❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Lëvizja e autobusëve në Tiranë, qytetarët mund ta ndjekin në kohë reale itinerarin

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Ermira Isufaj

TIRANË, 7 gusht /ATSH/ Transporti publik nĂ« TiranĂ« po hyn nĂ« epokĂ«n digjitale, duke sjell lehtĂ«sira nĂ« menaxhimin e orareve, qĂ«ndrimin nĂ« stacion dhe njohjen me itineraret pĂ«r tĂ« gjithĂ« qytetarĂ«t.

Tashmë, qytetarët mund të ndjekin në kohë reale autobusët, duke parë gjithë linjën që ata përshkojnë nga nisja, qëndrimi në stacione, etj.

Ky hap i rëndësishëm në drejtim të modernizimit të transportit publik vjen si rezultat i bashkëpunimit mes atdalbania, GIZ Shqipëri, dhe Bashkisë së Tiranës, të cilët me mbështetjen e partnerëve të tyre, kanë arritur të integrojnë me sukses të dhënat GTFS-RT (General Transit Feed Specification në kohë reale) në sistemet digjitale të transportit publik.

Përdoruesit e transportit publik në Tiranë tani mund të shohin në kohë reale se ku ndodhen autobusët, të planifikojnë më mirë udhëtimin e tyre dhe të kenë informacion të saktë mbi kohën e mbërritjes së linjave. Madje, edhe Google Transit ka filluar të përdorë këto të dhëna, duke sjellë një përvojë më të lehtë dhe të qasshme për të gjithë ata që lëvizin në qytet.

Përveç përfitimeve për pasagjerët, këto të dhëna do të ndihmojnë gjithashtu në menaxhimin e cilësisë së shërbimit, duke lejuar analizimin dhe optimizimin e rrjeteve dhe orareve të autobusëve. Kjo do të thotë më pak pritje, më shumë efikasitet dhe një sistem transporti më i përshtatshëm për nevojat e qytetit.

Gjithashtu, po punohet për ta zgjeruar këtë teknologji edhe në qytete të tjera në mbarë vendin, me qëllim që transporti publik në Shqipëri të bëhet më inteligjent, më i aksesueshëm dhe më i qëndrueshëm.

/e.i//a.f/

The post Lëvizja e autobusëve në Tiranë, qytetarët mund ta ndjekin në kohë reale itinerarin appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Minatori 66-vjeçar humb jetën në galerinë e kromit në Bulqizë

✇Reporter
By: Sami Curri

NjĂ« aksident me pasojĂ« vdekjen e njĂ« punĂ«tori Ă«shtĂ« shĂ«nuar kĂ«tĂ« tĂ« mĂ«rkurĂ«, rreth orĂ«s 11:00, nĂ« minierĂ«n e BulqizĂ«s. Viktima Ă«shtĂ« identifikuar si Fari Veliu, 66 vjeç, i cili ka humbur jetĂ«n gjatĂ« punĂ«s nĂ« galeritĂ« e minierĂ«s. Rrethanat e ngjarjes ende nuk janĂ« bĂ«rĂ« tĂ« qarta. Policia bĂ«ri me dije se grupi hetimor [
]

The post Minatori 66-vjeçar humb jetën në galerinë e kromit në Bulqizë appeared first on Reporter.al.

↗

“Politico” artikull pĂ«r kryeministrin Rama: Ambicia pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« pa para nĂ« dorĂ« deri nĂ« 2030-Ă«n

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: atila.kota

TIRANË, 4 gusht /ATSH/- Plani pĂ«r tĂ« ndaluar paratĂ« e gatshme deri nĂ« fund tĂ« dekadĂ«s do tĂ« jetĂ« i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u realizuar – nĂ« njĂ« vend ku nuk u besohet bankave, sipas “Politico.eu”.

Në një vend ku paratë e gatshme janë mbret, ambicia e kryeministrit Edi Rama për ta lënë Shqipërinë pa para deri në vitin 2030 do ta kthente shoqërinë përmbys.

PĂ«r vite me radhĂ«, shqiptarĂ«t kanĂ« preferuar t’i mbajnĂ« paratĂ« e tyre nĂ«n dyshek – pranĂ« AK-47-shit tĂ« tyre, sipas njĂ« shakaje kombĂ«tare – nĂ« vend qĂ« t’i fusnin nĂ« banka.

Por nëse Rama e plotëson dëshirën e tij, Shqipëria do të bëhet ekonomia e parë pa para të gatshme në botë.

Shumë nga arsyet për këtë është se për momentin kaq shumë transaksione ndodhin nën banak.

“Eliminimi i parave tĂ« gatshme Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rparĂ«si absolute pĂ«r vendet me informalitet tĂ« lartĂ« dhe sasi destabilizuese tĂ« parave tĂ« paligjshme nĂ« sistemin financiar”, tha Selami Xhepa, profesor i Shkencave Ekonomike nĂ« Universitetin e TiranĂ«s.

Problemi është se sistemi bankar dhe shoqëria mund të mos jenë gati për të ndërmarrë këtë hap.

Shumica e shqiptarëve preferojnë të menaxhojnë kursimet e tyre jashtë sistemit bankar, duke i fshehur kartëmonedhat larg syve të të tjerëve dhe duke këmbëngulur në pagesa fizike, me para në dorë, sa herë që është e mundur.

Edhe nĂ« udhĂ«zuesit turistikĂ« pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, shprehja “paraja Ă«shtĂ« mbret” shpesh shfaqet si kĂ«shillĂ« pĂ«r vizitorĂ«t.

Edhe pse shumica e dyqaneve zinxhir ose restoranteve më të mëdha pranojnë karta, kafenetë, sallonet e bukurisë, butikët, kompanitë e telekomunikacionit dhe dyqanet ushqimore nuk pranojnë.

Në një dyqan rrobash në qendër të Tiranës, nuk ishte e mundur të paguaje me një kartë digjitale. E njëjta gjë ndodh edhe kur hipën në një taksi apo autobus.

Qeveria e qendrĂ«s sĂ« majtĂ« kĂ«rkon ta çlirojĂ« ShqipĂ«rinĂ« nga ajo qĂ« raporti i vendit i Komisionit Evropian pĂ«r vitin 2024 e pĂ«rshkroi si njĂ« “ekonomi e madhe informale” qĂ« pengon biznesin dhe konkurrencĂ«n (pa pĂ«rmendur uljen e tĂ« ardhurave tatimore).

VlerĂ«simet e vendosin ekonominĂ« gri – pjesĂ«n e ekonomisĂ« qĂ« nuk llogaritet nĂ« statistikat zyrtare – nĂ« midis 29% dhe 50% tĂ« produktit tĂ« brendshĂ«m bruto (PBB).

Spiro Brumbulli, sekretar i përgjithshëm i Shoqatës së Bankave Shqiptare tha se qeveria dhe institucionet do të hartonin një plan për të hapur rrugën për pagesat me karta digjitale, me hapat e mëtejshëm që përfshijnë një kufi për blerjet e bëra me monedhë fizike, integrimin me sistemin e pagesave SEPA të BE-së deri në tetor dhe lançimin e pagesave të menjëhershme SEPA menjëherë pas kësaj.

Kapërcimi i traumës bankare në Shqipëri

Një nga problemet është se shqiptarët thjesht nuk i pëlqejnë bankat. Një sondazh i kohëve të fundit e kryeer nga Shoqata e Bankave të Shqipërisë zbuloi se vetëm 34% e popullsisë u besonte atyre.

Banka Botërore raportoi se më pak se 50% e shqiptarëve kanë një llogari bankare.

Banka e ShqipĂ«risĂ« thotĂ« se 78% “kanĂ« qasje” nĂ« njĂ« llogari bankare, mĂ« pak se mesatarja evropiane prej 96%.

Jo tĂ« gjithĂ« janĂ« tĂ« bindur se plani ka kuptim. Genc Pollo, bashkĂ«themelues i PartisĂ« Demokratike tĂ« opozitĂ«s dhe ish-zĂ«vendĂ«skryeministĂ«r, tha pĂ«rpjekja pĂ«r tĂ« mbyllur zonat gri tĂ« ekonomisĂ« duke ndaluar paratĂ« e gatshme ishte “si tĂ« vrisje pula duke pĂ«rdorur artileri”.

Ai e quajti idenĂ« njĂ« “sulm ndaj lirisĂ« personale tĂ« mbajtĂ«sve legjitimĂ« tĂ« kartĂ«monedhave”.

NdĂ«rsa u pajtua se bankat shqiptare mund tĂ« jenĂ« “tĂ« ngathĂ«ta dhe tĂ« shtrenjta”, rregullimi mĂ« i zgjuar dhe mĂ« shumĂ« konkurrencĂ« nga platformat e parave online dhe kriptovalutat do tĂ« ishin njĂ« rrugĂ« mĂ« e mirĂ« sesa ndalimi i pĂ«rdorimit tĂ« parave tĂ« gatshme.

Pollo kishte pak shpresë se një shoqëri pa para të gatshme do të reduktonte pastrimin e parave.

Erald Kapri, një anëtar i sapozgjedhur i parlamentit për Partinë e Mundësive të qendrës së djathtë, tha se dyshonte se politika ishte në lojë.

“ËshtĂ« vetĂ«m njĂ« nga ato ide tĂ« RamĂ«s pĂ«r tĂ« tĂ«rhequr vĂ«mendjen dhe pĂ«r tĂ« shpĂ«rqendruar vĂ«mendjen nga problemet reale tĂ« vendit, siç janĂ« korrupsioni ose kostoja e lartĂ« e jetesĂ«s”, tha ai.

Trauma post-komuniste

Ideja e kalimit gjithnjë e më shumë pa para të gatshme po ndiqet nga shumë vende të zhvilluara, si Suedia, Estonia dhe Irlanda.

Megjithatë, Shqipëria është një çështje tjetër dhe skepticizmi publik është i kuptueshëm.

Pas rĂ«nies sĂ« komunizmit nĂ« fillim tĂ« viteve 1990, bankat dhe institucionet financiare, sĂ« bashku me “kompanitĂ« e investimeve”, filluan tĂ« shfaqeshin duke premtuar norma interesi tepĂ«r tĂ« larta deri nĂ« 19% pĂ«r depozitat.

Disa kompani u rritĂ«n shpejt nĂ« mĂ« shumĂ« se 25, dhe nĂ« kulmin e kĂ«saj çmendurie, njĂ« nĂ« gjashtĂ« shqiptarĂ« kishin investuar para – nĂ« shumĂ« raste, tĂ« gjitha kursimet e tyre tĂ« jetĂ«s – nĂ« skemat piramidale.

Investitorët e hershëm morën pagesa bujare, por këto u bënë më të vogla dhe më pak të shpeshta ndërsa sistemi u përkul nën peshën e vet.

Deri në janar të vitit 1997, kompanitë e para filluan të falimentonin, duke i nxitur shqiptarët të përpiqeshin të tërhiqnin fondet e tyre në masë, duke krijuar një rreth vicioz të një kolapsi të mëtejshëm.

Deri në mars, vendi ishte në kaos dhe kishte filluar rebelimi. Ushtarët dhe policia braktisën postet e tyre, dhe turma shqiptarësh të zemëruar dhe të thyer akuzuan qeverinë se nuk i kishte ndaluar mashtrimet dhe madje kishte përfituar prej tyre.

Rreth 2 000 njerëz u vranë në përleshjet midis qytetarëve dhe autoriteteve, dhe nga bandat e armatosura me më shumë se një milion armë të grabitura nga depot shtetërore të armëve.

NĂ« pĂ«rgjithĂ«si, u humbĂ«n rreth 1,2 miliardĂ« dollarĂ« – ekuivalente me gjysmĂ«n e PBB-sĂ« nĂ« atĂ« kohĂ«.

Kjo periudhë shkaktoi një valë emigrimi, duke e kthyer vendin vite prapa në aspektin e zhvillimit të tij dhe duke shkatërruar besimin e qytetarëve në institucionet bankare dhe shtet.

Banka të shtrenjta

Gjatë pothuajse tre dekadave që nga ajo kohë, bankat kanë dështuar në rindërtimin e besimit.

“NjĂ« pjesĂ« e problemit, Ă«shtĂ« se bankat ofrojnĂ« pak pĂ«rfitime dhe janĂ« tĂ« shtrenjta pĂ«r t’u pĂ«rdorur. Kjo i dekurajon njerĂ«zit nga hapja e llogarive dhe pĂ«rdorimi i kartave bankare dhe transfertave digjitale”, tha profesor Xhepa.

“Shumica prej tyre kanĂ« mbajtur norma interesi diskriminuese. TĂ« larta pĂ«r kreditim dhe shumĂ« tĂ« ulĂ«ta pĂ«r kursime. Pagesat ndĂ«rkombĂ«tare kanĂ« pasur gjithashtu tarifa tĂ« larta, duke dekurajuar transfertat nga emigrantĂ«t”, tha ai.

Pagesat digjitale vendase midis bankave shqiptare kanĂ« tarifa tĂ« larta transaksionesh – kostoja e dĂ«rgimit tĂ« 500 eurove ishte deri nĂ« 50 euro – ndĂ«rsa normat pĂ«r format e tjera tĂ« transaksioneve mund tĂ« jenĂ« po aq tĂ« larta sa i pĂ«rket kostos.

Kurset e këmbimit bankar midis lekut dhe euros janë gjithashtu të njohura për mungesën e konkurrencës.

Edhe në dyqane, bizneset kundërshtojnë faktin që duhet të paguajnë deri në 3,5% për transaksion për përpunimin e kartave.

“Disa biznese madje u faturojnĂ« klientĂ«ve njĂ« vlerĂ« shtesĂ« pĂ«r pagesĂ«n me kartĂ«â€, tha Brumbulli,  i ShoqatĂ«s Bankare.

Kjo i ndihmon bizneset të shmangin taksat, pasi pagesat me para në dorë shpesh nuk kryhen nëpërmjet arkës.

NdĂ«rsa ambicia pĂ«r tĂ« hequr dorĂ« nga pagesat cash deri nĂ« vitin 2030 Ă«shtĂ« e guximshme, suksesi ende varet nga futja e infrastrukturĂ«s sĂ« pagesave digjitale me kosto tĂ« ulĂ«t dhe tĂ« lehtĂ« pĂ«r t’u aksesuar – duke pĂ«rfshirĂ« potencialisht njĂ« monedhĂ« digjitale tĂ« bankĂ«s qendrore ose njĂ« platformĂ« kombĂ«tare pagesash tĂ« menjĂ«hershme.

Edhe pse Banka e ShqipĂ«risĂ« ka studiuar monedha tĂ« tilla dhe “stablecoin” – njĂ« lloj kriptomonedhe – si mjete tĂ« mundshme, nuk ekziston njĂ« plan zyrtar.

Pa një plan të hartuar për mekanizma të tillë, plani i Ramës rrezikon të mbetet aspirues.//a.i/

 

 

 

The post “Politico” artikull pĂ«r kryeministrin Rama: Ambicia pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« pa para nĂ« dorĂ« deri nĂ« 2030-Ă«n appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

​Qeveria ndan rreth 300 mijĂ« euro pĂ«r PodujevĂ«n e Shtimen

✇Telegrafi
By: Besnike Salihu

Rreth 300 mijë euro ka ndarë Qeveria në detyrë e Kosovës për Komunën e Podujevës dhe të Shtimes.

Kryeministri në detyrë, Albin Kurti tha se këto mjete ndahen për projekte që kanë të bëjnë me përmirësimin e menaxhimit të ujërave të zeza në këto dy komuna.

“Shqyrtimi i propozim vendimit pĂ«r ndarjen e mjeteve buxhetore pĂ«r komunat: PodujevĂ« dhe Shtime, pĂ«r pĂ«rfitimin e projekteve nĂ« klauzolĂ« tĂ« investimeve tĂ« Fondit Burimor. Ministria e Financave, PunĂ«s dhe Transfereve e ka sjellĂ« pĂ«r aprovim kĂ«rkesĂ«n pĂ«r ndarjen e mjeteve buxhetore. PĂ«r KomunĂ«n e PodujevĂ«s 178 mijĂ« e 730 euro dhe KomunĂ« e Shtimes 117 mijĂ« e 758 euro e 24 cent. KĂ«to projekte kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me pĂ«rmirĂ«simin e menaxhimit tĂ« ujĂ«rave tĂ« zeza nĂ« kĂ«to dy komuna”, tha Kurti.

Në mbledhjen e sotme të kabinetit qeveritar janë ndarë edhe 580 mijë euro për pesë projekte kapitale.

Ministria e Zhvillimit Rajonal ka propozuar të aprovohet rialokimi i mjeteve në shumë prej 587 mijë e 569 euro gjithsejtë për pesë projekte kapitale dhe atë në komunat Vushtrri, Gjilan, Junik, Zubin Potok dhe Rahovec.

Qeveria ka emëruar edhe drejtorin i përgjithshëm të Institutit të Kosovës për Administratë Publike, Hysen Muzliukaj, me mandat katërvjeçar.

Po ashtu është votuar edhe për emërimin e drejtorit ekzekutiv të Agjencisë së Kosovës për Forenzikë, Shemsi Duriqin. /kp/

The post ​Qeveria ndan rreth 300 mijĂ« euro pĂ«r PodujevĂ«n e Shtimen appeared first on Telegrafi.

↗

A mund t’ia besojmĂ« Mark Zuckerbergut mbikĂ«qyrjen e revolucionit tĂ« inteligjencĂ«s artificiale?

✇Telegrafi
By: James Moore

Burimi: The Independent
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Meta e Mark Zuckerbergut ishte ylli i bursĂ«s sĂ« Uoll-Stritit [Wall Street], pasi tĂ« dhĂ«nat e fundit zbuluan njĂ« pĂ«rfitim tĂ« madh si rezultat i investimeve nĂ« inteligjencĂ«n artificiale [IA]. PĂ«rqafimi i kĂ«saj teknologjie tĂ« re Ă«shtĂ« njĂ« nga bastet mĂ« tĂ« mira tĂ« mbretit tĂ« rrjeteve sociale – dhe po jep fryte tĂ« mĂ«dha qĂ« ka shumĂ« gjasa tĂ« vazhdojnĂ« edhe pĂ«r vite me radhĂ«.

TĂ« ardhurat pĂ«r tremujorin qĂ« pĂ«rfundoi, nĂ« fund tĂ« qershorit, u rritĂ«n me 22 pĂ«r qind, duke arritur nĂ« 47.5 miliardĂ« dollarĂ« [vlera e pĂ«rafĂ«rt e 41.6 miliardĂ« eurove] krahasuar me njĂ« vit mĂ« parĂ«. Fitimet u rritĂ«n me mĂ« shumĂ« se njĂ« tĂ« tretĂ«n (36 pĂ«r qind), duke arritur nĂ« 18.3 miliardĂ« dollarĂ« [vlera e pĂ«rafĂ«rt e 16 miliardĂ« eurove]. NĂ«se çmimi i ambicieve tĂ« Zuckerbergut nĂ« fushĂ«n e IA-sĂ« Ă«shtĂ« po aq marramendĂ«s – shpenzimet totale u rritĂ«n me 12 pĂ«r qind, duke arritur nĂ« 27.5 miliardĂ« dollarĂ« [vlera e pĂ«rafĂ«rt e 24 miliardĂ« eurove], me mĂ« shumĂ« investime tĂ« paralajmĂ«ruara – kujt i intereson? ËshtĂ« njĂ« investim i mençur dhe njĂ« lĂ«vizje e mirĂ« biznesi.

Burimet e mëdha të Meta-s nënkuptojnë se ajo patjetër do të jetë në pararojë të kësaj teknologjie të re interesante, por potencialisht të rrezikshme për shumë vite në vijim. Kjo është më shumë sesa më pak shqetësuese, sidomos nëse keni lexuar librin bestseller të ish-drejtoreshës së Facebook-ut, Sarah Wynn-Williams: Careless People: A Cautionary Tale of Power, Greed, and Lost Idealism [Njerëz të pakujdesshëm: Një tregim paralajmërues për pushtetin, lakminë dhe idealizmin e humbur], rreth kohës së saj në kompani.

NĂ«se e lexoni vetĂ«m njĂ« libĂ«r biznesi kĂ«tĂ« vit – apo edhe gjatĂ« gjithĂ« jetĂ«s suaj – ky Ă«shtĂ« ai.

Wynn-Williams nuk Ă«shtĂ« pĂ«rmbajtur pĂ«r tĂ« pĂ«rfshirĂ« akuza tronditĂ«se pĂ«r sjelljen e drejtuesve mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« kompanisĂ«. Libri i saj Ă«shtĂ« njĂ« ekspoze dhe kĂ«tĂ« punĂ« e bĂ«n shumĂ« mirĂ«. ËshtĂ« gjithashtu njĂ« lexim tĂ«rheqĂ«s, ndonĂ«se me raste tronditĂ«s.

Por, pjesa mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme Ă«shtĂ« ajo qĂ« ka pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ« pĂ«r mĂ«nyrĂ«n e pakujdesshme se si Meta ishte e gatshme tĂ« pĂ«rdorte teknologjinĂ« e saj pĂ«rparimtare. PĂ«r shembull, Wynn-Williams pretendon se kompania synonte adoleshentĂ«t, pĂ«rmes reklamave, bazuar nĂ« gjendjen e tyre emocionale – pĂ«rfshirĂ« kur ishin nĂ« depresion.

Tani, shtojeni IA-nĂ« nĂ« kĂ«tĂ« pĂ«rzierje algoritmike. Pasojat janĂ« tĂ« bollshme pĂ«r tĂ« tĂ« tronditur. Gjithashtu, tĂ« shqetĂ«sojnĂ« pĂ«rpjekjet e kompanisĂ« pĂ«r tĂ« tĂ«rhequr KinĂ«n dhe se çfarĂ« i ofroi regjimit atje. Mos harroni, Wynn-Williams i bĂ«ri tĂ« njĂ«jtat akuza edhe para senatorĂ«ve amerikanĂ« – nĂ«n betim.

Tani, le ta vendosim kĂ«tĂ« nĂ« njĂ« kontekst. Bota ndodhet nĂ« mes tĂ« njĂ« gare tĂ« vrullshme pĂ«r dominimin e IA-sĂ«. Donald Trumpi pretendon se ShBA-ja tashmĂ« e ka fituar kĂ«tĂ« garĂ«. Ndoshta ka tĂ« drejtĂ«. Keir Starmer Ă«shtĂ« i vendosur qĂ« Britania tĂ« paktĂ«n tĂ« sigurojĂ« njĂ« vend nĂ« podium, edhe pse zyrtarĂ«t e komunikimit tĂ« qeverisĂ« ndoshta do tĂ« preferonin qĂ« tĂ« pĂ«rdorja shprehjet si “rol udhĂ«heqĂ«s” apo prej “pionieri” apo diçka tĂ« ngjashme.

NdĂ«rmarrja mĂ« e fundit tĂ« tij pĂ«rfshin afrimin me influencuesit (jam i vetmi qĂ« e urren fjalĂ«n “influencues”?). TĂ« enjten, kryeministri mbajti njĂ« sesion gjysmĂ«-ditor pĂ«r rreth 100 prej tyre nĂ« Kryeministri [Downing Street], pĂ«r tĂ« diskutuar se si mund tĂ« bashkĂ«punojnĂ« mĂ« ngushtĂ« me qeverinĂ« – dhe anasjelltas, duke pasur parasysh rritjen marramendĂ«se tĂ« konsumit tĂ« lajmeve nĂ« rrjetet sociale.

IA-ja ka bĂ«rĂ« qĂ« ministrat tĂ« jenĂ« tĂ« entuziazmuar – dhe me arsye. Shteti britanik Ă«shtĂ« nĂ« rrĂ«mujĂ«, i bllokuar nga burimet e pakta dhe udhĂ«heqja e dobĂ«t e cila shpeshherĂ« duket mĂ« e interesuar pĂ«r projekte personale sesa pĂ«r zgjidhjen e problemeve. IA-ja mund ta ndryshojĂ« kĂ«tĂ«.

Ministrja e DrejtĂ«sisĂ«, Shabana Mahmood, mendon se IA-ja mund tĂ« “parashikojĂ« rrezikun qĂ« paraqet njĂ« keqbĂ«rĂ«s” dhe tĂ« ndihmojĂ« nĂ« marrjen e “vendimeve pĂ«r tĂ« vendosur tĂ« burgosurit e rrezikshĂ«m nĂ«n mbikĂ«qyrje mĂ« tĂ« rreptĂ«â€, duke ulur kĂ«shtu dhunĂ«n nĂ« burgje. Edhe shĂ«rbimi i kushtĂ«zimit, i cili po pĂ«rballet me vĂ«shtirĂ«si, mund tĂ« pĂ«rfitojĂ« pasi pilotĂ«t e IA-sĂ« kanĂ« treguar “njĂ« ulje prej 50 pĂ«r qind nĂ« kohĂ«n e marrjes sĂ« shĂ«nimeve, duke i lejuar oficerĂ«t tĂ« pĂ«rqendrohen te menaxhimi i rrezikut, monitorimi dhe takimet ballĂ« pĂ«r ballĂ« me tĂ« dĂ«nuarit”.

Kthehemi te Shërbimi Kombëtar i Shëndetësisë [NHS], ku na thuhet se një aplikacion që përdor IA-në për të ofruar fizioterapi për njerëzit me dhimbje shpine, ka ulur listat e pritjes për trajtim me 55 për qind. Nuk e di nëse dua vërtet që problemet e mia me shpinën të trajtohen nga një robot, por ndoshta kjo vjen si pasojë e faktit që kam lexuar shumë libra distopikë.

Tashmë po shohim disa nga efektet negative të kësaj teknologjie, përmes zhdukjes së pozicioneve fillestare në industrinë e teknologjisë dhe në sektorin financiar, gjë që përkeqëson edhe më tej një treg pune veçse të dobët në Mbretërinë e Bashkuar. Por, qeveria nuk është shumë e gatshme të flasë për këtë.

Kjo tĂ« çon drejt njĂ« pyetjeje thelbĂ«sore: a Ă«shtĂ« fjala pĂ«r njĂ« lloj teknologjie qĂ« duam tĂ« kontrollohet nga “njerĂ«z tĂ« pakujdesshĂ«m” tĂ« pĂ«rshkruar nga Wynn-Williams – njerĂ«z kaq tĂ« fiksuar pas fitimeve saqĂ« nuk ndalen asnjĂ«herĂ« tĂ« mendojnĂ« pĂ«r atĂ« qĂ« po bĂ«jnĂ«?

Ndoshta kjo teknologji e rregullon NHS-në dhe ia jep jetë një shteti të ngurtë që po dështon dukshëm ndaj qytetarëve britanikë. Jeta e njerëzve mund të përmirësohet si rezultat i kësaj. Por, problemi qëndron se nëse përzien njerëz të pakujdesshëm, mund të përfundosh po aq lehtë duke krijuar një përzierje toksike. /Telegrafi/

 

The post A mund t’ia besojmĂ« Mark Zuckerbergut mbikĂ«qyrjen e revolucionit tĂ« inteligjencĂ«s artificiale? appeared first on Telegrafi.

↗

TĂ« pambrojtura, gratĂ« nĂ« ShqipĂ«ri e KosovĂ« pĂ«rballen me njĂ« “bashkĂ«jetesĂ« toksike” me abuzimin digjital

✇Reporter
By: Donika Gashi

Ajmane Bajrami ishte vetĂ«m 15 vjeçe kur filloi sulmi digjital, kur ajo klikoi mbi njĂ« mesazh nĂ« Facebook nga njĂ« i panjohur dhe njĂ« foto e njĂ« penisi u hap nĂ« ekranin e kompjuterit pĂ«rpara saj dhe vĂ«llait tĂ« saj atĂ«herĂ« 21-vjeçar. Bajrami, nga qyteti i Ferizajt, kujton se si u ndje shumĂ« e turpĂ«ruar. [
]

The post TĂ« pambrojtura, gratĂ« nĂ« ShqipĂ«ri e KosovĂ« pĂ«rballen me njĂ« “bashkĂ«jetesĂ« toksike” me abuzimin digjital appeared first on Reporter.al.

↗

Koçiu me drejtuesit e spitaleve: Përforcim i ekipeve të urgjencës gjatë sezonit turistik

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Arlinda Gjonaj

TIRANË, 29 korrik/ATSH/ NĂ« kuadĂ«r tĂ« zbatimit tĂ« masave tĂ« marra pĂ«r garantimin dhe ofrimin e kujdesit shĂ«ndetĂ«sor gjatĂ« gjithĂ« sezonit turistik, ministrja e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« dhe Mbrojtjes Sociale, Albana Koçiu zhvilloi sot takim me drejtuesit e spitaleve rajonale nĂ« mbarĂ« vendin.

Ministrja Koçiu kërkoi nga strukturat përkatëse angazhim për ofrimin e shërbimeve shëndetësore dhe gatishmërinë për menaxhimin e fluksit të shtuar të pacientëve dhe përforcimin e ekipeve të urgjencës.

“TĂ« gjithĂ« strukturat spitalore qĂ« kanĂ« fluks tĂ« shtuar pushuesish vendas dhe tĂ« huaj do duhet tĂ« jenĂ« nĂ« gatishmĂ«ri njĂ«soj si muajt e kaluar, por me njĂ« fokus tĂ« shtuar tek shĂ«rbimet e urgjencĂ«s”, tha ajo.

Gjithashtu, Koçiu theksoi se një vëmendje e veçantë i është kushtuar edhe Qendrave Shëndetësore Verore, të cilat janë në funksion përgjatë gjithë vijës bregdetare dhe zonave turistike, duke ofruar ndërhyrje të shpejtë dhe shërbim cilësor për pushuesit.

“ShĂ«ndetĂ«sia Ă«shtĂ« nĂ« gatishmĂ«ri tĂ« plotĂ« pĂ«r tĂ« garantuar njĂ« sezon tĂ« sigurt pĂ«r tĂ« gjithĂ«â€, theksoi ministrja e ShĂ«ndetĂ«sisĂ«, Koçiu.

Në kushtet e një fluksi të shtuar të qytetarëve dhe turistëve në zonat bregdetare dhe në qendrat turistike të vendit, ministria e Shëndetësisë ka ndërmarrë një sërë masash për të garantuar ofrimin e pandërprerë, cilësor dhe në kohë të shërbimeve shëndetësore 24/7 në të gjitha strukturat spitalore dhe në 36 qendrat shëndetësore verore në vend.

1 nga 5

The post Koçiu me drejtuesit e spitaleve: Përforcim i ekipeve të urgjencës gjatë sezonit turistik appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Loja e rrezikshme e rivalitetit global për inteligjencën artificiale

✇Telegrafi
By: Agron Shala

Nga: Julian Gewirtz / The Financial Times
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Gjatë një bisede telefonike me Donald Trumpin, disa ditë para inaugurimit të tij në vitin 2025, Sam Altman, drejtori ekzekutiv i OpenAI-së, i tha presidentit të porsazgjedhur të ShBA-së se gjatë mandatit të tij do të arrijnë inteligjencën e përgjithshme artificiale [IPA/AGI] në nivel njerëzor. Altman e ka paraqitur këtë arritje si pjesë të një gare ekzistenciale për inteligjencën artificiale [IA/AI] midis ShBA-së dhe Kinës.

DĂ«shira pĂ«r tĂ« fituar kĂ«tĂ« garĂ« shpjegon shumëçka nga veprimet e qeverisĂ« amerikane – qĂ« nga kontrollet e eksportit ndaj KinĂ«s tĂ« administratĂ«s Biden, te projekti gjigant i qendrĂ«s sĂ« tĂ« dhĂ«nave Stargate me vlerĂ« prej 500 miliardĂ« dollarĂ«sh, e deri te plani i veprimit tĂ« cilin Trumpi e publikoi javĂ«n e kaluar pĂ«r tĂ« pĂ«rshpejtuar zhvillimin e IA-sĂ«.

Të dy vendet po investojnë fuqishëm në këtë teknologji. Por, të paktën, në pamje të jashtme, duket se kanë qëllime të ndryshme. Përderisa udhëheqësit amerikanë e kanë prioritet zhvillimin e modeleve më inteligjente të mundshme, politikanët kinezë janë më të përqendruar në zbatimin e gjerë të IA-së.

Duke pĂ«rdorur zhargonin e LuginĂ«s sĂ« Silikonit [Silicon Valley], Partia Komuniste Kineze [PKK] duket shumĂ« mĂ« pak e “fiksuar pas IPA-sĂ«â€ sesa homologĂ«t e tyre amerikanĂ«. MegjithĂ«se laboratorĂ«t kryesorĂ« kinezĂ«, si DeepSeek, Zhipu dhe Stepfun shprehin ambicien pĂ«r tĂ« arritur inteligjencĂ«n artificiale nĂ« nivel tĂ« aftĂ«sive njerĂ«zore, zyrtarĂ«t mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« qeverisĂ« kineze pothuajse nuk e pĂ«rmendin IPA-nĂ«.

SĂ« pari, qeveria kineze nuk ka njĂ« term zyrtar qĂ« pĂ«rmbledh saktĂ«sisht atĂ« qĂ« Altman dhe tĂ« tjerĂ«t kuptojnĂ« me IPA-n. Termi qĂ« pĂ«rdoret nĂ« KinĂ« Ă«shtĂ« tongyong rengong zhineng, pĂ«rkthimi i saktĂ« i tĂ« cilit Ă«shtĂ« “inteligjencĂ« artificiale me qĂ«llim tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m”. Kjo sugjeron njĂ« sistem tĂ« aplikuar nĂ« shumĂ« fusha, jo domosdoshmĂ«risht nĂ« inteligjencĂ«n nĂ« nivel njerĂ«zor.

Gjithashtu, qeveria kineze nuk po ndĂ«rmerr hapa tĂ« dukshĂ«m pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar infrastrukturĂ«n fizike tĂ« nevojshme pĂ«r IPA. Ka qenĂ« e ngadaltĂ« nĂ« ndĂ«rtimin e “superklasterĂ«ve” tĂ« çipave kompjuterikĂ« qĂ« po ndĂ«rtohen nga kompanitĂ« amerikane tĂ« teknologjisĂ« sĂ« lartĂ«.

NĂ« vend tĂ« kĂ«saj, Xi Jinping ka theksuar rĂ«ndĂ«sinĂ« e aplikimit praktik tĂ« IA-sĂ«. Ai ka deklaruar vazhdimisht se sektori i IA-sĂ« nĂ« KinĂ« duhet tĂ« jetĂ« “i orientuar fuqishĂ«m drejt aplikimeve”. Nga robotika industriale deri te produktet si Manus, njĂ« agjent i avancuar i IA-sĂ«, kjo tashmĂ« po bĂ«het realitet.

MegjithatĂ«, Xi ka pĂ«rqafuar haptazi qĂ«llimin pĂ«r tĂ« “arritur dhe tejkaluar” ShBA-nĂ« nĂ« shkencĂ« dhe teknologji, pĂ«rfshirĂ« edhe IA-nĂ«. AtĂ«herĂ«, pse jo edhe me IPA-nĂ«?

Një shpjegim është se kontrollet amerikane të eksportit e kanë penguar seriozisht aftësinë e Kinës për të siguruar fuqinë e nevojshme llogaritëse për modelet e ardhshme të IA-së. Një tjetër mundësi është se zyrtarët kinezë mund ta shohin IPA-në si një koncept abstrakt dhe jo të afërt, duke preferuar të përqendrohen në qëllime më të prekshme. Nëse Lugina e Silikonit gabon dhe inteligjenca artificiale në nivel njerëzor mbetet ende e paarritshme, atëherë përqendrimi i Kinës në aplikime do të duket largpamës.

Megjithatë, ekziston një shpjegim i tretë, më shqetësues, për qasjen e Kinës: PKK-ja, e njohur për fshehtësinë e saj të përhershme, mund të jetë duke fshehur interesin e saj për IPA-n. Kjo nuk do të ishte një dukuri e re: Kina ka ndërmarrë ndërtimin më të madh të armëve bërthamore që nga Lufta e Ftohtë, por nuk e pranon publikisht përmasën e këtij zgjerimi. PKK-ja mund të ketë frikë nga një reagim më i ashpër i politikës amerikane nëse do ta shpallte haptazi interesin e saj për IPA-n.

Kjo do tĂ« thotĂ« se, edhe nĂ«se ShBA-ja dhe Kina duken sikur po zhvillojnĂ« gara tĂ« ndryshme nĂ« fushĂ«n e IA-sĂ«, konkurrenca e drejtpĂ«rdrejt mbetet e ashpĂ«r. QoftĂ« nĂ«se Xi dyshon te IPA, ndjehet i kufizuar, apo fsheh synimet e veta, ekziston njĂ« rrezik i madh nga tĂ« dyja palĂ«t pĂ«r njĂ« “befasi teknologjike” – kur njĂ« rival fiton papritur njĂ« aftĂ«si teknologjike, kjo mund tĂ« rrisĂ« rrezikun e konfliktit.

NĂ«se afati i Altmanit Ă«shtĂ« i saktĂ« dhe ShBA-ja arrin shpejt IPA-nĂ« nĂ« nivel njerĂ«zor, duke e befasuar Pekinin, atĂ«herĂ« Kina mund tĂ« frikĂ«sohet nga njĂ« humbje e pakthyeshme strategjike. Ajo mund tĂ« veprojĂ« pĂ«r ta rikuperuar kĂ«tĂ« epĂ«rsi pĂ«rmes njĂ« sĂ«rĂ« mjetesh pushteti – duke pĂ«rfshirĂ« operacione tĂ« ofensivĂ«s kibernetike, shtrĂ«ngim ekonomik, presion diplomatik apo madje edhe forcĂ« ushtarake.

Përndryshe, nëse udhëheqësit e Kinës po fshehin përpjekjet e tyre për IPA-në, atëherë ShBA-ja mund të përballet me një tronditje të pakëndshme dhe të ndërmarrë veprime për të rivendosur ekuilibrin.

Këta skenarë nxjerrin në pah një të vërtetë thelbësore strategjike: veçmas, si përshkallëzimi i rivalitetit ShBA-Kinë ashtu edhe shpërthimi i risive në API janë ngjarje që ndryshojnë botën. Por, së bashku, njëkohshmëria dhe ndërthurja e tyre krijojnë një rrezik të paprecedentë.

Përballë kësaj situate, politikanët anembanë botës janë të papërgatitur për të menaxhuar këto zhvillime të kombinuara strategjike dhe teknologjike. Shumë prej tyre e kanë të vështirë të qëndrojnë të përditësuar me zhvillimet në IA, e lëre më të përgatiten për pasojat e risive gjeopolitike. Por, që tani ata duhet të fillojnë me përgatitjet, për të zbutur këto rreziqe. Vitet që do vijnë do të jenë shumë më të rrezikshme sesa e kuptojnë shumica e investitorëve dhe vendimmarrësve të kësaj teknologjie. /Telegrafi/

The post Loja e rrezikshme e rivalitetit global për inteligjencën artificiale appeared first on Telegrafi.

↗

Pandemia, politikat konservatore dhe rezistenca feministe në Ballkan

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

Pandemia u shtoi varësinë ekonomike vajzave dhe grave pasi shumë prej tyre humbën vendet e punës. Për rastet me dhunë në familje, ajo u shtoi edhe vështirësitë apo rrezikun e integritetit fizik dhe mendor.

Por pas kapërcimit të këtyre sfidave që solli pandemia, fryma e re politike në Shtetet e Bashkuara të Amerikës përhapi një valë konservatorizmi, e cila po ua vështirëson punën aktorëve të shoqërisë civile në Ballkan sa i takon kauzave feministe dhe queer.

Pandemia, sfida të shtuara për gratë dhe vajzat

Ines Leskaj nga Rrjeti i Fuqizimit të Gruas thekson se mbyllja e shkollave dhe çerdheve rriti barrën e kujdestarisë. Gratë u detyruan të mbajnë punë të keqpaguara, apo papaguara dhe humbën mundësi zhvillimi profesional.

“KĂ«tu duhet theksuar roli i madh i organizatave qĂ« e vijuan punĂ«n pavarĂ«sisht vĂ«shtirĂ«sive tĂ« pandemisĂ«â€ kujton Leskaj pĂ«r Citizens teksa nĂ«nvizon se gjatĂ« kĂ«saj periudhe shĂ«rbimet mbrojtĂ«se u bĂ«nĂ« mĂ« pak tĂ« aksesueshme.

Sipas Leksajt tematika kryesore që dominoi agjendën publike përgjatë pandemisë, ishte dhuna me bazë gjinore, sepse përgjatë izolimit, rastet sipas saj u dy-tre fishuan. Të njëjtën prirje, e parashtron edhe aktivistja feministe nga Kosova, Liridona Sijarina.

“KĂ«to vite kemi parĂ« rritje tĂ« raportimeve nga vajzat e gratĂ« pĂ«r dhunĂ« me bazĂ« gjinore si rrahja, dhuna seksuale, shantazhet, frikĂ«simet dhe shtrĂ«ngimet e ndryshme tĂ« bĂ«ra nga tĂ« njohur tĂ« tyre, kryesisht burra,” shpjegon Sijarina.

Ajo shton se formë tjetër e dhunës është ajo virtuale, e cila ka shënuar rritje të hovshme pas pandemisë dhe po bëhet burim i rrezikshëm dhune për gratë, sidomos vajzat e reja. Ngjashëm fenomeni është zhvilluar edhe në Shqipëri, ku mungon një sistem i plotë ligjor mbrojtjeje.

“ËshtĂ« pĂ«r t’u theksuar, qĂ« (shpĂ«rndarja e paautorizuar e materialeve intime) po pĂ«rdoret edhe si metodĂ« sulmi, sepse Ă«shtĂ« vendi ku ka mĂ« shumĂ« ndjekĂ«s dhe njerĂ«z qĂ« mund tĂ« arrihen,” analizon Leskaj.

Ndryshe nga përpara pandemisë, ku më të ekspozuar ndaj sulmeve dhe gjuhës së urrejtjes ishin gratë në politikë, sipas Leskajt, tanimë me to po përballen edhe gra gazetare, aktiviste dhe profesioniste.

Angel Dimitrievski nga Maqedonia e Veriut kujton si gjatë pandemisë nisën të hapeshin grupe anti-gjinore. Fillimisht ishte si një grup individësh të shpërndarë, të cilët protestonin kundër vaksinimeve dhe teknologjisë 5G.

“Sot, jemi dĂ«shmitarĂ« tĂ« njĂ« lĂ«vizjeje mĂ« tĂ« organizuar, e pĂ«rfaqĂ«suar pĂ«rmes organizatave tĂ« regjistruara tĂ« shoqĂ«risĂ« civile si Koalicioni pĂ«r Mbrojtjen e FĂ«mijĂ«ve, njĂ« rrjet prej mbi 30 organizatash, biznesesh dhe madje edhe partish politike,” analizon Angel pĂ«r Citizens.

Sipas tij kjo lëvizje gëzon përkrahje nga kisha dhe qeveria që promovojnë riprodhimin si vlerë kombëtare.

Konservatorizmi në rritje

Në mars 2025, administrata Trump njoftoi mbylljen e 83% të programeve të mbështetura nga Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) në rreth 100 vende të botës. Vendimi prekte dhe rajonin e Ballkanit, teksa përfshiheshinte edhe programet për median, demokracinë, shëndetësinë, luftën kundër korrupsionit etj.

Ines Leskaj thotë se konservatorizmi tashmë nuk është më retorikë publike, por realitet, jo vetëm kundrejt programeve, por edhe kundrejt aktivistëve të shoqërisë civile. Por, për të, ky është gjithashtu një moment për mobilizim të aktorëve progresistë.

“Ky Ă«shtĂ« momenti qĂ« tĂ« pĂ«rforcojnĂ« angazhimin e tyre pĂ«r drejtĂ«sinĂ« sociale dhe tĂ« drejtat nĂ« pĂ«rgjithĂ«si,” shton ajo.

Sipas Liridona Sijarinës, agjendat konservatore përhapen përmes individëve dhe mediave të pavarura.

Ajo shpjegon duke u nisur nga rastet e hasura në Kosovë se kjo frymë është përhapur mes grupeve që në dukje nuk japin idenë e përkatësive politike, çka e bën më të koklavitur momentin politik.

Sijarina tregon se në zgjedhjet e fundit në Kosovë një parti doli hapur kundër kauzave feministe dhe queer. Ajo shton se edhe mediat, apo individët që marrin hapësira mediatike dhe virtuale, apo grupime të paidenfitikueshme shpërndajnë ligjërime konservatore.

“Aktualisht Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« mĂ« problem pĂ«r t’u piketuar grupet konservatore dhe pĂ«r t’i rezistuar kĂ«tyre agjendave, meqĂ« po vijnĂ« nĂ« masĂ« tĂ« madhe prej formacioneve qĂ« dalin pĂ«rtej partive” pĂ«rmbyll ajo.

Angel Dimitrievski shton se shumë të rinj, veçanërisht djem, ndjekin figura të njohura për qëndrime ekstreme dhe seksiste si Andrew Tate dhe versionet kopje të tij në podcaste lokale. Sipas Dimitrievskit ata kanë ndikim të zgjeruar pasi mobilizojnë audienca të mëdha online.

“LĂ«vizja queer pĂ«rballet gjithashtu me tensione, veçanĂ«risht rreth çështjeve si mbĂ«shtetja pĂ«r PalestinĂ«n. NdĂ«rsa shumica e lĂ«vizjes sonĂ« mbĂ«shtet hapur kauzĂ«n palestineze, siç u demonstrua gjatĂ« ParadĂ«s sĂ« KrenarisĂ« sĂ« Shkupit kĂ«tĂ« vit, kjo qasje mbetet pĂ«rçarĂ«se dhe shpesh etiketohet si radikale nga tĂ« tjerĂ«t,” tregon ai.

Angel tregon për një shkollë verore për LGBT+ që gjatë fazës së thirrjeve nga organizata joftimiprurëse Ekvalis u zhvendos për shkak të kërcënimeve. Eventi qe hapur për të rinjtë e komunitetit, të cilët do të përdornin arsimin joformal për të krijuar hapësira më të sigurta dhe më gjithëpërfshirëse.

“Situata u bĂ« aq e rrezikshme sa u detyruam ta zhvendosnim fshehurazi tĂ« gjithĂ« shkollĂ«n verore dhe pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« historinĂ« e organizatĂ«s sonĂ«, tĂ« zbatonim siguri tĂ« pĂ«rhershme,” vijon ai.

Angel thekson se vendet tona nuk tregojnë vullnet të mbrojnë komunitetet e margjinalizuara, edhe kur ato përballen me rreziqe ekstreme. Për këtë ai nënvizon si të nevojshme krijimin e aleancave ndër-sektoriale dhe ndër-rajonale nga lëvizjet sindakale, lëvizjet mjedisore, feministe dhe queer..

“Nuk besoj se lĂ«vizjet tona mund tĂ« lulĂ«zojnĂ« nĂ« izolim, sepse betejat janĂ« thellĂ«sisht tĂ« ndĂ«rlidhura,” pĂ«rmbyll Angel.

The post Pandemia, politikat konservatore dhe rezistenca feministe në Ballkan appeared first on Citizens.al.

↗

Hartat e zonave kadastrale për çmimet e referencës, rritet taksa e ndërtesës për qytetarët në rrethe

✇BoldNews
By: Enrik Braho

Publikohen hartat e zonave kadastrale tĂ« çmimeve tĂ« referencĂ«s pĂ«r shitblerjen e apartamenteve pĂ«r 61 bashkitĂ« nĂ« rang vendi. PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« harta e çmimeve tĂ« referencĂ«s sĂ« apartamenteve sjell ndarjen e zonave urbane tĂ« qyteteve kryesore tĂ« vendit nĂ« disa zona kadastrale me çmime tĂ« ndryshme pĂ«r shitblerjen, ndryshe nga metodologjia e miratuar [
]

The post Hartat e zonave kadastrale për çmimet e referencës, rritet taksa e ndërtesës për qytetarët në rrethe appeared first on BoldNews.al.

↗

Gjykata Kushtetuese merr në shqyrtim ndalimin e TikTok-ut në Shqipëri

✇Citizens.al
By: Arbjona Çibuku

Gjykata Kushtetuese ka pranuar ta marrë në shqyrtim vendimin e kontestuar të qeverisë për mbylljen e platformës TikTok. Ajo ka vendosur ta shqyrtojë me seancë plenare publike, një vendim që u përshëndet nga organizatat e medias dhe shoqërisë civile si një fitore e përkohshme për lirinë e shprehjes.

Një grup organizatash dorëzuan në muajin mars ankesën për shpalljen si antikushtetues të Vendimit të Këshillit të Ministrave që ndalon qasjen në platformën TikTok në Shqipëri.

Asociacioni i Gazetarëve të Shqipërisë (AGSH), një nga organizatat që pati dorëzuar ankesën, deklaroi përmes një postimi në Facebook se ky është një hap kyç për mbrojtjen e të drejtave kushtetuese të qytetarëve.

“Ne jemi tĂ« bindur se ndalimi i njĂ« platforme tĂ« komunikimit publik, pa transparencĂ« dhe pa vlerĂ«sim proporcional tĂ« ndikimit tĂ« saj, pĂ«rbĂ«n njĂ« precedent tĂ« rrezikshĂ«m pĂ«r liritĂ« themelore nĂ« vend”, u tha nĂ« reagimin e AGSH-sĂ«.

Gjykata Kushtetuese nuk pranoi ta pezullojë vendimin e qeverisë, por megjithatë vendimi për të kaluar çështjen në shqyrtim të thelluar dhe publik është konsideruar si tregues i seriozitetit dhe rëndësisë që ka për rendin kushtetues.

“Liria e shprehjes Ă«shtĂ« themel i demokracisĂ«, ajo nuk mbrohet duke mbyllur gojĂ«n e qytetarĂ«ve, por duke hapur mĂ« shumĂ« dritare pĂ«r informacion dhe debat”, thuhet mĂ« tej nĂ« deklaratĂ«. 

Në një tjetër zhvillim të rëndësishëm, Asambleja e Përgjithshme e Federatës Evropiane të Gazetarëve (EFJ) ka miratuar një rezolutë të propozuar nga AGSH, që dënon ndalimin e TikTok në Shqipëri dhe e cilëson atë si një kërcënim ndaj lirisë së shprehjes në mbarë rajonin.

“Kjo rezolutĂ« [
] thekson se ndalesa e TikTok, [
] pĂ«rbĂ«n njĂ« precedent tĂ« rrezikshĂ«m pĂ«r censurimin e rrjeteve sociale nĂ« tĂ« ardhmen jo vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri, por edhe nĂ« rajon dhe mĂ« gjerĂ« nĂ« EvropĂ«â€, tha AGSH nĂ« njĂ« reagim.

Vendimi i qeverisë për të mbyllur TikTok u kundërshtua nga mbi 20 organizata të medias dhe shoqërisë civile, duke e cilësuar një kufizim ekstrem të së drejtës për lirinë e shprehjes dhe aksesin në informacion.

Organizatat argumentojnĂ« se mbyllja mund tĂ« krijojĂ« precedentĂ« shqetĂ«sues pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« dhe rajonin. Ky veprim rrezikon t’i hapĂ« rrugĂ«n kufizimeve tĂ« mĂ«tejshme, duke kĂ«rcĂ«nuar lirinĂ« e shprehjes dhe qasjes nĂ« internet nĂ« mĂ«nyrĂ« mĂ« tĂ« gjerĂ«.

The post Gjykata Kushtetuese merr në shqyrtim ndalimin e TikTok-ut në Shqipëri appeared first on Citizens.al.

↗

Instalimi i DPI-ve pa kuadër ligjor: Rrezik për censurë dhe shkelje privatësie

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autor: Emirjon Senja | Citizens.al | Tiranë

ShqipĂ«ria mbetet e ekspozuar ndaj rreziqeve kibernetike, mirĂ«po instalimi – pa njĂ« kuadĂ«r tĂ« qartĂ« rregullator – i pajisjeve Deep Packet Inspection (DPI) nga kompanitĂ« e telefonisĂ« celulare ka ngritur shqetĂ«sime serioze mbi privatĂ«sinĂ« dhe liritĂ« digjitale tĂ« qytetarĂ«ve.

Autoritetet kanĂ« deklaruar se pajisjet DPI synojnĂ« rritjen e sigurisĂ« dhe bllokimin e platformave si “TikTok”, por ekspertĂ«t paralajmĂ«rojnĂ« se mungesa e transparencĂ«s dhe e kuadrit ligjor mund t’i hapĂ« rrugĂ«n censurĂ«s dhe mbikĂ«qyrjes masive.

Besmir Semanaj, ekspert në teknologjinë e informacionit, thotë se Shqipëria rrezikon të ndjekë rrugën e vendeve autoritare që përdorin DPI-në për mbrojtje por edhe kontroll informacioni.

Semanaj, ishte ndĂ«r tĂ« parĂ«t qĂ« shprehĂ«n shqetĂ«simin pĂ«r rrezikun e kĂ«tyre pajisjeve. Ai tha pĂ«r Citizens.al se pĂ«rdorimi i tyre nĂ« njĂ« kohĂ« kur nuk ka ende ligje apo udhĂ«zime qĂ« rregullojnĂ« si proces “i lĂ« rrugĂ«n hapur mbikĂ«qyrjes sĂ« aktivitetit tĂ« qytetarĂ«ve apo bizneseve tĂ« ndryshme online”, e cila â€œĂ«shtĂ« njĂ« shkelje e madhe sa i pĂ«rket tĂ« dhĂ«nave personale”.

Sipas tij, mungesa e kuadrit rregullator lehtëson procesin e censurimit të përmbajtjes që qytetarët mund të qasin online, pasi DPI e filtron atë.

“Kjo teknologji mund tĂ« pĂ«rdoret jo vetĂ«m pĂ«r tĂ« bllokuar aplikacione, por edhe pĂ«r tĂ« mbledhur informacion tĂ« hollĂ«sishĂ«m dhe tĂ« dĂ«mshĂ«m pĂ«r qytetarĂ«t, siç janĂ« zakonet e pĂ«rdorimit tĂ« internetit dhe tĂ« dhĂ«na qĂ« lidhen me pĂ«rdoruesit,” tha Semanaj, duke i njohur edhe elementĂ«t pozitivĂ« kĂ«saj teknologjie, siç Ă«shtĂ« pĂ«rmirĂ«simi i sigurisĂ« kibernetike nĂ« rastet e rrezikut tĂ« shtuar.

Një tjetër ekspert, Tomi Kallanxhi, vë në dukje mungesën e informacionit mbi menaxhimin e të dhënave dhe përfshirjen e palëve të treta, duke ngritur shqetësime mbi pavarësinë dhe sovranitetin digjital të Shqipërisë.

Sipas tij, është shqetësuese që, edhe pse autoritetet kanë deklaruar se pajisjet DPI nuk ruajnë të dhëna personale, ende nuk dihet kush janë ekspertët e pavarur që e kanë verifikuar këtë gjë, pasi nuk ka asnjë përgjigje zyrtare.

Ai thotĂ« se mungesa e informacionit pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si ruhen tĂ« dhĂ«nat, pĂ«r sa kohĂ« mbahen ato dhe nĂ«se njĂ« palĂ« e tretĂ«, si kompania qĂ« ka furnizuar pajisjet, mund t’i pĂ«rdorĂ« pĂ«r qĂ«llime tĂ« tjera, si analizimi i sjelljes sĂ« pĂ«rdoruesve, ngre shqetĂ«sime serioze.

Përtej këtyre mangësive, Kallanxhi analizon se, në një skenar pozitiv, përdorimi i pajisjeve DPI do të ishte efektiv për të bllokuar platforma si TikTok, por gjithashtu edhe instrument i fuqishëm për mbrojtjen ndaj sulmeve kibernetike.

Pajisje të dhuruara nga Izraeli dhe në përdorim të përkohshëm

Tregu i telefonisë celulare dhe i komunikimeve elektronike në Shqipëri kontrollohet nga Autoriteti i Komunikimeve Elektronike dhe Postare (AKEP).

NĂ« njĂ« pĂ«rgjigje pĂ«r Citizens.al – nĂ« tejkalim tĂ« afateve tĂ« parashikuara ligjore pĂ«r kĂ«rkesat pĂ«r informacion – AKEP heq pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« duke theksuar se me procesin e vendosjes sĂ« pajisjeve DPI Ă«shtĂ« angazhuar Autoriteti KombĂ«tar pĂ«r SigurinĂ« Kibernetike (AKSK).

Citizens.al iu drejtua AKSK-së për të kuptuar më shumë mbi procesin e instalimit të tyre. AKSK shpjegoi për herë të parë zyrtarisht vendimin që çoi në instalimin e pajisjeve DPI, fillimisht në kompanitë e telefonisë celulare në vend, me synimin për ta shtrirë më tej edhe te ofruesit e tjerë të shërbimit të internetit.

AKSK konfirmoi se pajisjet DPI nuk ishin blerë, por janë marrë në përdorim falas për një periudhë njëvjeçare, falë një marrëveshjeje të lidhur me Autoritetin e Sigurisë Kibernetike të Izraelit në shkurt 2023.

Pas pĂ«rfundimit tĂ« kĂ«saj periudhe, pajisjet do t’i kthehen palĂ«s izraelite. Ky informacion bĂ«het publik pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« dhe lidhet me njĂ« periudhĂ« tĂ« ndjeshme pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, atĂ« tĂ« sulmeve kibernetike qĂ« ekspozuan tĂ« dhĂ«na tĂ« ndjeshme si pagat, targat, numrat e telefonit dhe llogaritĂ« bankare tĂ« qytetarĂ«ve shqiptarĂ«.

Sa i pĂ«rket bazĂ«s ligjore pĂ«r kĂ«tĂ« vendim, AKSK thekson se Ă«shtĂ« mbĂ«shtetur te vendimi i KĂ«shillit tĂ« Ministrave pĂ«r bllokimin e TikTok, ligji pĂ«r sigurinĂ« kibernetike dhe ligji “PĂ«r tĂ« drejtat dhe mbrojtjen e fĂ«mijĂ«s”.

Megjithatë, nuk ka asnjë referencë specifike për mbrojtjen e të dhënave personale nga keqpërdorimi në këtë proces, duke rritur shqetësimet e ngritura më parë nga ekspertët dhe mediat.

NĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« qetĂ«suar opinionin publik, AKSK sqaroi gjithashtu se pajisjet DPI nuk kanĂ« aftĂ«si pĂ«r tĂ« pĂ«rgjuar komunikimet e qytetarĂ«ve. Sipas institucionit, DPI analizon vetĂ«m “kokĂ«n” (headerin) e paketave tĂ« tĂ« dhĂ«nave dhe nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tĂ« deshifrojĂ« ose tĂ« lexojĂ« pĂ«rmbajtjen e tyre, pĂ«r shkak tĂ« enkriptimit tĂ« komunikimeve nĂ« internet.

Autoritetet përgjegjëse theksojnë se kjo është një masë e përkohshme, por shumë ekspertë kanë shprehur shqetësimin se përdorimi i pajisjeve DPI mund të përfshijë një sërë tjetër përpjekjesh për të monitoruar të dhënat e qytetarëve, përfshirë ato që lidhen me përdorimin e aplikacioneve të tjera dhe aktivitetet online.

Përdorimi i këtyre pajisjeve mund të krijojë mundësi të shumta për mbledhjen e të dhënave personale dhe për manipulimin e informacionit të qytetarëve.

KompanitĂ« celulare nĂ« vend ishin tĂ« para qĂ« instaluan pajisjet DPI sipas udhĂ«zimeve tĂ« AKSK, por deri nĂ« publikimin e kĂ«tij shkrimi, nuk pati njĂ« pĂ«rgjigje prej tyre nĂ« drejtim tĂ« “Citizens” pĂ«r çështjen nĂ« fjalĂ«.

Pajisjet DPI po përdoren pa një kuadër rregullator të mirëfilltë

Zyra e Komisionerit pĂ«r Mbrojtjen e tĂ« DhĂ«nave Personale konfirmon pĂ«r “Citizens” se, sipas legjislacionit aktual, nuk ka ende njĂ« detyrim ligjor qĂ« operatorĂ«t e komunikimeve elektronike nĂ« ShqipĂ«ri tĂ« kryejnĂ« njĂ« “VlerĂ«sim tĂ« ndikimit nĂ« mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave” (DPIA) pĂ«r teknologjinë Deep Packet Inspection (DPI).

Ky qëndrim i autoritetit mbikëqyrës vjen në një moment kur ekspertët dhe gazetarët kanë ngritur shqetësime serioze për mundësinë e keqpërdorimit të të dhënave personale nga operatorët që aplikojnë DPI në rrjetet e tyre.

Komisioneri sqaron se sipas ndryshimeve ligjore tĂ« miratuara nĂ« fillim tĂ« 2024, detyrimi pĂ«r kryerjen e njĂ« DPIA-je do tĂ« hyjĂ« nĂ« fuqi vetĂ«m nĂ« janar 2027, duke iu referuar dispozitave kalimtare tĂ« ligjit tĂ« ri nr. 124/2024 “PĂ«r mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale”.

Sipas praktikës ndërkombëtare, praktika DPIA shërben për të identifikuar dhe ulur rreziqet që lidhen me përpunimin e të dhënave personale, duke mbrojtur privatësinë dhe të drejtat e qytetarëve. Në mungesë të një DPIA-je, qytetarët rrezikojnë të ekspozohen ndaj mbikëqyrjes së tepruar, abuzimit me të dhënat dhe shkeljeve të privatësisë.

Në rastin tonë, kjo nënkupton se deri në janar 2027, përdorimi i DPI-së nga kompanitë e internetit në Shqipëri mund të vazhdojë pa një analizë të thelluar të rreziqeve për privatësinë e qytetarëve.

Në mungesë të një DPIA-je të detyrueshme, mbikëqyrja mbi përpunimin e të dhënave mbështetet vetëm në respektimin e përgjithshëm të parimeve ligjore të sigurisë, transparencës dhe minimizimit të të dhënave.

Zyra e Komisionerit i mëshon përgjegjësisë së operatorëve për të siguruar masat teknike dhe organizative për mbrojtjen e të dhënave, por mungesa e një vlerësimi të detajuar të ndikimit për teknologji të tilla si DPI mbetet një boshllëk i rëndësishëm në garantimin e privatësisë.

Lufta e të dhënave, kush i menaxhon ato

Matematicieni i njohur britanik Clive Humby Ă«shtĂ« shprehur disa vite mĂ« parĂ« se tĂ« dhĂ«nat janĂ« nafta e shekullit XXI, duke paralajmĂ«ruar edhe njĂ« “luftĂ«â€ mes shteteve pĂ«r aksesin nĂ« to, si edhe nevojĂ«n pĂ«r pĂ«rpunimin e tĂ« dhĂ«nave pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« prej tyre informacione qĂ« ndihmojnĂ« nĂ« projektimin e sĂ« ardhmes dhe nĂ« parashikimin e sjelljes sĂ« qytetarĂ«ve si konsumatorĂ« tĂ« internetit.

NĂ« kĂ«tĂ« kuadĂ«r, Tomi Kallanxhi thekson se diskutimi mbi vendosjen e pajisjeve Deep Packet Inspection  (DPI) nuk mund tĂ« shkĂ«putet nga çështja e sovranitetit digjital. Ai shpjegon se njĂ« element shumĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r t’u marrĂ« parasysh Ă«shtĂ« fakti qĂ« sot shtetet janĂ« duke bĂ«rĂ« pĂ«rpjekje tĂ« mĂ«dha pĂ«r ruajtjen e sovranitetit tĂ« tyre digjital, ndĂ«rkohĂ« qĂ« ShqipĂ«ria, sipas tij, nuk Ă«shtĂ« mĂ« sovrane nĂ« kĂ«tĂ« aspekt.

“E kemi dorĂ«zuar sovranitetin, jo vetĂ«m nĂ« kontekstin e DPI-ve, por edhe nĂ« atĂ« tĂ« e-Albania, ku tĂ« dhĂ«nat e qytetarĂ«ve shqiptarĂ« ruhen jashtĂ« territorit tĂ« ShqipĂ«risĂ«,” shprehet Kallanxhi, duke ngritur pikĂ«pyetje mbi vendimin pĂ«r tĂ« mbajtur nĂ« serverĂ« tĂ« huaj tĂ« gjitha tĂ« dhĂ«nat personale tĂ« shqiptarĂ«ve.

Ndërkohë, Besmir Semanaj e lidh sovranitetin digjital edhe me të drejtën e qytetarëve për një akses të lirë në internet.

“Sovraniteti digjital nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« çështje shtetĂ«rore. Ai lidhet edhe me tĂ« drejtĂ«n e çdo qytetari pĂ«r tĂ« pasur akses tĂ« pakufizuar nĂ« teknologji dhe informacion”, thekson Semanaj. Ai paralajmĂ«ron se pĂ«rdorimi i DPI-ve pĂ«r qĂ«llime censure cenon drejtpĂ«rdrejt kĂ«tĂ« tĂ« drejtĂ«. Sipas tij, nĂ« kuadĂ«r tĂ« integrimit nĂ« Bashkimin Evropian, ShqipĂ«ria duhet tĂ« respektojĂ« parimet e njĂ« interneti tĂ« lirĂ«, ku çdo ndĂ«rhyrje duhet tĂ« jetĂ« e ligjshme, proporcionale dhe e justifikuar.

Përdorimi i pajisjeve DPI në vende autoritare

Në shtete autoritare apo gjysmë-autoritare, teknologjia DPI përdoret gjerësisht për qëllime të ndryshme, nga siguria kibernetike deri te kontrolli i informacionit dhe censura.

Në Rusi, përdorimi i DPI është pjesë e një strategjie shtetërore për mbikëqyrjen e komunikimeve digjitale dhe filtrimin e përmbajtjes online. Qeveria ruse ka detyruar kompanitë e internetit (ISP) që prej vitit 2020 të instalojnë këto pajisje, ndërsa përdoruesit që shfrytëzojnë rrjete VPN rrezikojnë gjoba. Platforma si Twitter, Facebook dhe Telegram janë bllokuar përmes këtyre mekanizmave.

Radio Evropa e LirĂ«  (REL) raportonte nĂ« vitin 2023 pĂ«r njĂ« bashkĂ«punim intensiv mes RusisĂ« dhe KinĂ«s pĂ«r ngritjen e njĂ« strukture tĂ« sofistikuar tĂ« kontrollit tĂ« internetit, me fokus nĂ« filtrimin e pĂ«rmbajtjes pĂ«rmes DPI-ve. NĂ« thelb tĂ« kĂ«tij bashkĂ«punimi qĂ«ndronte ideja e “ruajtjes sĂ« rendit shoqĂ«ror” pĂ«rmes kufizimit tĂ« aksesit nĂ« aplikacione apo faqe qĂ« konsiderohen tĂ« rrezikshme.

Praktika të ngjashme janë ndjekur edhe në Turqi dhe Egjipt. Në Turqi, që prej vitit 2016, pas instalimit të DPI-ve, autoritetet kanë ndërmarrë bllokime sistematike të faqeve të mediave online dhe profileve në rrjetet sociale, duke rritur ndjeshëm kontrollin mbi hapësirën digjitale. Shembuj të përdorimit të pajisjeve DPI në Turqi pati edhe gjatë protestave pas arrestimit të kryebashkiakut të Stambollit, ku interneti u ngadalësua ndjeshëm.

Edhe pse qeveria shqiptare mund të synojë mbrojtjen e të miturve dhe krijimin e një mjedisi më të sigurt online, instalimi i pajisjeve DPI pa një kuadër të qartë ligjor dhe pa një mekanizëm të pavarur mbikëqyrjeje përbën rrezik real për liritë qytetare. Mungesa e transparencës dhe kontrollit institucional hap rrugën për abuzime dhe cenon të drejtën themelore për informim dhe privatësi.

The post Instalimi i DPI-ve pa kuadër ligjor: Rrezik për censurë dhe shkelje privatësie appeared first on Citizens.al.

↗

Premtimet që mbetën në letër: Spitali i Dibrës ende i parikonstruktuar

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autore: Ilda Hoxha | Citizens.al | Tiranë

NĂ« vitin 2023, u premtua se Spitali Rajonal “Rrahim Xhika” nĂ« DibĂ«r do tĂ« rikonstruktohej brenda dy vitesh. Sot, dy vite mĂ« vonĂ«, asnjĂ« punim nuk ka nisur. Tenderi Ă«shtĂ« anuluar, ndĂ«rsa godina e spitalit vijon tĂ« jetĂ« nĂ« gjendje tĂ« mjerueshme – me mure tĂ« çara, myk dhe mungesĂ« mjekĂ«sh specialistĂ«.

Për të përballuar situatën, janë angazhuar mjekë të dalë në pension. Ndërkohë, pacientët detyrohen të përdorin shërbimet private për analiza dhe ekzaminime, për shkak të mungesës së kapaciteteve.

Sipas ekspertit tĂ« shĂ«ndetĂ«sisĂ« Erion Dasho, kjo Ă«shtĂ« njĂ« dĂ«shmi e qartĂ« e angazhimit sipĂ«rfaqĂ«sor tĂ« qeverisĂ« nĂ« sektorin e shĂ«ndetĂ«sisĂ« pasi aktualisht teknologjia dhe shĂ«rbimet janĂ« pĂ«rkeqĂ«suar, duke thelluar hendekun mes spitaleve rajonale dhe QendrĂ«s Spitalore Universitare “NĂ«nĂ« Tereza” nĂ« TiranĂ« (QSUT).

Ishte maji i vitit 2023, kur ministret Ogerta Manastirliu – asokohe ministre e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« – dhe Belinda Balluku prezantuan para stafit mjekĂ«sor tĂ« spitalit tĂ« PeshkopisĂ« pamjet se si do tĂ« dukeshin pavijonet pas rikonstruksionit tĂ« plotĂ« nga projekti me vlerĂ« 3.2 milionĂ« euro.

Ministret Balluku dhe Manastirliu duke prezantuar projektin e spitalit të Dibrës/Facebook.

“Do tĂ« ketĂ« parametra evropian tĂ« infrastrukturĂ«s, duke bĂ«rĂ« tĂ« mundur qĂ« ne tĂ« kemi njĂ« spital, i cili do tĂ« integrojĂ« nĂ« njĂ« strukturĂ« unike shĂ«rbimin e pediatrisĂ«, gjinekologjisĂ«, imazherisĂ«, tek laboratori, shĂ«rbimi patologjisĂ«, kirurgjisĂ«, blloku operator dhe reanimacionin,” deklaronte Manastirliu.

Rreth 8 muaj më vonë, në janar 2024, ministrja e re e Shëndetësisë, Albana Koçiu deklaroi se brenda pak javëve do të niste puna për rikonstruksionin e spitalit, mirëpo ka kaluar më shumë se një vit dhe puna nuk ka nisur, përkundrazi.

Anulimi i tenderit të spitalit 

NĂ« vitin 2023 u zhvillua njĂ« procedurĂ« tenderuese pĂ«r rikonstruksionin e spitalit “Rrahim Xhika” ku fitues u shpall “Rafin Company” nĂ« ortakĂ«ri me “Udha shpk”, me njĂ« ofertĂ« prej 2.9 milionĂ« eurosh dhe me afat punimesh 24 muaj.

Në mars të vitit 2024, tenderi u anulua, por megjithatë në dhjetor Agjencia e Prokurimit Publik njoftoi gjithsesi lidhjen e kontratës me dy operatorët.

Projekti i Spitalit të Dibrës/Prokurimet Publike.

Pyetur pĂ«r kĂ«tĂ« situatĂ«, Spitali Rajonal DibĂ«r tha se “procedura Ă«shtĂ« pezulluar me vendim tĂ« GjykatĂ«s sĂ« LartĂ« pas kĂ«rkesĂ«s nga Komisioni i Prokurimit Publik”. Sipas pĂ«rgjigjes nga spitali ndaj njĂ« prej kompanive ka pasur njĂ« çështje gjyqĂ«sore ndĂ«rkohĂ« qĂ« nuk ka njĂ« datĂ« se kur pritet tĂ« nisin punimet.

“Rikonstruksioni i Spitalit Rajonal DibĂ«r Ă«shtĂ« pezulluar me vendim tĂ« Kolegjit Administrativ tĂ« GjykatĂ«s sĂ« LartĂ« [
] Ky pezullim Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« me kĂ«rkesĂ« tĂ« Komisionit tĂ« Prokurimit Publik, pĂ«rfaqĂ«suar nga Avokatura e Shtetit, nĂ« çështjen kundĂ«r shoqerisĂ« ‘Rafin Company’ dhe me palĂ« tĂ« paditur Komisionin e Prokurimit Publik dhe DrejtorinĂ« e Spitalit Rajonal DibĂ«r”, nĂ«nvizon drejtoria e spitalit.

Pacientët: Kushtet në spital të mjeruara

Ata që po i vuajnë pasojat e kësaj situatë janë banorët e Dibrës. Ata tregojnë për kushte të papranueshme në spital: mure të krisura, lagështi, mungesë higjiene dhe mungesë ajrosjeje në dhomat e shtrimit. Shumë prej tyre duhet të shpenzojnë para në privat për analizat më bazike.

“AsnjĂ« punim nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« deri mĂ« sot. Muret e spitalit janĂ« tĂ« krisura dhe shumĂ« tĂ« mykura. Gjendja me higjenĂ«n, pastĂ«rinĂ« Ă«shtĂ« skandaloze. Tualetet e spitalit janĂ« katastrofĂ«, sidomos tĂ« urgjenca e spitalit, shumĂ« keq”, ngre shqetĂ«simin Izeti, banor i PeshkopisĂ«. 

Pamje nga Spitali Rajonal i Dibrës/ Foto: Ilda Hoxha

Të njëjtin shqetësim ka edhe Drita, e cila shprehet se gjendja e spitalit është e mjerueshme. 

“Kushtet nuk janĂ« aspak tĂ« mira. Spitali ka shumĂ« lagĂ«shtirĂ«, dhoma e shtrimit nuk janĂ« tĂ« ajrosura”, thotĂ« 54-vjeçarja. 

Përpos kushteve, pacientët ankohen edhe për mungesën e marrjes së shërbimeve në këtë spital. 

“40 mijĂ« lekĂ« (400 euro) kam bĂ«rĂ« analizat nĂ« privat, se aty nĂ« spital nĂ« Peshkopi nuk m’i bĂ«nĂ«. Si Tirana si Peshkopia kudo qĂ« tĂ« shkosh nĂ« spitale pĂ«r ‘ibret’ janĂ«â€, shton Drita. 

PĂ«r ekspertin e shĂ«ndetĂ«sisĂ«, Erion Dasho, spitalet rajonale nĂ« ShqipĂ«ri kanĂ« njĂ« problematikĂ« tĂ« madhe tĂ« pĂ«rbashkĂ«t, pasi janĂ« ndĂ«rtuar para viteve ’90. 

“JanĂ« ndĂ«rtuar sipas njĂ« koncepti sovjetik tĂ« asaj kohe. Ky koncept nuk pĂ«rputhet mĂ« me konceptin bashkĂ«kohor nĂ« ofrimin e kujdesit shĂ«ndetĂ«sor, i cili bazohet nĂ« spitale vertikale dhe komunikim eficent midis departamenteve tĂ« shĂ«rbimeve tĂ« ndryshme.”

“Problemi i dytĂ« madhor i spitaleve rajonale Ă«shtĂ« se kĂ«to spitale nuk kanĂ« atĂ« status real qĂ« duhet tĂ« kishin. NjĂ« sĂ«rĂ« shĂ«rbimesh janĂ« tĂ« centralizuara nĂ« QSUT”, thekson Dasho. 

Më tej ai shton se kontributi i qeverisë ka qenë kryesisht sipërfaqësor në sistemin shëndetësor, ndërsa teknologjia dhe kushtet reale janë përkeqësuar, duke thelluar hendekun mes spitaleve rajonale dhe QSUT-së.

“I vetmi kontribut i qeverisĂ« Ă«shtĂ« se ka lyer muret dhe ka shtruar pllakat.” thekson Dasho.

Sipas tij, në pamje të parë, kushtet duken të përmirësuara. Por teknologjia nuk është përmirësuar, madje ka ngelur prapa.

“NĂ«se do tĂ« shohim sa medikamente tĂ« reja futen, sa teknologji tĂ« reja janĂ« futur, sa teknika te reja ndĂ«rhyrje operatore janĂ« futur, unĂ« do tĂ« thosha qĂ« kushtet vetĂ«m kanĂ« ardhur nĂ« pĂ«rkeqĂ«sim dhe disniveli midis spitaleve rajonale dhe QSUT vetĂ«m Ă«shtĂ« rritur”, argumenton Dasho.

Projekti i Spitalit të Dibrës/Prokurimet Publike.

Mungesa e mjekëve në spitalin rajonal Dibër

Sikur të mos mjaftonin kushte e vështira në këtë spital, pacientët duhet të përballen edhe me mungesën e mjekëve specialistë, Ky problem pranohet edhe nga vetë spitali në përgjigjen zyrtare.

Sipas informacioneve, spitali rajonal “Rrahim Xhika” ka munngesĂ« tĂ« mjekĂ«ve specialistĂ«: 1 dermatolog; 1 kirurg, 1 PediatĂ«r, 1 shef tĂ« klinikĂ«s sĂ« pediatrisĂ« infektive, 1 mjek pĂ«r njĂ«sinĂ« e trajtimit me metadon etj.

Sipas pacientëve, për shkak të mungesës së mjekëve, në këtë spital ofrojnë shërbim mjekë të dalë në pension.  

“JanĂ« disa mjekĂ« qĂ« kanĂ« dalĂ« nĂ« pension, por janĂ« nĂ« detyrĂ« nĂ« spital se nuk ka mjekĂ« tĂ« tjerĂ« pĂ«r t’i zĂ«vendĂ«suar. Nuk ka mjekĂ« tĂ« rinj tĂ« spital, janĂ« mbi 70 e kusur vjeç”, tregon Dilaveri, banor i PeshkopisĂ«. 

Referuar të dhënave zyrtare nga Spitali Rajonal Dibër, mjekët e dalë në pension janë në kë shërbimin e përgjithshëm (2 mjekë); në klinikën e neurologjisë (1 mjek) dhe në shërbimin e reanimacionit (1 anestezist-reanimator).

Sipas Erion Dashos spitalet rajonale janë prekur rëndë nga largimi i mjekëve, duke mbetur pa specialitete të rëndësishme ose duke u mbështetur te mjekët pensionistë, të cilët përfshihen edhe në statistikat zyrtare.

“Pjesa mĂ« e madhe e spitaleve rajonalĂ« ose kanĂ« tĂ« pambuluar specialitetet shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme ose detyrohen qĂ« tĂ« zgjasin kontratat e mjekĂ«ve pensionistĂ« dhe sot kur themi qĂ« ka njĂ« numĂ«r tĂ« caktuar mjekĂ«sh pĂ«r 1 mijĂ« banorĂ«, kĂ«tu llogariten edhe mjekĂ«t pensionistĂ«â€, shprehet Dasho.

The post Premtimet që mbetën në letër: Spitali i Dibrës ende i parikonstruktuar appeared first on Citizens.al.

↗

“TĂ« gjitha transaksionet financiare do jenĂ« digjitale”/ Rama kĂ«rkon tĂ« zhdukĂ« paranĂ« “cash”?

✇BoldNews
By: Enrik Braho

GjatĂ« njĂ« takimi me pĂ«rfaqĂ«suesit e teknologjisĂ« nĂ« Berat, Edi Rama deklaroi se synon qĂ« deri nĂ« fund tĂ« kĂ«saj dekade, ShqipĂ«ria tĂ« jenĂ« “cashless”, qĂ« do tĂ« thotĂ« njerĂ«zit tĂ« mos kenĂ« para nĂ« dorĂ«. Sipas tij, ambicia Ă«shtĂ« qĂ« tĂ« gjitha transaksionet financiare tĂ« kryhen nĂ« mĂ«nyrĂ« digjitale. Nuk dihet nĂ«se kjo ishte [
]

The post “TĂ« gjitha transaksionet financiare do jenĂ« digjitale”/ Rama kĂ«rkon tĂ« zhdukĂ« paranĂ« “cash”? appeared first on BoldNews.al.

↗

Shkrimtarja që trazoi botën me një libër: Margaret Atwood dhe fuqia e fjalës

✇KultPlus
By: Kult Plus

Margaret Atwood, një nga shkrimtaret më me ndikim të shekujve XX dhe XXI, ka ndërtuar një karrierë të jashtëzakonshme që përfshin më shumë se gjashtë dekada. E lindur më 18 nëntor 1939 në Otava të Kanadasë, ajo është autore romanesh, poezish, esesh dhe një zë i fuqishëm në çështje të të drejtave të njeriut dhe ambientit.

Romani i saj mĂ« i njohur, The Handmaid’s Tale (1985), ka lĂ«nĂ« gjurmĂ« tĂ« thella nĂ« letĂ«rsinĂ« botĂ«rore dhe nĂ« diskursin shoqĂ«ror pĂ«r tĂ« drejtat e grave. Historia e shĂ«rbĂ«tores nĂ« njĂ« shoqĂ«ri totalitare, ku gratĂ« janĂ« kthyer nĂ« mjete riprodhimi, mbetet njĂ« metaforĂ« e fuqishme pĂ«r kontrollin dhe shtypjen. Ky roman ka marrĂ« statusin e njĂ« vepre kulturore, Ă«shtĂ« pĂ«rkthyer nĂ« mbi 40 gjuhĂ« dhe Ă«shtĂ« adaptuar nĂ« serial televiziv tĂ« suksesshĂ«m,pĂ«rcjellĂ« KultPlus

Përveç këtij romani, Atwood ka shkruar edhe vepra të tjera të rëndësishme si The Testaments (fituese e Booker Prize në 2019), The Blind Assassin (fituese e Booker Prize në 2000), Oryx and Crake, Alias Grace, dhe shumë të tjera. Ajo është gjithashtu një poete e vlerësuar, me poezi që shpërfaqin thellësinë emocionale, ndjeshmërinë femërore dhe shqetësimet ekzistenciale.

Veprat e Atwood karakterizohen nga ironia e mprehtë, stili poetik dhe trajtimi i temave si autoritarizmi, ndryshimet klimatike, pabarazia gjinore dhe e drejta për të menduar ndryshe. Ajo nuk shkruan për të parashikuar të ardhmen, por për të reflektuar mbi të tashmen në mënyrë të ekzagjeruar, për të na kujtuar se rreziqet më të mëdha shpesh nisin nga indiferenca.

E pranishme në debatet publike dhe mediat sociale, Margaret Atwood është bërë një ikonë e mendimit kritik global. Në një kohë kur e vërteta dhe trillimi shpesh ndërthuren, ajo na rikujton se letërsia është jo vetëm art, por edhe një mjet për të mbijetuar dhe për të mos heshtur./KultPlus.com

↗

Politika përballet me llogaridhënien për inteligjencës artificiale

✇Telegrafi
By: Agron Shala

Nga: Robert Shrimsley / The Financial Times
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

GjatĂ« njĂ« dite tĂ« fundit tĂ« lirĂ« pĂ«r ministrat e kabinetit, Peter Kyle, sekretari pĂ«r ShkencĂ« dhe Teknologji [i MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar], mbajti njĂ« prezantim mbi inteligjencĂ«n artificiale [IA], ku pĂ«rfshiu edhe shembullin e njĂ« kompanie tĂ« njohur tĂ« shĂ«rbimeve financiare, qĂ« kishte pushuar mijĂ«ra punonjĂ«s nga puna – edhe pse tĂ« ardhurat e saj po rriteshin ndjeshĂ«m.

ParalajmĂ«rimi i tij ishte se kjo prirje do tĂ« pĂ«rsĂ«ritet gjerĂ«sisht. Edhe pse kursimet e tilla dhe rritja e produktivitetit do tĂ« mirĂ«priteshin nĂ« shĂ«rbimet publike, ndikimi i IA-sĂ«, nĂ« tregun e punĂ«s, po tĂ«rheq vĂ«mendjen nĂ« nivelet mĂ« tĂ« larta tĂ« qeverisĂ«. Morgan McSweeney, strategu dhe shefi i stafit tĂ« kryeministrit, foli me entuziazĂ«m pĂ«r librin Republika teknologjike [The Technological Republic] – njĂ« vepĂ«r me ton egoist, por me vlera, nga drejtori ekzekutiv dhe kĂ«shilltari ligjor i Palantir-it. Libri argumenton se IA-ja duhet tĂ« lidhet me nevojat kombĂ«tare, duke shprehur shqetĂ«simin se shumĂ« nga pionierĂ«t e industrisĂ« udhĂ«hiqen mĂ« shumĂ« nga interesat personale teknologjike dhe financiare, sesa nga ato shoqĂ«rore.

Figurat e larta në qeveri e krahasojnë ndikimin e mundshëm të IA-së me revolucionin e parë industrial. Megjithatë, ka shumë të panjohura për ta pranuar pa rezerva këtë paralelizëm. Vlerësimet për ndikimin e IA-së në punësim, ndryshojnë shumë nga njëra-tjetra, dhe rrallë janë optimiste. Një sondazh i fundit tregoi se pozicionet e shpallura për të diplomuarit, në Mbretërinë e Bashkuar, ishin 33 për qind më pak krahasuar me vitin e kaluar, megjithëse ndikonin edhe faktorë të tjerë.

Përballë kësaj pasigurie, shpesh është më e thjeshtë të përqendrohesh te problemet e menjëhershme, si p.sh. ta vendosësh Mbretërinë e Bashkuar në anën e duhur të revolucionit të IA-së. Ministrat flasin për përparimet në shëndetësi, mbrojtje dhe arsim, si dhe për ekspertizën e kërkimit shkencor dhe të universiteteve britanike. Kyle po shqyrton gjithashtu si mund të shfrytëzohet pasuria e të dhënave, nga shërbimet publike, për të siguruar që përfitimet të mbeten në Britani.

MegjithatĂ«, ia vlen tĂ« merret parasysh analogjia me revolucionin industrial, edhe nĂ«se Ă«shtĂ« e papĂ«rsosur. GjatĂ« disa dekadave, shoqĂ«ria u transformua rrĂ«njĂ«sisht duke çuar nĂ« krijimin e njĂ« klase industriale punĂ«tore; nĂ« njĂ« sĂ«rĂ« reformash sociale, industriale dhe arsimore; nĂ« zgjerimin e sĂ« drejtĂ«s sĂ« votĂ«s pĂ«r popullsinĂ« e rritur; dhe, nĂ« zĂ«vendĂ«simin e liberalĂ«ve me njĂ« forcĂ« tĂ« re – laburistĂ«t. Ndoshta mĂ« me rĂ«ndĂ«si, u formua njĂ« klasĂ« e mesme qĂ« po rritej e qĂ« u bĂ« shtylla kurrizore e demokracisĂ« liberale dhe kapitalizmit.

Nuk është e nevojshme ta pranosh plotësisht këtë krahasim, për të kuptuar ndikimin e thellë që do të ketë këtë herë mbi politikën demokratike. Filizat e parë të populizmit mund të gjurmohen që në zhvendosjen nga industria e rëndë, duke çuar në rënien e qyteteve dhe komuniteteve dikur krenare për prodhimin industrial. Kjo gjithashtu e ka përshpejtuar ndryshimin e laburistëve nga roli tradicional si partia e klasës së sindikalizuar punëtore.

Të gjithë mund të shohin se një tronditje po afrohet, por dimë shumë pak për natyrën e saj. Një studim qeveritar i vitit 2023 identifikoi punët më të ekspozuara ndaj IA-së. Tani është duke u zhvilluar një analizë e re e gjerë brenda të gjitha departamenteve qeveritare.

NjĂ« rĂ«nie e qĂ«ndrueshme e punĂ«simit nĂ« profesionet fitimprurĂ«se mund tĂ« ketĂ« pasoja tĂ« gjera politike. Duke hartuar profesionet nĂ« rrezik, sipas zonave elektorale, anketuesi James Kanagasooriam vĂ«ren se ndikimet mĂ« tĂ« mĂ«dha do tĂ« ndihen nĂ« zonat e pasura jugore. Kjo perspektivĂ« – ku punonjĂ«sit me kostum janĂ« nĂ« rrezik, ndĂ«rsa vendet pĂ«r punĂ« fizike janĂ« mĂ« tĂ« sigurta – pĂ«rmbys ndikimet e mĂ«parshme tĂ« revolucioneve industriale dhe mund tĂ« krijojĂ« njĂ« klasĂ« tĂ« re humbĂ«sve ekonomikĂ«.

Pasojat mund tĂ« pĂ«rfshijnĂ« pĂ«rqendrime mĂ« ekstreme tĂ« pasurisĂ«, mĂ« pak vende pune me paga tĂ« mira dhe ndryshime nĂ« madhĂ«sinĂ« dhe strukturĂ«n e bazĂ«s tatimore. StudentĂ«t mund tĂ« shmangin marrjen e borxheve tĂ« mĂ«dha pĂ«r diplomat qĂ« ofrojnĂ« tĂ« ardhura tĂ« ulĂ«ta. Ideja e njĂ« brezi tĂ« tradhtuar do tĂ« pĂ«rhapet gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ«. ÇfarĂ« mund tĂ« kĂ«rkojnĂ« votuesit nĂ« terma mbrojtjeje – dhe si do tĂ« financohet ajo?

Në versionin më dramatik të parashikimeve, ky ndryshim mund të zvogëlojë klasën e mesme që ka ofruar stabilitet politik, duke zgjeruar grupin e njerëzve me pasuri dhe ndjesi përkatësie ndaj shoqërisë, e të cilët ndihen të përfaqësuar nga sistemi dhe establishmenti. Si do ta riorientonte ky ndryshim demografik politikën partiake?

Mjafton tĂ« shikosh rritjen aktuale tĂ« partive populiste, pĂ«r tĂ« parĂ« se si ndryshon politika kur zhduket kĂ«naqĂ«sia e pĂ«rbashkĂ«t – dhe kjo ndodhi para ardhjes sĂ« IA-sĂ«. E djathta tradicionale tashmĂ« Ă«shtĂ« pĂ«rçarĂ«, dhe e majta po pĂ«son erozion. KonservatorĂ«t nuk janĂ« mĂ« partia e tĂ« kĂ«naqurve, dhe partia Reform UK e Nigel Farageit pĂ«rqafon politikat e majta ekonomike. Ekziston njĂ« grup qĂ« po kĂ«rkon zgjidhje alternative dhe po humb besimin te shteti. Tani, imagjinoni qĂ« vetĂ« votuesit e establishmentit – ata qĂ« nuk janĂ« mĂ«suar tĂ« humbasin – tĂ« kalojnĂ« nĂ« rreshtin e tĂ« pakĂ«naqurve.

Laburistët kanë vendosur të jenë entuziastë për IA-në, gjë që ndoshta është vendim i mençur, pasi ludizmi [lëvizja e dikurshme kundër teknologjisë] rrallë funksionon. Por, ata duhet gjithashtu të ofrojnë përgjigje për mënyrën se si të mbrojnë elektoratin nga ky tranzicion teknologjik dhe më tej.

Sfida nuk kufizohet vetĂ«m te punĂ«t. PĂ«rparimet nĂ« tĂ« dhĂ«na, analizĂ« imazhesh dhe mbikĂ«qyrje do t’i vĂ«nĂ« udhĂ«heqĂ«sit gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« pĂ«rballĂ« kompromiseve midis lirive civile dhe rendit publik. Dhe, teknologjia po depĂ«rton nĂ« vetĂ« demokracinĂ« – jo vetĂ«m pĂ«rmes pĂ«rmbajtjes sĂ« rreme. NjĂ« sondazh i brendshĂ«m i LaburistĂ«ve zbuloi se njĂ« nĂ« katĂ«r votues kishte pĂ«rdorur ChatGPT-nĂ« pĂ«r informacion gjatĂ« zgjedhjeve tĂ« fundit.

Mund tĂ« ndodhĂ« qĂ« alarmi tĂ« jetĂ« i tepruar, dhe se IA-ja do tĂ« krijojĂ« vende tĂ« reja pune teksa zhduk tĂ« tjerat – megjithatĂ«, ritmi i ndryshimit Ă«shtĂ« vetĂ« thelbi i sfidĂ«s.

Por, ndryshimet e mëdha gjithmonë reflektohen në politikë. Po sikur revolta e ardhshme të vijë nga vetë establishmenti liberal? Kur fitimtarët, mbi të cilët mbështeten strukturat e shoqërisë dhe demokracisë, bëhen humbës, atëherë siguritë e vjetra mund të zhduken shumë shpejt. /Telegrafi/

The post Politika përballet me llogaridhënien për inteligjencës artificiale appeared first on Telegrafi.

↗

Zyrat e posaçme për ofrimin e shërbimeve digjitale, një premtim i vonuar

✇Reporter
By: Nensi Bogdani

NĂ« njĂ« takim tĂ« mbyllur me drejtuesit politikĂ« tĂ« qarqeve ditĂ«n e hĂ«nĂ«, kryeministri Edi Rama propozoi qĂ« nĂ«pĂ«r bashkitĂ« e vendit tĂ« ngrihen zyra tĂ« posaçme pĂ«r tĂ« ndihmuar qytetarĂ«t me shĂ«rbimet e platformĂ«s elektronike qeveritare “e-albania”. Kryeministri kĂ«rcĂ«noi gjithashtu qĂ« zyrat e avokatisĂ« dhe tĂ« noterisĂ« qĂ« ofrojnĂ« shĂ«rbime me pagesĂ« do t’u [
]

The post Zyrat e posaçme për ofrimin e shërbimeve digjitale, një premtim i vonuar appeared first on Reporter.al.

↗

Grupi muzikor i krijuar nga inteligjenca artificiale ka nxitur shqetësime në industrinë muzikore

✇Telegrafi
By: Agron Shala

Nga: Lanre Bakare / The Guardian (titulli: An AI-generated band got 1m plays on Spotify. Now music insiders say listeners should be warned)
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Ata u bĂ«nĂ« viralĂ«, duke pasur, brenda pak javĂ«sh, mĂ« shumĂ« se njĂ« milion dĂ«gjime nĂ« Spotify, por mĂ« vonĂ« doli nĂ« pah se grupi i ri, The Velvet Sundown, ishte i krijuar nga inteligjenca artificiale [IA] – qĂ« nga muzika e tyre, imazhet promovuese deri te historia e tyre fiktive.

Ky episod ka nxitur një debat rreth autenticitetit, me ekspertë të industrisë muzikore që thonë se platformat e transmetimit, si Spotify, duhet të jenë ligjërisht të detyruara të etiketojnë muzikën e krijuar nga artistët e gjeneruar nga IA-ja, në mënyrë që dëgjuesit të marrin vendime të informuara mbi atë që po dëgjojnë.

Fillimisht, “grupi” i pĂ«rshkruar si “njĂ« projekt sintetik muzikor i udhĂ«hequr nga drejtimi krijues njerĂ«zor”, mohoi se ishte njĂ« krijim i IA-sĂ« dhe publikoi dy albume nĂ« qershor, me titujt Floating On Echoes dhe Dust And Silence, me njĂ« tingull tĂ« ngjashĂ«m me folk-kantrin e trupĂ«s Crosby, Stills, Nash & Young.

Situata u bĂ« mĂ« e ndĂ«rlikuar kur njĂ« person qĂ« e pĂ«rshkroi veten si njĂ« “anĂ«tar ndihmĂ«s”, u tha gazetarĂ«ve se The Velvet Sundown kishin pĂ«rdorur platformĂ«n gjenerative tĂ« IA-sĂ«, Suno, pĂ«r krijimin e kĂ«ngĂ«ve tĂ« tyre dhe se projekti ishte njĂ« “mashtrim artistik”.

Kanalet zyrtare tĂ« grupit, nĂ« rrjetet sociale, e mohuan kĂ«tĂ« dhe deklaruan se identiteti i grupit Ă«shtĂ« “thyer”, pĂ«rpara se tĂ« lĂ«shonin njĂ« deklaratĂ« qĂ« konfirmonte se grupi ishte njĂ« krijim i IA-sĂ« dhe se ishte “as plotĂ«sisht njeri; as plotĂ«sisht makinĂ«â€, por se ekzistonte “diku nĂ« mes”.

Disa persona i thanë Guardian-it se situata aktuale, ku platformat e transmetimit, përfshirë Spotify-n, nuk kanë asnjë detyrim ligjor për të identifikuar muzikën e krijuar nga IA-ja, lë dëgjuesit të pavetëdijshëm për origjinën e këngëve që dëgjojnë.

Roberto Neri, drejtori ekzekutiv i Ivors Academy, ka thĂ«nĂ«: “Grupet e krijuara nga IA-ja, si Velvet Sundown, tĂ« cilat arrijnĂ« audienca tĂ« mĂ«dha pa pĂ«rfshirĂ« krijues njerĂ«zorĂ«, ngrenĂ« shqetĂ«sime serioze pĂ«r transparencĂ«n, autorĂ«sinĂ« dhe pĂ«lqimin”.

Neri shtoi se, nĂ«se “pĂ«rdoret nĂ« mĂ«nyrĂ« etike”, IA-ja ka potencialin tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« krijimtarinĂ« muzikore, por theksoi se organizata qĂ« ai pĂ«rfaqĂ«son brengoset pĂ«r ato qĂ« ai i quajti â€œĂ§Ă«shtje thellĂ«sisht shqetĂ«suese” nĂ« lidhje me pĂ«rdorimin e IA-sĂ« nĂ« muzikĂ«.

Sophie Jones, drejtuese e strategjisĂ« nĂ« ShoqatĂ«n Britanike tĂ« IndustrisĂ« Fonografike (BPI), mbĂ«shteti thirrjet pĂ«r etiketim tĂ« qartĂ«. “Ne besojmĂ« se IA-ja duhet tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur krijimtarinĂ« njerĂ«zore, jo pĂ«r ta zĂ«vendĂ«suar atĂ«â€, tha Jones.

“PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, ne po i bĂ«jmĂ« thirrje qeverisĂ« britanike tĂ« mbrojĂ« tĂ« drejtĂ«n e autorit dhe tĂ« vendosĂ« detyrime tĂ« reja pĂ«r transparencĂ« ndaj kompanive tĂ« IA-sĂ«, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« drejtat muzikore tĂ« mund tĂ« licencohen dhe zbatohen, si dhe tĂ« kĂ«rkohet etiketimi i qartĂ« i pĂ«rmbajtjes tĂ«rĂ«sisht tĂ« krijuar nga IA-ja”.

Liz Pelly, autore e librit Mood Machine: The Rise of Spotify and the Costs of the Perfect Playlist, tha se artistët e pavarur mund të shfrytëzohen nga personat që qëndrojnë prapa pas grupeve muzikore të krijuara me IA, të cilët mund të prodhojnë këngë të trajnuara me muzikën e tyre.

Ajo pĂ«rmendi rastin e vitit 2023 kur njĂ« kĂ«ngĂ« u ngarkua nĂ« TikTok, Spotify dhe YouTube, duke pĂ«rdorur zĂ«ra tĂ« gjeneruar nga IA-ja qĂ« pretendonin tĂ« ishin The Weeknd dhe Drake. Universal Music Group deklaroi se kĂ«nga ishte “pĂ«rmbajtje keqpĂ«rdoruese e krijuar me IA gjeneruese” dhe u hoq pak pasi ishte publikuar.

Nuk dihet me siguri se me çfarë muzike janë trajnuar albumet e Velvet Sundown dhe kritikët thonë se kjo mungesë transparence mund të nënkuptojë se artistët e pavarur po humbasin të drejtën për kompensim.

Pelly tha: “Duhet tĂ« sigurohemi qĂ« nuk janĂ« vetĂ«m yjet e muzikĂ«s pop ata qĂ« mbrohen – tĂ« gjithĂ« artistĂ«t duhet tĂ« kenĂ« mundĂ«sinĂ« tĂ« dinĂ« nĂ«se vepra e tyre Ă«shtĂ« shfrytĂ«zuar nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«â€.

Për disa, shfaqja e grupit Velvet Sundown shihet si hapi logjik i radhës teksa muzika dhe IA-ja po kombinohen, ndërkohë që legjislacioni po përpiqet të ecën në hap me këtë ekosistem muzikor që po ndryshon me shpejtësi.

Jones tha: “Rritja e grupeve dhe muzikĂ«s sĂ« gjeneruar nga IA-ja, qĂ« futet nĂ« treg, tregon se kompanitĂ« teknologjike kanĂ« trajnuar modelet e tyre duke pĂ«rdorur vepra krijuese – nĂ« shumicĂ«n e rasteve pa autorizim apo pagesĂ« pĂ«r krijuesit dhe mbajtĂ«sit e tĂ« drejtave – me qĂ«llim qĂ« tĂ« konkurrojnĂ« drejtpĂ«rdrejt me artin njerĂ«zor”.

Neri shtoi se MbretĂ«ria e Bashkuar ka njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« udhĂ«hequr botĂ«n nĂ« adoptimin etik tĂ« IA-sĂ« nĂ« muzikĂ«, por theksoi se nevojitet njĂ« kuadĂ«r i fortĂ« ligjor qĂ« “garanton pĂ«lqimin dhe shpĂ«rblimin e drejtĂ« pĂ«r krijuesit, si dhe njĂ« etiketim tĂ« qartĂ« pĂ«r dĂ«gjuesit”.

“Pa kĂ«to masa mbrojtĂ«se, IA-ja rrezikon tĂ« pĂ«rsĂ«risĂ« tĂ« njĂ«jtat gabime tĂ« transmetimit dixhital, ku teknologjia pĂ«rfiton dhe krijuesit muzikorĂ« lihen pas dore”, shtoi ai.

Aurélien Hérault, drejtori i inovacionit në shërbimin e transmetimit muzikor Deezer, tha se kompania përdor softuer zbulues që identifikon dhe etiketon këngët e krijuara nga IA-ja.

Ai tha: “PĂ«r momentin, mendoj se platformat duhet tĂ« jenĂ« transparente dhe tĂ« pĂ«rpiqen tĂ« informojnĂ« pĂ«rdoruesit. PĂ«r njĂ« periudhĂ« kohe, nĂ« atĂ« qĂ« unĂ« e quaj ‘natyralizimi i IA-së’, ne duhet tĂ« njoftojmĂ« qartĂ« pĂ«rdoruesit se kur Ă«shtĂ« pĂ«rdorur apo nuk Ă«shtĂ« pĂ«rdorur IA-ja”.

HĂ©rault nuk e pĂ«rjashtoi mundĂ«sinĂ« qĂ« nĂ« tĂ« ardhmen do tĂ« hiqet etiketimi i muzikĂ«s sĂ« krijuar nga IA-ja, nĂ«se kjo muzikĂ« bĂ«het mĂ« e popullarizuar dhe muzikantĂ«t fillojnĂ« ta pĂ«rdorin si njĂ« “instrument” tjetĂ«r.

Deezer i tha së fundmi gazetës Guardian se deri në shtatë nga dhjetë dëgjime të muzikës së gjeneruar nga IA-ja, në platformën e tyre, janë mashtruese.

Aktualisht, Spotify nuk e etiketon muzikĂ«n si tĂ« gjeneruar nga IA-ja dhe Ă«shtĂ« kritikuar mĂ« parĂ« pĂ«r pĂ«rfshirjen nĂ« disa lista dĂ«gjimi tĂ« muzikĂ«s sĂ« realizuar nga “artistĂ« fantazmĂ«â€ – projekte fiktive qĂ« prodhojnĂ« muzikĂ« nga copĂ«zat.

NjĂ« zĂ«dhĂ«nĂ«s i kompanisĂ« tha se Spotify nuk i jep pĂ«rparĂ«si muzikĂ«s sĂ« krijuar nga IA. “E gjithĂ« muzika nĂ« Spotify, pĂ«rfshirĂ« atĂ« tĂ« gjeneruar nga IA-ja, krijohet, zotĂ«rohet dhe ngarkohet nga palĂ« tĂ« treta tĂ« licencuara”. /Telegrafi/

 

The post Grupi muzikor i krijuar nga inteligjenca artificiale ka nxitur shqetësime në industrinë muzikore appeared first on Telegrafi.

↗

99% e të rinjve shqiptarë janë çdo ditë online, por ndër të fundit në Europë për aftësitë dixhitale

✇BoldNews
By: Ela

NĂ« njĂ« kohĂ« kur aftĂ«sitĂ« digjitale janĂ« thelbĂ«sore pĂ«r integrimin nĂ« tregun modern tĂ« punĂ«s dhe pĂ«r pĂ«rfshirjen nĂ« shoqĂ«rinĂ« digjitale, ShqipĂ«ria vijon tĂ« mbetet ndĂ«r vendet me pĂ«rgatitjen mĂ« tĂ« ulĂ«t nĂ« EuropĂ«. Sipas tĂ« dhĂ«nave tĂ« Eurostat, vetĂ«m 51% e tĂ« rinjve tĂ« moshĂ«s 16–29 vjeç nĂ« ShqipĂ«ri zotĂ«rojnĂ« aftĂ«si digjitale bazĂ«, pĂ«rqindje [
]

The post 99% e të rinjve shqiptarë janë çdo ditë online, por ndër të fundit në Europë për aftësitë dixhitale appeared first on BoldNews.al.

↗

Eminem-i, IA-ja dhe unë: Pse artistët kanë nevojë për ligje të reja në epokën digjitale?

✇Telegrafi
By: Agron Shala

Nga: Alexander Hurst / The Guardian
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

NĂ« 74 833 fjalĂ«t e njĂ« libri qĂ« po shkruaj, ka gjashtĂ« fjalĂ« tĂ« cilat, kur bashkohen nĂ« njĂ« sekuencĂ« tĂ« caktuar prej 12 fjalĂ«sh, unĂ« nuk mund t’i pĂ«rdor. ËshtĂ« njĂ« varg i vetĂ«m nga kĂ«nga Bloodbuzz Ohio nga grupi The National, i cili thotĂ«: UnĂ« ende kam borxh pĂ«r paratĂ«, pĂ«r paratĂ« qĂ« i kam borxh.

Libri im Ă«shtĂ« njĂ« kujtesĂ« personale pĂ«r ndikimin psikologjik tĂ« asaj qĂ« unĂ« e quaj “kapitalizĂ«m i dĂ«shpĂ«rimit”, sidomos te brezi i milenialĂ«ve, dhe se si kjo i ka shtyrĂ« dhjetĂ«ra miliona njerĂ«z tĂ« pĂ«rpiqen tĂ« dalin nga pasiguria financiare duke u pĂ«rfshirĂ« nĂ« veprimtari me rrezik tĂ« lartĂ« financiar. Historia tregohet pĂ«rmes pĂ«rvojĂ«s sime personale, teksa pĂ«r 11 muaj radhazi i shndĂ«rrova disa mijĂ«ra dollarĂ« nĂ« mĂ« shumĂ« se 1.2 milion, dhe pastaj pĂ«r 18 muaj tĂ« tjerĂ« ndoqa humbjet derisa pĂ«rfundova me zero. NĂ« fakt, mĂ« keq se zero sepse nĂ« fund ia kisha borxh  qeverisĂ« amerikane pothuajse 100 mijĂ« dollarĂ« taksa pĂ«r fitimet “fantazmĂ«â€ qĂ« nuk ekzistonin mĂ«.

Ja ku do tĂ« pĂ«rshtatej nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rsosur ai varg nga grupi The National, si njĂ« epigraf – por, vetĂ«m nĂ« teori. Botuesi mĂ« informoi se tekstet e kĂ«ngĂ«ve janĂ« subjekt i njĂ« zbatimi famĂ«keq tĂ« rreptĂ« tĂ« sĂ« drejtĂ«s sĂ« autorit dhe çmimi pĂ«r tĂ« blerĂ« tĂ« drejtat Ă«shtĂ« shpesh astronomik. Pra, as mos e çoni ndĂ«r mend tĂ« citoni Eminem-in pĂ«r tĂ« treguar se si kĂ«nga Lose Yourself depĂ«rtoi nĂ« psikikĂ«n e njĂ« brezi, kur ai tha: Ke vetĂ«m njĂ« shans, mos e humb shansin pĂ«r tĂ« dĂ«shtuar, kjo mundĂ«si vjen njĂ« herĂ« nĂ« jetĂ«.  

Por, sikur tĂ« isha njĂ« kompani e inteligjensĂ«s artificiale [IA] me njĂ« model tĂ« madh gjuhĂ«sor (LLM), gjithçka do tĂ« ishte ndryshe. Do tĂ« mund tĂ« grumbulloja pa problem gjithĂ« diskografinĂ« e grupit The National dhe tĂ« Eminem-it, dhe tekstet e çdo kĂ«nge tjetĂ«r tĂ« shkruar. Pastaj, kur njĂ« pĂ«rdorues do tĂ« kĂ«rkonte diçka si: “Shkruaj njĂ« tekst rep nĂ« stilin e Eminem-it pĂ«r humbjen e parave, duke u frymĂ«zuar nga Bloodbuzz Ohio i grupit The National”, programi im i lidhjes sĂ« fjalĂ«ve – me qindra miliona klientĂ« qĂ« paguajnĂ« dhe njĂ« kapital tregu qĂ« vlen dhjetĂ«ra nĂ«se jo qindra miliarda dollarĂ« – do tĂ« mund tĂ« pĂ«rgjigjej:

Unë ende kam borxh për paratë, për paratë që i kam borxh
Por, unë nxjerr ar nga fyti kur pluskoj,
Prandaj, shko thuaj bankës se mund të marrë çfarë të dojë
Unë tashmë shpirtin e lash në mikrofon.

Dhe, kjo, sipas vendimeve tĂ« muajit tĂ« kaluar nga gjykatat amerikane, Ă«shtĂ« nĂ« njĂ«farĂ« mĂ«nyre “pĂ«rdorim i drejtĂ«â€ [fair use] dhe çuditĂ«risht nuk pĂ«rbĂ«n shkelje tĂ« sĂ« drejtĂ«s sĂ« autorit – edhe pse nuk i Ă«shtĂ« paguar asnjĂ« qindarkĂ« askujt nĂ« kĂ«tĂ« proces.

UnĂ« nuk jam as jurist i tĂ« drejtĂ«s sĂ« autorit, as gjyqtar. Jam i sigurt se tĂ« dy ata kanĂ« pĂ«rgjigje tĂ« detajuara dhe teknike – si pĂ«r shembull se ka njĂ« kuadĂ«r tĂ« ndryshĂ«m ligjor pĂ«r pĂ«rdorimin e drejtĂ« nĂ« trajnimin e IA-sĂ« kundrejt riprodhimit tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ«. Por, le tĂ« lĂ«mĂ« mĂ«njanĂ« pĂ«r njĂ« çast tĂ« gjitha kĂ«to çështje teknike. A po respektohet me tĂ« vĂ«rtetĂ« fryma e ligjit pĂ«r tĂ« drejtĂ«n e autorit – ai ligj qĂ« mĂ« ndalon mua tĂ« citoj njĂ« varg tĂ« vetĂ«m 12 fjalĂ«sh nga grupi The National nĂ« njĂ« libĂ«r, por i lejon ChatGPT-sĂ« ta riprodhojĂ« fjalĂ« pĂ«r fjalĂ« si pjesĂ« e njĂ« “kĂ«ngĂ«â€ tĂ« re tĂ« gjeneruar nĂ« çast tĂ« vetĂ«m?

Apo është thjesht fjala për pushtet? A do të thotë kjo që Eight Mile Style, kompania diskografike e Eminem-it mund të më shkatërrojë mua për ta cituar në një libër, vetëm sepse unë jam i vogël në krahasim me të, ndërsa Meta mund ta përmbytë Eight Mile Style-n që është po aq i vogël në krahasim me të, me ekipe avokatësh dhe me vite të tëra vonesash?

(Duhet tĂ« theksoj se Eight Mile Style ka paditur vetĂ« Meta-n pĂ«r shkelje tĂ« sĂ« drejtĂ«s sĂ« autorit, duke pretenduar se ky Ă«shtĂ« “njĂ« tjetĂ«r rast i njĂ« kompanie me vlerĂ« prej trilion dollarĂ«sh (me ‘T’) qĂ« shfrytĂ«zon pĂ«rfitimet krijuese tĂ« artistĂ«ve muzikorĂ« pĂ«r pĂ«rfitime tĂ« turpshme monetare tĂ« drejtuesve dhe aksionarĂ«ve tĂ« saj, pa licencĂ« dhe pa respekt pĂ«r tĂ« drejtat e zotĂ«ruesve tĂ« pronĂ«s intelektuale”. Fort mirĂ«! Shpresoj tĂ« fitojnĂ«.)

E paramendoj që një ekspert i së drejtës së autorit do të më thoshte se ajo që bën ChatGPT është e ngjashme me dikë që shkruan me dorë disa vargje nga The National apo të Eminem-it, në një fletore personale; se nëse ndonjëherë do ta incizoja dhe shisja këtë këngë të krijuar nga AI-ja, që citon drejtpërdrejt prej tyre, atëherë do të isha fajtor për shkelje të materialit të mbrojtur. Por, kur bëhet fjalë për modelet e mëdha gjuhësore, vetë përmbajtja e prodhuar është produkti.

LLM-tĂ« nuk “mendojnĂ«â€ pĂ«r atĂ« qĂ« prodhojnĂ«. Ato nuk mĂ«sojnĂ«, nuk transformojnĂ« dhe nuk janĂ« krijuese nĂ« asnjĂ« kuptim tĂ« vĂ«rtetĂ« tĂ« fjalĂ«s. Ato identifikojnĂ« marrĂ«dhĂ«niet komplekse (dhe shumĂ« pak kuptojnĂ«) midis fjalĂ«ve dhe grupeve tĂ« fjalĂ«ve, brenda sasive tĂ« mĂ«dha tĂ« tekstit, bazuar nĂ« tĂ« dhĂ«nat masive tĂ« trajnimit (ose, pĂ«r mua personalisht, ajo qĂ« duket si njĂ« vjedhje me shumicĂ« e pothuajse gjithĂ« historisĂ« sĂ« krijimtarisĂ« letrare dhe artistike tĂ« njerĂ«zimit) pĂ«r tĂ« gjeneruar pĂ«rgjigje qĂ« janĂ« mjaftueshĂ«m tĂ« mira pĂ«r tĂ« na mashtruar duke menduar se njĂ« lloj ndĂ«rgjegjeje ka qenĂ« e pĂ«rfshirĂ« aty.

Ky nuk është një shpërthim emocional për faktin që nuk mund të përdor një varg kënge në librin tim të ardhshëm. Nëse ky është standardi ligjor, atëherë ai është standardi (për shembull, doktrina e përdorimit të drejtë për median e lajmeve është ndryshe). Por, le të jetë të paktën i njëjti standard për të gjithë.

Ka dallim midis asaj qĂ« Ă«shtĂ« ligj dhe asaj se si ligji duhet tĂ« jetĂ«. A janĂ« vendimet qĂ« sapo janĂ« marrĂ« pĂ«r shkrimtarĂ«t nĂ« rastet kundĂ«r Meta-s dhe Anthropic-ut – njĂ« tjetĂ«r akter i madh nĂ« industrinĂ« e IA-sĂ« – nĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« krijimtarisĂ« njerĂ«zore? Apo po rrĂ«shqasim drejt njĂ« bote ku jo vetĂ«m qĂ« kapitali sundon, por edhe ku “inteligjencat” e rreme dhe fitimprurĂ«se pĂ«rballen me mĂ« pak kufizime, sesa vetĂ« njerĂ«zit, mbi mĂ«nyrĂ«n se si pĂ«rdorin materialin njerĂ«zor?

VazhdojmĂ« tĂ« dĂ«gjojmĂ« nga themeluesit dhe ekspertĂ«t e IA-sĂ« se sa revolucionare janĂ« produktet e tyre. PĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si IA-ja dhe agjentĂ«t e saj do tĂ« trazojnĂ« çdo gjĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pakthyeshme. AtĂ«herĂ« ndoshta IA-ja duhet tĂ« trazojĂ« edhe ligjin. NĂ«se ligji po prodhon situata qĂ« janĂ« teknikisht tĂ« sakta, por tĂ« padrejta, tĂ« padĂ«shiruara dhe qĂ« kĂ«rcĂ«nojnĂ« vetĂ« ekzistencĂ«n e shkrimtarĂ«ve, muzikantĂ«ve dhe artistĂ«ve – profesione jetĂ«sore tĂ« cilat, nĂ« shumicĂ«n e rasteve, nuk kanĂ« ndjekur kurrĂ« ndonjĂ« logjikĂ« ekonomike – atĂ«herĂ« ne duhet ta ndryshojmĂ« ligjin. /Telegrafi/

The post Eminem-i, IA-ja dhe unë: Pse artistët kanë nevojë për ligje të reja në epokën digjitale? appeared first on Telegrafi.

❌