipas vijave politike, gjuhĂ«sore dhe kulturore. QĂ« nga koha e shokĂ«ve tĂ« profetit Muhamed, nĂ« shekullin e shtatĂ«, qindra mbretĂ«ri, perandori dhe sulltanate tĂ« ndryshme – disa nĂ« konflikt me njĂ«ra-tjetrĂ«n – kanĂ« sunduar mbi popullsi tĂ« pĂ«rziera myslimane dhe me tĂ« tjerĂ«. Ndarja e myslimanĂ«ve nga fqinjĂ«t e tyre hindu, budistĂ«, tĂ« krishterĂ« dhe hebrenj, dhe koncepti pĂ«r shoqĂ«ritĂ« e tyre nĂ« izolim, nuk ka asnjĂ« lidhje me pĂ«rvojĂ«n historike tĂ« qenies njerĂ«zore. Nuk ka ekzistuar kurrĂ« dhe nuk mund tĂ« ekzistojĂ« njĂ« “botĂ«â€ e ndarĂ« “myslimane.”

TĂ« gjitha grupet e reja fashiste tĂ« djathta anti-myslimane nĂ« EvropĂ« dhe nĂ« ShBA, janĂ« tĂ« fiksuara pas zgjerimit perandorak osman nĂ« EvropĂ«n Lindore. Ata e shohin rrethimin osman tĂ« VjenĂ«s, tĂ« vitit 1683, si njĂ« tentativĂ« tĂ« qytetĂ«rimit islamik pĂ«r tĂ« pushtuar “PerĂ«ndimin.” Por, nĂ« BetejĂ«n e VjenĂ«s, hungarezĂ«t protestantĂ« ishin aleatĂ« tĂ« PerandorisĂ« Osmane – kryesisht myslimane – kundĂ«r HabsburgĂ«ve katolikĂ«. Ishte njĂ« konflikt i ndĂ«rlikuar midis perandorive dhe shteteve, jo njĂ« pĂ«rplasje qytetĂ«rimesh.

Nacionalizmi hindu i kryeministrit tĂ« IndisĂ«, Narendra Modi, promovon idenĂ« e njĂ« Perandorie tĂ« huaj Mogule qĂ« pushtoi IndinĂ« dhe sundoi mbi hindusĂ«t. Por, burokratĂ«t hindu luajtĂ«n njĂ« rol jetik nĂ« PerandorinĂ« Mogule tĂ« IndisĂ«, dhe perandorĂ«t mogulĂ« ishin ndĂ«rtues perandorish, jo fanatikĂ« qĂ« kĂ«rkonin njĂ« sundim teokratik mbi komunitetet e feve tĂ« ndryshme. Ka edhe myslimanĂ« sot qĂ« e shohin PerandorinĂ« Mogule si njĂ« shembull tĂ« dominimit mysliman mbi hindusĂ«t. ËshtĂ« domethĂ«nĂ«se dhe e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« propaganda perĂ«ndimore anti-myslimane dhe narrativat panislamike tĂ« historisĂ« i ngjajnĂ« njĂ«ra-tjetrĂ«s. TĂ« dyja mbĂ«shteten mbi njĂ« narrativĂ« civilizuese tĂ« historisĂ« dhe mbi njĂ« ndarje gjeopolitike tĂ« botĂ«s nĂ« njĂ«si tĂ« veçuara dhe ahistorike, si Afrika e zezĂ«, bota myslimane, Azia dhe PerĂ«ndimi.

Panislamizmi bashkĂ«kohor gjithashtu idealizon njĂ« tĂ« kaluar mitike. Sipas panislamistĂ«ve, ymeti, apo komuniteti mysliman global, lindi nĂ« njĂ« kohĂ« kur myslimanĂ«t nuk ishin tĂ« poshtĂ«ruar nga perandoritĂ« raciste tĂ« bardha apo nga fuqitĂ« agresive perĂ«ndimore. PanislamistĂ«t duan ta “bĂ«jnĂ« ymetin sĂ«rish madhĂ«shtor.” Por, ideja e njĂ« epoke tĂ« artĂ« tĂ« unitetit politik dhe solidaritetit mysliman, mbĂ«shtetet mbi amnezinĂ« historike pĂ«r tĂ« kaluarĂ«n perandorake. ShoqĂ«ritĂ« myslimane nuk kanĂ« qenĂ« kurrĂ« politikisht tĂ« bashkuara, ndĂ«rkaq nuk ka pasur kurrĂ« shoqĂ«ri homogjene myslimane nĂ« Euroazi. AsnjĂ« nga perandoritĂ« myslimane, tĂ« drejtuara nga dinastitĂ«, nuk ka synuar nĂ«nshtrimin e jobesimtarĂ«ve nga besimtarĂ« tĂ« devotshĂ«m. Ashtu si monarkĂ«t osmanĂ«, persianĂ« apo egjiptianĂ« tĂ« fundshekullin XIX, ato ishin perandori shumetnike qĂ« punĂ«sonin mijĂ«ra burokratĂ« jobesimtarĂ«. PopullsitĂ« myslimane nuk kanĂ« kĂ«rkuar kurrĂ« solidaritet global tĂ« ymetit para fundit tĂ« shekullit XIX – nĂ« kontekstin e perandorive raciale evropiane.

Termi “bota myslimane” u shfaq pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« vitet ’70 tĂ« shekullit XIX. Fillimisht, ishin misionarĂ«t evropianĂ« apo zyrtarĂ«t kolonialĂ« qĂ« e pĂ«rdornin si njĂ« shkurtesĂ« pĂ«r t’iu referuar tĂ« gjithĂ«ve qĂ« ndodheshin mes “racĂ«s sĂ« verdhĂ«â€ tĂ« AzisĂ« Lindore dhe racĂ«s sĂ« zezĂ« nĂ« AfrikĂ«. Ata e pĂ«rdornin gjithashtu pĂ«r tĂ« shprehur frikĂ«n e tyre nga njĂ« revoltĂ« e mundshme myslimane, edhe pse subjektet myslimane tĂ« perandorive nuk ishin as mĂ« tĂ« rrezikshĂ«m e as mĂ« tĂ« bindur se hindusĂ«t apo budistĂ«t. Pas kryengritjes sĂ« madhe indiane tĂ« vitit 1857, kur si hindusĂ«t ashtu edhe myslimanĂ«t u ngritĂ«n kundĂ«r britanikĂ«ve, disa zyrtarĂ« kolonialĂ« britanikĂ« fajĂ«suan myslimanĂ«t pĂ«r kĂ«tĂ« kryengritje. William Wilson Hunter, njĂ« zyrtar kolonial britanik, vuri nĂ« dyshim – nĂ« librin e tij me ndikim, MyslimanĂ«t indianĂ«: A janĂ« tĂ« detyruar nĂ« ndĂ«rgjegje tĂ« rebelohen kundĂ«r MbretĂ«reshĂ«s? (1871) – nĂ«se myslimanĂ«t indianĂ« mund t’i qĂ«ndronin besnikĂ« njĂ« monarku tĂ« krishterĂ«. NĂ« realitet, myslimanĂ«t nuk ndryshonin shumĂ« nga hindusĂ«t, as nĂ« besnikĂ«rinĂ« e tyre, as nĂ« kritikat e tyre ndaj perandorisĂ« britanike. MyslimanĂ«t elitarĂ« indianĂ«, si reformisti Syed Ahmad Khan, shkruan kundĂ«rshtimet e ashpra ndaj akuzave tĂ« Hunterit. Por, ata gjithashtu pranuan termat e debatit tĂ« tij, sipas tĂ« cilit myslimanĂ«t pĂ«rbĂ«nin njĂ« kategori tĂ« dalluar dhe tĂ« veçantĂ« tĂ« indianĂ«ve.

Rritja e nacionalizmave evropianë gjeti gjithashtu një armik të përshtatshëm te myslimanët, në veçanti te sulltani osman. Në fund të shekullit XIX, nacionalistët grekë, serbë, rumunë dhe bullgarë filluan të portretizonin sulltanin osman si një despot. Ata iu drejtuan liberalëve britanikë për të prishur aleancën osmano-britanike, në emër të një solidariteti global të krishterë. Liberalët anti-osmanë britanikë, si William Gladstone, argumentuan se solidariteti i krishterë duhet të ketë rëndësi në vendimet britanike për Perandorinë Osmane. Pikërisht, në këtë kontekst, sulltani osman iu referua lidhjes së tij shpirtërore me myslimanët indianë, për të argumentuar një rikthim të aleancës osmano-britanike, falë kësaj lidhjeje të veçantë mes dy perandorive të mëdha myslimane.

Në librin e tij me ndikim, E ardhmja e Islamit (1882), poeti anglez Wilfrid Scawen Blunt argumentonte se Perandoria Osmane do të dëbohej përfundimisht nga Evropa dhe se fryma e kryqëzatës e Evropës do ta kthente Stambollin në një qytet të krishterë. Blunt gjithashtu pretendonte se Perandoria Britanike, e cila nuk kishte urrejtje ndaj myslimanëve siç kishin austriakët, rusët apo francezët, mund të bëhej mbrojtëse e popullatave myslimane në Azi. Në mënyrë patronizuese dhe imperialiste, Blunt dukej se interesohej për të ardhmen e myslimanëve. Ai ishte një mbështetës dhe mik i reformistëve kryesorë myslimanë, si Al-Afghani dhe Muhammad Abduh, dhe shërbeu si ndërmjetës midis qarqeve intelektuale evropiane dhe reformistëve myslimanë.

Rreth së njëjtës kohë kur Blunt po shkruante, intelektuali francez me ndikim, Ernest Renan, formuloi një pikëpamje shumë negative për Islamin, veçanërisht në lidhje me shkencën dhe qytetërimin. Renan e shihte Islamin si një fe semite që pengonte zhvillimin e shkencës dhe të racionalitetit. Idetë e tij simbolizuan racialen e myslimanëve përmes fesë së tyre. Natyrisht, Renan i bënte këto argumente në Parisin që sundonte pjesë të mëdha të Afrikës së Veriut dhe të Afrikës Perëndimore myslimane. Idetë e tij ndihmuan në arsyetimin e sundimit kolonial francez. Al-Afghani dhe shumë intelektualë të tjerë myslimanë shkruan kundërshtimet ndaj pretendimeve të Renanit, me mbështetjen e Bluntit. Por, Renani pati më shumë sukses në krijimin e një narrative shpërqendruese të një qytetërimi të veçuar islamik përballë një qytetërimi perëndimor të krishterë.

Pretendimet e elitave evropiane pĂ«r njĂ« mision civilizues perĂ«ndimor, dhe pĂ«r superioritetin e qytetĂ«rimit tĂ« krishterĂ« perĂ«ndimor, ishin themelore pĂ«r projektet koloniale. IntelektualĂ«t evropianĂ« ndĂ«rmorĂ«n projekte tĂ« mĂ«dha pĂ«r klasifikimin e njerĂ«zimit nĂ« hierarki racore dhe fetare. VetĂ«m nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« kĂ«tij pohimi shovinist, intelektualĂ«t myslimanĂ« krijuan njĂ« kundĂ«r-narrativĂ« tĂ« qytetĂ«rimit islamik. Duke u pĂ«rpjekur tĂ« pohonin dinjitetin dhe barazinĂ« e tyre, ata theksuan lavdinĂ« e sĂ« kaluarĂ«s, modernitetin dhe civilizimin e “botĂ«s myslimane.” KĂ«ta kundĂ«rshtarĂ« myslimanĂ« tĂ« ideologjisĂ« imperialiste evropiane – tĂ« superioritetit qytetĂ«rues tĂ« racĂ«s sĂ« bardhĂ« mbi myslimanĂ«t dhe racat e tjera me ngjyrĂ« – ishin panislamistĂ«t e parĂ«.

GjatĂ« fillimit tĂ« shekullit XX, reformatorĂ«t myslimanĂ« filluan tĂ« kultivonin narrativĂ«n historike qĂ« theksonte njĂ« qytetĂ«rim tĂ« pĂ«rbashkĂ«t, me njĂ« epokĂ« tĂ« artĂ« nĂ« shkencĂ« dhe art islam, dhe me njĂ« rĂ«nie tĂ« mĂ«vonshme. Kjo ide e njĂ« historie gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se islame ishte njĂ« krijim i ri i formuar drejtpĂ«rdrejt si pĂ«rgjigje ndaj idesĂ« sĂ« njĂ« qytetĂ«rimi perĂ«ndimor dhe ndaj argumenteve gjeopolitike tĂ« unitetit racor perĂ«ndimor/tĂ« bardhĂ«. Ashtu si brezi i parĂ« i intelektualĂ«ve pan-afrikanĂ« dhe pan-aziatikĂ«, intelektualĂ«t myslimanĂ« iu pĂ«rgjigjĂ«n shovinizmit evropian dhe orientalizmit perĂ«ndimor me historinĂ« dhe qytetĂ«rimin e tyre madhĂ«shtor. GjatĂ« gjithĂ« shekullit XX, udhĂ«heqĂ«sit e mĂ«dhenj myslimanĂ«, si Mustafa Kemal AtatĂŒrku i TurqisĂ«, Nasseri nĂ« Egjipt, Mohammad Mosaddequ nĂ« Iran dhe Sukarno nĂ« Indonezi, ishin tĂ« gjithĂ« nacionalistĂ« laikĂ«, por tĂ« gjithĂ« kishin nevojĂ« dhe e pĂ«rdorĂ«n kĂ«tĂ« nocion tĂ« njĂ« historie tĂ« lavdishme tĂ« qytetĂ«rimit mysliman, pĂ«r t’iu kundĂ«rvĂ«nĂ« ideologjive tĂ« supremacisĂ« sĂ« bardhĂ«. Nacionalizmi nĂ« fund triumfoi, dhe gjatĂ« viteve 1950-‘60, ideja e Islamit si njĂ« forcĂ« nĂ« punĂ«t botĂ«rore u zbeh nĂ« gazetarinĂ« dhe studimet perĂ«ndimore.

IdeologjitĂ« panislamike nuk u rishfaqĂ«n mĂ« deri nĂ« vitet ‘70 dhe ’80 tĂ« shekullit XX, dhe atĂ«herĂ« me njĂ« karakter dhe ton tĂ« ri. Ato u rikthyen si shprehje e pakĂ«naqĂ«sisĂ« ndaj botĂ«s bashkĂ«kohore. Kishte ardhur fundi i ditĂ«ve entuziaste tĂ« optimizmit, tĂ« mesit tĂ« shekullit XX, pĂ«r modernizimin. Kombet e Bashkuara kishin dĂ«shtuar nĂ« zgjidhjen e çështjeve ekzistenciale. Shtetet kombĂ«tare pas-koloniale nuk kishin sjellĂ« liri dhe mirĂ«qenie pĂ«r shumicĂ«n e myslimanĂ«ve tĂ« botĂ«s. NdĂ«rkohĂ«, Evropa, ShBA-ja dhe Bashkimi Sovjetik treguan pak shqetĂ«sim pĂ«r vuajtjet e popujve myslimanĂ«. PartitĂ« islamiste, si VĂ«llazĂ«ria Myslimane nĂ« Egjipt dhe Xhemati Islam nĂ« Pakistan, u shfaqĂ«n duke pohuar se kolonizimi i PalestinĂ«s dhe vuajtjet nga varfĂ«ria kĂ«rkonin njĂ« formĂ« tĂ« re solidariteti.

Revolucioni Iranian i vitit 1979 u dëshmua si një moment historik. Për të dënuar status quo-në, Khomeini iu drejtua kësaj forme të re të panislamizmit. Por, Irani i tij dhe rivali rajonal, Arabia Saudite, favorizuan interesat kombëtare të shteteve të tyre. Kështu që nuk ka ekzistuar kurrë një vizion i zbatueshëm federativ për këtë solidaritet të ri panislamik. Ndryshe nga pan-afrikanizmi, i cili idealizonte popullsitë me lëkurë të zezë që jetonin në solidaritet brenda Afrikës pas-koloniale, panislamizmi mbështetet në një ndjenjë viktimizimi, pa një projekt politik praktik. Ai ka të bëjë më pak me planet reale për të themeluar një shtet mysliman, dhe më shumë rreth mënyrës se si të ndalet shtypja dhe diskriminimi ndaj një komuniteti të imagjinuar global.

Thirrjet pĂ«r solidaritet global mysliman nuk mund tĂ« kuptohen duke parĂ« tekstet fetare apo pĂ«rkushtimin fetar tĂ« myslimanĂ«ve. JanĂ« zhvillimet nĂ« historinĂ« intelektuale dhe gjeopolitike moderne ato qĂ« kanĂ« krijuar dhe formĂ«suar pikĂ«pamjet panislamike pĂ«r historinĂ« dhe botĂ«n. Ndoshta tipari mĂ« thelbĂ«sor i tyre Ă«shtĂ« ideja pĂ«r PerĂ«ndimin si njĂ« vend me njĂ« narrativĂ« tĂ« vete historike dhe njĂ« vizion tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m politik pĂ«r hegjemoninĂ« globale. Bashkimi Sovjetik, ShBA-ja, BE-ja – tĂ« gjitha projektet globale perĂ«ndimore tĂ« shekullit XX – imagjinojnĂ« njĂ« PerĂ«ndim superior dhe hegjemon. IntelektualĂ«t e hershĂ«m panislamikĂ« zhvilluan narrativa myslimane pĂ«r rendin global historik, si njĂ« strategji pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar diskurset imperialiste mbi inferioritetin e tyre, tĂ« cilat ishin tĂ« pĂ«rhapura nĂ« metropolet koloniale, shkrimet orientaliste dhe shkencat sociale evropiane. Thjesht, nuk mund tĂ« ketĂ« njĂ« narrativĂ« panislamike tĂ« rendit global pa homologen e saj, narrativĂ«n perĂ«ndimore pĂ«r botĂ«n, e cila Ă«shtĂ« po aq e njĂ«anshme si histori.

IdetĂ« pĂ«r botĂ«n islame dhe atĂ« perĂ«ndimore duken si armiq qĂ« pasqyrojnĂ« njĂ«ri-tjetrin. Nuk duhet t’u lejojmĂ« kolonizatorĂ«ve tĂ« fundshekullit XIX tĂ« pĂ«rcaktojnĂ« kushtet e debatit tĂ« sotĂ«m mbi tĂ« drejtat e njeriut dhe qeverisjen e mirĂ«. PĂ«r sa kohĂ« qĂ« e pranojmĂ« kĂ«tĂ« opozitĂ« tĂ« njĂ«anshme mes “PerĂ«ndimit” dhe “botĂ«s myslimane,” ne vazhdojmĂ« tĂ« jemi tĂ« robĂ«ruar nga kolonializmi dhe dĂ«shtimet e dekolonizimit. Duke i pranuar dhe refuzuar kĂ«to terma diskutimi, mund tĂ« bĂ«hemi tĂ« lirĂ« pĂ«r tĂ« ecur pĂ«rpara, pĂ«r tĂ« menduar pĂ«r njĂ«ri-tjetrin dhe pĂ«r botĂ«n nĂ« mĂ«nyra mĂ« realiste dhe njerĂ«zore. Sfida jonĂ« sot Ă«shtĂ« tĂ« gjejmĂ« njĂ« gjuhĂ« tĂ« re tĂ« tĂ« drejtave dhe normave, qĂ« nuk Ă«shtĂ« e robĂ«ruar nga mashtrimet e qytetĂ«rimit perĂ«ndimor, apo tĂ« alternativave afrikane, aziatike dhe myslimane ndaj tij. Qenia njerĂ«zore, pavarĂ«sisht ngjyrĂ«s apo fesĂ«, ndan njĂ« planet tĂ« vetĂ«m dhe njĂ« histori tĂ« ndĂ«rlidhur, pa kufij civilizues. Çdo rrugĂ« pĂ«rpara, pĂ«r tĂ« kapĂ«rcyer padrejtĂ«sitĂ« dhe problemet aktuale, duhet tĂ« bazohet nĂ« lidhjet dhe vlerat tona tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, e jo nĂ« tribalizmin civilizues. /Telegrafi/

The post ÇfarĂ« Ă«shtĂ« bota myslimane? appeared first on Telegrafi.

Irani dhe Perëndimi i përçarë

✇Reporter
By: Chris Patten
30 June 2025 at 11:50

GjatĂ« shekujve, “PerĂ«ndimi” ka arritur nĂ« atĂ« pikĂ« saqĂ« tĂ« pĂ«rfaqĂ«sojĂ« shumĂ« mĂ« tepĂ«r se njĂ« rajon gjeografik. Ai mishĂ«ron trashĂ«giminĂ« e qĂ«ndrueshme tĂ« GreqisĂ« sĂ« lashtĂ« dhe PerandorisĂ« Romake, arritjet kulturore tĂ« Rilindjes Evropiane, evolucionin e filozofisĂ« politike dhe frymĂ«n e eksplorimit dhe zbulimit. MegjithatĂ«, qĂ« nga pĂ«rfundimi i LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore, ky [
]

The post Irani dhe Perëndimi i përçarë appeared first on Reporter.al.

RUSI – Putin: PerĂ«ndimi u pĂ«rpoq tĂ« na provokonte qĂ« tĂ« pĂ«rdornim armĂ« bĂ«rthamore

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: atila.kota
5 May 2025 at 15:46

MOSKË, 5 maj /ATSH-DPA/- Presidenti rus, Vladimir Putin akuzoi PerĂ«ndimin se po pĂ«rpiqej ta provokonte atĂ« tĂ« pĂ«rdorte armĂ« bĂ«rthamore nĂ« UkrainĂ«.

“Ata donin tĂ« na provokonin, donin tĂ« na nxisnin tĂ« bĂ«nim gabime”, tha Putini nĂ« njĂ« dokumentar tĂ« televizionit shtetĂ«ror rus me titull “Rusia. Kremlini. Putini. 25 vjet” .

“MegjithatĂ«, nuk kishte nevojĂ« tĂ« pĂ«rdoreshin armĂ« bĂ«rthamore. Dhe shpresoj qĂ« kjo tĂ« mos jetĂ« e nevojshme as nĂ« tĂ« ardhmen”, tha ai.

“Rusia ka forca dhe mjete tĂ« mjaftueshme pĂ«r tĂ« arritur gjithçka qĂ« ishte e nevojshme pĂ«r MoskĂ«n nĂ« luftĂ«n qĂ« filloi nĂ« vitin 2022”, tha Putini.

Putini dhe udhëheqja e tij kanë kërcënuar vazhdimisht se do të përdornin armë bërthamore kundër Ukrainës dhe aleatëve të saj gjatë luftës.

“Qeveria amerikane kishte pĂ«rshtypjen se Moska mund tĂ« ishte duke u pĂ«rgatitur tĂ« hidhte njĂ« bombĂ« bĂ«rthamore nĂ« vjeshtĂ«n e vitit 2022”, sipas raportimeve.

Uashingtoni i bëri një paralajmërim të ashpër Rusisë përmes kanaleve diplomatike në atë kohë.

Sulmi provë me një raketë të re ruse me rreze të mesme veprimi në qytetin ukrainas, Dnieper në nëntor 2024 konsiderohet gjithashtu një kërcënim bërthamor. //a.i/

The post RUSI – Putin: PerĂ«ndimi u pĂ«rpoq tĂ« na provokonte qĂ« tĂ« pĂ«rdornim armĂ« bĂ«rthamore appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Rusia paralajmëron Perëndimin: Nëse na sulmojnë, do të përdorim bombën atomike

✇Euronews
By: fra nc
25 April 2025 at 09:43

Sekretari i Këshillit të Sigurimit të Federatës Ruse, Sergei Shoigu, ka lëshuar një paralajmërim të ashpër ndaj Perëndimit, duke deklaruar se Rusia është e gatshme të përdorë armë bërthamore në rast agresioni. Në një intervistë për agjencinë ruse të lajmeve TASS, Shoigu theksoi se çdo sulm ndaj Rusisë ose aleatit të saj, Bjellorusisë, mund të provokojë një kundërpërgjigje bërthamore.

“NĂ«se na sulmojnĂ«, ne do tĂ« pĂ«rdorim bombĂ«n atomike”, tha Shoigu, duke theksuar seriozitetin e pozicionit tĂ« ri tĂ« Kremlinit nĂ« politikĂ«n e parandalimit bĂ«rthamor.

Ai iu referua ndryshimeve të bëra në nëntor të vitit 2024 në Bazat e Politikës Shtetërore të Federatës Ruse në fushën e parandalimit bërthamor. Sipas Shoigut, këto ndryshime i japin Moskës të drejtën për të përdorur armë bërthamore jo vetëm në rast të një sulmi bërthamor, por edhe përballë një sulmi konvencional që paraqet një kërcënim ekzistencial për sovranitetin dhe integritetin territorial të Rusisë ose Bjellorusisë.

“Rusia po monitoron nga afĂ«r pĂ«rgatitjet ushtarake tĂ« vendeve evropiane”, deklaroi Shoigu, duke shtuar se çdo veprim armiqĂ«sor nga shtetet e huaja qĂ« perceptohet si kĂ«rcĂ«nim do tĂ« trajtohet me “masa simetrike dhe asimetrike pĂ«r tĂ« shtypur dhe parandaluar veprime tĂ« mĂ«tejshme”.

Shoigu, i cili ka shërbyer për më shumë se një dekadë si ministër i Mbrojtjes përpara se të emërohej në krye të Këshillit të Sigurimit, e konsideroi këtë rishikim të doktrinës bërthamore si një hap strategjik për të forcuar sigurinë kombëtare të Rusisë në një klimë të tensionuar ndërkombëtare.

LEXONI GJITHASHTU:

The post Rusia paralajmëron Perëndimin: Nëse na sulmojnë, do të përdorim bombën atomike appeared first on Euronews Albania.

Rusia paralajmëron përdorimin e armëve bërthamore në rast agresioni nga Perëndimi

✇Euronews
By: Besnik
24 April 2025 at 20:45

Një nga zyrtarët më të lartë të sigurisë në Moskë tha se Rusia rezervon të drejtën për të përdorur armë bërthamore në rast se përballet me agresion nga vendet perëndimore.

Ky ishte paralajmërimi i Sergei Shoigu, në një intervistë për agjencinë shtetërore të lajmeve TASS, të enjten.

Komentet e Shoigu vijnë pas deklaratave të Presidentit të SHBA, Donald Trump, dhe Zëvendëspresidentit JD Vance, të cilët paralajmëruan se Uashingtoni mund të tërhiqet nga përpjekjet për një zgjidhje paqeje në Ukrainë, nëse nuk ka përparim në negociatat për një marrëveshje.

Kërcënimi i Shoigu është i pari i këtij lloji që bëhet nga një zyrtar i lartë rus që nga dhjetori i kaluar.

Shoigu sqaroi se, sipas ndryshimeve tĂ« fundit nĂ« doktrinĂ«n bĂ«rthamore tĂ« RusisĂ«, “Rusia rezervon tĂ« drejtĂ«n pĂ«r tĂ« pĂ«rdorur armĂ« bĂ«rthamore nĂ« rast agresioni kundĂ«r saj ose RepublikĂ«s sĂ« BjellorusisĂ«, pĂ«rfshirĂ« pĂ«rdorimin e armĂ«ve konvencionale”.

Zyrtari i lartĂ« rus shtoi se Rusia po monitoron me kujdes veprimet e shteteve evropiane dhe, nĂ« rast tĂ« “veprimeve jomiqĂ«sore” qĂ« kĂ«rcĂ«nojnĂ« sovranitetin dhe integritetin e territorit rus, vendi do tĂ« marrĂ« “masat simetrike dhe asimetrike” tĂ« nevojshme pĂ«r tĂ« parandaluar kĂ«to veprime dhe pĂ«r tĂ« siguruar qĂ« ato tĂ« mos pĂ«rsĂ«riten.

Ai theksoi gjithashtu se parandalimi bërthamor ka si objektiv shtetet dhe koalicionet ushtarake që konsiderojnë Rusinë si një kërcënim potencial dhe që posedojnë armë shkatërrimi në masë ose një kapacitet të rëndësishëm ushtarak konvencional.

Më herët, më 19 dhjetor 2024, Presidenti Vladimir Putin kishte bërë të ditur se Rusia mund të përdorë armë bërthamore kundër shteteve që nuk janë bërthamore, nëse ato përbëjnë një kërcënim për sovranitetin rus.

Sergei Shoigu

LEXONI GJITHASHTU:

The post Rusia paralajmëron përdorimin e armëve bërthamore në rast agresioni nga Perëndimi appeared first on Euronews Albania.

Alarmi i Von der Leyen: Perëndimi siç ishte, mbaroi! BE do zgjerohet, 12 vende në proces integrimi

✇Abc News
By: xhir jeta
16 April 2025 at 15:24

“PerĂ«ndimi siç ne e njihnim nuk ekziston mĂ«â€. Eshte kjo deklarata e fortĂ« qĂ« vjen nga Presidentja e Komisionit Europian Ursula Von Der Leyen e cila nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r GazetĂ«n Gjermane Zeit deklaroi se aleancat SHBA – PerĂ«ndim Ă«shtĂ« tronditur nga ardhja nĂ« pushtet e Presidentit Amerikan Donald Trump.

NĂ« intervistĂ«n e saj Von Der Leyen tha se Bashkimi Europian duhet tĂ« fuqizohet dhe tĂ« mbĂ«shtetet tek vetja me synim autonominĂ« Strategjike . Presidentja e Komisionit Europian paralajmĂ«roir se aleanca tradicionale perĂ«ndim – SHBA ka hyrĂ« tashmĂ« nĂ« njĂ« epokĂ« ndryshimesh tĂ« pakthyeshme. MegjithatĂ« me  njĂ« gjuhĂ« tĂ« qartĂ« Von Der Leyen u shpreh se teksa disa aleanca po tronditen, Bashkimi Europian nuk do tĂ« hedhĂ« poshte askĂ«nd dhe do tĂ« vijojĂ« me ambiciet e tij pĂ«r zgjerimin e kĂ«saj aleance.

“PerĂ«ndimi siç ne e njihnim nuk ekziston mĂ«. Europa vijon tĂ« jetĂ« njĂ« projekt paqeje. Ne nuk kemi vĂ«llezĂ«r apo oligarkĂ« qĂ« bĂ«jnĂ« rregullat. Ne nuk i pushtojmĂ« fqinjĂ«t tanĂ« dhe nuk i ndĂ«shkojmĂ« ata. PĂ«rkundrazi, ne kemi dymbĂ«dhjetĂ« vende nĂ« listĂ«n e pritjes pĂ«r t’u bĂ«rĂ« anĂ«tar tĂ« Bashkimit Europian. Po flasim pĂ«r rreth 150 milionĂ« njerĂ«z.”

Von der Leyen e cila kërkoi që vendet e Bashkimit Europian të angazhoheshin në më shumë tregti të përbashkët nuk mohoi as spekulimet që Unioni 27 anëtarësh të afrohet më shumë me Kinën.

“NĂ« parim, nĂ«se kushtet e aksesit nĂ« tregje bĂ«hen mĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r njĂ« partner tĂ« madh tregtar sic vshtĂ« Amerika, atĂ«herĂ« ne do tĂ« kĂ«rkojmĂ« partnerĂ« tĂ« rinjĂ« tregtarĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« t’iu lehtĂ«sojmĂ« kompanive tona tĂ« tregje tĂ« reja” tha Von Der Leyen. PavarĂ«sisht te gjitha zhvillimeve gjeopolitke Presidentja e Komisonit Europian refuzoi tĂ« thoshte se miqĂ«sia SHBA- EuropĂ« Ă«shtĂ« prishur duke shtuar se pĂ«r momentin kjo mbetet njĂ« marrdhĂ«nie e komplikuar.

Von Der Leyen tha se Europa duhet ti kushtojë më shumë investime mbrojtjes së saj ndërsa shtoi se edhe përse Putin mund të ndalet here pas here, nuk ka kufinjë për ambiciet e tij perendorake./abcnews.al

‘PerĂ«ndimi s’ekziston më’- Von der Leyen: Nuk Ă«shtĂ« mĂ« ai qĂ« ishim mĂ«suar tĂ« njihnim

✇Euronews
By: fra nc
16 April 2025 at 14:35

Perëndimi ashtu siç e njihnim nuk ekziston më! Kështu ka deklaruar presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, teksa marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara të Donald Trump po vijnë duke u përkeqësuar, duke detyruar kontinentin e vjetër të shohë gjetkë për aleatë dhe partnerë.

Pas vendosjes sĂ« tarifave reciproke, tĂ« cilat Brukseli i ka cilĂ«suar si “as tĂ« besueshme e as tĂ« justifikueshme”, Von der Leyen ka zhvilluar biseda telefonike me krerĂ«t e shteteve nĂ« Norvegji, IslandĂ«, Kanada, ZelandĂ«n e Re, Singapor dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.

Ajo raportohet se ka folur edhe me kryeministrin kinez Li Qiang, duke shtuar spekulimet për një shkrirje të marrëdhënieve mes Brukselit dhe Pekinit pas vitesh të tëra tensione.

“Bota Ă«shtĂ« kthyer nĂ« njĂ« glob edhe nĂ« aspektin gjeopolitik dhe sot rrjetet tona tĂ« miqĂ«sisĂ« po shtrihen, sikurse mund ta shihni nĂ« rastin e debatit pĂ«r tarifat”, ka thĂ«nĂ« Von der Leyen nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r gazetĂ«n gjermane “Zeit”.

Sipas presidentes sĂ« Komisionit, kontaktet po shtohen dita ditĂ«s. “TĂ« gjithĂ« po kĂ«rkojnĂ« mĂ« shumĂ« marrĂ«dhĂ«nie me EvropĂ«n dhe jo vetĂ«m nĂ« aspektin ekonomik. BĂ«het fjalĂ« pĂ«r caktimin e rregullave tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta dhe tĂ« qenit i parashikueshĂ«m. Evropa njihet pĂ«r besueshmĂ«rinĂ« e saj, gjĂ« qĂ« po shihet si diçka me vlerĂ«â€, ka thĂ«nĂ« Von der Leyen.

E pyetur nĂ«se Amerika ishte ende njĂ« vend mik, ish-mik apo njĂ« kundĂ«rshtar, presidentja i ka shmangur kĂ«to terma, duke pranuar se marrĂ«dhĂ«nia me Shtetet e Bashkuara Ă«shtĂ« “e komplikuar”.

LEXONI GJITHASHTU:

The post ‘PerĂ«ndimi s’ekziston më’- Von der Leyen: Nuk Ă«shtĂ« mĂ« ai qĂ« ishim mĂ«suar tĂ« njihnim appeared first on Euronews Albania.

Von der Leyen paralajmëron: Perëndimi siç e dinim nuk ekziston më

✇Euronews
By: Elidona Aga
16 April 2025 at 12:01

Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, ka deklaruar se “PerĂ«ndimi siç e dinim nuk ekziston mĂ«â€. Kjo deklaratĂ« vjen duke folur pĂ«r ndryshimet “historike” qĂ« po ndodhin si pasojĂ« e presidencĂ«s sĂ« Donald Trump nĂ« SHBA.

Në një intervistë gjermane Die Zeit, ajo theksoi se bota po kalon në një periudhë transformimi të thellë, me ndikime të mëdha nga politika e jashtme amerikane.

Von der Leyen mbrojti pozicionin e Bashkimit Evropian pĂ«r rregullimin e shĂ«rbimeve dixhitale tĂ« SHBA-sĂ«, duke theksuar se BE-ja nuk pranon tĂ« ketĂ« “vĂ«llezĂ«r apo oligarkĂ« qĂ« bĂ«jnĂ« rregullat” nĂ« kĂ«tĂ« fushĂ«. Ajo gjithashtu kĂ«rkoi qĂ« vendet evropiane tĂ« prodhojnĂ« dhe blejnĂ« mĂ« shumĂ« nĂ« EvropĂ«, veçanĂ«risht kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r furnizimet e mbrojtjes, tĂ« cilat janĂ« bĂ«rĂ« gjithnjĂ« e mĂ« kritike.

PĂ«r sa i pĂ«rket sigurisĂ« evropiane, von der Leyen paralajmĂ«roi se “ndĂ«rsa Putini mund tĂ« ndalojĂ« herĂ« pas here, nuk ka kufi pĂ«r ambiciet e tij perandorake”, duke nĂ«nvizuar kĂ«rcĂ«nimet ekzistenciale qĂ« BE pĂ«rballet nga lindja.

Komentet e von der Leyen vijnë pas një periudhe të tensioneve në marrëdhëniet SHBA-BE, ku Bashkimi Evropian është shprehur i shqetësuar për mungesën e angazhimit të duhur nga ana e SHBA-së për të zgjidhur çështjet e tarifave dhe për të ruajtur stabilitetin në marrëdhëniet transatlantike.

LEXONI GJITHASHTU:

The post Von der Leyen paralajmëron: Perëndimi siç e dinim nuk ekziston më appeared first on Euronews Albania.

Rusia kërcënon Perëndimin: Përplasje nëse trupat evropiane futen në Odesa

✇Koha Jone
By: redi
9 April 2025 at 16:51

Kina dhe Ukraina janĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« njĂ« konflikt tĂ« heshtur midis tyre. Sipas presidentit Volodymyr Zelensky, dy ushtarĂ« kinezĂ« janĂ« arrestuar nĂ« UkrainĂ«, pasi dyshohet se kanĂ« luftuar pĂ«rkrah ushtrisĂ« ruse. Ai kĂ«rkoi njĂ« shpjegim nga Pekini pĂ«r incidentin dhe i bĂ«ri thirrje PerĂ«ndimit tĂ« pĂ«rgjigjet. . Kina hodhi poshtĂ« pretendimet e UkrainĂ«s. Qeveria kineze u ka kĂ«rkuar gjithmonĂ« qytetarĂ«ve të 

Source

Zelensky: Perëndimi do të diskutojë për dislokimin e trupave në Ukrainë

✇BoldNews
By: Ardit
2 April 2025 at 15:20

UdhĂ«heqĂ«sit ushtarakĂ« perĂ«ndimorĂ« do tĂ« diskutojnĂ« pĂ«r dislokimin e mundshĂ«m tĂ« trupave nĂ« UkrainĂ«, tĂ« cilat do tĂ« monitoronin njĂ« armĂ«pushim tĂ« mundshĂ«m nĂ« konfliktin me RusinĂ« dhe do tĂ« ishin pjesĂ« e strukturĂ«s sĂ« re tĂ« sigurisĂ« nĂ« vend, ka thĂ«nĂ« presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, nĂ« videoadresimin e tij tĂ« pĂ«rnatshĂ«m, tĂ« martĂ«n. “Kjo [
]

The post Zelensky: Perëndimi do të diskutojë për dislokimin e trupave në Ukrainë appeared first on BoldNews.al.

DW: Konfrontimi me Perëndimin, çfarë kërkon Donald Trump?

✇BoldNews
By: Ardit
5 March 2025 at 08:39

Donald Trump u kthye në Shtëpinë e Bardhë gjashtë javë më parë dhe për një periudhë të shkurtër vërehet një ndryshim i madh në politikën e jashtme amerikane. Nën Trump, marrëdhëniet e Uashingtonit me Moskën po rigjallërohen në dëm të Ukrainës, e cila u sulmua dhe pjesërisht u pushtua ngaRusia. Në vend që të përfshijë [
]

The post DW: Konfrontimi me Perëndimin, çfarë kërkon Donald Trump? appeared first on BoldNews.al.

E kaluara traumatike e JD-së nuk e shpjegon bulizmin e tij ndaj Ukrainës!

✇Telegrafi
By: Agron Shala
4 March 2025 at 09:36

Nga: Karolina Wigura and JarosƂaw Kuisz / The Guardian
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Edhe përpara trajtimit tronditës të Volodymyr Zelenskyyt në Zyrën Ovale, ShBA-ja kishte votuar njëjtë si Rusia në OKB. Alarmet për kërcënimin e sigurisë, me të cilin po përballet Evropa, kishin filluar të bien që gjatë fjalimit të JD Vanceit në Munih, në shkurt, kur ai vuri në pikëpyetje domethënien e mbrojtjes nga Rusia të demokracive liberale të Evropës.

Për vendet që rrethojnë Rusinë, kjo nuk ka të bëjë thjesht me paturpësi apo dështim diplomatik, por me rrezikun potencial të zhdukjes nga harta.

Por, po kuptojnĂ« gjithashtu se, nĂ« vend tĂ« njĂ« “PerĂ«ndimi” tĂ« vetĂ«m – njĂ« ideal tĂ« cilin e kemi mitizuar prej kohĂ«sh, madje edhe pĂ«rpara rĂ«nies sĂ« komunizmit – nĂ« njĂ« nga zhvendosjet mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme gjeopolitike tĂ« dekadave tĂ« fundit ne po shohim lindjen e dy PerĂ«ndimeve.

Shumë njerëz anembanë botës u mahnitën nga Elegjia e Malësisë [vepra Hillbilly Elegy] e Vanceit. Kujtimet e tij bestseller treguan se dëshira për të rindërtuar një jetë normale, pas një fëmijërie të trazuar, mund të shërbejë si një terren pjellor për populizmin.

Por, Vance sillet sikur e kaluara e vĂ«shtirĂ« dhe mes vĂ«shtirĂ«sive nĂ« rripin industrial tĂ« AmerikĂ«s, justifikon trajektoren e tij shkatĂ«rrimtare politike. NĂ« fund tĂ« fundit, ai Ă«shtĂ« krejtĂ«sisht i pabindshĂ«m. Dhe, jo vetĂ«m sepse, pavarĂ«sisht se ku ka lindur, ai pĂ«rfundoi nĂ« shkollĂ«n e drejtĂ«sisĂ« nĂ« “Yale” dhe tani Ă«shtĂ« zĂ«vendĂ«spresident i ShBA-sĂ«.

Pasojat politike tĂ« traumĂ«s nuk duhet tĂ« nĂ«nvlerĂ«sohen. MegjithatĂ«, si individĂ« dhe si shoqĂ«ri, ne kemi mundĂ«sinĂ« tĂ« zgjedhim si t’i pĂ«rballojmĂ« pĂ«rvojat negative: mund tĂ« vendosim tĂ« promovojmĂ« ndasi dhe mllef, ose tĂ« kultivojmĂ« solidaritet dhe dhembshuri.

Ish-blloku lindor dikur ishte njĂ« Elegji e madhe e MalĂ«sisĂ«. U desh njĂ« pĂ«rpjekje e jashtĂ«zakonshme pĂ«r tĂ« ngritur kombet e rrĂ«nuara nga falimentimi komunist – politikisht, ekonomikisht dhe shpesh moralisht – dhe pĂ«r t’i shndĂ«rruar ato nĂ« anĂ«tarĂ« tĂ« Bashkimit Evropian dhe NATO-s. Sigurisht, modernizimi i suksesshĂ«m pas vitit 1989 nuk ishte pa gabime politike dhe pa vuajtje.

Por, ndarja e kontinentit nĂ« vitin 1945 u imponua nga fuqitĂ« e mĂ«dha – Britania e Madhe, ShBA-ja dhe BRSS-ja. Vendet tona nuk u pyetĂ«n. TrashĂ«gimia e dekadave tĂ« stagnimit politik dhe ekonomik, e imponuar ndĂ«rkombĂ«tarisht nga lart, pĂ«r ne nĂ«nkuptonte varfĂ«ri, infrastrukturĂ« tĂ« rrĂ«nuar, institucione tĂ« dobĂ«ta shtetĂ«rore dhe miliona njerĂ«z qĂ« pĂ«rballeshin me pasiguri tĂ« thellĂ« pĂ«r vetĂ«vlerĂ«simin. Shpesh ishin tĂ« varur nga alkooli, gjithashtu si pasojĂ« e inxhinierisĂ« sociale tĂ« epokĂ«s sovjetike. TĂ« mbetur me kĂ«tĂ« trashĂ«gimi tĂ« padĂ«shiruar, nuk na pengoi qĂ« shpesh tĂ« quheshim tĂ« prapambetur apo mĂ« pak tĂ« civilizuar se fqinjĂ«t tanĂ« perĂ«ndimorĂ«, teksa pĂ«rpiqeshim tĂ« ecnim pĂ«rpara.

Megjithatë, qëllimi ynë ishte i qartë: së pari, duhej të riafirmonim shtetet tona demokratike kombëtare dhe më pas të niseshim në një garë të madhe për të arritur standardet perëndimore. Perëndimorizimi ynë ishte plot entuziazëm, por edhe naivitet. Në njëfarë mënyre, ishim si Eneu, heroi i mitologjisë greko-romake, i detyruar të linte pas botën që kishte njohur për të ndërtuar diçka të re.

MĂ« shumĂ« se tri dekada pas vitit 1989, transformimi i EvropĂ«s Qendrore dhe Lindore Ă«shtĂ« i jashtĂ«zakonshĂ«m. MegjithĂ«se frika e humbjes sĂ« sovranitetit tonĂ« nuk Ă«shtĂ« zhdukur kurrĂ« plotĂ«sisht, nĂ« Talin, Vilnius apo BratislavĂ«, moderniteti i sigurt dhe i ndritshĂ«m sot ndĂ«rthuret me mbetjet e sĂ« kaluarĂ«s komuniste. RrugĂ« tĂ« pastra, tramvaje tĂ« rinj e elegantĂ« dhe njĂ« ethe e pandalshme pĂ«r tĂ« rinovuar gjithçka, reflektojnĂ« jo vetĂ«m rritjen ekonomike, por edhe njĂ« ambicie mĂ« tĂ« thellĂ« pĂ«r pĂ«rkatĂ«si – pĂ«r tĂ« dĂ«shmuar se ishim tĂ« denjĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« PerĂ«ndim, kryesisht tĂ« imagjinuar.

Ky rrugĂ«tim pĂ«rkoi me pjekurinĂ« tonĂ« si demokraci. Por, pĂ«rvoja e shikimit tĂ« sundimit populist qĂ« zĂ« rrĂ«njĂ« nĂ« shumĂ« vende – Brexit-i nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar, sulmi i plotĂ« rus ndaj UkrainĂ«s – solli njĂ« qartĂ«si tĂ« re.

Duket sikur historia Ă«shtĂ« rikthyer. Ne u perĂ«ndimorizuuam pĂ«r tĂ« arritur pjekurinĂ« demokratike. Tani Ă«shtĂ« Evropa PerĂ«ndimore ajo qĂ« duhet tĂ« “lindorizohet” pĂ«r tĂ« arritur pjekurinĂ« nĂ« siguri dhe mbrojtje.

Por, PerĂ«ndimi global, tĂ« cilit aspironim t’i bashkoheshim, po ndahet mĂ« dysh; po copĂ«zohet mes kampeve liberaldemokratike dhe populiste, midis fyerjeve dhe solidaritetit. Ata qĂ« janĂ« nĂ« pushtet nĂ« Uashington duket se mbĂ«shtesin shpĂ«rbĂ«rjen e vetĂ« parimeve dhe idealeve demokratike qĂ« na ndihmuan tĂ« kapĂ«rcenim mjerimin tonĂ« tĂ« kaluar. TĂ« njĂ«jtat parime dhe ideale i kanĂ« lejuar UkrainĂ«s t’i rezistojĂ« agresionit brutal rus dhe tĂ« mbajĂ« shpresĂ«n pĂ«r t’iu bashkuar institucioneve perĂ«ndimore.

Njëri nga dy Perëndimet e reja i përket Vanceit, Donald Trumpit dhe ndjekësve të tyre evropianë në Hungari, Sllovaki dhe gjetkë.

PerĂ«ndimi tjetĂ«r ende kujdeset pĂ«r kushtetutshmĂ«rinĂ« dhe tĂ« drejtat universale tĂ« njeriut. Dhe, ky PerĂ«ndim demokratik, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, ka filluar tĂ« ndajĂ« shqetĂ«simet e EvropĂ«s post-komuniste pĂ«r sovranitetin. NjerĂ«zit nĂ« rajonin tonĂ« kanĂ« jetuar me frikĂ« ekzistenciale pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ«. PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, Polonia dhe vendet baltike shpenzojnĂ« shifra rekord tĂ« PBB-sĂ« sĂ« tyre pĂ«r ushtrinĂ« – nĂ« kurriz tĂ« nevojave tĂ« tjera.

Tani, mĂ« nĂ« fund, Emmanuel Macron, Keir Starmer dhe kancelari i ardhshĂ«m gjerman Friedrich Merz, janĂ« tĂ« gatshĂ«m ta shohin situatĂ«n nga perspektiva e UkrainĂ«s. Samiti nĂ« LondĂ«r, tĂ« dielĂ«n, e konfirmoi kĂ«tĂ«. KujtojmĂ« se ankthi nuk ishte e ndarĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« barabartĂ« pĂ«rpara shkurtit 2022, kur paralajmĂ«rimet e UkrainĂ«s shpesh pĂ«rçmoheshin si “rusofobi” ose “luftĂ«nxitje”.

Që atëherë, shumë është shkruar për zhvendosjen e qendrës së gravitetit të BE-së nga Franca dhe Gjermania drejt vendeve baltike dhe Polonisë. Nëse kjo është e vërtetë, është sepse fqinjët e drejtpërdrejtë të Rusisë ishin të gatshëm të merrnin një pjesë të tepruar të barrës së kundërshtimit të saj dhe pastaj të fillonin punën për mbrojtjen e vërtetë të Evropës.

Por, zgjedhjet në Gjermani, ku e djathta ekstreme pro-ruse, Alternativa për Gjermaninë (e mbështetur nga Vance) doli në vend të dytë, na kujtojnë se edhe në këtë Perëndim të ndarë, Evropa është gjithashtu e përçarë: vetëm një pjesë e saj i qëndron besnike vlerave liberaldemokratike. Ajo e kupton se solidariteti nuk është një çështje e thirrjeve drejtuar ndërgjegjes së botës apo e britmave për përgjegjësi historike, sakrificë dhe kosto të mëdha. Përkundrazi, është një çështje e interesit vetjak.

Trajtimi poshtërues i Zelenskyyt nga Vance në Zyrën Ovale simbolizoi diçka tjetër. Vance dikur ishte një kritik i ashpër i Donald Trumpit, pastaj papritmas ndryshoi anë. Në Zyrën Ovale, Elegjia e Malësisë u shndërrua në një panegjirik për bulizmin ndaj atyre që kanë nevojë për solidaritet dhe dhembshuri. Stili i tij i neokonservatorizmit duket si konformizëm i zakonshëm ndaj doktrinës se i forti ka të drejtë, se vendet e forta përçmojnë ose sulmojnë ato më të voglat.

Me Perëndimin që po ndahet më dysh, shpëtimi i një Ukraine të lirë dhe mbrojtja e demokracisë liberale duken të vështira. Por, është më e qartë se kurrë që këto të dyja ecin dorë për dore. /Telegrafi/

 

The post E kaluara traumatike e JD-së nuk e shpjegon bulizmin e tij ndaj Ukrainës! appeared first on Telegrafi.

Kryeministrja Meloni: Të mënjanojmë ndarjen e perëndimit

✇Abc News
By: Nijazi Mema
2 March 2025 at 14:26

Kryeministrja italiane, Giorgia Meloni deklaroi se ishte shumë e rëndësishme të shmangej ndarja e Perëndimit.

Deklaratën e sipërcituar ajo e bëri pas mbërritjes në Downing Street dhe pas takimit me  homologun e saj britanik, Keir Starmer, përpara një samiti që ribashkon aleatët e Kievit në Londër.

”Mendoj se Ă«shtĂ« shumĂ«, shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« shmanget rreziku i ndarjes sĂ« PerĂ«ndimit”, deklaroi Giorgia Meloni, pas sherrit tĂ« sĂ« premtes mes presidentĂ«ve amerikanĂ« Donald Trump dhe presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky nĂ« ZyrĂ«n Ovale.

Ajo shtoi se “Italia dhe MbretĂ«ria e Bashkuar mund tĂ« luajnĂ« njĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m” nĂ« “ndĂ«rtimin e urave”, sipas imazheve tĂ« filmuara nga shtypi nĂ« takimin e saj me Starmer

Lavrov paralajmĂ«ron PerĂ«ndimin: Lindja e Mesme nuk Ă«shtĂ« njĂ« “shesh lojĂ«rash” gjeopolitike

✇Abc News
By: lia rda
4 February 2025 at 16:03

Ministri i JashtĂ«m rus Sergei Lavrov lĂ«shoi ​​njĂ« paralajmĂ«rim pĂ«r PerĂ«ndimin, duke vĂ«nĂ« nĂ« dukje se Lindja e Mesme nuk mund tĂ« trajtohet si njĂ« shesh lojĂ«rash gjeopolitike:

“PerĂ«ndimi Ă«shtĂ« mĂ«suar tĂ« bĂ«jĂ« kĂ«rdinĂ«, tĂ« krijojĂ« kriza dhe mĂ« pas tĂ« shohĂ« se çfarĂ« ndodh. AmerikanĂ«ve, veçanĂ«risht, u pĂ«lqen ta bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« dhe mĂ« pas tĂ« shikojnĂ« sesi gjĂ«rat zhvillohen me interes tĂ« madh nĂ« anĂ«n tjetĂ«r tĂ« oqeanit.

Por Lindja e Mesme nuk Ă«shtĂ« njĂ« shesh lojĂ«rash dhe nuk duhet trajtuar si e tillĂ«â€, tha ai nĂ« KonferencĂ«n e 14-tĂ« tĂ« Diskutimit tĂ« Klubit tĂ« Lindjes sĂ« Mesme Valdai.

“Sot, diplomatĂ«t perĂ«ndimorĂ«, pĂ«rfshirĂ« vendet e Lindjes sĂ« Mesme, fajĂ«sojnĂ« RusinĂ« pĂ«r kotĂ«sinĂ« e pĂ«rpjekjeve pĂ«r tĂ« vendosur njĂ« dialog kombĂ«tar nĂ« Libi, pasi Rusia ka mjetet e saj tĂ« fuqishme atje,” vuri nĂ« dukje ai. “Kjo, sipas diplomatĂ«ve perĂ«ndimorĂ«, Ă«shtĂ« rrĂ«nja e problemeve nĂ« Libi sot, dhe ata kĂ«rkojnĂ« ta imponojnĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«pamje tek tĂ« gjithĂ« ata me tĂ« cilĂ«t flasin”./abcnews.al

DeepSeek – njĂ« alarm pĂ«r PerĂ«ndimin: PĂ«rsĂ«ritja e momentit tĂ« Sputnikut

✇Telegrafi
By: Agron Shala
31 January 2025 at 12:47

Nga: Larry Elliott / The Guardian (titulli origjinal: The west is already losing the AI arms race)
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

PĂ«r njĂ« herĂ« tĂ« vetme, Donald Trump nuk ishte fajtor pĂ«r hiperbolizim. Shfaqja e njĂ« çetboti kinez me buxhet tĂ« vogĂ«l, i quajtur DeepSeek – si rival i ChatGPT-sĂ« – Ă«shtĂ« me tĂ« vĂ«rtetĂ« njĂ« alarm zgjimi. NjĂ« alarm zgjimi pĂ«r gjigantĂ«t e teknologjisĂ« nĂ« ShBA. NjĂ« alarm zgjimi pĂ«r Uoll-Stritin [Wall Street]. NjĂ« alarm zgjimi pĂ«r çdo vend tĂ« zhvilluar qĂ« dĂ«shiron tĂ« hyjĂ« nĂ« garĂ«n e inteligjencĂ«s artificiale.

E gjithë kjo mbetet e vërtetë edhe nëse rezulton se DeepSeek-u nuk është aq i fuqishëm sa pretendohet. Por, nëse është një produkt i vërtetë dhe cilësor, atëherë kinezët kanë krijuar një premium-inteligjencë artificiale, e cila është e qasshme falas ose me një kosto minimale. Kjo  është diçka e jashtëzakonshme. Në vitin 1957, ShBA-ja u trondit kur Bashkimi Sovjetik u bë vendi i parë që lëshoi një satelit artificial. Po aq e befasuar është edhe tani me ardhjen e DeepSeek-ut. Ky është me të vërtetë një moment Sputniku.

Sigurisht, ka nga ata qĂ« dyshojnĂ« nĂ« aftĂ«sinĂ« e njĂ« startupi kinez pĂ«r tĂ« arritur, me njĂ« buxhet tĂ« kufizuar, atĂ« qĂ« kompanitĂ« amerikane tĂ« teknologjisĂ« kanĂ« shpenzuar miliarda dollarĂ« pĂ«r ta realizuar. KĂ«to dyshime mund tĂ« jenĂ« tĂ« drejta, por ato nuk e ndryshojnĂ« tablonĂ« e madhe: Ă«shtĂ« real kĂ«rcĂ«nimi i KinĂ«s ndaj dominimit teknologjik perĂ«ndimor. Gara pĂ«r tĂ« fituar nĂ« fushĂ«n e inteligjencĂ«s artificiale do tĂ« jetĂ« po aq e ashpĂ«r – ndoshta edhe mĂ« shumĂ« – sesa gara hapĂ«sinore e viteve 1950-‘60. Kina ka njĂ« peshĂ« mĂ« tĂ« madhe ekonomike sesa pati ndonjĂ«herĂ« Bashkimi Sovjetik.

NĂ« fazat e hershme tĂ« zhvillimit tĂ« saj tĂ« shpejtĂ« ekonomik, Kina shihej si njĂ« vend ku kompanitĂ« amerikane dhe evropiane mund tĂ« transferonin prodhimin. Kostoja e punĂ«s ishte e ulĂ«t dhe zhvendosja e prodhimit jashtĂ« vendit premtonte fitime mĂ« tĂ« larta. Ideja ishte qĂ« tĂ« gjitha aspektet e avancuara – dizajni i produkteve, kĂ«rkimi dhe zhvillimi – tĂ« kryheshin nĂ« PerĂ«ndim, ndĂ«rsa nĂ« Guangdong tĂ« bĂ«hej vetĂ«m montimi. Sistemi marksist-leninist i KinĂ«s supozohej tĂ« pengonte krijimtarinĂ« e nevojshme pĂ«r ide dhe produkte tĂ« reja.

Kjo pikĂ«pamje ka rezultuar vetĂ«m si vetĂ«kĂ«naqĂ«si. NĂ« vitin 2023, Kina regjistroi mĂ« shumĂ« patenta se gjithĂ« pjesa tjetĂ«r e botĂ«s sĂ« bashku. Universitetet kineze diplomojnĂ« mesatarisht mbi gjashtĂ« mijĂ« doktorantĂ« nĂ« shkencĂ«, teknologji, inxhinieri dhe matematikĂ« (STEM) nĂ« muaj – mĂ« shumĂ« se dyfishi i ShBA-sĂ«. Siç tregon DeepSeek, Kina ka njĂ« numĂ«r nĂ« rritje tĂ« mendjeve tĂ« ndritura qĂ« janĂ« krejtĂ«sisht tĂ« afta tĂ« mendojnĂ« jashtĂ« kornizave kur u jepet mundĂ«sia, siç Ă«shtĂ« rasti me zhvillimin e inteligjencĂ«s artificiale, baterive me jone litiumi dhe automjeteve elektrike.

ShBA-ja Ă«shtĂ« e vetĂ«dijshme pĂ«r kĂ«rcĂ«nimin ndaj hegjemonisĂ« sĂ« saj, ndĂ«rsa pĂ«rpjekjet pĂ«r tĂ« frenuar fuqinĂ« ekonomike tĂ« KinĂ«s janĂ« çështje dypartiake nĂ« Uashington. U mbajtĂ«n tarifat mbi importet kineze tĂ« vendosura nga Trumpi gjatĂ« mandatit tĂ« tij tĂ« parĂ« – dhe madje u shtuan – nga Joe Biden kur mori detyrĂ«n. NjĂ« javĂ« para se tĂ« largohej nga zyra, Bideni vendosi kufizime tĂ« reja mbi eksportin e çipave kompjuterikĂ« tĂ« zhvilluar nga ShBA-ja, pĂ«r tĂ« penguar vendet si Kina qĂ« tĂ« kenĂ« qasje nĂ« teknologjinĂ« e avancuar. Ligji i Biden pĂ«r Reduktimin e Inflacionit ofroi subvencione pĂ«r tĂ« nxitur prodhimin e produkteve miqĂ«sore me mjedisin brenda ShBA-sĂ«.

Në disa sektorë, mund të jetë tepër vonë. Kina është tashmë eksportuesi më i madh i automjeteve elektrike, duke nxitur tarifa mbrojtëse nga ShBA-ja dhe BE-ja. Bateritë me jone litiumi të prodhuara nga fabrikat kineze kushtojnë me vetëm me një të shtatën për kWh krahasuar me 10 vjet më parë. Nuk duhej të ishte befasi për ShBA-në dhe vendet e tjera perëndimore që një ndarje globale e punës, ku Kina kryente vetëm punën e rëndë me kosto të ulët, do të kishte interes të kufizuar për vetë kinezët. Në vend të kësaj, Kina ka ndjekur një strategji të qëllimshme për të vazhduar prodhimin e këpucëve, lodrave dhe televizorëve, ndërkohë që hyn edhe në sektorët e teknologjisë së lartë.

Kjo strategji mund të ketë kufizimet e veta. Ka një argument se modeli ekonomik i Kinës do të bëhet përfundimisht i papërputhshëm me modelin e saj politik dhe se kërkesat për demokraci do ta detyrojnë Partinë Komuniste të bëhet më pak represive. Gjithashtu, Kina nuk është e lirë nga problemet ekonomike. Shumë nga kompanitë e saj shtetërore operojnë me humbje. Flluska e tregut të pasurive të patundshme është plasaritur plotësisht.

MegjithatĂ«, Ă«shtĂ« e qartĂ« se beteja pĂ«r dominimin e inteligjencĂ«s artificiale po intensifikohet. Trumpi mendon se konkurrenca kineze nuk Ă«shtĂ« domosdoshmĂ«risht diçka e keqe pĂ«r sektorin e teknologjisĂ« nĂ« ShBA, dhe ai ka tĂ« drejtĂ«. Vlera e aksioneve tĂ« kompanive teknologjike nĂ« Uall-Strit ra pas lajmit pĂ«r DeepSeek-un, sepse ngriti dyshime nĂ«se investimi masiv nĂ« kompanitĂ« amerikane kishte qenĂ« i justifikuar, por disponueshmĂ«ria e modeleve mĂ« tĂ« lira do tĂ« pĂ«rshpejtojĂ« pĂ«rdorimin e inteligjencĂ«s artificiale. Edhe pse kjo vjen me rreziqe – pĂ«r privatĂ«sinĂ«, sigurinĂ« dhe vendet e punĂ«s – ka edhe pĂ«rfitime tĂ« mundshme.

Keir Starmer thotĂ« se dĂ«shiron qĂ« Britania tĂ« bĂ«het njĂ« “superfuqi e inteligjencĂ«s artificiale”, dhe arritja e kĂ«tij qĂ«llimi duhet tĂ« bĂ«het mĂ« e lehtĂ« ndĂ«rsa kostot e zhvillimit po bien. Por, fjalĂ«t janĂ« tĂ« lira. Sektori i teknologjisĂ« sĂ« lartĂ« nĂ« KinĂ« nuk Ă«shtĂ« shfaqur nĂ« mĂ«nyrĂ« magjike, dhe nuk Ă«shtĂ« rastĂ«si qĂ« vendi ka dominuar tregun e automjeteve tĂ« lira elektrike. Ashtu si vendet e tjera tĂ« AzisĂ« Lindore para saj, Kina ka pasur njĂ« vizion strategjik pĂ«r industritĂ« nĂ« tĂ« cilat dĂ«shironte tĂ« konkurronte, ka investuar fuqishĂ«m pĂ«r t’i zhvilluar, i ka mbrojtur nĂ« fazat e tyre fillestare dhe ka pritur me durim rezultatet. Nuk ka pasur besim tĂ« verbĂ«r nĂ« forcat e tregut dhe as njĂ« refuzim pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur fituesit. Kontrasti me BritaninĂ« nuk mund tĂ« jetĂ« mĂ« i madh. /Telegrafi/

 

The post DeepSeek – njĂ« alarm pĂ«r PerĂ«ndimin: PĂ«rsĂ«ritja e momentit tĂ« Sputnikut appeared first on Telegrafi.

PerĂ«ndimi duhet tĂ« shqetĂ«sohet: “DeepSeek” lĂ« tĂ« kuptohet se Kina ka zotĂ«ruar artin e kaizen-it

✇Telegrafi
By: Agron Shala
30 January 2025 at 12:01

Koncepti japonez i përmirësimit të vazhdueshëm industrial, ndihmon në shpjegimin e suksesit teknologjik të Pekinit.

Nga: Leo Lewis / The Financial Times
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Gjatë kulmit të garës hapësinore, Amerika shpenzoi miliona dollarë nga taksapaguesit për të zhvilluar një stilolaps që do të funksiononte në gjendje pa gravitet. Përballë të njëjtit problem, rusët përdorën 
 një laps.

Kjo, në fakt, është një përrallë e trilluar. Të dyja palët fillimisht provuan lapsat dhe në fund përdorën Stilolapsin Hapësinor [Space Pen], një produkt i zhvilluar krejtësisht nga sektori privat. Por, miti rikthehet shpesh si një parabolë industriale, gjeopolitike dhe ideologjike, sepse përmbledh frikën që i përshkon të gjitha këto fusha: se kompania, pozita apo modeli ekonomik i kundërt mund të jetë më i strukturuar për të punuar në mënyrë më të zgjuar dhe më të lirë.

A u rikthye kĂ«tĂ« javĂ« memja e Stilolapsit HapĂ«sinor, ndĂ«rsa investitorĂ«t dhe qeveritĂ« u mahnitĂ«n nga modeli – i supozuar me kosto tĂ« ulĂ«t – i KinĂ«s i inteligjencĂ«s artificiale [IA], DeepSeek, duke u pyetur nĂ«se kontrollet e eksportit tĂ« ShBA-sĂ« kishin rezultuar nĂ« tĂ« kundĂ«rtĂ«n e synuar dhe duke humbur besimin te miliardat e investuara nĂ« qasjen mĂ« tĂ« shtrenjtĂ« amerikane ndaj tĂ« njĂ«jtit problem? Natyrisht qĂ« po.

Por, termi mĂ« shqetĂ«sues i momentit duhet tĂ« jetĂ« kaizen-i – koncepti japonez i “pĂ«rmirĂ«simit tĂ« vazhdueshĂ«m”, i cili dikur ngjalli frikĂ« nĂ« zemrat e korporatave amerikane dhe qĂ« tani Kina, nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« ose tjetĂ«r, duket se e ka zotĂ«ruar nĂ« heshtje – pjesĂ«risht duke punĂ«suar mjeshtĂ«r japonezĂ« tĂ« kaizen-it, tĂ« cilĂ«t ishin nĂ«nvlerĂ«suar nĂ« ekonominĂ« e tyre.

Kaizen-i u bĂ« pjesĂ« e vĂ«rtetĂ« e leksikut tĂ« biznesit ndĂ«rkombĂ«tar nĂ« vitet ’80 tĂ« shekullit XX, kur kompanitĂ« amerikane dhe evropiane kishin nevojĂ« tĂ« kuptonin pse kompanitĂ« japoneze po i mundnin – si nĂ« çmim ashtu edhe nĂ« cilĂ«si – nĂ« industritĂ« si automobilizmi, elektronika e konsumit dhe gjysmĂ«pĂ«rçuesit. TĂ« dyja palĂ«t e identifikonin dallimin si njĂ« pĂ«rmirĂ«sim tĂ« durueshĂ«m dhe thellĂ«sisht japonez tĂ« produktit dhe procesit.

Efektet praktike tĂ« kaizen-it ishin tĂ« jashtĂ«zakonshme: ato ishin njĂ« nga arsyet kryesore pse ekonomia e JaponisĂ« u bĂ« njĂ« superfuqi nĂ« vitet 1970-‘80 dhe pse shumĂ« nga kompanitĂ« e saj mbeten ende konkurrente globale nĂ« njĂ« gamĂ« tĂ« gjerĂ« sektorĂ«sh prodhimi.

Por, është ndoshta edhe më i jashtëzakonshëm evolucioni i kaizen-it gjatë dekadave të gjata të stagnimit ekonomik të Japonisë, pas shpërthimit të flluskës financiare. Pasi u shua epoka e tepricave financiare, kaizen-i u bë një superfuqi mbijetese: një mekanizëm i njëkohshëm për të rritur cilësinë dhe për të ulur kostot në kohë të vështira. Deflacioni dhe paaftësia e prodhuesve japonezë për të siguruar fuqi çmimesh në tregun e tyre vendor, e shndërruan uljen e kostove në një art të vërtetë.

Prodhuesit kinezë, të përqendruar prej kohësh në kosto dhe teknologji, e kanë vëzhguar me kujdes gjithë këtë proces dhe kanë gjetur mënyra për ta bërë kaizen-in pjesë të tyre. DeepSeek mund të përfaqësojë një përparim të madh në softuer, por është një arritje e bazuar mbi themelet e një sektori të pajisjeve harduerike që po ecën përpara në mënyrë të pamëshirshme dhe të vazhdueshme.

Shumë vetë do të argumentojnë se përvetësimi i teknologjisë nga Kina ka qenë, në rastin më të mirë, oportunist dhe, në rastin më të keq, i pandershëm. Kur nuk fajësohen vjedhja e hapur apo detyrimi (gjë që ndodh shpesh), kompanitë e huaja kanë humbur teknologjitë kyçe për shkak të marrëveshjeve të dobëta të transferimit ose optimizmit të tepruar mbi aftësinë për të mbrojtur pronësinë intelektuale. Por, kjo nuk shpjegon më gjithçka.

NĂ« arritjet mĂ« tĂ« fundit dhe mĂ« tĂ« dukshme industriale tĂ« KinĂ«s – prodhimi i makinave elektrike me kosto tĂ« ulĂ«t dhe cilĂ«si konkurruese, elektronika e konsumit, makineritĂ« industriale, trenat me shpejtĂ«si tĂ« lartĂ« dhe robotĂ«t – njĂ« version i kaizen-it Ă«shtĂ« tashmĂ« nĂ« veprim. Dhe, ka arsye pĂ«r tĂ« dyshuar se versioni kinez mund tĂ« funksionojĂ« pĂ«r njĂ« periudhĂ« mĂ« tĂ« shpejtĂ«, mĂ« trazuese dhe me rezultate mĂ« tĂ« dukshme sesa origjinali japonez.

Së pari, Kina ka burimet njerëzore dhe talentin për të aplikuar kaizen-in në një shkallë shumë më të madhe sesa Japonia ka arritur ndonjëherë. Përmirësimet graduale funksionojnë më mirë kur ka shumë prej tyre.

Së dyti, kjo po ndodh në një epokë ku konsumatorët janë shumë më të shpejtë për të identifikuar dhe komunikuar kur një produkt nuk është saktësisht ashtu siç do të donin.

Por, së treti, Kina mund të jetë në gjendje të paguajë për shpejtësinë. Përveçse kanë vëzhguar drejtpërdrejt kaizen-in në veprim në operacionet e prodhimit japonez, kompanitë kineze, sipas agjentëve të rekrutimit në Tokio, kanë zbuluar se mund të tërheqin si konsulentë inxhinierë japonezë të specializuar në gjysmëpërçues, hekurudha dhe robotikë. Kjo nuk është diçka e re, thonë agjentët, por tani po përshpejtohet ndjeshëm.

Korporatat japoneze kanĂ« prirjen t’i nxjerrin relativisht herĂ«t nĂ« pension punonjĂ«sit shumĂ« tĂ« kualifikuar, tĂ« cilĂ«t nuk i kanĂ« paguar veçanĂ«risht mirĂ« gjatĂ« viteve tĂ« deflacionit dhe nuk kanĂ« arritur tĂ« krijojnĂ« ndjenjĂ«n e besnikĂ«risĂ« qĂ« mund tĂ« kishin shpresuar. NjĂ« inxhinier i tillĂ« mund tĂ« paguhet mirĂ« nga njĂ« kompani kineze dhe, pa zbuluar drejtpĂ«rdrejt sekrete industriale, vlera e tij mbetet e jashtĂ«zakonshme: kaizen-i Ă«shtĂ« nĂ« thelb njĂ« proces eksperimentimi dhe gabimi, dhe njĂ« inxhinier me pĂ«rvojĂ« mund tĂ« ofrojĂ« njĂ« kĂ«shillĂ« tĂ« paçmueshme pĂ«r atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« provuar dhe nuk ka funksionuar.

Një këshillë e tillë si: harroni lapsin, ishte i pavlefshëm.

 

 

 

The post PerĂ«ndimi duhet tĂ« shqetĂ«sohet: “DeepSeek” lĂ« tĂ« kuptohet se Kina ka zotĂ«ruar artin e kaizen-it appeared first on Telegrafi.

Perëndimi kërkon të hetohen shkeljet lidhur me shënimin e ditës jokushtetuese të Republikës Srpska

✇Telegrafi
By: Burim Tmava
9 January 2025 at 10:58

Komuniteti ndërkombëtar ka bërë thirrje për hetim të çdo shkeljeje të ligjit lidhur me shënimin e ditës jokushtetuese të Republikës Sërpska më 9 janar.

Ceremonia për shënimin e kësaj dite jokushtetuese nis në orën 17:00 në Banjallukë.

Autoritetet e entitetit të Republikës Sërpska festojnë 9 janarin, datën kur, në vitin 1992, në Sarajevë, Kuvendi i atëhershëm i popullit Serb së Bosnjës dhe Hercegovinës miratoi Deklaratën për shpalljen e Republikës së Popullit Serb të Bosnjës dhe Hercegovinës si një entitet i pavarur brenda Bosnjës dhe Hercegovinës.

Megjithatë, Gjykata Kushtetuese e Bosnjës dhe Hercegovinës ka vendosur tri herë që kremtimi i 9 janarit si Dita e Republikës Sërpska është antikushtetues.

Qëllimi i asaj kohe ishte që ky territor i Bosnjës dhe Hercegovinës të bashkohej me Jugosllavinë, e cila po shpërbëhej. Në krye të republikës së vetëshpallur ishin Radovan Karaxhiq, Bilana Pllavshiq dhe Momçilo Krajishnik, të cilët janë dënuar për krime lufte nga Tribunali i Hagës. Në miratimin e deklaratës nuk kishin marrë pjesë përfaqësuesit e boshnjakëve dhe kroatëve.

Këta dy popuj e shohin 9 janarin si fillimin e luftës në Bosnje dhe Hercegovinë, si dhe si fillimin e pastrimit etnik, krimeve të luftës dhe gjenocidit ndaj popullsisë joserbe në territorin e Republikës Sërpska.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës presin që organet e zbatimit të ligjit dhe ato gjyqësore në Bosnje dhe Hercegovinë të ndërmarrin hapa të shpejtë dhe vendimtarë për të hetuar çdo shkelje ligjore në lidhje me kremtimin e ditës antikushtetuese të Republikës Sërpska më 9 janar, njoftoi Ambasada amerikane përmes një postimi në X.

Nga Ambasada amerikane kanë thënë gjithashtu se vendimet e Gjykatës Kushtetuese bazohen në ligj, jo në opinion.

“TĂ« gjitha entitetet janĂ« tĂ« detyruara t’i pĂ«rmbahen plotĂ«sisht vendimeve tĂ« institucioneve tĂ« BosnjĂ«s dhe HercegovinĂ«s, pĂ«rfshirĂ« vendimet pĂ«rfundimtare dhe detyruese tĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese. Mosrespektimi i kĂ«tyre vendimeve pĂ«rbĂ«n vepĂ«r penale sipas Kodit Penal tĂ« BosnjĂ«s dhe HercegovinĂ«s”, u tha nĂ« reagim.

Delegacioni i Bashkimit Evropian në Bosnje dhe Hercegovinë, të mërkurën, me rastin e kremtimit të ditës antikushtetuese të Republikës Sërpska, i bëri thirrje liderëve politikë të këtij entiteti të refuzojnë retorikën provokuese, përfshirë sfidimin e sovranitetit, integritetit territorial dhe tërësisë së vendit.

“BE thekson detyrimin pĂ«r tĂ« respektuar sovranitetin, integritetin territorial, rendin kushtetues, pĂ«rfshirĂ« vendimet e GjykatĂ«s Kushtetuese, si dhe subjektivitetin ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« BosnjĂ«s dhe HercegovinĂ«s”, u tha nĂ« deklaratĂ«n e delegacionit tĂ« BE-sĂ« nĂ« Bosnje e HercegovinĂ«.

Përfaqësuesi i Lartë në Bosnje dhe Hercegovinë, Christian Schmidt, kujtoi se kremtimi i 9 janarit si Dita e Republikës Sërpska është një shkelje e qartë dhe e drejtpërdrejtë e zbatimit të vendimeve përfundimtare dhe detyruese të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjës dhe Hercegovinës, si dhe vendimeve të përfaqësuesit të lartë të 1 korrikut të vitit 2023. Ai paralajmëroi se mosrespektimi i vendimeve të Gjykatës Kushtetuese mund të përbëjë vepër penale, sipas Kodit Penal të Bosnjës dhe Hercegovinës.

Schmidt shtoi se është përgjegjësi e organeve të zbatimit të ligjit, Prokurorisë së Bosnjës dhe Hercegovinës dhe Policisë që të ndërmarrin masat e përcaktuara me ligj, veçanërisht në rastet që lidhen me zyrtarët publikë dhe nëpunësit civilë dhe pjesëmarrjen e tyre në përgatitjen apo organizimin e kremtimit të 9 janarit.

Gjykata Kushtetuese e Bosnje e HercegovinĂ«s nuk ka kundĂ«rshtuar tĂ« drejtĂ«n qĂ« Republika SĂ«rpska tĂ« ketĂ« njĂ« ditĂ« tĂ« saj, por ka konstatuar se “Dita e RepublikĂ«s SĂ«rpska” nuk mund tĂ« jetĂ« 9 janari, datĂ« qĂ« pĂ«rkon me ngjarjet e ndodhura nĂ« SarajevĂ« mĂ« 1992.

Ndërkohë, Bashkimi Evropian i ka bërë thirrje Serbisë që të jetë njësoj e përkushtuar ndaj perspektivës evropiane të Bosnjës dhe Hercegovinës, si një vend i unifikuar, i bashkuar dhe sovran, ashtu si të gjithë partnerët e tjerë ndërkombëtarë.

Me rastin e pjesëmarrjes së përfaqësuesve të institucioneve shtetërore të Republikës së Serbisë në kremtimin e ditës antikushtetuese të Republikës Sërpska, nga Brukseli u tha se bashkëpunimi rajonal dhe marrëdhëniet e mira fqinjësore janë një pjesë thelbësore e përparimit drejt integrimeve evropiane.

“Duhet tĂ« shmangen veprimet dhe deklaratat qĂ« ndikojnĂ« negativisht nĂ« marrĂ«dhĂ«niet e mira fqinjĂ«sore dhe kontribuojnĂ« nĂ« ndarjet politike”, i tha nĂ« pĂ«rgjigjen me shkrim dĂ«rguar Radios Evropa e LirĂ« nga zyra pĂ«r media e BE-sĂ«.

Përfaqësuesit nga Serbia marrin pjesë rregullisht në kremtimin e kësaj dite në Republikën Sërpska. /rel/

The post Perëndimi kërkon të hetohen shkeljet lidhur me shënimin e ditës jokushtetuese të Republikës Srpska appeared first on Telegrafi.

Perëndimi kërkon hetime për shkeljet në kremtimin e Ditës së Republikës Sërpska

✇Euronews
By: Elidona Aga
9 January 2025 at 10:30

Komuniteti ndërkombëtar, përfshirë Shtetet e Bashkuara, ka kërkuar hetime për shkeljet ligjore të lidhura me kremtimin e 9 janarit si Dita e Republikës Sërpska, një ngjarje e cilësuar tri herë si antikushtetuese nga Gjykata Kushtetuese e Bosnjës dhe Hercegovinës.

Dita simbolizon shpalljen e Republikës së Popullit Serb në vitin 1992, një veprim që boshnjakët dhe kroatët e shohin si fillimin e luftës, pastrimit etnik dhe krimeve të luftës në Bosnje.

Ambasada amerikane në Bosnje ka bërë thirrje që organet e drejtësisë të ndërmarrin veprime të shpejta dhe të respektojnë vendimet e Gjykatës Kushtetuese, duke paralajmëruar se moszbatimi i tyre përbën vepër penale.

Delegacioni i Bashkimit Evropian në Bosnje dhe Hercegovinë, të mërkurën, me rastin e kremtimit të ditës antikushtetuese të Republikës Sërpska, i bëri thirrje liderëve politikë të këtij entiteti të refuzojnë retorikën provokuese, përfshirë sfidimin e sovranitetit, integritetit territorial dhe tërësisë së vendit.

“BE thekson detyrimin pĂ«r tĂ« respektuar sovranitetin, integritetin territorial, rendin kushtetues, pĂ«rfshirĂ« vendimet e GjykatĂ«s Kushtetuese, si dhe subjektivitetin ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« BosnjĂ«s dhe HercegovinĂ«s”, u tha nĂ« deklaratĂ«n e delegacionit tĂ« BE-sĂ« nĂ« Bosnje e HercegovinĂ«.

LEXONI GJITHASHTU:

The post Perëndimi kërkon hetime për shkeljet në kremtimin e Ditës së Republikës Sërpska appeared first on Euronews Albania.

Patriarku rus mesazh Perëndimit në ditën e Krishtlindjes ortodokse: Zoti është me ne

✇Euronews
By: fra nc
7 January 2025 at 12:42

Patriarku i KishĂ«s Ortodokse Ruse, Kirill, ka kritikuar botĂ«n perĂ«ndimore, duke thĂ«nĂ« se ajo e urren RusinĂ« dhe “rrugĂ«n alternative tĂ« zhvillimit tĂ« qytetĂ«ruar” qĂ« ajo po ndjek. Komentet u bĂ«nĂ« gjatĂ« festimeve tĂ« Krishtlindjeve, qĂ« ortodoksĂ«t rusĂ« i festojnĂ« mĂ« 7 janar, sipas kalendarit Julian.

Në një mesazh të mbajtur në Katedralen e Krishtit Shpëtimtar në Moskë, Kirill, i cili është një mbështetës i hapur i pushtimit rus të Ukrainës, tha se Rusia përbën një sfidë për Perëndimin, jo për shkak të aftësive të saj apo fuqisë bërthamore, por sepse ofron një alternativë zhvillimi të ndryshëm. Ai shtoi se Perëndimi është në rënie morale, ndërsa Rusia, sipas tij, ka treguar botës si të kombinojë shkencën, kulturën, edukimin dhe besimin.

Patriarku Kirill gjithashtu komentoi mbi pĂ«rpjekjet perĂ«ndimore pĂ«r tĂ« dobĂ«suar RusinĂ«, duke thĂ«nĂ« se ato nuk do tĂ« kenĂ« sukses, pasi, sipas tij, “Zoti Ă«shtĂ« me ne”.

LEXONI GJITHASHTU:

The post Patriarku rus mesazh Perëndimit në ditën e Krishtlindjes ortodokse: Zoti është me ne appeared first on Euronews Albania.

❌
❌