Kina po e forcon ndikimin e saj në Ballkanin Perëndimor përmes fuqisë ekonomike, projekteve infrastrukturore dhe gjithnjë e më shumë përmes ndikimit kulturor dhe mediatik, thuhet në një analizë të Qendrës së Forenzikës Digjitale (DFC) nga Podgorica, e publikuar më 3 qershor.
Sipas analizĂ«s â projekt i financuar nga Ambasada amerikane nĂ« PodgoricĂ« â Pekini po shfrytĂ«zon tĂ«rheqjen e partnerĂ«ve perĂ«ndimorĂ« pĂ«r tĂ« rritur praninĂ« e vet nĂ« rajon pĂ«rmes investimeve nĂ« infrastrukturĂ«, media dhe kulturĂ«. Projektet infrastrukturore, sipas analizĂ«s, janĂ« kanali kryesor pĂ«r hyrjen kineze nĂ« rajon, shpesh tĂ« shoqĂ«ruara me procedura jotransparente dhe rrezik pĂ«r korrupsion.
âĂmimet mĂ« tĂ« ulĂ«ta nĂ« krahasim me konkurrentĂ«t amerikanĂ« dhe evropianĂ« po u mundĂ«sojnĂ« kompanive kineze tĂ« sigurojnĂ« bashkĂ«punim me vendet e rajonit. NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, Ballkani PerĂ«ndimor shĂ«rben si trampolinĂ« dhe urĂ« pĂ«r shtrirjen e investimeve kineze nĂ« EvropĂ«â, tha analisti i DFC-sĂ«, Marko Banoviq.
NĂ« nivel global, Kina â ndonĂ«se formalisht neutrale nĂ« luftĂ«n nĂ« UkrainĂ« â mbĂ«shtet RusinĂ«. âKĂ«shtu arrin tĂ« ruajĂ« partneritetin strategjik me MoskĂ«n, duke mbrojtur njĂ«kohĂ«sisht interesat e veta ekonomike nĂ« EvropĂ«â, vlerĂ«son Banoviq.
PĂ«rmes iniciativave si âBrezi dhe Rrugaâ dhe angazhimit nĂ« BRICS, Kina po synon tâi vendosĂ« themelet e njĂ« rendi tĂ« ri ndĂ«rkombĂ«tar ku modeli i saj politik dhe ekonomik tĂ« ketĂ« rol qendror.
Kina nĂ« Serbi â partner strategjik
Analiza e DFC-së thekson se Serbia është një nga pikat kyçe të ndikimit kinez në Evropë. Marrëdhëniet janë forcuar sidomos pas ardhjes në pushtet të Partisë Progresive Serbe dhe Aleksandar Vuçiqit. Që nga viti 2024, Kina është bërë aleati kryesor politik dhe ekonomik i Serbisë, sipas Banoviqit.
NĂ« gjysmĂ«n e parĂ« tĂ« vitit 2024, Kina ishte investitori i dytĂ« mĂ« i madh nĂ« Serbi, pas BE-sĂ«, me rreth njĂ« tĂ« tretĂ«n e investimeve tĂ« drejtpĂ«rdrejta. NĂ« Serbi operojnĂ« 1.560 kompani me kapital kinez, qĂ« punĂ«sojnĂ« rreth 20.600 persona. Kina Ă«shtĂ« partneri mĂ« i madh tregtar i SerbisĂ«, me njĂ« shkĂ«mbim prej 5.7 miliardĂ« eurosh â nga tĂ« cilat 5.13 miliardĂ« janĂ« import.
Marrëveshja për tregti të lirë nga korriku 2024 përfshin mbi 20.000 produkte, nga të cilat 90 për qind do të përjashtohen nga taksat doganore.
Nga viti 2012 deri në 2021, janë identifikuar të paktën 61 projekte me vlerë totale 18.7 miliardë euro të realizuara nga kompani kineze. Banka kineze Exim ka dhënë kredi në vlerë 5.7 miliardë euro, ndërsa kompanitë kineze kanë investuar drejtpërdrejt rreth 2 miliardë.
Politikisht, Kina nuk e njeh pavarĂ«sinĂ« e KosovĂ«s, ndĂ«rsa Serbia mbĂ«shtet politikĂ«n e ânjĂ« Kineâ.
âNdikimi kinez promovohet si model fitimtar pĂ«r tĂ« dyja palĂ«t, pa kushte politike â ndryshe nga BE-ja qĂ« insiston nĂ« sundimin e ligjit dhe reformaâ, thekson Banoviq.
Ndikimi kinez pasqyrohet edhe nĂ« ndryshimet ligjore â pĂ«rfshirĂ« Ligjin e PunĂ«s dhe ligjin pĂ«r procedura tĂ« veçanta â tĂ« cilat janĂ« pĂ«rshtatur pĂ«r tĂ« favorizuar investitorĂ«t kinezĂ«.
Kina i ka shitur Serbisë dronë dhe sistemin antiajror FK-3, duke e zgjeruar tregun e saj të armëve përtej kufijve tradicionalë.
Kina dhe Kosova
NdĂ«rmjet KosovĂ«s dhe KinĂ«s nuk ekzistojnĂ« marrĂ«dhĂ«nie diplomatike formale, por ndikimi kinez nuk Ă«shtĂ« krejtĂ«sisht i munguar â megjithĂ«se mbetet shumĂ« i kufizuar.
Kina nuk e njeh pavarësinë e Kosovës të shpallur më 2008 dhe e mbështet integritetin territorial të Serbisë, duke e parë Kosovën në prizmin e çështjeve të veta të brendshme, si Tajvani dhe Tibeti.
Kina ka penguar anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare si UNESCO dhe INTERPOL. Ajo nuk ka ambasadë në Prishtinë, por vepron përmes Zyrës Ndërlidhëse në kuadër të ambasadës së saj në Beograd.
Megjithatë, tregtia mes dy vendeve po rritet. Në vitin 2023, Kosova importoi nga Kina mallra me vlerë 650 milionë euro, ndërsa eksportoi vetëm 442 mijë euro.
Kryesisht bĂ«het fjalĂ« pĂ«r pajisje teknologjike, pĂ«rfshirĂ« sisteme mbikĂ«qyrjeje tĂ« kompanive Dahua dhe Hikvision â tĂ« cilat janĂ« nĂ«n sanksione nĂ« vendet perĂ«ndimore pĂ«r arsye sigurie.
Investimet kineze në Kosovë janë pothuajse të papërfillshme. Kina përmendet rrallë në media dhe shpesh në mënyrë neutrale ose negative, me theks të madh te partneriteti me BE-në dhe SHBA-në.
Sipas njĂ« sondazhi tĂ« DFC-sĂ«, 69 pĂ«r qind e qytetarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s nuk besojnĂ« se lidhjet e forta me KinĂ«n do tĂ« pĂ«rmirĂ«sonin interesat e vendit â duke reflektuar orientimin e thellĂ« pro-perĂ«ndimor tĂ« shoqĂ«risĂ« kosovare.
Kina dhe Mali i Zi
Kina dhe Mali i Zi kanĂ« marrĂ«dhĂ«nie tĂ« mira politike, si nĂ« nivel dypalĂ«sh ashtu edhe pĂ«rmes iniciativĂ«s âBrezi dhe Rrugaâ. Ndryshe nga Rusia, Pekini nuk pĂ«rzihet drejtpĂ«rdrejt nĂ« politikĂ«n e brendshme tĂ« Malit tĂ« Zi dhe madje ka mbĂ«shtetur anĂ«tarĂ«simin e vendit nĂ« BE.
Ndryshe nga BE-ja që përqendrohet në reforma ligjore e institucionale, angazhimi kinez reflektohet përmes bashkëpunimit me institucione konkrete, investimeve në infrastrukturë dhe financa. Kjo përfshin vizita zyrtare, shkëmbime studimore dhe pjesëmarrje të kompanive kineze në tregun malazez.
Kina ende nuk Ă«shtĂ« investitori mĂ« i madh nĂ« Mal tĂ« Zi, por ka rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m si kreditor dhe kontraktues. Shembulli mĂ« i madh Ă«shtĂ« kredia prej afro njĂ« miliard dollarĂ«sh qĂ« Qeveria malazeze mori nga banka Exim pĂ«r ndĂ«rtimin e autostradĂ«s BarâBoljare, projekt i kompanisĂ« kineze CRBC.
Kina është gjithashtu e përfshirë në projekte si rikonstruksioni ekologjik i Termocentralit të Plevlës. Por, shumë prej këtyre projekteve janë jotransparente dhe kanë ndikim negativ në mjedis.
Ndikimi i Pekinit nĂ« Mal tĂ« Zi nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m ekonomik â pĂ«rmes programeve kulturore dhe arsimore, shkĂ«mbimit tĂ« studentĂ«ve dhe pĂ«rmbajtjeve mediatike qĂ« promovojnĂ« perspektivĂ«n kineze. Kina po ndĂ«rton ndikim tĂ« butĂ« qĂ« ndikon diskursin publik dhe orientimin politik.
Sipas një sondazhi të DFC-së nga maji 2024, 33.8 për qind e qytetarëve besojnë se Kina ka ndikim të madh në Mal të Zi, dhe 63.2 për qind e vlerësojnë atë si pozitiv.
Kina në Bosnje e Hercegovinë
Ndikimi kinez në Bosnje dhe Hercegovinë është më i dukshëm në entitetin Republika Sërpska, përmes tregtisë, arsimit, mediave dhe diplomacisë. Edhe pse bashkëpunimi paraqitet si ekonomik dhe kulturor, analiza vlerëson se ai ka përmbajtje gjithnjë e më shumë politike.
NĂ« vitin 2023, kĂ«tĂ« vend e vizitoi i dĂ«rguari special i QeverisĂ« kineze pĂ«r çështjet evropiane, Vu Hongbo, me fokus te bashkĂ«punimi, nĂ« kuadĂ«r tĂ« iniciativĂ«s âBrezi dhe Rrugaâ dhe sigurisĂ« evropiane.
Në nëntor të po atij viti, presidenti i Republikës Sërpska, Milorad Dodik, u takua me ambasadorin kinez, Ji Ping për të diskutuar mbi situatën politike dhe Marrëveshjen e Dejtonit, gjë që u interpretua si përfshirje direkte e Kinës në çështjet e brendshme të Bosnjës.
Në vitin 2021, Kina dhe Rusia tentuan përmes Kombeve të Bashkuara të mbyllin Zyrën e Përfaqësuesit të Lartë (OHR), por rezoluta nuk kaloi.
Kina në Maqedoninë e Veriut
Në Maqedoninë e Veriut, ndikimi kinez vjen përmes tregtisë, arsimit, mediave dhe diplomacisë. Edhe pse marrëdhëniet paraqiten si të favorshme për të dyja palët, analiza ngre shqetësime për ndikim të mundshëm negativ që mund të cenojë sovranitetin dhe proceset demokratike.
Kina kritikoi ashpër vizitën e deputetëve maqedonas në Tajvan, ndërkohë që projektet e zhvillimit që ofron shpesh përmbajnë klauzola të fshehta, si mundësia e kërkesës për kthim të menjëhershëm të kredive nëse cenohen interesat kineze.
Aktualisht, Maqedonia e Veriut i ka borxh KinĂ«s 479 milionĂ« dollarĂ« â qĂ« pĂ«rbĂ«n 8.7 pĂ«r qind tĂ« borxhit tĂ« jashtĂ«m tĂ« vendit. ShkĂ«mbimi tregtar nĂ« vitin 2024 ishte rreth 490 milionĂ« dollarĂ«, me deficit tĂ« madh nĂ« anĂ«n maqedonase.
Instituti Konfuçi nĂ« Shkup Ă«shtĂ« instrumenti kryesor i ndikimit kulturor dhe arsimor kinez. Numri i kursantĂ«ve Ă«shtĂ« rritur nga 60 nĂ« vitin 2013 nĂ« 562. Gjysma e librave tĂ« pĂ«rkthyer nga kinezishtja janĂ« pĂ«r fĂ«mijĂ« â tregues i synimit drejt brezave tĂ« rinj. Maqedonia e Veriut ka realizuar mĂ« shumĂ« projekte shkencore me KinĂ«n sesa me çdo vend tjetĂ«r. /MarrĂ« nga Radio Evropa e LirĂ«
The post Analiza/ Si po e shfrytĂ«zon Kina tĂ«rheqjen e PerĂ«ndimit pĂ«r tâu zgjeruar nĂ« Ballkan appeared first on Lapsi.al.
Login
