TIRANË, 25 janar /ATSH/ Në aktivitetin për 95-vjetorin e vendosjes së Kryegjyshatës Botërore të Bektashinjve në Shqipëri, Drejtori i Përgjithshëm i Arkivave, Ardit Bido u shpreh se 95 vite më parë, Shqipëria u bë qendra botërore e një bashkësie fetare, prezenca e së cilës në Shqipëri, kishte dhënë një kontribut të veçantë për themelimin e shtetit shqiptar.
Bashkë me përfaqësues të klerit të myslimanëve suni, ortodoksëve, katolikëve dhe protestantëve, klerikët bektashinj kishin kontribuuar gjatë Rilindjes Kombëtare në ringadhënjimin e idesë për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur, me figura të rëndësishme që dhanë gjithçka sipas motos së tyre “Për fe dhe për Atdhe”.
“Kur kjo ide triumfoi disa vite më vonë me vendosjen e qeverisë së vetëorganizuar shqiptare pas Kongresit të Lushnjes, komuniteti bektashi do të ishte sërish i pari ai që do të shpallte shqiptarizimin e plotë të organizimit të vetë përmes Kongresit të Prishtinës. Kongresi i Prishtinës përbën një prej momenteve më kyçe në konsolidimin e shtetit shqiptar. Ai është fillimi i kombëtarizimit të institucioneve shpirtërore dhe fetare në vend, i njëkohshëm me përpjekjet për të krijuar një shtet të konsoliduar dhe me integritet e sovranitet. Fakti që ndër katër komunitetet fetare tradicionale, bektashinjtë ishin të parët që morën këtë drejtim nuk është rastësor”, tha Bido.
Sipas drejtuesit të Arkivave Shqiptare, fillesat e nacionalizmit shqiptar janë mbifetare, me zëra të fuqishëm nga çdo komunitet, nga zanafilla e ortodoksit Naum Veqilharxhi, te Jezuitët e Shkodrës, apo te guximi i Vehbi Agolli Dibrës.
“Bektashinjtë, ama veçonin. Jo thjesht sepse figura të rëndësishme të Rilindjes, nën ndriçimin e Frashërllinjve, qëndronin në ballë të përpjekjes për mëvetësi. Ajo që e veçonte këtë komunitet ishte se ndërkohë që ndër komunitete të tjera, klerikët atdhetarë ishin në betejë të vazhdueshme me klerikë që luftonin lëvizjen shqiptare, ndërbektashinj ky debat nuk ekzistonte. Për arsye thellësisht objektive, klerikët e këtij komuniteti nuk kishin dasi dhe as imponime të huaja, por qëndronin njëzëri pro lëvizjes kombëtare”, u shpreh Bido.
“Në këtë kontekst, nuk është rastësore ajo që ndodh ne Kongresin e Prishtinës, ku nis mëvetësimi dhe kombëtarizimi i komuniteteve fetare në vend. Ky Kongres nuk ka sjellë thjesht mëvetësinë e bektashinjve shqiptarë nga ata turq, që më vonë do të bëhej edhe kryegjyshata botërore, por mbi të gjitha hapi rrugën e veprime vetë mëtejshme të komuniteteve të tjera, veçanërisht atij mysliman suni dhe atij ortodoks, pavarësia e të cilëve nuk ishte thjesht një çështje fetare, por kishte një dimension të padiskutueshëm kombëtar e shtetëror”, tha ai.
Drejtori i Përgjithshëm i Arkivave, u ndal edhe tek përndjekja që nisi në Turqi ndaj tarikateve dhe që preku edhe tarikatin bektashi do të gjente si një strehë të sigurtë Shqipërinë, kur 95 vite më parë, Sali Njazi Dede, kryegjyshi botëror do të vendoste që qendra botërore e urdhrit bektashi të zhvendosej nga kompleksi Haxhibektash në Anadoll drejt vendit të vetëm ku të qenit besimtar i një besimi të caktuar fetar nuk nënkuptonte të qenit pakicë.
“Siç do të shënonte ato vite, në kuadër të raportit të fesë dhe politikës, mbreti i kohës, Ahmet Zogu, “Shqipëria nuk ka shumica e pakica, nuk ka një fe zyrtare, por të gjitha fetë i mbron dhe i nderon”. Kështu, alternativa e Tiranës ishte e vetmja në kushtet kur qendra e përhershme në Anadoll ishte kthyer në persekutim për vetë bektashinjtë.
Nga ana tjetër kjo zhvendosje do të ishte e rëndësishme edhe për politikën e jashtë të shtetit shqiptar. Shembulli i viteve 1930 është frymëzues. Bektashinjtë kishin një prani të fortë në vendet fqinje, jo vetëm në ato vende ku kishte shqiptarë të këtij vesimi, si ish Jugosllavia, por edhe në Greqi, ku pronat dhe teqetë bektashi në Thesali e Kretë përbënin një levë të rëndësishme për komunitetin por edhe shtetin shqiptar”, nënvizon Bido.
“Po ashtu, ndikimi i Kryegjyshatës ndër romakët bullgarisht folës, qoftë në Bullgari, apo në Trakën greke, me qendër në Aleksandrupoli, ku edhe sot ka besimtarë e teqe bektashie u përdor nga shteti shqiptar për diplomaci fetare, jo si një ndërhyrje e jashtme në çështjet e brendshme të komuniteteve në Shqipëri siç ndodhte para viteve 20 e fatkeqësisht pas viteve 90, por si një ekspansion kulturor shtetëror e diplomatik, në interes kombëtar dhe në interes të bashkësisë përkatëse fetare”, shtoi Bido.
Sipas kreut të Arkivave, influenca diplomatike do të zgjerohej edhe në botën arabe e veçanërisht në Egjipt me një prej gjyshatave më të rëndësishme të Kryegjyshatës Botërore, që më pas do të zgjerohej pas viteve 60 edhe në SHBA, me themelimin e gjyshatës së atjeshme, si forma të kompaktësimit të diasporës, shtrimit të ndikimit shtetëror jashtë vendit, diplomacisë kulturore dhe publike, e një sërë benefitesh të tjera të diplomacisë fetare.
“Bashkëveprimi mes shtetit dhe bashkësive fetare për zhvillim diplomatik të vendit dhe pikë-përkimit të interesave shtetërore e kombëtare shqiptare dhe atyre fetare i ngjasonte të gjitha komuniteteve të tjera fetare, teksa në këtë periudhë kishat ortodokse shqiptare në diasporë, apo misionet katolike shqiptare në diasporë, luanin rolin jo thjesht të unifikuesit të diasporës dhe ndikimit te saj, por edhe të përcjelljes së mesazheve diplomatike dhe thithjeve të investimeve të huaja”, shtoi ai.
“Trashëgimia e këtij bashkëveprimi me kisha ortodokse shqiptare nga Kisha e Stambollit dhe Bukureshtit, deri te ato në SHBA, apo misione katolike nga Roma në Amerikë, e xhami shqiptare nga Melburni në Kanada, kishte si kulm pikërisht aktivitetin e përbashkët mes klerikëve dhe zyrtarëve shtetëror në avancimin e interesave të secilës palë përmes Kryegjyshatës Bektashiane, që tanimë kishte legjitimitetin absolut të ndikonte në veprimtaritë shoqërore me nota politike e diplomatike kudo ku kishte prezencë, veçanërisht në Jugosllavi, Greqi, Bullgari, Egjipt dhe më pak në Turqi për shkak të implikimeve në raportet dypalëshe”, thekson Bido.
Për kreun e Arkivave të Shqipërisë, “rrënjosja e këtij roli të rëndësishëm do të ishte aq e thellë sa do të shpërfaqej edhe pas viteve 1990. Ajo do të ndihmohej edhe prej faktit se ndaj komunitetit bektashi pas rikthimit të lirisë fetare nuk pati interesa të shteteve të tjera që të ndihmuara edhe nga dobësimi mungesa e politikave të qarta fetare dhe mosvendosja e rëndësisë te diplomacia fetare nga ana e shtetit shqiptar e kthyen mjedisin fetar në Shqipëri kahkundërt në “mbrojtje” në një terren të lirë për ushtrimin e diplomacisë fetare të shteteve të tjera”.
“Fakti se komuniteti bektashi iu rikthye trashëgimisë së vyer të para ateizmit përmes rigjetjes së lidhjeve me gjyshatën e Detroitit, dhe me përhapjen e influencës në Kosovë dhe Maqedoni të Veriut, rrëfen për një trashëgimi aktive, edhe pse të vetmuar, teksa përpjekjet nuk ishin tanimë të koordinuara me shtetin. Kjo do ta vinte Kryegjyshatën Botërore në pozicionin që kryente diplomaci fetare në dobi të interesit kombëtar, ndërkohë shteti që është përfituesi fundor nuk e bënte diçka të tillë në vitet e para të tranzicionit”, u shpreh Bido.
“Kështu, trashëgimia e diplomacisë fetare të viteve 30 do të ishin të pangjashme me komunitetet e tjera. Kontrasti ishte i qartë. Në mungesë së ndihmesës shtetërore, apo edhe në kuadër të lëshimeve të viteve 90-2000, xhamitë e komuniteteve shqiptare nga Libani në Australi nuk kishin më kontakt me komunitetin mysliman, që riskonte të zhvendosej në debate të brendshme mbi rryma të huaja të interesit. Kisha ortodokse shqiptare e Rumanisë e mbyllur prej vitit 1947 e ajo e Stambollit e mbyllur më 1971 nuk ishin më në debatet e KOASH, ku interesa përtej interesit kombëtar ia dolën të kaplojnë edhe kishat shqiptare të trashëgimisë noliane përtej Atlantikut apo zona të tëra brenda Shqipërisë. Misionet katolike shqiptare në diasporë do të mbijetonin vetëm në kuadër të dioqezës së Kosovës dhe të asnjë dioqeze të shtetit shqiptar, ku sërish grupime të huaja do të ndikonin në dinamikën e brendshme”, tha ai.
Drejtori i Përgjithshëm i Arkivave, e mbylli fjalën e tij duke u shprehur se pa përkrahjen shtetërore ndaj cilitdo komunitet në kuptim të ndërveprimit politik, me një frikë e shpesh mosndarje, të qëllimshme a jo, të ndërveprimit normal të shtetit me komunitetet e veta fetare, është pikërisht ky akt, zhvendosja e Kryegjyshatës Botërore 95 vite më parë në Tiranë, faktori kryesor pse sot ky komunitet luan në një terren që e njeh, atë të diplomacisë fetare, sikurse është edhe arritja më e madhe e përvjetorit që po kremtojmë. “Për fe dhe për Atdhe”.
/a.f/
The post Bido: Komuniteti Bektashi, kontribut në themelimin e shtetit shqiptar appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.
Login
