Shqipëria dëshiron ta zëvendësojë qeverinë e saj të korruptuar me inteligjencën artificiale
Inteligjenca Artificiale mund të zëvendësojë korrupsionin politik në Shqipëri.
Kryeministri Edi Rama thotë se një ditë ministri të tëra mund të drejtohen nga algoritme, pa ryshfet, pa favorizime, pa gabime njerëzore, transmeton Telegrafi.
Shqipëria tashmë përdor AI-në për të kontrolluar kontratat qeveritare, për të ndjekur mashtrimet tatimore, për të dalluar ndërtimet e paligjshme me dronë dhe madje për të dhënë gjoba për tejkalim shpejtësie.
Qytetarët përdorin një ndihmës të AI-së për shërbimet publike, duke kursyer miliona.
AI madje përshpejton hyrjen e Shqipërisë në BE duke përkthyer dhe krahasuar ligjet, me ndihmën e udhëheqëses së teknologjisë shqiptaro-amerikane Mira Murati.
Por kritikët thonë se AI nuk do të rregullojë një sistem të prishur, pa reforma, ajo thjesht fsheh të metat.
Dhe Shqipërisë ende i mungon infrastruktura për një qeveri të plotë të IA-së. A do t’i besonit AI-së të drejtonte vendin tuaj? /Telegrafi/
Në një konferencë për teknologjinë shkurtin e vitit të kaluar në Dubai, kryeministri Edi Rama u ngjit në podium me ish-kryeministrin britanik, Tony Blair dhe i dedikoi këtij të fundit karrierën e tij si politikan dhe kryeministër. “Unë nuk do të isha as kryeministër dhe as njeri i përfshirë në politikë pa të,” i tha […]
Qytetarë dhe aktivistë u mblodhën në orët e para të mëngjesit të sotëm para Prefekturës në Vlorë për të kërkuar largimin e dy termocentraleve (TEC) lundruese nga porti i peshkimit. Kjo është e disata herë që protestohet për këtë çështje që prej vitit 2022.
Protesta, e thirrur nga mjedisori Lavdosh Ferruni, nisi me thirrje për anulimin e kontratave të qirasë dhe largimin e dy anijeve që prodhojnë energji me djegie.
“Gjiri i Vlorës është i yni, TEC-et janë të maskarenjve”, apo “SPAK ndalo peshkaqenët me kravatë!” ishin disa nga pankartat e grupimit qytetar të quajtur “Aleanca për Vlorën”.
“Këto TEC-e nuk duhen për Shqipërinë, sepse nuk ka nevojë, ka energji hidrike, energji djellore, ere, këto duhen që të shkojnë në Itali, Greqi, pra Shqipëria të punojë për vendet e tjera,” tregoi Ferruni për Citizens.al, teksa theksoi se kjo qasje është një lloj kolonializmi ndaj shtetit shqiptar.
“Protestoj për të mirën e Vlorës, për pastërtinë e saj dhe të ardhmen e fëmijëve tanë, ekonominë e tyre, sepse këto përbindsha korruptues tërheqin para nga buxheti i shtetit,” u shprej aktivistja Lela Qejvani për Citizens.al
Grupi i qytetarëve kërkoi takim me Prefektin, Plator Nesturi, apo përfaqësues tjetër, por nuk mori përgjigje pozitive.
Pas kësaj ata marshuan drejt portit të peshkimit ku janë ankoruar dy TEC-et lundruese. Njësoj, edhe atje, qytetarët nuk u pritën nga asnjë përfaqësues i kompanive, pavarësisht thirrjeve.
Dy TEC-et e mbiquajtura “Tigri 1” dhe “Tigri 3” mbërritën në Gjirin e Vlorës në janar 2022. Ato u ankoruan në portin e peshkimit, njohur edhe si Triport, që ndodhet në Pyllin e Sodës, pranë zonës së mbrojtur Vjosë-Nartë.
Ardhja e tyre nga Bangladeshi u justifikua nga qeveria si zgjidhje për krizën energjetike që parashikohej të kaplonte Evropën pas përshkallëzimit të konfliktit ushtarak Rusi-Ukrainë.
Ministrja e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku, premtoi se dy anijet e marra me qira për dy vite nga kompanitë Excelerate Energy dhe Renco do të ishin të mjaftueshme për ta përballuar krizën. Në media u raportua se marrëveshja u mbështet nga përfaqësues të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Sipas marrëveshjes, qiraja dhe mirëmbajtja kushtojnë përkatësisht 63,000 dhe 31,500 dollarë në ditë, për një total prej 94,500 dollarësh çdo ditë, edhe nëse nuk prodhojnë energji.
Korporata Elektroenergjitike Shqiptare (KESH) ka deklaruar se pagesat do të nisnin vetëm pas “komisionimit të suksesshëm” të pajisjeve, por ajo nuk ka publikuar ndonjë verifikim zyrtar nëse ky moment është arritur apo jo.
Ndërkohë, dy ndezje prove janë raportuar deri më sot: në gusht 2024 dhe shkurt 2025, por në asnjërën prej tyre nuk është raportuar prodhim energjie për rrjetin, teksa mjedisorët kanë ngritur shqetësim për mungesë transparence për procedurën.
Sipas Ferrunit, pagesat kanë nisur prej shtatorit 2024. Për këtë ai i referohet një dalje televizive të ministres Balluku, pas “komisionimit” të TEC-eve. Prej asokohe, sipas tij, qeveria paguan sistematikisht qiranë.
“Çdo muaj bëhet një pagesë ‘off-shore’ rreth 3 milionë euro,” u shpreh Ferruni për Citizens.al.
Mjedisorë dhe qytetarë të Vlorës e kanë paditur marrëveshjen e TEC-eve në gjykatë dhe seanca e radhës, e cila pritet të jetë përfundimtarja, parashikohet të zhvillohet më 22 shtator.
Ilustrim grafik nga protesta kundër TEC-eve lundruese, Vlorë/Citizens.al
Rreziku mjedisor dhe paditë ndaj aktivistëve
Aktivistët dhe organizatat mjedisore kanë denoncuar që në fillim potencialin ndotës të TEC-eve lundruese, të cilat funksionojnë me naftë të rëndë dhe ndodhen pranë vijës bregdetare.
Sipas tyre, bloza e sedimentuar në tokë rrezikon Pyllin e Sodës, po ashtu edhe produktet bujqësore të fshatrave pranë.
Mjedisori Lavdosh Ferruni ka shprehur shqetësimin e impaktit që TEC-et mund të kenë edhe në botën e gjallë ujore, pasi uji që përdoret për ftohjen e motorëve të anijeve shkarkohet në det. Kjo mund të shtojë temperaturën e ujrave duke rrezikuar faunën detare në një hapësirë të gjerë.
“Nuk e japim Vlorën!“ apo “TEC fosil, largohu!“ kanë qenë disa nga thirrjet e para të protestave, të cilat kanë qenë të vazhdueshme që pas projekteve me rrezikshmëri të ngjashme si Petrolifera apo dhe vetë TEC-i i Vlorës, i cili ndodhet rreth 500 metra larg portit të peshkimit.
Por, përveç shqetësimeve mjedisore, disa prej aktivistëve janë përballur edhe me sulme personale dhe paditje.
Në vitin 2022, Ferruni u padit nga kompania italiane Renco për shpifje, pas një artikulli ku ai ngrinte shqetësime për lidhje të mundshme të kompanisë me struktura mafioze në Itali.
Por në vitin 2024, gjykata vendosi në favor të Ferrunit, duke e shpallur të pabazë padinë ndaj tij.
Premtimet dhe aksionet e qeverisë për lirimin e plazheve të zaptuara dhe kthimin e tyre në plazhe publike nuk u shoqëruan me investime në këto zona.
Teksa qytetarët shprehen se preferojnë të pushojnë në plazhe publike për arsye ekonomike, ata janë të pakënaqur me cilësinë dhe shërbimet në këto plazhe.
Papastërtia, ndotja, mungesa e infrastrukturës dhe aksesit mbeten problemet kryesore, ndërsa personat me aftësi të kufizuara vazhdojnë të jenë të përjashtuar nga pushimet në det.
“Papastërti dhe mungesë aksesi”
Përmes një pyetësori i online, Citizens mblodhi perceptimin e qytetarëve sa i përket plazheve publike.
Shumica u shprehën të pakënaqur për pastërtinë në vijën bregdetare, hapësirat e pakta publike, mungesën e aksesit, parkimeve dhe shërbimeve. Disa prej tyre, thanë se kjo gjendje i ka shtyrë që të zgjedhin plazhet private, ose dhe të pushojnë jashtë shtetit.
“Aty ku ka plazh publik nuk ke ku parkon dhe nuk ka asnjë shërbim,” u ankua një qytetar në pyetësorin e Citizens.al.
“Kanë kthyer edhe plazhin publik në gjysmë-privat, duke ngulur çadra e zhezlongë që nuk i heqin kur largohen, i lënë aty për ditën e nesërme,” u shpreh një tjetër pushues i revoltuar.
Pamje nga plazhi publik i Currilave, Durrës, korrik 2025/Citizens.al
Jonida Velia, pushuese në Vlorë, sheh me të njëjtin shqetësim mungesën e plazheve publike me mungesën e sigurisë dhe infrastrukturës. Në këtë pikë, ajo thekson si problematike mungesën e rojeve në stacionet e plazheve, shërbimeve bazike dhe stafeve të trajnuara.
“Çmimet janë rritur, por cilësia ka mbetur e ulët. Papastërtia, mungesa e sigurisë. Nuk kam hasur asnjë roje plazhi,” tregoi ajo për Citizens.al teksa përmendi se kjo mungesë ndihej më shumë në plazhin ku pushonte, pasi frekuentohej nga familjarë.
Sipas Jonidës, duhet të ketë barazi mes plazheve publike dhe private ndërsa higjiena dhe shërbimi me stafe të trajnuara mbeten pika ku duhen investuar.
“Çdokush meriton pushime, por jo të gjithë mund t’i përballojnë çmimet e shezlongëve nga 10-100 mijë lekë,” theksoi ajo.
Mungesa e infrastrukturës së përshtatshme dhe shërbimeve të duhura duket se i shton arsyet për ta konsideruar plazhin publik një alternativë të dytë.
Mjalinda, tregoi me pakënaqësi për Citizens.al se zgjodhi të pushojë në Greqi këtë verë, pasi qasja në plazhet publike shqiptare, sipas saj, është “e kufizuar” dhe ndotja “shumë e lartë”, sidomos nga kanalizimet e ujërave të zeza, të cilat derdhen në bregdet.
“Në periudha të ndryshme, gjatë sezonit veror, mban erë të keqe,” tregon Majlinda për situatën e plazheve pranë portit të Durrësit.
Një qytetar tregoi në pyetësorin e Citizens.al se ngjashëm, ndotje, ka edhe Zvërneci në Vlorë me “plazhe të lira plot, por mbushur me mbeturina dhe xhama.”
Pamje nga plazhi publik i Currilave, Durrës, korrik 2025/Citizens.al
Përballë këtij perceptimi të qytetarëve Citizens.al iu drejtua me kërkesa për informacion njësive vendore bregdetare, të cilat administrojnë plazhe publike. Prej tyre dha përgjigje vetëm Bashkia Durrës.
Në total, në 14 zona plazhesh – nga Shetaj, Gjiri i Lalzit, Hamallaj, Porto Romano, Currilat etj. – Durrësi numëron zyrtarisht rreth 800 parcela të ndara mes resorteve (5%; 34), hoteleve dhe restoranteve (70%; 564) dhe plazheve publike (25%; 206).
Bashkia pranon se nuk ka buxhet të dedikuar për mirëmbajtjen e plazheve, por thekson se pastrimi i tyre bëhet nga privatët për parcelat e dhëna në përdorim, dhe nga Ndërmarrja Komunale për plazhet publike.
Ajo deklaron për marrjen e masave administrative kundër zaptuesve, por rezultatet mungojnë.
Agjencia Evropiane e Mjedisit (EEA) renditi Shqipërinë të fundit në Evropë për cilësinë e ujërave. Vetëm 16% e plazheve shqiptare u vlerësuan me ujë “të një cilësie të shkëlqyer”.
Situata është e përsëritur edhe në vitet e kaluara. Të dhënat e raportuara nga Citizens.al gjatë verës së 2024, paralajmëronin për një gjendje të përkeqësuar.
Ekspertët e Agjencisë Kombëtare të Mjedisit (AKM) nënvizuan asokohe mungesën e investimeve në trajtimin e ujërave të ndotura, shkarkimet e pakontrolluara urbane dhe mungesën e një kalendari të qëndrueshëm monitorimi si shkaqet kryesore.
Në terren situata vazhdon të jetë e njëjtë, ndotja është e dukshme dhe hapësirat publike janë shpesh të padukshme për qytetarët dhe me mungesë shërbimesh.
Pamje nga plazhi publik i Currilave, Durrës, korrik 2025/Citizens.al
Plazhi, “tokë e ndaluar” për personat me aftësi të kufizuara
Nga raportimet e qytetarëve kuptohet se plazhet publike vuajnë për infrastrukturë të përshtatshme. Por ata që duket se e vuajnë më shumë, janë personat me aftësi të kufizuara.
Suela Lala, aktiviste për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, i quan plazhet “tokë e paprekshme” për këtë kategori. Ajo kritikon mungesën e ligjeve, investimeve dhe masave konkrete për aksesin në plazhe ku mungojnë platformat, tualetet, dushet, apo dhe dhomat e zhveshjeve.
“Ka dhe mungesë legjislacioni që e adreson aksesin në plazhe apo hapësira të tjera pushuese si pishina, liqene, lumenj,” theksoi Suela, e cila veçoi aksionin e ndërmarrë në Kavajë në vitin 2022 nga një nismë vullnetare për karriget speciale për hyrjen në det.
“Në botë, këto karrige i blen dhe i mundëson shteti,” shtoi Suela e zhgënjyer, e cila nuk kishte informacion se çfarë ishte bërë më tej me projektin në Kavajë.
Sipas Suelës kategoria e personave me aftësi të kufizuara duket se nuk është në fokusin e qeverisë apo bashkive.
“E kemi ngritur si problem edhe me vetë minsitren, duke thënë që për sa kohë turizmi është sektor strategjik bashkë me gjithë turistët vinë edhe të moshuar edhe persona më aftësi të kufizuar”, thotë Suela dhe shton se duhet që të mendohet që nga akomodimi, që nga mjetet lëvizëse, që nga shërbimi në të gjitha elementet dhe se kjo duhet parashikuar me në ligj.
Pamje nga plazhi publik i Currilave, Durrës, korrik 2025/Citizens.al
Por Shqipëria, thotë ajo, është larg aksesueshmërisë në plazhe, pasi institucionet deri më sot nuk kanë kryer as ndonjë studim “që të na ofrojnë detin dhe rërën që na i jep Zoti”.
Edhe në pyetësorin e Citizens dhjetëra qytetarë që e plotësuan u shprehën se plazhet janë të paakseushme për këtë kategori pushuesish.
Teksa qeveria dhe bashkitë promovojnë shtimin e plazheve publike, lirimin e hapësirave të zaptuara nga privati, realiteti në terren tregon një tjetër fytyrë. Plazhet publike vijojnë të jenë të pakta dhe me mungesë shërbimesh, nuk ka shërbime si tualete, dushe, kosha, roje bregdetare.
Kështu plazhet publike mbeten të pakta, të ndotura dhe pa shërbime. Qeveria dhe bashkitë promovojnë lirimin e hapësirave, por realiteti në terren nuk ndryshon.
Ky material është përgatitur në kuadër të nismës “Citizens Report” pjesë e projektit “Strengthening Media Freedom, Professionalism and Journalists’ Safety in Albania” që zbatohet nga BIRN Albania në partneritet me SCiDEV dhe Qendra Faktoje, me mbështetjen financiare të Bashkimit Europian. Përmbajtja e këtij materiali është përgjegjësi i autorit dhe jo domosdoshmërisht paraqet pikëpamjet e Bashkimit Europian apo partnerëve të sipërpërmendur.
Qeveria i ka rritur vetes kompetencat sa i takon zhvillimit urban duke kufizuar më tej rolet e bashkive në vendimmarrje për ndërtimet. Në një vendim që zhvendos më tej balancën e autonomisë vendore, Kryeministri grumbullon më tepër fuqi ekzekutive mbi territorin, mjedisin dhe ekonominë.
Në tre vitet e fundit lejet për ndërtime deri në 8 kate jepeshin nga bashkitë, por me vendimin e datës 23 korrik të Këshillit të Ministrave, Këshilli Kombëtar i Territorit dhe Ujit (KKTU) – i cili drejtohet nga Kryeministri – e uli këtë kufizim për objekte deri në 6 kate.
Për më tepër, KKTU merr kompetencën për vendime për çdo ndërtim në zonat bregdetare, pavarësisht kushteve dhe kritereve të zhvillimit. Nga ana tjetër qeveria ka ndaluar ndërtimin apo shfrytëzimin si parkingje apo me rrethime të hapësirave të destinuara për të qenë publike.
Ndërtimi nën pushtetin e qeverisë
Para vitit 2015, KKTU (asokohe thjesht KKT) ishte menduar si organ mbikëqyrës për planifikimin urban kombëtar.
Fillimisht, miratonte planet vendore dhe shqyrtonte projekte të rëndësisë kombëtare. Por me ndryshimet në ligjin Nr.107/2014 dhe ndryshimet në VKM 408/2015, profili i Këshillit ndryshoi rrënjësisht.
Prej vitit 2024, KKTU vepron si autoritet që vendos dhe zbaton, pa pasur kufizime lokale apo mjedisore. Ky transformim i KKTU-së u bë teksa po debatohej ndryshimi i ligjit për Zonat e Mbrojtura.
Ky centralizim shqetësoi organizatat mjedisore të cilat e konsideruan KKTU-në “Zot të Zonave të Mbrojtura” pasi “rrëmben pushtetet dhe politikat për këto zona”. Kjo mund të shihet te kompetenca e përcaktimit si “zonë me prioritet ekonomik” edhe të pronave shtetërore duke anashkaluar shqyrtimin në nivel vendor.
KKTU kontrollohet nga qeveria dhe drejtohet nga kryeministri. Ajo përcakton zonat me prioritet ekonomik, turistik dhe industrial. Jep akses në prona shtetërore, me përjashtim të pyjeve, kullotave dhe tokave bujqësore.
Ka të drejtë të vendosë për shpronësime dhe konfiskime. Madje, mund të legalizojë objekte pa leje “për strehim social”.
Por, ky përqendrim kompetencash shtron pyetje serioze mbi balancën institucionale.
Për më tepër, KKTU merr vendime pa procese të hapura publike dhe shpesh pa konsultim me komunitetet lokale, apo banorët e zonave ku jepen lejet e zhvillimeve dhe ndërtimeve.
Citizens.al ka dokumentuar mungesën e transparencës në ndarjen e lejeve të zhvillimit apo ndërtimit për rreth 140 kulla në Tiranë.
Në mungesë të transparencës dhe llogaridhënies, favorizohen interesa private dhe klienteliste duke kufizuar më tej edhe të drejtën e zhvillimit.
Në letër, qeveria thotë se synon zhvillim të qëndrueshëm. Në praktikë, po mundohet të kontrollojë çdo rrugë investimi.
KKTU po zëvendëson pushtetin vendor dhe po përjashton qytetarët nga vendimmarrja. Në mungesë transparence, nuk ka garanci për interesin publik në planet e zhvillimit.
Qytetet dhe territori po drejtohen nga një institucion i vetëm: qeveria – me më shumë pushtet, por gjithnjë e më pak llogaridhënie.
Përballë kësaj qasjeje, nevojitet një trysni më e madhe politike nga opozita, shoqata e njësive vendore, ekspertët e ndërtimit, zhvillimit, administrimit urban si dhe shoqëria civile.
Shembja e Teatrit Kombëtar simbolizon humbjen e hapësirave publike në Tiranë dhe zëvendësimin e tyre me kulla. Por kujtesa kolektive, zëri qytetar dhe sheshet nuk mund të zëvendësohen me beton.
Nga Teatri te trotuari – Kronika e një qyteti të shembur me ligj
Në fillimin e verës së 2018-ës Tirana pa, edhe pse ende e pandërgjegjshme për atë që po dëshmonte, të vendosej një mikrofon në një nga hapësirat publike të saj, në sheshin e Teatrit Kombëtar.
E dizajnuar në vitin 1938 nga arkitekti Giulio Berté, godina kishte shërbyer gjatë jetës së vetë kryesisht në tre funksione kryesore: si hapësirë socializimi të spektatorëve në pushimin para dhe mes akteve; si shesh vallëzimi për hapësirën e jashtme të restorantit kur nuk kishte shfaqje; si fushë ping-pongu duke shoqëruar fushën e tenisit dhe pishinën e kompleksit kulturor dhe sportiv “Skanderbeg”.
Tetëdhjetë vite më pas, ai shesh do të përdorej edhe si një hapësirë ku do të zhvillohej një protestë për ta mbrojtur atë.
Teatri i kishte mbyllur dyert dhe përveç punëtorëve, që herë pas here dilnin nga salla e kuqërremtë me kuti materialesh në duar, që nga 2 korriku i 2018, kur u vu shfaqja e fundit në skenë, nuk shiheshin më spektatorë në mjediset tij.
Tre ditë më pas, më 5 korrik, Kuvendi do të miratonte me 75 vota, “Ligjin për Teatrin”*, apo siç njihet ndryshe, “Ligji Special”, i cili e transferonte hapësirën publike, si sheshin ashtu edhe teatrin, tek shoqëria private, “Fusha shpk”, që kjo e fundit të mund të ndërtonte.
Pas atij votimi, protesta për mbrojtjen e Teatrit Kombëtar mori përmasa të tjera dhe hyri në një rrugëtim ku dorëzimi nuk ishte opsion.
Në sheshin e teatrit u krijua një kuvend i qytetit. Një hapësirë e paindoktrinuar, e pakapur nga interesa të ngushta private apo motive antiligjore. Ndërsa ndërtesa që u mor nën kontroll nga qytetarët më 24 korrik 2019, të cilët filluan ta rijetëzonin edhe pse pa përvojë, mësuan ta menaxhonin dhe kujdeseshin për të.
Ndërsa salla zhvillonte aktivitete artistike dhe kulturore – rreth 65 shfaqje u vunë në skenë në më pak se 8 muaj – në sheshin e tij protesta zhvillohej 24 orë, 7 ditë në javë, në dukje si gardiane e teatrit, dhe njerëzit rojtarët e tij.
Teatri Kombëtar duke u shembur 17 maj 2020/Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit, Flicr.
Nga një shesh proteste, tek një rrugë kalimi për kullën.
Ato 75 vota që miratuan ligjin Fusha, ishin edhe goditja e parë që iu dha Teatrit Kombëtar, 682 ditë përpara se Erion Veliaj të çonte fadromat për të shembur ndërtesat e tij, në orën 04:30 të mëngjesit të datës 17 maj 2020.
Miratimi i ligjit për teatrin ishte një goditje që iu bë jo vetëm protestës – si akt demokratik, – apo ndërtesës – si dëshmi e historisë së brezave para nesh – por edhe vetë hapësirës, sheshit si vendkrijim i fjalës së lirë dhe lirisë së shprehjes, nga vetë përfaqësuesit e pushtetit të popullit në kuvend.
Ato 75 kartonë jeshil, rrëzuan jo thjesht një ndërtesë, por hapësirën e përbashkët ku njerëzit shkonin për të qenë bashkë – jo thjesht për të kaluar, por për të mbetur. Ishte goditje ndaj asaj nyje urbane që mblidhte këdo, nga të katër anët, dhe nga të gjithë dhe më pas krijonte diçka.
Sot ajo hapësirë nuk ekziston më në qytet.
Shembja e “17 Majit”, i hapi rrugë lejeve të njëpasnjëshme nga “Rama & Veliaj”, të cilët vunë në zbatim planin e Bjarke Ingels, të kullës me teatër.
Sot pas më shumë se dy vjetësh nga fillimi i punimeve në atë shesh, hapësira publike nuk ekziston më. Në vend të saj, është një kalim i zgavruar në tunelin e betonuar, i cili qëndron i hijezuar nën ndërtesën si flutur e Bjarke Ingels, e cila sot të ngjan si porta hyrëse për në kullën e Fushës.
Të dyja kantieret sot janë bashkuar në një të vetëm dhe kanë lidhur mes tyresh hekurin i cili më pas mbulohet në beton, duke zhdukur krejtësisht atë çfarë ka mbetur nga dikur hapësira publike e teatrit.
Tashmë ato dy projekte po shpalosin në shkallë reale se si grabitet dhe më pas zaptohet me ligj hapësira publike.
Grabitje nga e cila do të përfitonte kushdo biznesmen apo politikan që ka investuar para në dy gropat tashmë të hapura dhe betonizuara në truallin e Teatrit Kombëtar.
Ndërsa ky i fundit, ashtu siç i ka ngritur kryet si karabina, të ngjan më shumë me një roje të kullës, e cila shkeli interesin publik, mori dhe përvetësoi tokën publike dhe grabiti përveç tokës edhe 33 kate ajër.
Teatri ishte vetëm fillimi
Ai shesh, ai mikrofon i hapur, ai mur ku shkruhej “Monument Kulture, mbrohet nga populli”, dhe nuk lejonte që qyteti të shembej me turp, duhej zhdukur.
Duhej vrarë ideja që hapësira publike është e jona. Sepse aty ku publiku mbledh zërin dhe kujtesën, aty nuk ndërtohen kulla, aty nuk qarkullon paraja e zezë.
Që ajo të rrjedhë pa pengesë, duhej zhdukur sheshi, duhej shembur gjithçka që kujtonte se qyteti është i njerëzve.
Kantieri i Pixel Tower/Doriana Musai, Citizens.al
Dhe ashtu ndodhi edhe me “Pazarin e Ri” – një tjetër hapësirë publike e zaptuar, e shndërruar në “pronë private” me çati xhami dhe çmime që përjashtojnë të përditshmit dhe larguan tregtarët.
Me Sheshin “Skënderbej”, që nga vendtakim për të gjithë, u bë një shesh që eskpozon vetëm kullat.
Me Liqenin Artificial apo atë të Farkës që është rrethuar me ndërtim dhe kulla biznesi.
Me vilat historike të qytetit, zonën historike të tij, e cila u flijua për një imazh që ka për fasadë hipokrizinë.
Në çdo goditje ndaj qytetit fshihet një gënjeshtër që ka emër: integrimi evropian. Sepse çdo kullë ndërtohet me emrin e zhvillimit, çdo shembje justifikohet me progresin, çdo përvetësim me modernizimin.
Por qyteti nuk matet me lartësinë e ndërtesave, por me lartësinë e qytetarëve që guxojnë të flasin. Dhe nëse zërat e tyre janë shtypur me beton, kjo nuk është rruga drejt Evropës. Është rruga drejt një talljeje publike me ëndrrën evropiane.
Ndërkohë që BE predikon pjesëmarrjen, decentralizimin, transparencën dhe mbrojtjen e trashëgimisë, qeveria jonë betonon, centralizon përjashton dhe zhduk kujtesën.
“Në BE vetëm me Edin!” slogani që Edi Rama shpalli si lokomotivë fushate elektorale, ishte më shumë se sa propagandë; ishte privatizimi simbolik i ëndrrës evropiane të të gjithë shqiptarëve. Një fjalë e thjeshtë që i vuri drynin qytetit ku çelësat e tij i ka një njeri i vetëm.
Por historia nuk mbyllet me shembjen e teatrit.
Në vend të ndërtesës së teatrit, ngrihet rrëfimi. Në vend të sheshit, mbetet kujtesa. Në vend të mikrofonit, jemi ne – sepse ne jemi Teatri. Qyteti është ende aty ku janë njerëzit që nuk harrojnë.
Dhe po, ajo hapësirë nuk është më fizike. Por ajo ekziston në çdo rrëfim, në çdo kujtim, në çdo artist që nuk u shit, në çdo qytetar që s’u tërhoq.
Në çdo deputet që nuk votoi “pro”, në çdo anëtar këshilli, punonjës administrate, që rezistoi dhe nuk pranoi të bëhej pjesë e krimit mbi qytetin.
Në çdo të ri që sot pyet: “Po kush e dha këtë vendim? Kush e firmosi këtë turp? Kush e heshti këtë vjedhje?”
Ata që firmosën, janë ende aty. Por edhe ne jemi ende këtu. Dhe sa kohë jemi, historia nuk mbyllet.
Ajo fillon aty ku kujtesa bëhet revoltë. Dhe hapësira publike rifillon aty ku qytetari e ndjen veten pronar jo të truallit, por të së drejtës për të thënë: Ky është qyteti im. Nuk jepet me koncesion.
Hipokrizia e “pastrimit” të hapësirave publike
Për të kompletuar farsën, po i kthehen qytetit me një tjetër maskë: atë të pastërtisë morale. Po shembin mbulesat e hijezuesve, po heqin çadrat, po dëbojnë kafenetë nga trotuaret si të kishin zbritur nga ndonjë Olimp i etikës urbane.
Por kush ua lejoi? Kush ua dha lejet të zgjeroheshin me platforma druri në trotuare? Kush i mbylli sytë për vite me radhë?
Ishte e njëjta administratë, e njëjta bashki, e njëjta qeveri që sot bën sikur është e tronditur nga “shpërdorimi i hapësirës publike”.
E njëjta dorë që i hapi rrugën, sot vjen dhe thotë: “Çfarë keni bërë kështu?” E njëjta dorë që firmosi lejet, sot vendos shiritin e verdhë për moral publik.
I toleruan, i ushqyen, i kthyen në normalitet – sepse për vite me radhë edhe trotuari ishte pronë për t’u shitur. Dhe kur erdhi momenti i “Rilindjes 2.0”, në vend që të godasin veten, godasin të vegjlit. Jo ata që ndërtojnë kulla, e zaptojnë hapësira publike duke i shkatërruar dhe vjedhur, por ata që vendosin një karrige plastike mbi pllakat e betonit të trotuareve.
Ky nuk është pastrim. Është amnezi e planifikuar, është rigrabitur dhe mbuluar me moral. Është një narrativë e prodhuar nga vetë shkaktarët e kaosit, që tani luajnë rolin e shpëtimtarit. Por qyteti nuk harroi. Sepse trotuaret nuk i zaptuan qytetarët – i zaptuan ata që shesin edhe ajrin midis hapave në rrugë.
Sot, hapësira publike në Shqipëri nuk grabitet më natën – ajo miratohet me ligj, zbatohet me fadromë dhe justifikohet me moral të rremë.
Në emër të rendit, pastrohet kaosi që vetë kanë krijuar. Në emër të qytetarisë, përjashtohet qytetari. Në emër të zhvillimit, fshihet çdo gjurmë kujtese.
Por qyteti ka memorie. Dhe për sa kohë kujtojmë si u shemb Teatri, si u grabit sheshi, si u mbyt fjala dhe si u zëvendësua me beton – për aq kohë kjo histori nuk është e mbyllur.
Ata e duan qytetin pa njerëz, pa pyetje, pa rezistencë. Por qyteti nuk është kartolinë. Nuk është planimetria e një kompanie ndërtimi. Është ai vend ku dikush mund të ulet, të flasë, të protestojë, të kujtojë dhe të mos harrojë.
Për aq kohë sa nuk harrojmë, hapësira publike nuk është plotësisht e humbur. Ajo jeton në kujtesën tonë, derisa të kemi forcë ta rikthejmë.
Me mikrofonin e hapur. Me sheshin e mbushur. Dhe me qytetin si pronë të përbashkët, jo si çmim ndërtimi, jo si mall shumice për tu shitur tek kushdo kalimtar i rastit.
Shënim: Lista e deputetëve që votuan “pro” duke miratuar ligjin special, është marrë nga dokumentat e Kuvendit. Një numër i konsiderueshëm i atyre që votuan, 25% e tyre, sot janë në burg, nën hetim penal ose në kërkim nga SPAK.
*Projektligji për Teatrin 37/2018, formuluar “Për përcaktimin e procedurës së veçantë të për negocimin dhe lidhje ne kontratës me objekt: ‘Projektimin dhe realizimin e projektit urban dhe godinës së re të Teatrit Kombëtar’,” u botua online për konsultim më 8 qershor 2018. U shqyrtua dhe votua me procedurë të përshpejtuar 20 ditë më vonë dhe u rimiratua dy muaj më tutje pasi Presidenti e pati kthyer për rishqyrtim.
Një shembje e bujshme e një pallati ndërtuar në bregdetin e Vlorës në vitin 2014, i ka sjellë taksapaguesve shqiptarë një faturë prej 13.4 milionë euro – në formën e dëmshpërblimit për pronarët, sipas vendimit të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut të vitit 2018. Por qeveria refuzon të dëmshpërblejë pronarët përfitues, mes të […]
Këshilli i Ministrave miratoi dje krijimin e Akademisë së Pushtetit Vendor. Struktura do të ketë formën e një organizate jo fitim-prurëse që parashikon të trajnojë administratën e bashkive në të gjitha nivelet, duke nisur nga kryetarët e deri tek punonjësit.
Financimi për këtë akademi do të sigurohet nga kontributi i të gjitha bashkive përmes kuotave, ndërsa qeveria do të mbulojë gjysmën e kostove për tre vitet e para. Marrëveshja me bashkitë do të ndërmjetësohet nga Arbjan Mazniku, Ministër i Shtetit për Pushtetin Vendor, i cili së fundmi po etikohet edhe si “kryebashkiak” i Shqipërisë.
Agron Haxhimali, kreu i Shoqatës Shqiptare të Bashkive u shpreh sot publikisht se ky mekanizëm duket si një përpjekje për të spostuar rolin e shoqatave të pavarura e për t’i zëvendësuar ato me një organ të centralizuar të qeverisë.
Kujtojmë se bashkitë e vendit së fundmi janë vënë në një shënjestër të një vale “shkarkimesh” nga Kryeministri Rama, veprim që ka ngritur shqetësime për ndarjen e pushtetit qendror nga ai vendor.
Afrim Krasniqi, drejtues i Institutit të Studimeve Politike i tha Citizens se ky është një rast që na tregon se sa e rrezikshme është kur pushteti i një partie politike dhe i një politikani kapërcen limitet ligjore që i ka dhënë Kushtetuta e Shqipërisë.
“Kryetarët e bashkive janë të ndërvarur nga vullneti politik dhe deri diku i janë nënshtruar këtij vullneti politik të Kryeministrit. Në rastin konkret do të duhet që ndonjë nga bashkitë t’i adresohet Gjykatës Kushtetuese dhe duhet të kishte raste konkrete nga Shoqatat e Bashkive dhe do të duhet të kishte veprim të Departamentit të Administratës Publike dhe të komisionerëve që mbrojnë nëpunësit publik, civil, të drejtat e njeriut dhe konceptet e shtetit ligjor në Shqipëri” – nënvizoi ai.
Parimisht kjo qendër do të ndihmojë të rris kapacitetet dhe performancën e stafit, në kuadër të integrimit në BE, por ekspertët shprehin dyshime mbi këtë. Krasniqi shpjegon për Citizens se kjo nisëm e qeverisë vjen në kuadrin e një fushate përgatitje të pushtetit vendor në funksion të zgjedhjeve të ardhshme lokale në Shqipëri.
Krasniqi thekson se kemi një mbivendosje të strukturave, pasi aktualisht kemi shkollën shqiptare të administratës publike, shkollën e drejtorëve e kurse të ndryshme të detyruara për administratën.
“Bashkimi Evropian ka vite që ka investuar për koordinimin e çështjeve të integrimit për pushtetin vendor në Shqipëri, duke hapur zyra lokale dhe trajnime të vazhdueshme, ka projekte të mëdha ndërkombëtare, shumë më të mëdha në buxhet sesa projekti i ri” – shton Krasniqi.
Krasniqi sugjeron se do të ishte e udhës që qeveria të prezantonte një draft strategjie në Parlament, ku do të duhet të kishte debat mbi sfidat e qeverisjes vendore në 10 vitet e ardhshme.
“Qoftë historia e akademisë së barinjve dhe qoftë historia e akademia e administratës publike dhe pushtetit vendor, janë nisma që duhen marrë më rezervë, janë të përkohshme, nuk janë afatgjata, nuk mendoj që do jenë efektive, por mbushje e boshllëkut ditor të akteve politike” – përmbyll Krasniqi.
Shteti trajnon shtetin
Kjo nuk është akademia e vetme që ka lindur rishtazi në vend. Qeveria e Partisë Socialiste duket se vazhdimisht ka kontribuar në riaftësimin e kastës së saj politike, nuk dihet nëse kjo lidhet me faktin se një pjesë e konsiderueshme e figurave të saj identifikuese janë nën hetim, apo për teka të pajustifikueshme të liderit.
Nga 20 Qershori deri më Korrik u mbajt akademia politike ku u trajnuan deputetët e rinj të PS-së, të cilët fituan mandatin e deputetit në zgjedhjet parlamentare të 11 Majit.
Kjo akademi ofroi pesë module, të cilat kishin të bënin me rolin e deputetit dhe etika e përfaqësimit, funksionimin e parlamentit, marrëdhëniet ndërinstitucionale dhe ndërkombëtare, komunikimi politik, si dhe “PS dhe vizioni 2030”. Ndërsa lektorë kanë qenë emra me kontribut politik në parti si Fatmir Xhafaj, Erjon Braçe dhe Niko Peleshi, Olta Xhaçka etj.
Sipas PS – së kjo formë edukimi intelektual do të ndikojë për krijimin e një brezi të ri deputetësh që do të kontribuojnë me përkushtim për vizionin për vitet në vijim, deri më 2030.
Një vit më parë, në Prill të 2024, u krijua Akademia Politike e Partisë Socialiste të Shqipërisë. Aplikimet u hapën për të gjithë të rinjtë, për të mësuar më shumë mbi historinë, idetë dhe lëvizjet e partive progresiste. Shpesh të rinj të kësaj akademie kanë kontribuar në prodhimin e materialeve filmike për propagandën qeveritare, shpesh duke “zëvendësuar” edhe rolin e medias në funksion.Kjo akademia politike e cila fillimisht u përdor për të rinjtë, tashmë po përdoret për trajnimin e deputetëve të rinj, duke përdorur të njëjtat kanale online.
Në vitin 2021, ideja e Ministres së Bujqësisë Frida Krifca, për krijimin e një Akadmie për barinjtë e vendit. Pavarësisht reagimeve që ngjalli, qeveria i doli në mbrojtje kësaj ideje, por ajo nuk u materializua kurrë.
Qeveria ka hapur kompaninë, e cila pritet të bëjë marrëveshje me Jared Kushner për të zhvilluar resort në Sazan. Projekti parashikon ta shndërrojë ishullin nga një ish-bazë ushtarake me site të mbrojtura në resort privat luksoz.
Korporata e Investimeve Shqiptare, (KIS) regjistroi në Qendrën Kombëtare të Biznesit (QKB) kompaninë “Albanian State Development & Real Estate” (ASDRE). Ajo ka kapital 50 milionë lekë (rreth 500 mijë euro) dhe administor Julian Adilin, drejtor ligjor pranë KIS.
Ekstrakti tregon se ASDRE u themelua më 9 qershor, pra rreth 2 javë e gjysmë më parë.
ASDRE thuhet se do të planifikojë dhe zbatojë projekte ndërtimi në pronësi ose administrim shtetëror. Kjo lë të kuptohet se mund të menaxhojë dhe projekte dhe prona të tjera.
Qëllimi i saj thuhet të jetë menaxhimi dhe transparenca në përdorimin e pasurive publike.
Gjithashtu, si qëllim i ASDRE, ka dhe përfaqësimin e shtetit në partneritete strategjike. Këtu përmendet konkretisht resorti turistik “Ishulli i Sazanit”.
Këtë projekt e ka paraqitur si ofertë të pakërkuar “Affinity Partners” e përfaqësuar nga Jared Kushner, dhëndri i Donald Trump.
Në janar Kushner mori statusin “investitor strategjik”. Ai ka thënë se ideja i lindi pas një vizite turistike në Shqipëri gjatë vitit 2021.
Kushner e vizitoi Shqipërinë edhe në vitin 2023, ku u shoqërua personalisht edhe nga Kryeministri Rama. Pesë muaj më vonë, në dhjetor 2023, paraqiti zyrtarisht kërkesën për zhvillimin e Sazanit.
Por projekti u bë me dije vetëm në vitin 2024 kur Kushner foli për mediat amerikane.
Njësoj si atëherë, zhvillimi i radhës ndodh pas një vizite turistike të dhëndrit të Trump-it. Kjo nënkupton se vizitat e tij janë “vizita pune”.
Një fotografi e çiftit Kushner me Sazanin në sfond u botua të enjten nga kuzhinieri Aldo Mehmeti në Instagram.
Faksemile e postimit të kuzhinierit Aldo Mehmeti, i cili priti familjen Kushner këtë javë në Vlorë.
Resorti në Sazan do të zërë 8% të sipërfaqes së ishullit – 45 hektarë nga 562 e totalit. Investimi thuhet të jetë prej rreth 1.4 miliardë eurosh dhe zotohet të punësojë rreth 1 mijë persona gjatë ndërtimit dhe funksionimit.
Kritika për transparencën dhe ndikimin mjedisor
Projekti i Kushnerit ka shkaktuar reagime për mungesën e transparencës dhe rrezikun ndaj mjedisit. Fillimisht në vitin 2024, institucionet dhanë qëndrime kontradiktore për statusin juridik të Sazanit.
Ministria e Mbrojtjes e konsideroi pjesë të planit të vendosjes së Forcave të Armatosura. Ndërsa Ministria e Turizmit deklaroi se nuk kishte kërkesë për zhvillim të zonës.
Aktivistët mjedisorë theksuan se zona është pjesë e Parkut Kombëtar Detar Karaburun-Sazan. Ky park përfshin specie të rralla detare dhe është zonë e mbrojtur që nga viti 2010.
Por, qeveria ndryshoi ligjin për zonat e mbrojtura, duke lejuar zhvillime në këto territore. Në të njëjtën kohë, KKT mori kompetenca të zgjeruara si Këshill Kombëtar i Territorit dhe Ujit.
Parlamenti shtyu gjithashtu ligjin për investimet strategjike deri në vitin 2026. Të gjitha këto veprime ngrenë shqetësime për llogaridhënie dhe mbrojtjen e trashëgimisë natyrore.
Kushner ka deklaruar për mediat ndërkombëtare se nuk ka përfituar trajtim preferencial apo ekstraligjor. Megjithatë qasja e qeverisë shqiptare mbetet jotransparente, çka lë të kuptohet për të kundërtën.
Prej janarit, kur Kushneri mori statusin e investitorit, parashikohej që të zhvilloheshin negociata për mënyrën e investimit. Do të ishte me partneritet publik-privat, koncesion, apo mekanizëm tjetër.
Agjencia Shqiptare e Zhvillimit të Investimeve (AIDA), i tha Citizens.al se “aktualisht palët janë në proces negocimi”. Deklarata u bë më 25 qershor, një ditë para se KIS të regjistronte ASDRE-n.
Nga ana tjetër institucionet nuk kanë bërë transparencë për propozimin e Kushner në Zvërnec.
Citizens.al iu drejtua për informacion edhe agjencive të planifikimit dhe zhvillimit të territorit (AZHT, AKPT) për propozimin, ku kërkoi të dinte nëse ka pasur aplikime për leje zhvillimi për zonën e Sazanit dhe Zvërnecit. Por deri në publikimin e këtij artikulli nuk pati përgjigje.
Projektligji për “Strategjinë kombëtare kundër ndërhyrjeve të huaja dhe dezinformimit” ka ngjallur kritika nga opozita dhe ekspertët e komunikimit.
Strategjia 2025-2030 ka kaluar në komisionet parlamentare nga shumica socialiste, sipas së cilës është realizuar në rekomandime nga Bashkimi Evropian.
Deputeti socialist Erion Braçe, i cili kryesoi Komisionin e Posaçëm që hartoi strategjinë, tha se fokusi ka qenë te forcimi i lirisë së shprehjes dhe ndërgjegjësimit për dezinformimi. Ai tha se strategjia e re vendos këtë çështje si prioritet strategjik kombëtar.
Sipas Braçes, siguria kibernetike është komponent tjetër kyç i strategjisë së sigurisë. Por opozita, nga ana tjetër, e kritikoi dokumentin duke ngritur dyshime për qëllimin e real të tij.
Përmes deputetit Asllan Dogjani, opozita ngriti dyshimet se projektligji për strategjinë kombëtare kundër dezinformimit synon në të vërtetë kontrollin politik mbi median. Sipas tij, nëse keqpërdoret ky projektligj rrezikon pluralizmin dhe lirinë e shprehjes në vend.
Skeptik duken edhe ekspertët e komunikimit. Pedagogu i gazetarisë, njëherësh drejtues i qendrës “Media Look”, Elvin Luku, e cilësoi strategjinë e propozuar nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar si “instrumentalizim të dezinformimit për kontroll”.
Luku kujtoi përpjekjet e shkuara të qeverisë socialiste për të miratuar të ashtuquajturën “paketë antishpifje”. Ai theksoi se termi “dezinformim” po përdoret si pretekst për të kufizuar median.
Sipas Lukut, edhe kjo nismë vijon logjikën e “paketës antishpifje” që dështoi më parë. Pedagogu tregoi për Citizens.al se një vit më parë qendra që ai drejton i kishte dërguar Kuvendit një analizë kritike ndaj draftit.
Për pedagogun e gazetarisë Erlis Çela një shqetësim më vete ka qenë procesi i ndjekur për hartimin e kësaj strategjie, që sipas tij ka qenë pa transparencë dhe gjithëpërfshirje.
Ai kujtoi se raportet ndërkombëtare evidentojnë presione mbi median në Shqipëri dhe përqendrim pronësie te një grusht njerëzish.
“Çdo ndërhyrje ligjore që nuk vjen si rezultat i një procesi transparent, gjithëpërfshirës dhe me garanci të forta kushtetuese, krijon dyshime të arsyeshme për qëllimet dhe efektet reale të saj”, tha Çela për Citizens.
Ai kritikoi edhe opozitën për qëndrimin pasiv dhe bojkotues në komisionin parlamentar. Sipas Çelës, mungesa e debatit publik dhe përfshirja e kufizuar e aktorëve të pavarur është problematike.
“Lufta kundër dezinformimit nuk duhet të jetë pretekst për kontroll politik të informacionit,” theksoi pedagogu i gazetarisë.
Çela shtoi se plani i veprimit të strategjisë së propozuar mbetet i paqartë dhe pa qartësi mbi aktet nënligjore. Edhe ai përmendi si precedent “paketën antishpifje” për të argumentuar shqetësimet e tij.
“Mungesa e një debati të gjerë publik dhe përfshirja e kufizuar e aktorëve të pavarur, siç janë gazetarët, organizatat e shoqërisë civile, ekspertët e medias dhe universitetet, ngre dyshime se kjo strategji mund të shërbejë më shumë si një mekanizëm për të ndëshkuar zërat kritikë sesa për të mbrojtur qytetarët nga dezinformimi me origjinë nga shtetet e huaja,” theksoi Çela.
Komisioni i posaçëm kundër dezinformimit u formua me qëllim rishikimin e kuadrit ligjir për parandalimin e ndërhyrjeve të huaja në proceset demokratike në vend.
Por opozita e bojkotoi punën e komisionit pasi ishte kundër propozimit të qeverisë. Pavarësisht kësaj komisioni vijoi punën në mënyrë të njëanshme.
Duke e kthyer në një strategji kombëtare, qeveria krijoi një plan-veprimi përmes së cilit angazhohet Këshilli i Ministrave për miratimin e akteve ligjore që bëjnë të mundur zbatimit e strategjisë.
Strategjia është e fokusuar te parandalimi i ndërhyrjeve të huaja në fushata zgjedhore, procese demokratike si dhe financimi politik i partive.
Në Gjykatën Kushtetuese po zhvillohet një seancë publike plenare për të shqyrtuar kërkesën për shfuqizimin e ligjit nr. 21/2024, që sjell ndryshime të debatueshme në ligjin për Zonat e Mbrojtura.
Kërkesa është paraqitur nga shoqata “Ornitologjike e Shqipërisë” (AOS), “EcoAlbania” dhe një pjesë e opozitës ndërsa palë të paditura janë Kuvendi dhe Këshilli i Ministrave. Në thelb të kësaj beteje gjyqësore është mbrojtja e natyrës nga shkatërrimi institucional dhe komercial.
Prej vitit 2022, me një seri shkrimesh nga gazeteari Artan Rama, Citizens.al ka ndjekur hap pas hapi degradimin sistematik të zonave të mbrojtura në Shqipëri. Kjo përmbledhje sjell një panoramë të dokumentuar të përplasjeve, vendimeve dhe propagandës që ka shoqëruar këtë çështje.
Në nëntor 2022, Citizens.al solli në vëmendje paradoksin e shpalljes së “një mbrojtjeje të re” për lumin Vjosa, ndërsa paralelisht i hapej rruga projekteve infrastrukturore që e cenonin.
Nën petkun e “Parkut Kombëtar”, Vjosa u kthye në fasadë të politikave “të gjelbra” të qeverisë, ndërkohë që ligji dhe praktikat administrative shkonin në drejtim të kundërt me ruajtjen e ekosistemeve të saj.
Ilustrim nga diksutimi parlamentar i ligjit për Zonat e Mbrojtura/Citizens.al
Në dhjetor 2023, Citizens.al denoncoi ngritjen e një fushate propagandistike për të justifikuar ndërhyrjet në “Zonat e Mbrojtura”. Përmes videove, eventeve dhe konferencave, qeveria u përpoq të bindte opinionin publik se ndryshimet në ligj nuk i dëmtojnë këto zona.
Në fakt, përtej propagandës, hartat zyrtare tregonin shkurtim të kufijve dhe lehtësim të procedurave për investime.
Ilustrim i biodiversitetit në zonat e mbrojtura/Facebook.
Artikulli i dhjetorit 2023 solli prova se një numër parqesh kombëtare, përfshirë Divjakën dhe Lurën, po përfshiheshin në plane zhvillimi që i zhbënin ato si zona të mbrojtura.
Në vend të mbrojtjes së biodiversitetit, ligji po ofronte mburojë për interesat ekonomike.
Në shkurt 2024, Citizens.al analizoi të gjithë zinxhirin e deformimeve – nga konsultimet fiktive, te draftet ligjore të hartuara me ngut e deri te miratimi pa debat në Kuvend.
Ky shkrim nxori në pah edhe rolin pasiv të institucioneve që duhet të ishin në mbrojtje të natyrës.
Ilustrim i dëgjesave për ndryshimet ligjore/Citizens.al
Gjithashtu në janar 2024, Citizens.al solli në vëmendje kohën shumë të shkurtër që iu la ekspertëve dhe publikut për të dhënë opinion mbi ndryshimet në ligj.
Në vetëm pak ditë, një ndër ligjet më të rëndësishëm për mjedisin u transformua rrënjësisht.
Diskutimi parlamentar për zonat e mbrojtura/Citizens.al
Në dhjetor 2024, Citizens.al denoncoi përdorimin e Parkut Kombëtar të Vjosës si mjet për të fituar imazh ndërkombëtar, ndërkohë që zona të tjera degradojnë në heshtje.
Një strategji që vendos një fasadë ndërkombëtare mbi një realitet lokal të trishtë.
Seanca e sotme në Gjykatën Kushtetuese nuk është thjesht një betejë ligjore. Ajo është një pikë kthese për të ardhmen e zonave të mbrojtura në Shqipëri.
Kjo çështje teston nëse sistemi kushtetues është ende në gjendje të mbrojë interesin publik nga vetë shteti (në këtë rast qeveria dhe shumica parlamentare) dhe nga interesat që e deformojnë atë..
Shpenzimet publike për shëndetësinë në Shqipëri zbritën në nivelin më të ulët që nga viti 2017, duke zënë vetëm 9.6% të totalit të shpenzimeve publike në vitin 2024, sipas një raporti të organizatës “Together for Life”.
Sipas analizës, megjithëse buxheti i ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale ka njohur rritje të ndjeshme gjatë viteve të pandemisë (2017–2021), vitet 2022 dhe 2023 kanë shënuar tkurrje progresive të financimeve.
“Në vitin 2024, pavarësisht rritjes në vlerë nominale, shpenzimet totale të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale vijojnë të jenë në rënie, duke rezultuar në 3.2% të PBB dhe 10.8% të shpenzimeve të përgjithshme publike. Shpenzimet publike për shëndetësinë dhe mbrojtjen sociale në vitin 2024 shënojnë nivelin më të ulët të matur gjatë 7 viteve të fundit”, thuhet në raport.
Raporti thekson se në këto vite shëndetësia në Shqipëri është nën financuar, sidomos në aspektin e shërbimeve të kujdesit shëndetësor.
“Kjo përforcohet më shumë nga niveli i lartë i pagesave nga xhepi me mbi 50% të totalit të shpenzimeve të bëra për shëndetësinë, të cilat përballohen nga vetë qytetarët”, thekson raporti.
Në nivel rajonal, vendi ynë renditet i fundit sa i takon shpenzimeve në sektorin shëndetësor.
“Përpos faktit që këto shpenzime rezultojnë më të ulëtat, nga analiza vërehet edhe një mospërputhje e shifrave të raportuara nga qeveria shqiptare në dokumentet e saj zyrtare me ato të publikuara nga institucionet ndërkombëtare”.
Grafikë nga raporti
Qytetarët shqiptarë vijojnë të paguajnë nga xhepi i tyre për shërbime në shëndetësi, më shumë se vendet e tjera ta rajonit, me një nivel prej 51.3% në vitin 2022.
Grafikë nga raporti
Sa i takon procedurave të ndjekura për tenderat publikë në shëndetësi sipas raportit kontratat përqendrohen në pak operatorë.
“Një numër i vogël kompanish fitojnë shumicën e tenderëve në sektorin farmaceutik dhe pajisje mjekësore, duke kufizuar konkurrencën dhe përjashtuar operatorët e rinj apo të vegjël”, thekson raporti.
Në krye të listës së operatorëve që kanë përfituar më shumë kontrata gjatë viteve të fundit janë:
INCOMED – 37 kontrata,
MEGAPHARMA – 28 kontrata,
MEDICAMENTA – 20 kontrata,
REJSI FARMA – 20 kontrata,
ALDOSCH-FARMA – 19 kontrata,
EVITA – 18 kontrata.
Ndërsa në 80% të procedurave të anuluara kanë ndodhur për shkak të gabimeve nga stafi përgjegjës.
“Nga 122 procedura të anuluara, 98 u anuluan për shkak të gabimeve në dokumentacionin e tenderit, duke reflektuar mangësi serioze në përgatitjen dhe menaxhimin e tyre”.
Po ashtu, në proceset e tenderimit vihet re nivel i ulët i konkurrencës, me një mesatare prej 1.37 operatorësh ekonomikë për procedurë.
Diferencat midis fondit limit dhe ofertave fituese për secilin lot janë minimale sipas raportit, duke ngritur shqetësime mbi mungesën e konkurrencës efektive dhe kriteret që kanë ndikuar në këtë rezultat.
Në përfundim raporti sugjeron disa rekomandime që fokusohen në rritjen e shpenzimeve publike për shëndetësinë, përmirësimin e transparencës dhe publikimit të të dhënave, rritjen e konkurrencës në tendera, forcimin e mekanizmave të monitorimit dhe auditimit dhe rishikim të kuadrit ligjor.
Vetëm dy ditë përpara mbajtjes së zgjedhjeve të përgjithshme, qeveria e Partisë Socialiste ka vendosur të falë gjobat e dhjetë viteve të fundit. Vendimi u bë me dije sot teksa socialistët kishin njoftuar mbylljen e fushatës elektorale me një event në fushat e Parkut Olimpik në zonën e Komunës së Parisit në Tiranë.
Vendimi parashikon anulimin e sanksioneve administrative të paekzekutuara nga institucionet deri më 15 janar 2025. Ai është ankimuar në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve (KQZ) nga “Qëndresa Qytetare” (QQ) si shkelje e garës zgjedhore.
Sipas vendimit, sanksionet e dhëna nga 1 janari 2015 deri më 30 nëntor 2024, nga një sërë institucione përfshirë Policinë e Shtetit, Policinë Bashkiake, Inspektoratin Kombëtar të Mbrojtjes së Territorit, autoritetet vendore të mbrojtjes së territorit, Autoritetin Kombëtar të Ushqimit dhe Inspektoratin Shtetëror Shëndetësor.
Sipas dokumentit zyrtar, institucionet përkatëse do të mbulojnë vetë shpenzimet administrative që lidhen me fshirjen dhe heqjen e këtyre masave.
Kjo lëvizje ka ngjallur reagime të forta nga organizatat e shoqërisë civile dhe përfaqësues të opozitës, të cilët e kanë interpretuar si një përpjekje të qeverisë për të ndikuar votuesit në një moment kritik elektoral.
Në një kallëzim zyrtar pranë KQZ-së, QQ, e cilësoi këtë veprim si shkelje flagrante të garës së barabartë dhe një devijim të qartë nga standardet demokratike të pranuara në vendet e Bashkimit Evropian. Kjo organizatë, e cila është angazhuar për të denoncuar shkeljet gjatë fushatës e konsideroi amnistinë një drejtim të kundërt me atë çka premtohet nga partia në pushtet: integrimi.
Drejtuesi i QQ-së, Rigels Xhemollari, e konsideroi si ngjarjen më të shëmtuar në tre zgjedhjet e fundit sa i përket keqpërdorimit të burimeve shtetërore.
“Dekurajuese për çdo qytetar që kërkon të zbatojë ligjin dhe inkurajuese për shkelësit përsëritës, të cilët do të presin amnistinë e radhës për shkeljet që do të kryejnë në të ardhmen,” tha Xhemollari për Citizens.al.
QQ pret tashmë nga KQZ të vihet në lëvizje për të bllokuar aktin, organet e hetimit dhe task forca zgjedhore të hetojë procedurën, përfshirë inspektoratet dhe hartuesit e miratuesit e këtij akti.
Në një retrospektivë politike, ky vendim vjen në kontrast të fortë me retorikën e hershme të Kryeministrit aktual, Edi Rama, i cili në vitin 2014, gjatë nisjes së fushatës kundër lidhjeve të paligjshme të energjisë elektrike, deklaronte se “boll e ka pësuar kush paguan.”
Faljet e përsëritura të gjobave para zgjedhjeve minojnë ndjeshëm besimin e qytetarëve në sundimin e ligjit dhe nxisin kulturën e informalitetit dhe të pandëshkueshmërisë.
Sipas nenit 91 të Kodit Zgjedhor, katër muaj para zgjedhjeve deri në formimin e qeverisë së re ndalohet propozimi, miratimi dhe nxjerrja e akteve ligjore apo nënligjore që parashikojnë dhënien e përfitimeve për kategori të caktuara të popullsisë.
“…të tilla si aktet që parashikojnë rritjen e pagave, pensioneve, mbështetjes ekonomike apo sociale, uljen ose heqjen e taksave, vendosjen e amnistive fiskale, privatizimin apo dhënien e pasurive, të shpërblimeve, etj., përveçse kur nisma kushtëzohet nga gjendje të fatkeqësisë natyrore”.
Rezoluta më e fundit e Parlamentit Europian lidhur me procesin e zgjerimit – specifikisht mbi progresin e vendeve të Ballkanit Perëndimor – dërgoi një sinjal të qartë lidhur me masat për mbrojtjen e mjedisit dhe biodiversitetit në Shqipëri, të cilat sipas BE-së janë të panegociueshme kur bëhet fjalë për procesin e integrimit. Sipas eurodeputetëve, Shqipëria […]
Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama mbajti këtë të premte një bashkëbisedim me ndjekësit në rrjete sociale, ku paralajmëroi të gjitha bizneset e bar-kafeneve, apo edhe biznese të tjera, që të lirojnë hapësirat publike që kanë uzurpuar me të pa drejtë.
Rama ftoi bizneset të çmontojnë vetë strukturat që kanë ngritur në hapësira publike pasi do të përballen me forcën e ligjit, madje do të gjobiten dhe ndiqen penalisht.
Thirrja e kryeministrit iu drejtua edhe atyre që kanë uzurpuar hapësirat publike mes pallateve dhe i përdorin si parkime private, ku kanë vendosur edhe tra në truallin publik.
“Askush nuk ka mbi tokën e hapësirës rreth pallateve më shumë të drejta sesa secili prej banorëve që janë në ato pallate.
Iu bëj thirrje atyre që zotërojnë të tilla asete, që nga trarët që vendosin për t’u marrë lekë për parkim banorëve, duke pretenduar që është prona e tyre private. Nuk ka pronë private sa kohë që ajo është një hapësirë ku nuk ka leje për të bërë një aktivitet të caktuar. Nuk mund të vësh një tra në qytet me pretendimin se është prona jote dhe ti të marrësh lekë, për të lejuar banorët që të paguajnë për të qenë të zotët e vendit vet.
Iu bëj thirrje të gjithë atyre që të fillojnë t’i heqin vetë këto trarë dhe pengesa, edhe atyre që janë hapur me tenda. Jo vetëm që do t’iu çmontohen, por do përballen me gjoba dhe ndjekje penale për krim mjedisor, për zaptim dhe shkatërrim të pronës publike”, tha Rama.
Shefi i qeverisë tha se dyjavëshin e parë të korrikut do të hartohen inventarët e të gjitha hapësirave të zëna, në qytete, veçanërisht në Vlorë, Tiranë dhe Durrës, por edhe qytete të tjera.
Më pas, sipas tij, në dyjavëshin e dytë autoritetet do të bëjnë lirimin e të gjitha hapësirave të zëna.
“Brenda dy javësh duhet të kemi inventarët në të gjitha zonat në këto qytete, duhet të kemi inventarët e këtyre kleçkave që ua kanë nxirë jetën banorëve në këto qytete, që ua kanë nxirë jetën këtyre komuniteteve, prindërve, fëmijëve dhe që i kanë kthyer territore të tëra në tokë të zënë në mënyrën më të padrejtë, që të bëhemi gati dhe në dyjavëshin e dytë të korrikut të vijojmë për të mos u ndalur më me të gjithë forcën e ligjit, me të gjitha inspektoratet, me të gjitha forcat e policive bashkiake dhe Policisë së Shtetit për ta ngritur njëherë e mirë në hava shtëpinë tonë të përbashkët, njësoj si amvisat ngrejnë në hava shtëpinë e tyre”, tha Rama./Euronews/.
Fusha e mbetjeve në Elbasan u përfshi nga zjarri rreth orës 15:00 të së hënës, në një kohë kur një makineri e kompanisë publike që menaxhon landfillin ishte duke punuar brenda tij. Flakët, të një zjarri të përsëritur në tre vitet e fundit, u përhapën me shpejtësi. Leli Kaja, administratori i EcoElb, kompanisë publike që […]
Qeveria shqiptare ka miratuar një vendim të propozuar nga Ministria e Mbrojtjes, i cili i hap rrugën rikthimit në shërbimin aktiv të ushtarakëve në rezervë.
Ky vendim synon të plotësojë nevojat e Forcave të Armatosura me personel të kualifikuar dhe të forcojë kapacitetet mbrojtëse të vendit.
Sipas vendimit të miratuar nga Këshilli i Ministrave, ish-ushtarakët, oficerë, nënoficerë, ushtarë dhe detarë, do të kenë mundësi të rikthehen në shërbim aktiv, kur strukturat përkatëse ushtarake kanë nevojë për specialitetin apo përvojën e tyre.
Ministria e Mbrojtjes do të publikojë thirrjet për pozicionet e hapura në faqen e saj zyrtare, ndërsa aplikimi do të kryhet në mënyrë elektronike përmes portalit e-Albania.
Pas dorëzimit të dokumentacionit, kandidatët do t’i nënshtrohen vlerësimit nga komisione përkatëse dhe kontrollit të sigurisë.
Të përzgjedhurit do të konsiderohen ushtarakë aktivë dhe do të emërohen në detyrat përkatëse, duke ruajtur gradën që kanë pasur në momentin e daljes në rezervë.
Gjatë periudhës së kontratës, nuk do të kenë të drejtë avancimi në gradë.
Vendimi parashikon gjithashtu se, në rast mobilizimi të pjesshëm apo të përgjithshëm, rikthimi në shërbim mund të realizohet edhe pa aplikim, me njoftim të drejtpërdrejtë nga autoritetet ushtarake.
Ky hap përforcon gatishmërinë operacionale të Forcave të Armatosura, duke ndjekur modele të ngjashme me ato të vendeve të NATO-s, si dhe ofron mundësi për shumë ish-ushtarakë që të kontribuojnë sërish në shërbim të vendit.
Më 25 maj, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro, bëri të ditur aplikimin për të përfshirë luginën e Vjosës në listën e Organizatës për Edukim, Shkencë dhe Kulturë të Kombeve të Bashkuara (UNESCO) si pjesë e Rrjetit të Rezervave të Biosferës. Megjithatë, vendimi përfundimtar do të merret në shtator 2025, gjatë sesionit të 37-të […]
Tema e samitit është: “Evropa e re në një botë të re: unitet – bashkëpunim – vendimmarrje të përbashkëta.” Kjo është hera e parë që KPE mblidhet në një vend të Ballkanit Perëndimor, një moment që qeveria shqiptare e sheh si me rëndësi historike për Shqipërinë dhe për të gjithë rajonin. Vendi i zgjedhur nga […]
TIRANË, 28 prill /ATSH/ Spitali psikiatrik “Ali Mihali” në Vlorë është rikonstruktuar plotësisht, me ambiente të reja dhe staf profesionistësh që do të ofrojnë shërbim në kushte bashkohore për të gjithë pacientët.
Ministrja e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, Albana Koçiu ka përcjellë sot pamjet e ambienteve si kanë qenë dhe si janë tani të këtij spitali, një institucion me histori gati njëqindvjeçare që ka hyrë në një fazë të re zhvillimi falë mbështetjes së buxhetit të shtetit.
Ministrja Koçiu thotë se “spitali psikiatrik “Ali Mihali” në Vlorë, tashmë ka një hapësirë bashkëkohore dhe plotësisht e rilindur për kujdesin ndaj pacientëve”.
Me një staf prej 132 punonjësish, ky spital mbulon me shërbim shëndetësor pothuajse gjithë jugun e Shqipërisë, nga Divjaka deri në Konispol, ku të gjithë pacientët trajtohen sipas një protokolli specifik që përfshin, jo vetëm kujdes klinik, por edhe shërbime gjithëpërfshirëse me fokus integrimin e pacientëve në komunitet.
Investimi i parë në këtë spital është kryer në vitin 2015 me ndërhyrjen në strukturën që akomodon ato pacientë që kanë nevojë për trajtim akut, ndërkohë më tej u investua në të të gjithë pjesën tjetër të godinës, duke ofruar tashmë hapësira bashkëkohore dhe plotësisht e rilindur për kujdesin ndaj pacientëve
Login
